Finansal Yönetim Yabancı Kaynak Maliyeti Arş. Gör. Yasin Erdem ÇEVİK Gazi Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Yatırım Politikası Temel Politikalar-Bilanço Dönen İşletme Varlık Sermayesi Duran Varlık Sabit Yatırım Kar Finanslama Politikası Yabancı Kaynak KAYNAK Özkaynak Otofinansman Temettü Temettü Politikası Müşteri Yöneticiler İşçiler Satıcılar Borç verenler - Bankalar - Tahvil Sahipleri Devlet Toplum Ortaklar 2 1
Bilanço Aktif Pasif Dönen İşletme Varlık Yabancı Sermayesi Kaynak Duran Varlık Sabit Yatırım Özkaynak İşletmenin belli bir an itibariyle finansal durumunu gösteren tablodur. Aktif ve Pasif olmak üzere iki taraftan oluşur. İşletmenin belli bir an itibariyle varlıklarını ve bu varlıklar üzerinde kimlerin hak sahibi olduğunu gösteren statik bir mali tablodur. Varlıklar ve yabancı kaynaklar süreler dikkate alınarak sıraya dizilir. Ödeme önceliği sebebiyle yabancı kaynaklar, özkaynaklardan önce yer alır. Likidite Geri Ödemesi Süresi 3 Gelir Tablosu A-BRÜT SATIŞLAR B-SATIŞ İNDİRİMLERİ ( - ) C-NET SATIŞLAR D-SATIŞLARIN MALİYETİ ( - ) BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI E-FAALİYET GİDERLERİ 1-Araştırma ve Geliştirme Giderleri ( - ) 2-Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) 3-Genel Yönetim Giderleri ( - ) FAALİYET KARI VEYA ZARARI F-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR G-DİĞER FAAL. OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR(-) H-FİNANSMAN GİDERLERİ ( - ) OLAĞAN KAR VEYA ZARAR I-OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR J-OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR ( - ) DÖNEM KARI VEYA ZARARI K-DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK. KARŞ.(-) DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI Bir işletmenin bellir bir dönemde elde ettiği gelirler ile aynı dönemde katlandığı maliyet ve giderler ile kar veya zarar şeklindeki sonuçları gösterir. Bilanço Statik bir tablodur Borç ödeme kapasitesi, mali (finansal) durum hakkında bilgi verir. Gelir Tablosu Dinamik bir tablodur. Gelir, gider, kar ve zarar hakkında bilgi verir (Faaliyet sonuçlarını gösterir). 4 2
Gelir Tablosu A-BRÜT SATIŞLAR B-SATIŞ İNDİRİMLERİ ( - ) C-NET SATIŞLAR D-SATIŞLARIN MALİYETİ ( - ) BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI E-FAALİYET GİDERLERİ 1-Araştırma ve Geliştirme Giderleri ( - ) 2-Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) 3-Genel Yönetim Giderleri ( - ) FAALİYET KARI VEYA ZARARI F-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR G-DİĞER FAAL. OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR(-) H-FİNANSMAN GİDERLERİ ( - ) OLAĞAN KAR VEYA ZARAR I-OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR J-OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR ( - ) DÖNEM KARI VEYA ZARARI K-DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK. KARŞ.(-) DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI Brüt satış karı; Kaça aldık (veya ürettik), kaça sattık, arada fark olarak ne kazandık? sorusunun yanıtıdır. Faaliyet karı; işletmenin ana faaliyetinin bütününden karı sağladığı ortaya koyar. Alış (veya üretim) ve satışla doğrudan ve dolaylı tüm giderleri dikkate alır. Olağan kar; işletmenin ana ve yan tüm faaliyetler dikkate alınarak belirlenir (Temettü, Faiz Gelirleri, Komisyon Gelirleri (Gid.), Menkul Kıymet Satış Karı (Zararı), Kambiyo Karı (Zararı), Reeskont Faiz Gelirleri (Gideri) gibi). Olağandışı kar; işletmenin ana, yan, olağan ve olağan dışı her türlü faaliyeti sonucu elde ettiği ve henüz vergilendirilmemiş kardır. 5 Borç ve Özsermaye Dengesi Borçlanmanın Avantajları-Dezavantajları Ucuzdur Vergi Etkisi Disiplin Edici Finansal Esneklik - Süre, - İşletme gelirleri üzerinde talep hakkı, - İşletmenin varlıkları üzerinden talep hakkı, - Yönetime katılma hakkı ve denetim hakkı İflasa İlişkin Maliyetler 6 3
Risk-Likidite-Karlılık Likiditenin artması için işletme, devamlı sermaye yoluyla finansmanı tercih edeceği için likidite arttıkça karlılık azalacaktır Karlılık Likiditenin artması, borç ödeme kolaylığını beraberinde getirdiği için iflas riskini azaltacaktır. 7 Yabancı Kaynaklar Sermaye Maliyeti G Pt B B B Satıcı Kredileri Yabancı Para (Döviz) Kredileri Ödenecek diğer yasal yükümlülüklerde şirkettin finanman ihtiyacı ve vergi cezalarına bağlı olarak finansman kaynağı olabilir. Dolaylı Finansman Bonosu Factoring vergiler bir kısmı, işletmede bukunduğu süre zarfında bedava fon kaynağı niteliği taşır. B Tahviller YEC 8 4
Satıcı Kredileri Yabancı Kaynak Maliyeti Genel Bilgi Satıcı tarafından tanınan vade alıcınn ihtiyaç duyduğu sermaye miktarını azaltmakta, alıcıyı finansal açıdan desteklemektedir. * Vadenin uzaması alıcı için arzu edilen durumdur ancak malın nakde dönüşüm süresi kısa olan malların vadesi de kısa olmaktadır. Satıcının ve alıcının mali gücü de kredi üzerinde etkilidir. * Malın arz-talep dengesi de satıcı kredileri üzerinde etkindir. Maliyeti Vadeli mal satın alan işletmeler ödemelerini vade tarihinde yaptıklarından dolayı satıcıların sağladığı iskonto oranından faydalanamazlar. Fırsat maliyeti söz konusudur. * 2/10, net 45 ---> Ödeme 10 gün içinde yapılırsa %2 iskonto, yapmaz ise borcun 45 gün içinde ödenmesi gerektiğini ifade eder. r = r = Ticari kredinin maliyeti d = İskonto değeri T= Vade n= İskontonun geçerli olduğu süre d 100 d T n 9 Satıcı Kredileri Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.1. sayfa 66 Soru: 2/10, net 45 koşullarındaki bir vadeli satışın alıcıya maliyetini hesaplayınız. r = d 100 d T n r = 2 100 2 45 10 = %20,9 r = 1 + 2 100 2 45 10 1= %23 10 5
Banka Kredisi Yabancı Kaynak Maliyeti İşletmelerin en önemli finansman kaynağıdır. Banka kredileri genelde kısa vadelidir ancak aynı koşullarda yenilebilme özelliğine de sahiptir. İşletmelerin banka kredisi kullanabilmesi bankanın yapacağı kredi analizine baplıdır. Kredibilitesi yüksek işletmeler kolaylıkla bankalar kaynak kullanbilirler. Bankacılık sektörünün ve bankanın güvenliği gereği güvence mekanizması olarak karşılık mekanizması kullanılmaktadır. 11 Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.3. sayfa 68 Soru: Banka kredisinin nominal faiz oranının yıllık %14 olması durumunda, karşılık oranı nedeniyle kredinin efektif faiz oranını hesaplayınız. Efektif faiz oranı= Nominal Faiz Oranı 1 Karşılık Oranı Efektif faiz oranı= 0,14 = %15,5 1 0,1 200.000 TL kredi kullanmak isteyen işletmeye banka %10 karşılık uygulaması nedeniyle 222.222 TL ayırmak zorunda kalacaktır. 12 Efektif faiz oranı= 200.000 1 0,1 = 222.222 6
Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.4. sayfa 69 Soru: Kurumlar vergisi oranın %20 ise işletmenim %18 faiz oranıyla kullandığı kredinin vergi sonrası maliyeti nedir? k i = k d 1 t k i = %18x 1 %20 = %14,4 Banka kredileri için maliyet, vergi öncesi maliyet (kd) ve vergi sonrası maliyet olmak (ki) üzere iki şekilde hesaplanır. Bankanın kredi için istediği faiz oranı vergi öncesi maliyettir. 13 Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.5. sayfa 69-72 Soru: ABC A.Ş., X bankasından 5 yıl vadeli %40 faiz oranlı, ana parası son iki yılda eşit taksitlerle ödenecek, 50 bin TL tutarında kredi almıştır. İşletmenin vergi oranı %40 dır. Kredinin işletmeye maliyetini hesaplayınız. 1.YOL : k i = k d 1 t k i = %40x 1 %40 = %24 14 7
Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.5. sayfa 69-72 2.YOL : Vergi Etkisinin Nakit Akımlarında dikkate alınması 1 2 3 4 5 Faiz Gideri 20.000 20.000 20.000 20.000 10.000 Vergi Tasarrufu (8.000) (8.000) (8.000) (8.000) (4.000) Anapara Geri Ödemesi - - - 25.000 25.000 Vergi Sonrası Nakit Çıkışı 12.000 12.000 12.000 37.000 31.000 50.000 = 12.000 (1 + k i ) 1 + 12.000 (1 + k i ) 2 + 12.000 (1 + k i ) 3 + 37.000 (1 + k i ) 4 + 31.000 (1 + k i ) 5 k i =? 15 Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.5. sayfa 69-72 2.YOL : Vergi Etkisinin Nakit Akımlarında dikkate alınması 50.000 = 12.000 (1 + k i ) 1 + 12.000 (1 + k i ) 2 + 12.000 (1 + k i ) 3 + 37.000 (1 + k i ) 4 + 31.000 (1 + k i ) 5 k i =? i) Finansal hesap makinesine nakit girişleri girilir. Nakit girişlerini, nakit çıkışlarına eşitleyen iskonto oranı tespit edilir. k i = % 24 16 8
Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.5. sayfa 69-72 2.YOL : Vergi Etkisinin Nakit Akımlarında dikkate alınması ii) Tahmini oranlar kullanılır. Elde edilen sonuçlar yardımıyla enterpolasyon yönetimi (oran-orantı) bulunur. k i = % 22 BD = 12.000 (1+%22) 1 + 12.000 k i = % 26 + 12.000 + 37.000 + 31.000 (1+%22) 2 (1+%22) 3 (1+%22) 4 (1+%22) BD = 12.000 (1+%26) 1 + 12.000 (1+%26) 2 + 12.000 (1+%26) 3 + 37.000 + 31.000 (1+%26) 4 (1+%26) 5 = 52.680 TL 5 = 47.520 TL 17 Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.5. sayfa 69-72 2.YOL : Vergi Etkisinin Nakit Akımlarında dikkate alınması ii) Tahmini oranlar kullanılır. Elde edilen sonuçlar yardımıyla enterpolasyon yönetimi (oran-orantı) bulunur. %4 k i = % 22 k i =? 52.680 TL x 2.680 TL 50.000 TL 5.160 TL k i = % 26 5.160 TL %4 47.520 TL 2.680 TL x 18 x = %4 x 2.680 5.160 = %2,07 k i = %22 + %2,07 = %24,07 9
Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.5. sayfa 69-72 2.YOL : Vergi Etkisinin Nakit Akımlarında dikkate alınması ii) Tahmini oranlar kullanılır. Elde edilen sonuçlar yardımıyla enterpolasyon yönetimi (oran-orantı) bulunur. k i = % 22 52.680 TL %4 x k i =? 50.000 TL 2.480 TL for kthe i = % exclusive 26 use 47.520 of Akademi TL 5.160 TL 5.160 TL %4 2.480 TL x 19 x = %4 x 2.480 5,160 = %1,92 k i = %26- %1,92 = %24,07 Finansman Bonosu Yabancı Kaynak Maliyeti Genel Bilgi Büyük ve kredibilitesi yüksek işletmelerin ihraç ettikleri kısa vadeli borç senetleridir. 30 ile gün arasında bir vadeye sahip olmakla birlikte Türkiye uygulamaasında asgari vade 90 gündür. * Temel özelliği, banka kredilerine göre daha düşük maliyete sahip olmasıdır. Komisyonlar ve karşılık oranları gibi maliyeti artırıcı ek yükümlülükler finansman bonolarında bulunmamaktadır. Maliyeti Maliyet = Faiz Gideri+Diğer Gid. İhraçla Sağlanan Fonlar Vade 20 10
Finansman Bonosu Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.7. sayfa 75 Soru: 90 gün vadeli, %20 faiz oranlı, nominal değeri 500.000 TL olan finansman bonosunu 20.000 TL masraf ederek ihraç etmiştir. Finansman bonosunun işletmeye maliyetini hesaplayınız. Maliyet = Faiz Gideri+Diğer Gid. İhraçla Sağlanan Fonlar Vade Maliyet = (500.000 x ( 0,20 4 )+20.000 500.000 ((500.000 x ( 0,20 4 )+20.000) 90 Maliyet = %39,5 21 Factoring Yabancı Kaynak Maliyeti Genel Bilgi İşletmelerin kredili mal satışından doğan alacak haklarının factöre devredilmesi işlemidir. $$$ * Vadenin uzaması alıcı için arzu edilen durumdur ancak malın nakde dönüşüm süresi kısa olan malların vadesi de kısa olmaktadır. Fsctör mal satışına onay vermeyebiliir. Onay verilirse %80 lik kısım ön ödeme ile, kalan kısım ise vade tarihinde işletmeye verilir. Factoringin finansman, teminat ve hizmet fonskiyonları vardır. Maliyeti İki unsurdan oluşur; *Factöre komisyon *Ön ödeme nedeniyle yapılan faiz ödemeleri. 22 9 11
Factoring Yabancı Kaynak Maliyeti Problem 2.8. sayfa 76 Soru: Bir işletme 2 ay vadeli 200.000 TL tutarındaki alacağını factöre devrederek factoring işletmesinden tahsilat ve finansman hizmeti almak istemektedir. Tahsilat hizmetleri karşılığında %2 komisyon + BSMV (%5) ödenecektir. Belirlenen yıllık faiz oranı %15 dir. Factoring işletmesi alacak haklarını devraldığında alacağın %70 ini finanman hizmet karşılığında işletmeye peşin ödeyecektir. İşletmenin alacağı devrederek sağladığı kaynağın maliyetini hesaplayınız. Komisyon gideri = 200.000 TL x %2 = 4.000 TL 23 BSMV = 4.000 x %5 = 200 Ön ödeme tutarı = 200.000 x 0,70 = 140.000 TL dir. Factoringin yapacağı ödeme = 140.000-(4.000+200) =135.800 Faiz Ödemesi = %15 x (2/12) x 140.000 = 3.500 TL BSMV = 3.500 x %5 = 175 TL Maliyet = (3.500 + 175) / 135.800 = %2,7 dir. Yıllık Maliyet = 1 + %2,7 12 = %38 24 TEŞEKKÜRLER Ars.Gör.Y.Erdem ÇEVİK erdemcevik@ gazi.edu.tr @erdemcevik 12