POLİKARBONAT DAMACANA AMBALAJLARDA SATIŞA SUNULAN DOĞAL KAYNAK SULARI VE DOĞAL MİNERALLİ SULARDA BİSFENOL-A MİGRASYONU Prof. Dr. Yaşar Kemal ERDEM Prof. Dr. Vural GÖKMEN, Gıda Müh. Furkan ACAR HÜGAM
Bisfenol A IUPAC 4,4 -dihidroksi-2,2 -difenilpropan CAS No. 80-05-7 C 15 H 16 O 2
POLİKARBONAT DAMACANA B i s f e n o L A
EFSA 2002 SCF (Scientific Committee on Food) geçici olarak günlük BPA alım miktarı (TDI), 0.01mg/kg Tyl et al. 2002 NOAEL (no observable adverse effect level; ters etki gözlenmeyen düzey, alt limit) 5mg/kg bw/d EFSA 2006 BPA nın tolere edilebilir günlük alım miktarı (TDI) 0.05 mg/kg bw/d (günde, vücut ağırlığı başına mg/kg) Tyl et al. 2008, NOAEL 5mg/kg bw/d EFSA 2008 TDI 0.05 mg/kg bw/d EFSA 2010 TDI 0.05 mg/kg bw/d
AB mevzuatı (AB Direktifi 2002/72/EC Annex II Türk Gıda Kodeksi (TKB-Tebliğ No: 2005/31) Spesifik Migrasyon Limiti (SML) 0.6 mg/kg Vücuda alınabilecek miktar ise; vücut ağırlığı başına 0.05 mg/kg ı geçmemelidir.
PİYASA TARAMA DENEMESİ: İstanbul ve Ankara dan 9 farklı ambalaj üreticisine ait PC damacana ambalajlarda satışa sunulan 42 farklı marka doğal kaynak suyu ve doğal mineralli su örneği SİSTEMATİK AR-GE DENEMESİ: 4 farklı ambalaj üreticisinin PC damacanalarına dolum yapan, 5 farklı marka doğal kaynak suyu ve doğal mineralli su üreticisine ait toplam 44 adet su örneği
SİSTEMATİK AR-GE DENEMESİ: 5 farklı marka PC damacana ambalajda satışa sunulan doğal kaynak suyu ve doğal mineralli su örneği; HÜGAM Laboratuarlarına kabul edildikten sonra; 4 0.5 o C, 20 3 o C ve 35 2 o C sıcaklıklarda, 60 gün süreyle depolanmıştır. 1nci günden başlamak üzere 7 günlük aralıklarda; her damacanadan 30 farklı karıştırma ile 1 er ml örnek alınmış, toplam 30 ml örnek karıştırılarak, içerisinden rastgele 1.5 ml alınarak, BPA içeriği analiz edilmiştir.
BPA analizi, HÜGAM Laboratuarlarında mevcut Agillent 1100 serisi HPLC sistemi kullanılarak gerçekleştirilmiş. ACT (U.K.) ACE-5 C18 ve ZORBAX SB-300 (250x4.6mm, 5 mm) RP-HPLC kolonları bu amaçla kullanılmıştır. Sistem; izokratik olarak asetonitril ile çalıştırılmış ve BPA dedeksiyonu gerçekleştirilmiştir. Bu yöntemin LC-MS-MS ile validasyonu sağlanmış, LOA=0.001 mg/kg olarak belirlenmiştir. Analiz süresi 5 dakika, R t = 2.043 dakikadır.
HÜGAM tarafından geliştirlen HPLC yöntemiyle BPA analizi sonucu elde edilen standard kromatogramları.
2% 7% 45% 10% 19% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 17% Tarama Örneklerinin Damacana İmal Tarihine Göre Dağılımı (%)
3% 2% 41% 27% 2006 2007 2008 2009 2010 27% Sistematik Ar-Ge Örneklerinin,Damacana İmal Tarihine Göre Dağılımı (%)
Damacanaların yarıya yakınının 2010 yılında imal edildiği, toplamda %80 inin 2008-2010 yılı imalatı olduğu gözlenmiştir.
BİSFENOL A DERİŞİMİ (mg/kg) H A C E T T E P E Ü N İ V E R S İ T E S İ 0,100 0,095 0,090 0,085 0,080 0,075 0,070 0,065 0,060 0,055 0,050 0,045 0,040 0,035 0,030 0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 4oC 20oC 35oC 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 DEPOLAMA SÜRESİ (gün) PC Damacana Ambalajlar da Satışa Sunulan Doğal Kaynak Suları ve Doğal Mineralli Su Örneklerin de Farklı Depolama Sıcaklıkların da BPA Migrasyonu
PC damacana ambalajlarda satışa sunulan doğal kaynak suyu ve doğal mineralli su örneklerinde; 4 o C da depolama boyunca (60 gün) BPA migrasyonu gözlenmezken, 20 o C da en çok 0.001 mg/kg (yasal sınırdan yaklaşık 450 kat daha az), 35 o C da ise en çok 0.003 mg/kg (yasal sınırdan yaklaşık 200 kat daha az) BPA saptanmıştır.
Gerçekleştirilen hesaplamaları sonucunda; zamana karşı migrasyon fonksiyonunun doğrusal olduğu kabul edilirse (r 2 =0.999); SML=0.6 mg/kg yasal sınırına ulaşılması için 12000 gün (yaklaşık 32 yıl) 35 o C da depolanması gerekeceği saptanmıştır.
BİSFENOL A DERİŞİMİ (mg/kg) H A C E T T E P E Ü N İ V E R S İ T E S İ 0,060 0,055 0,050 0,045 0,040 0,035 0,030 0,025 0,020 35 o C'da Depolamada Damacana İmal Tarihinin BPA Migrasyonuna Etkisi 0,015 0,010 0,005 0,000 2008imalatı 2009imalatı 2010imalatı 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 DEPOLAMA SÜRESİ (gün)
BPA migrasyonu ile damacana ömrü arasında korelatif bir ilişki bulunamamıştır (p>0.01). Bir başka deyişle, damacana kullanım yaşı nın BPA migrasyonu üzerinde istatistiksel anlamda önemli bir etkisi olmadığı kanısına varılmıştır.
Bunun nedeninin, limitlerin 450 kat altında da olsa, olası BPA migrasyonunun, işletmelere geri dönen damacanalardan, etkin temizlik ve dezenfeksiyon uygulamaları ile uzaklaştırılmasına bağlı olabileceği sonucuna varılmıştır.
2010 yılının kasım ayında TDI miktarı, 0.05mg/kg bw/d olacak şekilde EFSA tarafından yeniden onaylamıştır. Alman Federal Risk Değerlendirme Kurumunca kabul edilen toksikoloji çalışmaları sonucunda ise; 200µg BPA ya maruz bırakılan deney hayvanlarında sağlığı tehdit edecek olumsuz bir etkiye rastlamadığı bulgusuna ulaşılmıştır.
Günde vücut ağırlığı (kg) başına 200 mg BPA alınma olasılığı düşünüldüğünde (Stump et al.2010, Ryan et al. 2010) 70 kg ağırlığında bir yetişkin için bu sınır değer günde 14 mg BPA anlamına gelmektedir. Bu ar-ge kapsamında elde edilen en yüksek ortalama değer (0.003 mg/kg) hesaba katılacak olsa, PC damacana ambalajlarda satışa sunulan doğal kaynak sularından bu yetişkinin günde yaklaşık 4500 litre su içmesi gerekecektir
Bu hesaplama 7 kg ağırlığında bir yeni-doğan için uyarlanacak olursa, bebeğin günde 450 litre su içmesi anlamına gelmektedir.
Diğer yandan EFSA nın TDI (günde, vücut ağırlığı kg başına herhangi bir risk içermeyen alım sınırı olan 0.05 mg/kg) değeri hesaba katılacak olursa; bir yetişkinin günde yaklaşık 1200 litre, bebeğin ise 120 litre su içmesi gerekecektir!!
Tüm değerlendirmelerin yanısıra, bu iki sonuç da göstermektedir ki Alman Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü ve EFSA verilerine göre; polikarbonat damacana ambalajlarda satışa sunulan doğal kaynak sularında ve doğal mineralli sularda, bisfenol-a migrasyonu konusunda sağlık açısından herhangi bir risk yoktur.