Kalp ve Pericardium un Anatomisi Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi Göğüs Cerrahisi Cenk Kılıç Şekil 1. Göğüs boşluğunda kalbin yerleşimi Kalp Mediastinum medium tadır (Şekil 1). Apex cordis, sol ventrikül ün koni şeklindeki ucudur (Şekil 2). Midsternal hattan 9-10 cm. uzakta, sol taraf midklaviküler çizgi üzerinde ve beşinci interkostal aralıktadır. Kalbin sağ kenarını sağ atriyum, alt kenarını sağ ventrikül, sol kenarının (margo obtusus) büyük bölümünü sol ventrikül, sol yüzünün tamamına yakınını sol ventrikül, sağ yüzünü sağ atriyum yapar. Kalbin Yüzleri Facies sternocostalis (facies anterior): Başlıca sağ ventrikül tarafından oluşturulur (Şekil 2). Pericardium aracılığı ile 3-6. kaburgalardan ve sternum gövdesinden ayrılır. Facies diaphragmatica (facies inferior): Büyük kısmını sol Şekil 3. Göğüs boşluğunda sol atriyum, kalp ve büyük damarlar (önden görünüş) Şekil 2. Göğüs boşluğunda kalp ve büyük damarlar (önden görünüş) ventrikül yapar. Basis cordis (facies posteri- 44 1
or): Büyük bölümünü sol atriyum oluşturur (Şekil 3). Basis cordis in komşuluk yaptığı primer yapı oesophagus tur. T5-T8 vertebraların önündedir (Şekil 4). Sinus obliquus pericardii nin ön duvarını yapar (Şekil 5). Sulcus coronarius ve sinus coronarius: Basis cordis ile facies diaphragmatica yı ayırır (Şekil 6). Aynı zamanda dıştan atriyumlar ile ventrikülleri de ayırır. Şekil 4. Göğüs boşluğunda kalp ve oesophagus un komşuluğu. Şekil 5. Sinus obliquus pericardii nin yerleşimi. Kalbin İç Yapısı ve Atrium Dextrum Atriyum lardaki kas yapısına mm. pectinati denir. Pektinat kaslar, ventriküllerde kalınlaşır ve trabeculae carneae adını alır. Trabeculae carnaeae lerin kalınlaşması ile papiller kaslar oluşur. Sağ ventrikülde 3, sol ventrikülde 2 tane papiller kas vardır. Sağ atriyum un iç yüzüne açılan yapılar; vena cava superior, vena cava inferior, sinus coronarius, veni cardiacae minimae ve veni Şekil 6. Sulcus coronarius ve sinus coronarius un yerleşimi Şekil 7. Sağ atriyum un yerleşimi 45 2
cardiacae anteriores dir (Şekil 7). Fossa ovalis ve limbus fossa ovalis, sağ atriyum un iç duvarındaki septum interatriale dedir. Ostium Atrioventriculare Dextrum Kalpteki en büyük kapak ostiumudur. Sağ atriyum u sağ ventrikül e birleştiren bu deliği, sistol sırasında valva atrioventricularis dextra (triküspid kapak) kapatır. Ventriculus Dexter İç yüzünde görülen crista supraventricularis, triküspit kapak ile pulmoner kapağı ayırır. Conus arteriosus pulmoner kapağın altındaki düz alandır. Septum interventriculare ile musculus papillaris anterior arasında uzanan kas kabarıntısına trabecula septomarginalis denir. İçinde ileti sistemi ile ilgili lifler vardır. Ostium Trunci Pulmonalis Sağ ventrikül ü truncus pulmonalis e birleştiren bu deliği, diastol sırasında valva trunci pulmonalis (pulmonal kapak) kapatır. valva trunci pulmonalis in valvula semilunaris dextra, valvula semilunaris sinistra ve valvula semilunaris anterior denilen üç tane yarım ay şeklinde valvulası vardır. Atrium Sinistrum Kalbin en arkada bulunan bölümüdür. Basis cordis in büyük bölümünü ve sinus obliquus pericardii nin ön duvarını yapar (Şekil 3 ve 5). Dört tane pulmonal ven açılır. Ostium Atrioventriculare Sinistrum Sol atriyum u sol ventrikül e birleştiren bu deliği, sistol 46 3
sırasında valva atrioventricularis sinistra (mitral kapak) kapatır. Ventriculus Sinister Sağ ventrikül den daha uzun ve daha dardır. Sol ventrikül ün duvarı sağ ventrikül ün duvarından üç kat daha kalındır. Ostium Aortae Sol ventrikül ü aorta ascendens e birleştiren bu deliği, diastol sırasında valva aortae kapatır. Valva aortae nin valvula semilunaris dextra, valvula semilunaris sinistra ve valvula semilunaris posterior denilen üç tane yarım ay şeklinde valvulası vardır (Şekil 8). Şekil 8. Ostium aortae nin yerleşimi. Kalbin ve Kapaklarının Göğüs Duvarındaki İzdüşümü Valva aortae: Sol 3. interkostal boşluk seviyesinde, sternum un sol kenarının arkasındadır. Valva trunci pulmonalis: Sol 3. kaburga seviyesinde, sternum un sol kenarının arkasındadır. Valva bicuspidalis (mitralis): Sol 4. kaburga seviyesinde,sternum un sol yarısının arkasındadır. Valva tricuspidalis: Sternum un alt parçasının orta bölümünün arkasındadır. Kalbin İskeleti Kalbin iskeletini yapan oluşumlar; septum membranaceum, trigona fibrosa ve anuli fibrosi dir. 47 4
Trigonum fibrosum dextrum: Ostium atrioventriculare dextrum, ostium atrioventriculare sinistrum ve ostium aortae arasındadır. Trigonum fibrosum sinistrum: Ostium aortae ile ostium atrioventriculare sinistrum arasındadır. Anulus fibrosus dexter, ostium atrioventriculare dextrum u ve triküspid kapağı kuşatır. Anulus fibrosus sinister, ostium atrioventriculare sinistrum u ve mitral kapağı kuşatır. Kalbin İleti Sistemi Nodus sinuatrialis (Keith-Flack düğümü): Crista terminalis in üst ucunda lokalizedir. Nodus atrioventricularis (Aschoff-Tawara düğümü): Septum interatriale de lokalizedir. İletinin en yavaş yeridir. Fasciculus atrioventricularis (His demeti): Septum interventriculare nin pars membranacea sı üzerindedir. Atriumlar ile ventriküllerin kas dokusu arasındaki tek fizyolojik bağlantıdır. Septum interventriculare nin musküler parçasının başlangıcında; crus dextrum ve crus sinistrum denilen iki bacağa ayrılır. Crus lar, plexus subendocardialis i (Purkinje lifleri) oluşturur. Purkinje lifleri, kalpte iletinin en hızlı yeridir. Kalbin Sinirleri Kalbin; sempatikleri; her iki taraf T1-T5 ten, parasempatikleri; her iki nervus vagus dan gelir. Wrisberg ganglionu, plexus cardiacus tadır. Kalbin Arterleri Septum interventriculare nin 1/3 alt-arka bölümünü ve sol ventrikülün alt parçasını besleyen koroner arter dominanttır. Kişilerin %70 inde sağ koroner arter domi- 48 5
Şekil 9. Arteria coronaria dextra nın yerleşimi. Şekil 10. Arteria coronaria sinistra nın yerleşimi. nanttır. Arteria coronaria dextra: Sağ atriyum, sağ ventrikül ün büyük bölümü, sol ventrikül ün diyafragmatik yüzünün bir bölümü, interventriküler septum un 1/3 arka alt parçası, sol atriyum un bir bölümü ve krus ların proksimaline kadar ileti sistemine ait yapıları besler (Şekil 9). Arteria coronaria sinistra: Sol ventrikülün ve sol atriyumun büyük bölümünü, sağ ventrikülün küçük bir bölümü, interventriküler septum un 2/3 ön parçası ve krus ları besler (Şekil 10). Kalbin Venleri Sinus coronarius: Sol atriyum ile sol ventrikül arasında, sulcus coronarius dadır. Sağ atriyum a açılır. Vena cardiaca magna (vena cordis magna): Sulcus interventricularis anterior da ramus interventricularis anterior la, daha sonra da ramus circumflexus la birlikte seyreder. Sinus coronarius a sol ucundan açılır. Vena cardiaca parva (vena cordis parva): Sağ atrium ile sağ ventrikül arasında, arteria coronaria dextra ile birlikte sulcus coronarius ta seyreder. Sinus coronarius a sağ ucundan açılır. 49 6
Vena cardiaca media (vena cordis media): Sulcus interventricularis posterior da ramus interventricularis posterior ile birlikte seyreder. Sinus coronarius a sağ ucundan açılır. Vena obliqua atrii sinistri (Marshall veni): Sol atriumun arka yüzünde seyreder. Embriyonik bir kalıntıdır. Sinus coronarius a sol ucundan açılır. Veni cardiacae minimae (veni cordis minimae, Thebesian venleri): Tüm kalp boşluklarına açılır. Kalp boşluklarından miyokardiyuma kan taşıdıklarından miyokardiyumun potansiyel sirkülasyonunda önemlidirler. Veni ventriculi dextri anteriores) (veni cardiacae anteriores, veni cordis anteriores): Direk sağ atrium a açılırlar. Kalbin Lenf Dolaşımı Kalbin lenfi, nodi tracheobronchiales inferiores lere ve nodi brachiocephalici lere gider. Pericardium Pericardium fibrosum: Corpus sterni ve 2-6. kıkırdak kaburgaların arkasında, 5-8. torakal vertebraların önündedir. Vena cava inferior hariç, kalple ilgili bütün damarları sarar (Şekil 11). Nervus phrenicus lar ile a.v. pericardiacophrenica lar, fibröz perikardiyum üzerinde seyreder. Pericardium serosum: İki yapraklıdır. Parietal ve visseral yaprakları arasında kalan boşluğa cavitas pericardia- 50 7 Şekil 11. A PF; Pericardium fibrosum, PSp; Pericardium serosum un lamina parietalis i, PSv; Pericardium serosum un lamina visceralis i B A nın çizimi.
ca denir (Şekil 11). Cavitas pericardiaca da yaklaşık 25 cm3 liquor pericardii bulunur. Sinus transversus pericardii: Bu sinüsün önünde aorta ascendens ile truncus pulmonalis, arkasında vena cava superior, sol atrium ve pulmonal venler vardır (Şekil 12). Sinus obliquus pericardii: Sağ ve sol pulmonal venler arasında kalan sol atrium duvarı (basis cordis), bu sinüsün ön duvarını yapar. Arka duvarını ise özofagus un ön yüzünü örten fibröz perikardiyum yapar (Şekil 5). Şekil 12. A PF; Pericardium fibrosum, PSp; Pericardium serosum un lamina parietalis i, PSv; Pericardium serosum un lamina visceralis i B A nın çizimi. Pericardium un damarları ve sinirleri Pericardium un ana arteri, arteria thoracica interna nın dalı olan arteria pericardiacophrenica dır. Arteria pericardiacophrenica, pericardium fibrosum u ve pericardium serosum un pariyetal yaprağını besler. Pericardium serosum un visseral yaprağını (epicardium), koroner arterler besler. Pericardium un venleri vena azygos a ve vena thoracica interna ya açılır. Pericardium fibrosum un ve pericardium serosum un pariyetal yaprağının duyusunu nervus phrenicus taşır. Pericardium serosum un visseral yaprağının duyusunu kalbin otonom sinirleri taşır. 51 8