HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 12 Mart 2012 / 11 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Enflasyon Bir ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarında gözlenen sürekli ve genel kapsamlı artışı ifade eden enflasyonun altında yatan temel neden çoğunlukla ekonomi genelinde talebin arzı aşmasıdır. Diğer taraftan, üretimde kullanılan girdilerin ya da ithal ürünlerin fiyatlarının artması da genel fiyat düzeyinin yükselmesine neden olabilir. Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin nihai fiyatlarındaki değişimi ölçmektedir. Bu doğrultuda, hane halklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmaktadır. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) ise, belirli bir referans döneminde yurtiçinde üretimi yapılan ürünlerin, KDV ve benzeri vergiler hariç, peşin satış fiyatındaki değişimi ölçmektedir. ÜFE de tarım ve ormancılık, balıkçılık, madencilik ve taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik, gaz ve sektörlerinde faaliyet gösteren üreticilerin piyasaya arz ettiği ürünlerin ilk el satış fiyatları izlenmektedir. Haftaya Bakış TÜİK geçtiğimiz hafta başında Şubat ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Buna göre, Şubat ayında tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) bir önceki aya göre %0,56, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %10,43 düzeyinde yükseldi. TÜFE de en hızlı yükseliş %2,08 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşirken, yapılan kampanyaların etkisiyle giyim ve ayakkabı grubundaki %4,07 lik düşüş dikkat çekti. Diğer taraftan, üretici fiyatları endeksi (ÜFE) Şubat ayında, Ocak a göre %0,09 geriledi. ÜFE, bir önceki yılın aynı ayına göre %9,15 yükseliş kaydederken, 8 aydan beri ilk defa tek haneye geriledi. Enflasyon rakamlarının Şubat ayında izlediği seyirde, TL de yaşanan değerlenmenin yanı sıra, iç talep koşullarında gözlenen yavaşlama da belirleyici oldu. Ayrıca, üretim tarafında maliyet baskısının azalması da, fiyatları aşağı yönlü etkiledi. TÜİK Ocak ayı sanayi üretim endeksini açıkladı. Buna göre sanayi üretimi 2010 Ocak ayından beri en yavaş yükselişini gerçekleştirirken, ekonominin ivme kaybettiği yönündeki kaygıları destekledi. 2011 i yıllık ortalama %8,9 artışla kapatan sanayi üretim endeksi, Ocak ayında yıllık bazda yalnızca %1,5 yükseldi. Diğer taraftan, takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış rakamların elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme kalemi hariç diğer tüm ana sektörlerde üretimde aylık bazda düşüşe işaret ettiği görülüyor. Buna göre, imalat sanayi üretimi % 3,1 gerilerken, madencilik ve taş ocakçılığındaki düşüş %3,4 düzeyinde gerçekleşti. Ana ihraç pazarlarının kalıcı biçimde toparlanmamış olmasının yanı sıra, iç talebi baskı altına almaya dönük hamlelerin sanayi üretiminde yarattığı etkinin en azından bir süre daha süreceğini düşünüyoruz. Yunanistan ın geçen hafta gerçekleştirdiği tahvil takasına özel sektörün katılımının %85,8 düzeyinde gerçekleştiği, 152 milyarlık tahvilin takas edildiği ifade edildi. Bu düzeydeki bir katılım, Yunanistan ın ön koşul olarak koyduğu %90 lık oranın altında kalmış olsa bile piyasalarca yüksek olarak addedildi. Yunanistan, tahvil takası için Ortak Eylem Şartlarını (CAC) yürürlüğe koymadan önce, tahvil takası için verdiği süreyi 23 Mart a kadar uzattığını açıkladı. Beklentimiz, Yunanistan ın tahvil takasından istediği sonucu alamaması halinde CAC ı uygulamaya koyacağı yönünde. Euro Alanı nda GSYH nın 2011 yılının son çeyreğinde, bir önceki çeyreğe göre %0,3 daraldığı, 2010 yılının son çeyreğine göre ise %0,7 büyüdüğü açıklandı. Bölgede, üçüncü çeyreğe göre nihai tüketim harcamaları %0,4 gerilerken, sabit sermaye oluşumu %0,7, ihracat %0,4 ve ithalat %1,2 azaldı. Öte yandan, Japonya ekonomisinin de 2011 in son çeyreğinde %0,2 daraldığı açıklandı. Önceki çeyrekte, %0,6 küçülen Japonya ekonomisinin, özellikle yurtiçi talebin ve özel yatırımların yukarı doğru revize edilmesi sayesinde, beklendiği ölçüde daralmadığı açıklanmış oldu. Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası (BoE) geçtiğimiz hafta gerçekleştirdikleri faiz toplantılarında beklentiler paralelinde hareket ederek faizleri değiştirmedi. ECB nin son dönemde piyasalara enjekte ettiği 1 trilyonluk likiditenin ardından beklemeye ve ekonominin seyrindeki gelişmeleri izlemeye başladığı görülüyor. KAPANIŞ VERİLERİ (9 Mart) İMKB-100 : 59.280 / $ : 1,3113 USD : 1,7735 $ / : 82,42 EURO : 2,3441 Petrol ($/varil) : 127,80 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %9,17 Altın ($/ons) : 1.712,59
12 Mart 2012 Neden Önemli ABD İstihdam Verileri ABD istihdam verileri, tarım dışı istihdamdaki artış-azalışların yanı sıra ortalama çalışma saatleri ve ücretlerin de sektörel düzeyde seyrini içermesi nedeniyle emek piyasasının nabzının tutulmasını, reel ekonomiye ve enflasyona ilişkin beklentilerin oluşmasını sağlıyor. Örneğin; istihdamdaki ve buna bağlı olarak ücretlerdeki artış eğiliminin enflasyonist baskı oluşturduğunun anlaşılması, faizlerin artacağına; istihdamın gerilemesi ise durgunluğa ve faizlerin düşüp tahvil fiyatlarının artacağına işaret edebiliyor. Haftaya Bakış ABD tarafından gelen haftanın en önemli verisi Şubat ayı tarım dışı istihdam verisiydi. Yapılan açıklamaya göre 2011 in ortasından beri gerilediği gözlenen işsizlik oranının %8,3 ile bir önceki aya göre değişmediği, buna karşın tarım dışı istihdamın beklentilerin üzerinde 227 bin kişi arttığı gözlendi. Hizmet sektörlerinde yaşanan artış sayesinde Şubat ayı istihdam rakamının olumlu geldiği gözleniyor. ECB nin yüksek likidite enjeksiyonu, Yunanistan tahvillerinde yeniden yapılandırılmaya gidilmesi ve ABD makroekonomik verilerinin seyrinin, küresel ekonomiye ilişkin kaygıların en azından şimdilik ötelenmesini sağladığı görülüyor. Öte yandan, bu genel tablo, enerji talebinin tekrar istikrar kazanacağı yönündeki beklentiyi de kuvvetlendiriyor. Ayrıca, İran ın nükleer silah geliştirme ihtimaline karşılık bu ülkeye uygulamaya konan yaptırımların yanı sıra, İsrail ve ABD nin doğrudan askeri müdahalede bulunma ihtimali ve buna karşılık İran- ın Hürmüz Boğazı nı kapatma tehdidi petrol sevkiyatına dönük kaygıları fazlasıyla yükseltiyor. Kaçınılmaz biçimde petrol fiyatlarını yukarı yönlü etkileyen bu gelişmeler, yakın ve orta vadede enerji fiyatlarının risk unsuru olarak öne çıkmasına neden oluyor. Geçtiğimiz haftalara kıyasla sakin bir hafta yaşanacağını düşünüyoruz. 2
Mar.11 12 Mart 2012 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 02.Mar 09.Mar Değişim İMKB-100 60.902 59.280 -%2,66 İMKB-30 73.716 71.792 -%2,61 Sınai 55.558 54.323 -%2,22 Hizmetler 39.251 38.958 -%0,75 Mali 86.195 83.513 -%3,11 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 02.Mar 05.Mar 06.Mar 07.Mar 08.Mar 09.Mar İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 62.000 60.000 58.000 56.000 İMKB, Çin in aşağı yönlü revize edilen 2012 yılı büyüme tahmini ve Euro Alanı ekonomilerine ilişkin büyüme endişeleri paralelinde yurtdışında görülen satışlar eşliğinde geçtiğimiz haftaya negatif alanda başladı. Yunanistan ın borç takasına katılımın özel yatırımcılardan ne oranda sağlanabileceğine yönelik endişeler bu düşüşü desteklerken, hafta ortasına kadar İMKB yi baskı altında tuttu. Çarşamba günü bankacılık sektörüne ilişkin açıklanan verilerin olumlu algılanması ve Yunanistan ın borç takasına ilişkin beklentilerin olumluya dönmesi ile İMKB yönünü yukarıya çevirse de ECB Başkanı Draghi nin Euro Alanı nın ekonomik görünümünün aşağı yönlü risklere açık olduğunu ifade etmesi, İMKB ye satış getirdi. Haftanın son işlem gününde ise yurtdışında olumlu veri açıklamalarının etkisiyle artışlar gözlenmesine rağmen İMKB, yurtdışından ayrışarak geriledi. İMKB-100 endeksi haftayı %2,7 düşüşle 59.280 puandan kapattı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 02.Mar 09.Mar (Puan) 25.04.2012 8,76 8,76 0,00 07.11.2012 9,23 9,20-0,03 20.02.2013 9,26 9,13-0,13 15.05.2013 9,14 9,12-0,02 04.12.2013 9,28 9,23-0,05 05.03.2014 9,41 9,17-0,24 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 141,06 142,62 1,56 %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) %2,21 Kaynak: İMKB Hazine ihaleleri açısından oldukça yoğun bir gündemin yaşandığı geçtiğimiz hafta, tahvil-bono piyasasında faizler dar bir bantta hareket etti. Haftanın ilk iki günü gerçekleştirilen ihaleler piyasalar tarafından genelde başarılı olarak değerlendirildi. Yurtiçinde açıklanan sanayi üretimi verisinin beklentilerin altında kalması ve çekirdek enflasyondaki düşüş, TCMB ye faiz indirimi konusunda hareket alanını sağlayacağı yönündeki değerlendirmeler nedeniyle, tahvil-bono piyasasına olumlu yansıdı. Bu gelişmeler sonucunda 5 Mart 2014 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi ihraç edildiği Salı gününe göre 24 baz puan gerileyerek Cuma gününü %9,17 seviyesinden kapattı. 3
Mar.11 Mar.11 12 Mart 2012 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 02.Mar 09.Mar Değişim Dolar (¹) 1,7537 1,7735 %1,13 Euro (¹) 2,3228 2,3441 %0,92 Sepet (²) 3,5423 3,5785 %1,02 /$ Paritesi (³) 1,3201 1,3113 -%0,67 $/Yen Paritesi (³) 81,79 82,42 %0,77 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Geçtiğimiz hafta /$ paritesi dalgalı bir seyir izledi. Haftanın ilk yarısında piyasalar Yunanistan ın borç takasına ilişkin gelişmelere odaklandı. Bu konuda süren belirsizliklerin ve Euro Alanı nda hizmetler sektörü PMI nin daralmaya işaret etmesinin etkisiyle Euro, Dolar karşısında değer kaybetti. Nitekim /$ paritesi 1,31 seviyesinin altına inerek son üç haftanın en düşük seviyelerini gördü. Perşembe günü Yunanistan a yönelik beklentilerin bir miktar olumluya dönmesi ve Fed in tahvil alımlarına dair haberlerin etkisiyle 1,32 seviyesinin üzerine çıkan /$ paritesi, Cuma günü ABD de beklentilerin üzerinde açıklanan tarım dışı istihdam verisinin Fed in para politikasında gevşemeye gideceğine ilişkin beklentileri azaltmasıyla tekrar geriledi. Bu gelişmeler sonucunda /$ paritesi haftalık bazda %0,67 gerileyerek Cuma günü 1,3113 seviyesinde gerçekleşti. $/ paritesi ise yükselişini devam ettirerek geçen haftayı 82,42 seviyesinden kapattı. Geçtiğimiz hafta Perşembe günü hariç TL, Dolar ve Euro karşısında değer kaybetti. TL nin değer kaybetmesinde, Yunanistan kaynaklı belirsizliklerin yanı sıra yurtiçinde enflasyondaki iyileşme işaretleri ile sanayi üretimindeki yavaşlamanın para politikasında olası bir gevşeme ihtimalini artırması etkili oldu. Perşembe günkü harekete ise küresel risk iştahındaki artış yön verdi. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 02.Mar 09.Mar (Puan) 45 EMBI+ Endeks 631,66 632,53 0,87 Spread 325 320-5 Türkiye 35 25 15 17,11 Endeks 405,86 410,09 4,23 5 Spread 322 308-14 Kaynak: JP Morgan Geçen haftanın ilk günlerinde Yunanistan kaynaklı belirsizlikler ve küresel büyümeye ilişkin gündeme gelen kaygılar neticesinde küresel risk algılaması yükseldi. Bu paralelde, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primleri de arttı. Ancak izleyen günlerde, söz konusu belirsizliklerin bir miktar azalmasıyla risk primlerinde düşüş gözlendi. Bu gelişmeler ışığında, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi haftayı 5 baz puan azalarak 320 den kapatırken, Türkiye eurotahvillerine ait risk primi ise 14 baz puan azalarak 308 oldu. Haftanın ilk günlerinde yükselen VIX endeksi izleyen günlerde risk iştahındaki olumlu seyir paralelinde azalarak Cuma gününü 17,11 düzeyinden kapattı. 4
Mar.11 Mar.11 12 Mart 2012 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 Altın 1.712,59 $/varil 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 Petrol 127,80 Çin in büyüme tahminlerini düşürmesiyle altın fiyatlarında Pazartesi başlayan gerileme, Salı günü de piyasalardaki satıcılı eğilim paralelinde devam etti. Ancak Çarşamba gününden itibaren Fed in yeni bir varlık alım programı üzerinde çalıştığı haberlerinin yanı sıra Yunanistan ın borç takasının başarılı geçmesinin de etkisiyle altın fiyatları tekrar yükselişe geçti. Bu yükselişe hafta başındaki kayıplarını geri alan altın fiyatları, haftalık bazda %0,04 artarak $/ons 1.712,59 seviyesine çıktı. Önceki hafta yaşanan sert satışların ardından altın fiyatları ile ilgili aşağı yönlü riskleri vurgulayanların artmasına rağmen, orta vadede parasal genişlemenin süreceği beklentisi ile enflasyona yönelik endişelerin altın fiyatlarını desteklemeye devam edeceği öngörülüyor. Haftaya arz yönlü risklerin özellikle de İran başlığında devam eden gerginliğin etkisiyle yükselerek başlayan petrol fiyatları, Salı günü Yunanistan ın borç takası ile ilgili endişelere bağlı olarak geriledi. İran ın nükleer programı ile ilgili uluslararası görüşmelere açık kapı bırakması da gerginliği hafifleterek petrol fiyatları üzerindeki yukarı yönlü baskıyı rahatlattı. Ancak haftanın devamında Yunanistan ın borç takasının başarıyla sonuçlanmasının ardından Euro daki yükseliş ve olumlu istihdam verisinin ABD ekonomisine ilişkin iyimserliği güçlendirmesi, petrol fiyatlarında yeniden artışa neden oldu. Bu gelişmelerle birlikte Brent türü ham petrolün spot fiyatı haftalık bazda %1,97 arttı ve $/varil 127,8 seviyesine ulaştı. Bu Haftanın Gündemi 12 Mart TCMB Ocak Ayı Ödemeler Dengesi Verisi (Gerçekleşme: $6 Milyar) 13 Mart TÜİK Ocak Ayı Sanayi Ciro ve Sipariş Endeksleri 1820 Gün Vadeli, 8 Mart 2017 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu Devlet Tahvilinin İlk İhracı ABD Şubat Ayı Perakende Satışlar Verisi (Piyasa Beklentisi Aylık: %1,2 Artış, Otomotiv Hariç: %0,8 Artış) ABD Merkez Bankası (FED) Açık Piyasa Komitesi (FOMC) Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) Japonya Merkez Bankası (BoJ) Faiz Kararı (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) 14 Mart Hazine İç Borç Ödemesi (TL2.374 Milyon) Euro Alanı Şubat Ayı Tüketici Fiyat Enflasyonu (HICP) (Piyasa Beklentisi Yıllık: %2,7) Euro Alanı Ocak Ayı Sanayi Üretim Verisi (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,7 Artış) Japonya Ocak Ayı Sanayi Üretim Verisi (Piyasa Beklentisi Aylık: %2,1 Artış) 15 Mart TÜİK Aralık Ayı Hanehalkı İşgücü İstatistikleri ABD Şubat Ayı Üretici Fiyat Enflasyonu (PPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,5, Çekirdek Aylık: %0,2) ABD Mart Ayı Empire State İmalat Sanayi Endeksi (Piyasa Beklentisi: 17,50) ABD Ocak Ayı Net Sermaye Girişleri 16 Mart TÜİK Şubat Ayı Tüketici Güven Endeksi TOBB Şubat Ayı Kurulan ve Kapanan Şirketler ABD Şubat Ayı Tüketici Fiyat Enflasyonu (CPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,5, Çekirdek Aylık: %0,2) ABD Şubat Ayı Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranı (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,5 Artış, KKO: %78,8) 5
12 Mart 2012 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6