AB DE GEÇTİĞİMİZ HAFTA Haber Özetleri 19-26 Şubat 2010 (YIL: 2, SAYI: 9) ULUSLARARASI STRATEJİK ARAŞTIRMALAR KURUMU (USAK) AB ARAŞTIRMALARI MERKEZİ 01.03.2010 Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu Mebusevleri Mahallesi, Ayten Sokak, No:21, 06570, Tandoğan, ANKARA Tel: 0090 312 212 28 86 87, Faks: 0090 312 212 25 84 www.usak.org.tr www.usakgundem.com www.turkishweekly.net 0
Bültende Yer Alan Konular Ukrayna nın Yeni Devlet Başkanı Yanukoviç İlk Ziyaretini AB ye Yapacak...2 AB Komisyonu, İzlanda İle Müzakerelerin Başlatılması İçin Tavsiyelerde Bulundu...2 Avrupa Genelindeki Grev Dalgası...3 Yunanistan dan İlginç Çıkış: Almanya Yunanistan a Yeterince Savaş Tazminatı Ödemedi...4 Avrupa Birliği Adalet Divanı ndan İsrail i Üzecek Karar...5 AB Komisyonu, Frontex in Reformu Konusunda Kararlı...5 Sayfa 1
Ukrayna nın Yeni Devlet Başkanı Yanukoviç İlk Ziyaretini AB ye Yapacak Ukrayna da 7 Şubat ta ikinci turu gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçimlerinden lider çıkan Viktor Yanukoviç, görevine başlamasının ardından ilk ziyaretini Brüksel e yapacak. 1 Mart ta Avrupa Birliği zirvesinde AB li liderlerle bir araya gelmesi beklenen Yanukoviç in Rusya dan önce AB yi ziyaret etmesi, Avrupa ya mesaj olarak değerlendiriliyor. Yeni dönemde Ukrayna da çok boyutlu bir dış politika anlayışının hâkim olacağının işaretlerini veren Yanukoviç in AB nin yanı sıra Rusya ile ilişkilerin gelişmesine önem vereceği tahmin ediliyor. Bu bağlamda Yanukoviç, Kiev in hem Brüksel hem de Moskova ya aynı politik uzaklıkta olduğunu belirtmekte. Bu duruşuna uygun olarak Ukraynalı lider, AB ziyaretinin ardından Moskova ya da resmi bir ziyaret gerçekleştirecek. Yanukoviç in ziyaretini doğrulayan AB Komisyonu Başkanı Barroso, Ukrayna nın hem Rus gazı için önemli bir transit ülke olmasına hem de AB nin enerji konusunda Rusya ile istikrarlı ve öngörülebilir ilişki sağlama konusundaki amacına uygun rolüne dikkati çekti. Yanukoviç in, Brüksel e yapacağı ziyaret sırasında, AB Konseyi Başkanı Herman Van Rompuy ve AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Temsilcisi Catherine Ashton ile görüşmesi bekleniyor. AB Komisyonu, İzlanda İle Müzakerelerin Başlatılması İçin Tavsiyelerde Bulundu AB Komisyonu, İzlanda nın geçen yıl üyelik başvurusu hakkındaki değerlendirme raporunu tamamladı. İzlanda nın çoğu alanda üyelik yükümlülüklerini üstlenmeye hazır olduğu sonucuna varan AB Komisyonu, bu ülkenin katılım müzakerelerine hazır olduğunu bildirdi. Komisyon un Genişlemeden Sorumlu Üyesi Stefan Füle, İzlanda nın uzun demokrasi geçmişiyle, işleyen piyasa ekonomisiyle ve AB müktesebatına büyük ölçüde uyumuyla üyelik Sayfa 2
müzakerelerine hazır olduğunu dile getirdi. Füle, aynı zamanda, AB ye üyelik sürecinde İzlanda ya istisnai bir uygulama yapılmayacağını da vurguladı. Küresel mali krizden oldukça olumsuz etkilenen İzlanda, 2009 yazında AB üyeliğine başvuruda bulunmuştu. Bu anlamda, bütçe açığının GSHY nin %14 ünü oluşturan İzlanda nın müzakere sürecinde karşılaşacağı en önemli sorunlardan birinin ekonomi olacağı öngörülüyor. Ayrıca dünyanın önemli balıkçılık ülkelerinden biri olan İzlanda nın balıkçılık konusunda da AB düzenlemeleri konusunda zorlu bir süreç yaşaması beklenebilir. Avrupa Genelindeki Grev Dalgası Avrupa Birliği ülkeleri geçtiğimiz haftaya grev dalgası ile başladı. Almanya nın ve Avrupa nın en büyük havayolu şirketlerinden biri olan Lufthansa Havayollarında görevli 4,000 pilot ücretlerinin ve çalışma koşullarının düzeltilmesi için 22 Şubat ta bir günlük greve gittiler. EUObserver ın haberine göre yaklaşık 10,000 yolcunun etkilendiği ve 800 uçuşun iptal edildiği grevin maliyetinin yaklaşık 25 milyon Euro ya yaklaşacağı tahmin ediliyor. Diğer yandan Avrupa nın tek hava politikası çerçevesinde ulusal mevzuatlarını birleştirecek olması da iş ve güvenlik kaygısı taşıyan Fransız ve İngiliz havayolları çalışanlarını endişelendirmiş durumda. Bu kapsamda Fransa da 23 Şubat ta yapılan grev de birçok uçuşun iptal edilmesine sebep oldu. Ayrıca finansal krizin yıkıcı etkilerini üzerinde hisseden ve kemer sıkma politikalarını protesto eden Yunan vatandaşları, kalabalık gruplar halinde protesto gösterileri düzenlediler. Referans ın haberine göre maaşların düşürülecek olması, kamuda çalışan personel sayısının azaltılması hedefi ve sosyal güvenlik harcamalarında kesintiye gidilmesi riski Yunanlıları sokağa dökmeye başladı. Benzer durumun işsizliğin yüzde 20 seviyelerinde seyrettiği İspanya da yaşandığına dikkat çeken uzmanlar, önümüzdeki günlerin Avrupa bütünleşmesi için gerçek bir sınav olacağı kanaatini taşıyor. Center for European Reform ekonomistlerinden Simon Tilford, Euro bölgesi üyeleri arasındaki büyük yapısal farklılıklara dikkat çekerek, üye Sayfa 3
ülkelerin ortak hareket edememesi önündeki ekonomik öncelik farklarını son yazısında dile getirdi. Almanya nın finansal kriz nedeniyle ihracatının yüzde 20 gerilemesine rağmen, halen daha büyük ticaret fazlası verdiği (GSYİH sinin yaklaşık yüzde 6 sı) ve bu ticaret fazlasının yaklaşık yarısının Euro bölgesi üyeleri üzerinden elde edildiğini vurgulayan Tilford, Avrupa nın çevre ekonomilerinin (İspanya, Yunanistan, Portekiz gibi) ticari açıklarını kapatmakta zorlandığını vurguladı. Ortak para birimini kullanmalarından dolayı devalüasyon yoluyla ticari açığını kapatmaları mümkün olmayan bu ülkeler, ya maliyetleri azaltmak ya da verimliliği artırmak zorundalar. Ancak verimliğin ancak orta ve uzun vadede artırılabileceği dikkate alındığında, krizdeki ülkelerin tek yolu maliyetleri azaltmak olarak ortaya çıkıyor. Bu durumda tek çıkar yol, kaçınılmaz olarak işçi ücretlerinin azaltılması, kamu ve sosyal güvenlik harcamalarının kısılması demek oluyor. Dolayısıyla, sosyal gerginlik (ya da sosyal patlama) riski önemli bir risk unsuru olarak krizdeki ülke siyasetçilerinin gündemine oturmuş bulunuyor. Önümüzdeki günlerde bu riskin Yunanistan, Portekiz gibi ülkelerde sokaklara nasıl yansıyacağı ise merak edilen konuların başında geliyor. Yunanistan dan İlginç Çıkış: Almanya Yunanistan a Yeterince Savaş Tazminatı Ödemedi Finansal krizin çok sert etkilediği ve borç yükünü çevirebilmek için yüklü miktarda nakde ihtiyacı olan Yunanistan geçtiğimiz hafta oldukça ilginç bir çıkışta bulundu. EUObserver ın haberine göre Yunanistan Başbakan Yardımcısı Theodoros Pangalos Almanya nın II. Dünya Savaşı ndaki tavrını kastederek Almanlar Yunan Merkez Bankası ndan altınlarımızı alıp gittiler ve bir daha da asla geri vermediler. Bu ileride yüzleşilmesi gereken bir durumdur açıklamasında bulundu. Biz illa ki paramızı geri vermelerini beklemiyoruz, ancak hiç değilse bir teşekkür edebilirler diyen Pangalos, çıkışıyla Almanlar ı oldukça kızdırdı. Almanya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Andreas Peschke yaptığı karşı açıklamada geçmişe ilişkin bir tartışma konusunu açmak bugünün sorunlarını çözmek adına bir fayda sağlamaz açıklamasında bulundu. Almanya nın Yunanistan a yeterince tazminat verdiğini ve yardımda bulunduğunu belirten sözcü, Almanya Yunanistan a 115 milyon Alman Markı tazminat Sayfa 4
ödedi ve 1960 dan bu yana hem tek taraflı olarak hem de AB çerçevesinde 33 milyar Alman markı kaynak aktarımında bulunuldu dedi. Bu açıklamaların Almanya nın öncülüğünde Yunanistan a yardım paketi hazırlama girişimlerini nasıl etkileyeceği önümüzdeki günlerde netlik kazanacak gibi gözükmektedir. Avrupa Birliği Adalet Divanı ndan İsrail i Üzecek Karar Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD), 25 Şubat 2010 tarihinde almış olduğu karar ile İsrail işgali altındaki bölgelerde üretilen malların 1995 tarihli İsrail-AB gümrük muafiyeti anlaşmasından faydalanamayacağını belirtti. İsrailli yerleşimcilerin, işgal bölgelerinde ürettikleri ürünlerin üzerine İsrail malı ibaresini koymasının yasal dayanağının bulunmadığını söyleyen Mahkeme, davaya konu olaydaki ihracatçı İsrail firması Soda-Club ın Filistin otoritelerinden resmi belgeleri temin etmesi gerektiğini ifade etti. Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Filistinli yetkililer, kararın uluslararası hukuka uygun olduğunu ve önemli bir siyasi mesaj taşıdığını belirttiler. Filistin Ekonomi Bakanı Hasan Ebu Libdeh, yerleşimciler ile ilgili şu açıklamalarda bulundu: Yerleşimciler, barışın önünde çok ciddi ve stratejik bir engel oluşturuyor. Barış görüşmelerinin yeniden başlamasının ve İsrail ile Filistin arasında barışa ulaşılmasının önündeki en önemli engel durumundalar. AB nin en yüksek yargı organı olan ABAD ın, AB ile İsrail arasındaki tansiyonun yüksek olduğu bir dönemde böyle bir karara imza atmış olması büyük önem taşıyor. AB Komisyonu, Frontex in Reformu Konusunda Kararlı AB Komisyonu nun içişlerden sorumlu komiseri Cecilia Malmstrom, 24 Şubat 2010 tarihinde gerçekleştirmiş olduğu basın toplantısında, önümüzdeki dönemde Frontex in kapsamlı bir reforma tabi tutulacağına dair açıklamalarda bulundu. Birliğin sınır kontrollerini sağlayan ve bu bağlamda göç ve sığınma konularındaki kimi zaman keyfi uygulamalarıyla dikkat çeken Frontex in temel haklara saygı boyutunun öncelikle reforme edileceğini açıklayan Malmstrom, üye ülkelerin bilhassa külfet paylaşımı konusunda etkin işbirliği sağlamamaları Sayfa 5
halinde hukuki yaptırımlara maruz kalabilmelerini sağlayan düzenlemelere yer vereceklerini belirtti. Göçmenlerin ve sığınma talebinde bulunan kimselerin birer suçlu olmadıklarını, aksine daha iyi bir yaşam sürmek amacıyla bu yola başvurduklarını ifade eden AB Komiseri, söz konusu kimselerin insan onuruna yakışır bir muameleye tabi tutulmaları gerektiğinin altını çizdi. Sunulan önerilerden bir tanesini, geri dönüş uçuşlarında hükümet dışı kurumlardan yetkililerin de bulunmasına imkân tanınması ve böylelikle olası insan hakkı ihlallerine karşı önlem alınması oluşturuyor. Bunun yanı sıra Frontex de görevlendirilecek kimseler için kapsamlı bir temel haklar kursunun zorunlu tutulması öngörülüyor. Sayfa 6
Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu yayınıdır. Tüm hakları saklıdır. Önceden yazılı izin alınmaksızın hiçbir iletişim, kopyalama sistemi kullanılarak yeniden basılamaz. Akademik ve haber amaçlı kısa alıntılar bu kuralın dışındadır. Bu konudaki taleplerinizi aşağıda belirtilen iletişim adresine iletebilirsiniz: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu Yayınlar Departmanı Mebusevleri Mahallesi, Ayten Sokak, No: 21 06570, Tandoğan, Ankara Tel: 0090 312 212 2886 Fax: 0090 312 212 2584 www.usak.org.tr USAK HAKKINDA USAK, ulusal ve uluslararası siyaset, ekonomi, hukuk, toplumsal bilimler ve güvenlik alanlarında faaliyet gösteren bağımsız bir düşünce kuruluşudur (think-tank). Öncelikli olarak kamuoyunun tarafsız, doğru ve yeterli bilgi ihtiyacını karşılamayı amaçlar. Bu amaç çerçevesinde özel ve kamu kuruluşlarının, firmaların ve medya kuruluşlarının taleplerinin yanı sıra, bireysel talepleri de karşılamaya çalışır. USAK'ın yerine getirmeye çalıştığı önemli amaçlarından biri Türkiye'nin ve dünyanın ihtiyaç duyduğu bilgileri toplamak ve bilgi yığınları içinden gerekli seçkiyi yapmaktır. İhtiyaç sahibine, ihtiyaç duyduğu anda istediği nitelik ve nicelikte bilgiyi sunmaya çalışır. Aynı çerçevede bilgilerin değerlendirilmesi ve analiz edilmesi de USAK'ın amaç ve görevleri arasındadır. Gerekli nitelikli personelin yetiştirilmesi ve eğitim hizmetlerinin verilmesi, uzmanlar ve uygulayıcılar arasındaki iletişim eksikliğinin giderilmesi USAK ın amaçları arasındadır. Alan çalışmalarına ek olarak USAK kuramsal ve kavramsal alanda da kendisine görevler düştüğünün bilincindedir. Günümüzde anlaşmazlıkların önemli bir kısmının kavram karmaşasından doğduğunu düşünen USAK, kavramların doğru tanımlanmasına büyük önem verir. Özellikle Türkiye'nin son yıllarda yaşadığı sorunlarda kavram karmaşasının rolü büyüktür. USAK Türkiye için dünyalı, dünya için Türkiyeli kavramları sunmaktadır. 2004 yılında kurulan USAK merkez binası Ankara Mebusevleri'ndedir. Merkez'de 34 tam zamanlı akademisyen, uzman ve araştırmacı ile 7 teknik personeli bulunan USAK ayrıca Türkiye ve dünya çapında 100 ün üzerinde akademisyen, alanında uzman, araştırmacı ve yazar ile çalışmaklarını zenginleştirmektedir. Bunlara ek olarak anlaşmalı, yarı-zamanlı ve gönüllü çalışanlar da zaman zaman USAK çalışmalarına katkıda bulunmaktadır. Staj ve eğitim programları çerçevesinde her dönemde eğitim vermektedir. Katılımcılar sadece Türkiye'den değil, Sayfa 7
dünyanın diğer ülkelerinden de gelmektedirler. USAK bir tür 'şemsiye örgüt' yapılanması modelini izlemektedir. Kendisine bağlı 7 araştırma merkezi aracılığıyla çalışmalarını yürütür. USAK doğru bilginin, daha iyi bir eğitimin ve daha iyi bir iletişimin Türkiye ve insanlığın daha mutlu ve refah içinde yaşamasına katkıda bulunacağına inanır. USAK'ın en temel ilkesi şudur: bilgi doğru kullanıldığı sürece güçtür. USAK AB ARAŞTIRMALARI MERKEZİ (ABAM) USAK-ABAM, USAK çatısı altında yer alan en önemli merkezlerden biridir. Merkezin idari ofisi, USAK Ankara Merkez Binası nda olmakla birlikte çok sayıda uzman farklı şehir ve ülkelerden ABAM ın çalışmalarına katılmaktadır. Avrupa Birliği'nin (AB) gelişimi, kurumları, hukuki statüsü, AB üyelerinde siyaset, AB dış ve güvenlik politikaları, Güney Avrupa ve Balkanlar, Avrupa nın politik ekonomisi ve küreselleşme merkezin temel ilgi alanlarıdır. Ayrıca Türkiye-AB ilişkileri ve Türkiye'nin AB'ye katılım süreci de merkezin en çok önem verdiği konular arasındadır. Tüm bunlara ek olarak merkez AB'den yola çıkarak bölgesel entegrasyon hareketlerini kuramsal ve uygulamalı olarak incelemektedir. Merkez'in USAK Evi içinde bir de Avrupa Birliği Kitaplığı bulunmaktadır. ABAM uzmanları çalışmalarını siyasi olmaktan çok, bilimsel alanda gerçekleştirirler. Konulara siyah-beyaz taraf olmak yerine, evresel bilimin ilkeleri doğrultusunda bakarlar. Genel USAK ilkeleri, diğer USAK merkezlerinde olduğu gibi USAK-ABAM da da geçerlidir. Hangi görüşte olursa olsun, hangi farklı açılardan bakarsa baksın USAK-ABAM uzmanları evrensel bilimsel kriterleri izlemek zorundadırlar. ABAM çatısı altında birbirinden çok farklı görüşleri savunmak mümkündür. Ancak ABAM ülkemizde AB hakkında, AB ülkelerinde ise Türkiye hakkında ciddi önyargıların bulunduğunu, bu önyargıların ise uzun çalışmalar sonucunda bir ölçüde azaltılabileceğini düşünmektedir. Bu çerçevede ABAM ın en önemli misyonlarından bir tanesi AB ye Türkiye yi, Türkiye ye de AB yi doğru tanıtmaktır. ABAM uzmanları Türkiye nin Avrupa nın doğal bir parçası olduğunu varsaymakta ve Türkiye AB ye tam üyesi olsun ya da olmasın, Türkiye-AB ilişkilerinin hayati olmaya devam edeceğini düşünmektedirler. Sayfa 8
İlgi ve Uzmanlık Alanları Türkiye-AB İlişkileri Avrupa nın Politik ve Ekonomik Yapısı AT Hukuku, Türkiye-AT Ortaklık Hukuku Güney Avrupa, Doğu Akdeniz Havzası ve Kıbrıs Sorunu Avrupa nın Politik Ekonomisi Göç Problemi Türkiye nin Politik Ekonomisi AB ve Küreselleşme Türkiye-AB Ekonomi İlişkileri ve Gümrük Birliği AB'de Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı Yunanistan ın Politik Ekonomisi ve Balkanlar Avrupa Entegrasyon Teorileri Avrupa Genişlemesi Sayfa 9
USAK AB ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DOÇ. DR. MEHMET ÖZCAN (BAŞKAN) USAK Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Özcan, aynı zamanda USAK Avrupa Birliği Araştırmaları Merkezi nin başkanıdır. Temel çalışma alanları Türkiye-AB ilişkileri ve AB Hukuku dur. Yüksek lisansını 1999 yılında İngiltere-Galler Aberysthwyth Hukuk Fakültesinde tamamlayan Özcan, doktora çalışmasını ise Avrupa Birliğinde Fikri Hakların Düzenlenmesi ve Malların Serbest Dolaşımına Etkisi üzerine yapmıştır. Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Fakültesi öğretim üyeliğinin yanı sıra Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nde AB de İnsan Haklarının Gelişimi konularında ders vermektedir. Özcan ın alanında yayınlanmış çok sayıda makale ve kitabı bulunmaktadır. FATMAYILMAZ ELMAS Fatma Yılmaz Elmas, AB de ırkçılık ve yabancı düşmanlığı, Türkiye-AB ilişkileri çerçevesinde Kıbrıs sorunu, Türkiye-AB ilişkileri konularına odaklanmaktadır. Elmas ın AB de ırkçılığı ele alan kitabının yanı sıra alanında yayınlanmış birçok makale ve bildirisi bulunmaktadır. MUSTAFA KUTLAY Mustafa Kutlay, küresel politik ekonomi, Avrupa nın politik ekonomisi, Türkiye de devlet-piyasa etkileşimi, Türk ekonomisinin dönüşümü, Türkiye-AB ilişkileri ve Avrupa entegrasyon teorileri alanlarında çalışmalarını yürütmektedir. CEREN MUTUŞ Ceren Mutuş, AB Hukuku ve Türkiye-AT Ortaklık Hukuku üzerine çalışmalarını yürütmektedir. Başlıca ilgi alanları AB Hukuku, Uluslararası Ceza Hukuku ve İnsan Hakları Hukuku dur. MUZAFFER VATANSEVER Muzaffer Vatansever, Balkanlar üzerine çalışmalarını sürdürmektedir. Odaklandığı temel konular Balkanlar ın Avrupalılaşma süreci, Türkiye-Balkan ülkeleri ilişkileri ve Yunanistan'ın ekonomi-politiğidir. Sayfa 10