HUBUBAT, BAKLİYAT, YAĞLI TOHUMLAR VE MAMULLERİ SEKTÖRÜ I- DÜNYA DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ TİCARETİ 2013 yılında dünya değirmencilik sektörü ihracatı bir önceki yıla göre %2,8 oranında artış göstererek 18,6 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiştir. 2013 yılı itibariyle, dünya değirmencilik ihracatında ilk beş ülke Almanya, Fransa, Tayland, Belçika ve Türkiye dir. Türkiye, 183 ülke arasında yaklaşık %6 pay ile dünyanın en çok değirmencilik ürünleri ihracatı yapan 5. ülkesi olarak yerini almıştır. Grafik 1.Dünya Değirmencilik Ürünleri Sektörü İhracatında Başlıca Ülkeler (2013) Aynı yıl dünyanın toplam değirmencilik ürünleri ithalatı bir önceki yıla göre %4,3 artarak 19,7 milyar $ olmuştur. Değirmencilik ürünlerinde en önemli ithalatçı ülkeler ABD, Hollanda, Çin, Belçika, ve Brezilya dır. Türkiye ise, değirmencilik ürünleri ithalatı yapan 221 ülke arasından en fazla ithalat yapan 48. ülke olup, aldığı pay %0,47 dir.
Grafik 2. Dünya Değirmencilik Ürünleri Sektörü İthalatı-Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay (2013) Dünya değirmencilik sektörü içindeki en önemli ürün olan buğday unu ihracatı, 2013 yılında bir önceki yıla göre %3,6 oranında artış göstererek 5,3 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiştir. 2013 yılı itibariyle, buğday unu ihracatında ilk beş ülke Türkiye, Kazakistan, Almanya, Fransa ve Belçika dır. Türkiye, 153 ülke arasında %17,7 pay ile dünyanın en çok buğday unu ihracatı yapan ülkesidir. Grafik 3.Dünya Buğday Unu Sektörü İhracatında Başlıca Ülkeler (2013) Aynı yıl dünya buğday unu ithalatı bir önceki yıla göre %5,7 artarak 5,4 milyar $ olmuştur. Buğday ununda en önemli ithalatçı ülkeler, Irak, Afganistan, Hollanda, Özbekistan ve Angola dır.
Grafik 4. Dünya Buğday Unu Sektörü İthalatı-Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay (2013) II- DÜNYA BİTKİSEL YAĞ TİCARETİ Dünya bitkisel yağ ihracatı 2013 yılında bir önceki yıla göre %9,5 azalarak 61 milyar $ olmuştur. Endonezya ve Malezya, bitkisel yağ sektöründe dünyanın en büyük iki ihracatçısı (sırasıyla 1. ve 2. sırada) konumundadır. 2013 yılında 16,5 milyar $ lık ihracat yapan Endonezya, dünya bitkisel yağ ihracatının %27 sini gerçekleştirmiştir. Malezya ise 12,9 milyar $ ihracat ile %21,2 paya sahiptir. Dünya bitkisel yağ ihracatında Endonezya ve Malezya yı sırasıyla Arjantin, Hollanda ve Kanada takip etmektedir. Türkiye ise 2013 yılında 171 ihracatçı ülke arasında 32. sırada yer almıştır. Grafik 5. Dünya Bitkisel Yağ Sektörü İhracatında Başlıca Ülkeler (2013)
Dünya bitkisel yağ ithalatı 2013 yılında %7 azalarak 64,1 milyar $ a gerilemiştir. Dünyanın en büyük bitkisel yağ ithalatçısı Çin, 8,5 milyar $ lık ithalatı ile 2013 yılında dünya bitkisel yağ ithalatının %13,2 sini gerçekleştirmiştir. Çin den sonra dünyada en fazla bitkisel yağ ithalatı yapan ülkeler Hindistan, Hollanda, ABD ve Almanya dır. Grafik 6. Dünya Bitkisel Yağ Sektörü İthalatı-Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay (2013) III- DÜNYA ŞEKER VE ŞEKERLİ MAMULLER TİCARETİ 2013 yılında, dünya şeker ve şekerli mamuller sektörü ihracatı %2,4 oranında azalarak 50,9 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Şeker ve şekerli mamuller sektörü ihracatında önde gelen ülkeler Brezilya, Tayland, Fransa, Almanya ve ABD dir. Türkiye 180 ülke arasında dünyanın en çok şeker ve şekerli mamuller ihracatı yapan 17. ülkesidir. Grafik 7. Dünya Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü İhracatında Başlıca Ülkeler (2013)
2013 yılında dünya şeker ve şekerli mamuller ithalatı %2,9 azalarak 52 milyar $ olmuştur. Anılan yıl itibariyle sektörün ithalatına bakıldığında en önemli ithalatçıların ABD, Çin, Almanya, İngiltere ve Endonezya nın olduğu görülmektedir. Türkiye ise sektör ithalatında dünya sıralamasında 223 ülke arasından 83. ülke konumundadır. Grafik 8. Dünya Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü İthalatı-Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay (2013) Dünya şeker ve şekerli mamuller sektörü içindeki en önemli ürün olan kakaosuz şekerli mamuller ihracatı, 2013 yılında bir önceki yıla göre %10 oranında artış göstererek 10,9 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiştir. 2013 yılı itibariyle, kakaosuz şekerli mamuller ihracatında ilk beş ülke Almanya, Belçika, Çin, Hollanda ve Meksika dır. Türkiye, 162 ülke arasında %4,5 pay ile 9. sırada yer almaktadır. Grafik 9. Dünya Kakaosuz Şekerli Mamuller Sektörü İhracatında Başlıca Ülkeler (2013)
Aynı yıl dünya kakaosuz şekerli mamuller ithalatı bir önceki yıla göre %9 oranında artarak 10,5 milyar $ olmuştur. Kakaosuz şekerli mamullerde en önemli ithalatçı ülkeler ABD, Almanya, İngiltere, Fransa ve Kanada dır. Grafik 10. Dünya Kakaosuz Şekerli Mamuller Sektörü İthalatı-Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay (2013) IV- DÜNYA PASTACILIK ÜRÜNLERİ TİCARETİ 2013 yılında, dünya pastacılık ürünleri sektörü ihracatı %10,6 artarak 64,1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Pastacılık ürünleri sektörü ihracatında önde gelen ülkeler Almanya, İtalya, Fransa, Hollanda ve ABD dir. Türkiye 191 ülke arasında %2,4 pay ile dünyanın en çok pastacılık ürünleri ihracatı yapan 11. ülkesidir. Grafik 11. Dünya Pastacılık Ürünleri Sektörü İhracatında Başlıca Ülkeler (2013)
2013 yılında dünya pastacılık ürünleri ithalatı %12,3 artarak 63,7 milyar $ olmuştur. Anılan yıl itibariyle sektörün ithalatına bakıldığında en önemli ithalatçının aynı zamanda sektördeki önemli ihracatçılardan biri olan ABD olduğu görülmektedir. ABD yi sırasıyla İngiltere, Almanya, Fransa ve Kanada takip etmektedir. Türkiye ise sektör ithalatında dünya sıralamasında 224 ülke arasından 53. ülke konumundadır. Grafik 12. Dünya Pastacılık Ürünleri Sektörü İthalatı-Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay (2013) Dünya pastacılık ürünleri sektörü içindeki önemli ürünlerden biri olan tatlı bisküvi ihracatı, 2013 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık %10 artış göstererek 28,9 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiştir. 2013 yılı itibariyle, tatlı bisküvi ihracatında ilk beş ülke Almanya, Belçika, Fransa, ABD ve İtalya dır. Türkiye, 180 ülke arasında %3 pay ile 10. sırada yer almaktadır. Grafik 13. Dünya Tatlı Bisküvi Sektörü İhracatında Başlıca Ülkeler (2013)
Aynı yıl dünya tatlı bisküvi ithalatı bir önceki yıla göre %10,1 artarak 29,1 milyar $ olmuştur. Tatlı bisküvi ithalatında en önemli ülkeler ABD, İngiltere, Fransa, Almanya ve Kanada dır. Grafik 14. Dünya Tatlı Bisküvi Sektörü İthalatı-Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay (2013) Dünya pastacılık ürünleri sektörü içindeki önemli ürünlerden bir diğeri olan makarna ihracatı, 2013 yılında bir önceki yıla göre %6,8 artış göstererek 8,9 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiştir. 2013 yılı itibariyle, makarna ihracatında ilk beş ülke İtalya, Çin, Türkiye, Tayland ve ABD dir. Türkiye, 162 ülke arasında %5,5 pay ile 3. sırada yer almaktadır. Grafik 15. Dünya Makarna Sektörü İhracatında Başlıca Ülkeler (2013) 2013 yılında dünya makarna ithalatı bir önceki yıla göre %7,3 artarak yaklaşık 8,3 milyar $ olmuştur. Makarna ithalatında en önemli ülkeler ABD, Almanya, Fransa, İngiltere ve Kanada dır.
Grafik 16. Dünya Makarna Sektörü İthalatı-Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay (2013)
II- HUBUBAT, BAKLİYAT, YAĞLI TOHUMLAR VE MAMULLERİ SEKTÖRÜ 2014 YILI İHRACAT DEĞERLENDİRMESİ 2014 yılında genel ihracatımız içinde tarım ürünleri ihracatı %14,3 pay alırken, tarım ürünleri ihracatı içinde Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri ihracatımızın payı %30 düzeyindedir. Bitkisel ürünler grubu içinde yer alan Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Sektörü nün Türkiye nin toplam ihracatından aldığı pay 2014 yılında %42,8 olmuştur. TÜİK verilerine göre, Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Sektörü nün 2014 yılı Türkiye geneli ihracatı bir önceki yıla oranla %1,7 oranında artarak 6,8 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiş, Irak, Suriye, Suudi Arabistan, ABD, Almanya, İsrail, Angola, Lübnan, Sudan ve Azerbaycan en çok ihracat yapılan ülkeler olmuştur. Orta Anadolu Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği'nin 2014 yılı ihracat kaydı ise %5,8 azalarak 702 milyon $ seviyesinde gerçekleşmiştir. Birliğimizin Türkiye geneli sektör ihracatından aldığı pay %10,5 tir. Grafik 17. Türkiye Geneli Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatında İlk 10 Ülke Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ ihracatımız 2014 yılında %1,3 oranında artarak 1,1 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiştir. Değirmencilik ürünleri sektörünün en önemli kalemi olan buğday unu ihracatı söz konusu dönemde miktar bazında %3,2 oranında artış ve değer bazında %1,5 oranında azalış göstermiş ve sırasıyla 2,2 milyon ton ve 933 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. En fazla buğday unu ihracatı yapılan ülkeler Irak, Suriye, Filipinler, Angola, Sudan, İsrail, Endonezya, Benin, Gine ve Filistin olmuştur.
Grafik 18. Türkiye Geneli Buğday Unu İhracatı (Bin $) Kaynak: TÜİK 2013 yılında dünya buğday unu ihracatı 5,3 milyar $ seviyesinde gerçekleşirken, dünya buğday unu ihracatından %17,7 pay alan ülkemiz 933 milyon $ lık ihracatı ile birinci sırada yer almıştır. BİTKİSEL YAĞ SEKTÖRÜ ihracatımız 2014 yılında bir önceki yıla göre %2,2 oranında düşüş göstererek 1,1 milyar $ a gerilemiştir. Rafine ayçiçek yağı ihracatımız söz konusu dönemde miktar bazında %20,2 artış ve değer bazında %0,3 azalarak sırasıyla 684,4 bin ton ve 813,4 milyon $ seviyesinde gerçekleşmiştir. Irak, Suriye, Lübnan, Yemen, Tayland, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, İsrail, Afganistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin en çok ihracat yapılan ülkeler olmuştur. Grafik 19. Türkiye Geneli Rafine Ayçiçek Yağı İhracatı (Bin $) Kaynak: TÜİK
ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ SEKTÖRÜ ihracatımız 2014 yılında %5,8 oranında artarak 670 milyon $ seviyesinde gerçekleşmiştir. Kakaosuz şekerli mamuller ihracatı miktar bazında %8,5 oranında artarak 187,2 bin ton olurken, değer bazında %9,6 artışla 536,9 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. En çok şeker ihracatı yapılan ülkeler Irak, ABD, İngiltere, Almanya, Rusya Federasyonu, Suriye, Suudi Arabistan,İsrail, Mısır ve Cezayir dir. Grafik 20. Türkiye Geneli Kakaosuz Şekerli Mamuller İhracatı (Bin $) Kaynak: TÜİK 2013 yılında dünya kakaosuz şekerli mamuller ihracatı 10,9 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiştir. Türkiye 2013 yılında 536,9 milyon $ kakaosuz şekerli mamuller ihracatı ile dünya ihracatından %4,5 pay almıştır. PASTACILIK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ ihracatımız 2014 yılında %7,3 artış göstererek 1,7 milyar $ olmuştur. En önemli kalem olan tatlı bisküvi ve gofret ihracatı söz konusu dönemde %3,5 artış göstermiş ve 592,7 milyon $ değerinde gerçekleşmiştir. En çok ihracat yapılan ülkeler Irak, Suriye, Yemen, Suudi Arabistan, Azerbaycan, Cezayir, Filistin, Lübnan, Libya ve Almanya dır.
Grafik 21. Türkiye Geneli Tatlı Bisküvi ve Gofret İhracatı (Bin $) 200.000 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 2013 2014 Irak Suriye Yem en S.Arabist an Azerbay can Cezayir Filistin Lübnan Libya Al many a Kaynak: TÜİK Makarna; söz konusu dönemde makarna ihracatı miktar bazında %6,1 oranında, değer bazında ise %2,7 oranında artış göstermiş ve sırasıyla 735,4 bin ton ve 507,1 milyon $ seviyesinde gerçekleşmiştir. En çok ihracat yapılan ülkeler Angola, Benin, Suriye, Irak, Togo, Japonya, Cibuti, Libya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Kongo olmuştur. Grafik 22. Türkiye Geneli Makarna İhracatı (Bin $) Kaynak: TÜİK Dünya makarna ihracatı 2013 yılında 8,9 milyar $ seviyesinde gerçekleşmiştir. Ülkemiz makarna ihracatı ise 2013 yılında 507,1 milyon $ seviyesinde gerçekleşirken, dünya makarna ihracatından %5,5 pay alarak 3. sırada yer almıştır.
III. BAZI MAL GRUPLARI İÇİN SON ON YILLIK İHRACAT ve BİRİM FİYAT DEĞİŞİMLERİ Grafik 23. İhracat: Buğday Unu İhracat ve Birim Değişimi (Kaynak: TÜİK Verileri)
Grafik 24. İhracat: Makarna İhracat ve Birim Değişimi (Kaynak: TÜİK Verileri)
Grafik 25. İhracat: Ayçiçeği Yağı İhracat ve Birim Değişimi (Kaynak: TÜİK Verileri)
Grafik 26. İhracat: Şeker İhracat ve Birim Değişimi (Kaynak: TÜİK Verileri)
Grafik 27. İhracat: Şekerli Mamuller İhracat ve Birim Değişimi (Kaynak: TÜİK Verileri)
Grafik 28. İhracat: Tatlı Bisküvi İhracat ve Birim Değişimi (Kaynak: TÜİK Verileri)
TABLO 1- HUBUBAT, BAKLİYAT, YAĞLI TOHUMLAR VE MAMULLERİ SEKTÖRÜ TÜRKİYE GENELİ 2013-2014 YILLARI OCAK-ARALIK DÖNEMİ İHRACATI 2013 2014 % Değişim Miktar (kg) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) Miktar Değer KURU BAKLAGİLLER SEKTÖRÜ 233.003.326 211.650.049 238.601.413 243.100.375 2,4 14,9 1- NOHUT 19.242.903 19.548.469 18.086.513 17.433.050-6,0-10,8 2- FASULYE 2.523.724 5.419.064 8.843.817 15.526.471 250,4 186,5 3- MERCİMEKLER 178.542.265 167.813.889 183.869.363 193.226.032 3,0 15,1 4. DİĞERLERİ 32.694.434 18.868.627 27.801.720 16.914.822-15,0-10,4 HUBUBAT SEKTÖRÜ 495.582.029 175.599.177 170.162.971 126.489.337-65,7-28,0 5. BUĞDAY VE MAHLUT 275.131.812 79.317.367 68.829.532 35.472.070-75 -55 6. ARPA 110.148 54.088 13.998.250 6.411.957 12.609 11.755 7. MISIR 210.927.335 88.124.043 64.618.059 63.289.592-69,4-28,2 8. PİRİNÇ 8.449.340 7.571.262 22.404.320 21.151.387 165,2 179,4 9. DİĞERLERİ 963.394 532.417 312.810 164.331-67,5-69,1 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ 2.394.082.037 1.113.873.336 2.551.553.969 1.127.858.475 6,6 1,3 10. BUĞDAY UNU 2.142.367.390 946.604.888 2.209.927.931 932.592.737 3,2-1,5 11. İRMİK (BUĞDAYDAN) 28.320.820 15.518.908 28.343.405 17.817.788 0,1 14,8 12. MALT 4.190 12.433 2.628 7.435-37 -40 13. NİŞASTALAR, İNÜLİN 63.399.423 34.650.349 83.896.841 38.814.117 32,3 12,0 14. DİĞERLERİ 156.357.843 94.145.791 226.301.021 114.021.844 44,7 21,1 YAĞLI TOHUM VE MEYVELER SEKTÖRÜ 95.958.121 265.100.215 88.875.576 240.144.950-7,4-9,4 15. SOYA FASULYESİ 16.619.182 12.472.290 2.918.598 2.006.655-82,4-83,9 16. AYÇİÇEĞİ TOHUMU 32.311.183 101.090.781 33.350.551 111.313.261 3,2 10,11 17. DİĞERLERİ 47.027.756 151.537.144 52.606.427 126.825.034 11,9-16,3 BİTKİSEL YAĞ SEKTÖRÜ 772.238.347 1.084.992.297 882.449.982 1.060.701.868 14,3-2,2 18. SOYA YAĞI 9.827.330 13.121.852 2.903.143 3.119.366-70,5-76,2 19. PALM YAĞI 2.314.665 3.433.689 3.410.109 4.423.132 47,3 28,8 20. AYÇİÇEK YAĞI (HAM) 22.876 39.807 162.644 175.816 611,0 341,7 21. AYÇİÇEK YAĞI (RAFİNE) 569.132.827 815.829.327 684.377.040 813.405.552 20,2-0,3 22. MARGARİN 153.447.115 189.125.340 156.620.255 184.952.093 2,1-2,2 23. MISIR YAĞI 30.297.074 49.310.637 20.361.919 29.586.697-32,8-40,0 24. DİĞERLERİ 7.196.460 14.131.645 14.614.872 25.039.212 103,1 77,2
ŞEKER VE ŞEKER MAMÜLLERİ SEKTÖRÜ 2013 2014 % Değişim Miktar (kg) Değer ($) Miktar (kg) Değer ($) Miktar Değer 346.758.712 633.329.935 374.621.538 670.031.774 8,0 5,8 25. ŞEKER 63.839.589 44.374.811 15.879.650 10.922.235-75,1-75,4 26. KAKAOSUZ ŞEKER MAMÜLLERİ 172.519.231 489.756.436 187.224.256 536.918.008 8,5 9,6 27. DİĞERLERİ 110.399.892 99.198.688 171.517.632 122.191.531 55,4 23,2 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI SEKTÖRÜ 198.864.539 612.414.468 209.575.133 638.913.293 5,4 4,3 PASTACILIK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ 1.263.759.861 1.544.821.402 1.397.903.089 1.656.877.955 10,6 7,3 28. MAKARNA 693.212.361 494.026.710 735.396.914 507.127.228 6,1 2,7 29. TATLI BİSKÜVİ VE GOFRETLER 255.417.075 572.778.093 265.049.212 592.680.108 3,8 3,5 30. BULGUR 159.989.589 97.157.211 211.971.888 122.895.233 32,5 26,5 31. DİĞERLERİ 155.140.836 380.859.388 185.485.075 434.175.386 19,6 14,0 DİĞERLERİ 655.573.823 1.001.873.101 569.569.487 995.635.747-13,1-0,6 32. KAHVE VE BAHARAT 14.184.960 50.966.693 14.710.620 53.820.763 3,7 5,6 33. YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI 34 GIDA SANAYİNİN KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ, AYVANLAR İÇİN HAZIRLANMIŞ KABA YEMLER 220.341.344 750.321.490 229.222.684 783.166.324 4,0 4,4 421.047.519 200.584.918 325.636.183 158.648.660-22,7-20,9 TOPLAM 6.455.820.795 6.643.653.980 6.483.313.158 6.759.753.774 0,4 1,7 Kaynak: TÜİK