EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Ağustos 2014, No: 102
i Bu sayıda; Temmuz enflasyon verileri, Mayıs Konut Fiyatları verileri değerlendirilmiştir. i
1 Enflasyon % 9 un Altına İnmiyor... Temmuz da tüketici enflasyonu piyasa beklentilerini üçe katlayarak % 0,45 olurken; yurtiçi üretici enflasyonu aynı dönemde % 0,73 oldu. Yılın ilk yedi ayında tüketici enflasyonu % 6,2 ile mevcut seride, 2008 den bu yana, en kötü performansı gösterdi. Bu memurlar için kötü bir gelişme. Memurların 2014 ün tamamında enflasyon farkı olmadan ortalama net 123 TL seyyanen aldığı zam (% 6,1 lik zamma denk geliyor) ilk yedi ayda tamamen eridi. Hükümetle kapalı kapılar ardında bu zamma imza atan Memur- Sen memuru enflasyon canavarına ezdirmenin hesabını nasıl verecek? Memur- Sen yöneticileri meydanlarda hükümetin peşinde dolaşmaktan vazgeçsin de üyelerinin hakkını arasın. Diğer yandan Nisan dan itibaren % 9 un üzerine yerleşen 12 aylık tüketici enflasyonu bu eğilimini Temmuz da da sürdürdü. 12 aylık enflasyon Temmuz da, önceki aya göre, 0,16 puan artarak % 9,32 oldu. Mayıs tan itibaren enflasyonda belirgin bir iyileşme bekleyen TCMB nin beklentileri bu defa da boşa çıktı. Tüke%ci(Enflasyonu((12(Aylık,(%)( 10.00$ 9.50$ 9.00$ 8.50$ 8.00$ 7.50$ 7.00$ 6.50$ 6.00$ 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 8" 9" 10" 11" 12" 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 2013" 2014" TÜFE" 7.31" 7.03" 7.29" 6.13" 6.51" 8.30" 8.88" 8.17" 7.88" 7.71" 7.32" 7.40" 7.75" 7.89" 8.39" 9.38" 9.66" 9.16" 9.32" Kaynak: TÜİK
2 Y.İ.$Üre(ci$Enflasyonu$(12$Aylık,$%)$ 15.00$ 13.00$ 11.00$ 9.00$ 7.00$ 5.00$ 3.00$ 1.00$ 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 8" 9" 10" 11" 12" 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 2013" 2014" ÜFE" 1.88" 1.84" 2.30" 1.70" 2.17" 5.23" 6.61" 6.38" 6.23" 6.77" 5.67" 6.97"10.72"12.40"12.31"12.98"11.28"9.75" 9.46" Kaynak: TÜİK Hükümet ve TCMB nin birlikte belirledikleri % 5 enflasyon hedefi yılın daha ilk yarısında çökmüştü. TCMB nin Temmuz ortasında yaptığı % 7,6 lık 2014 enflasyon tahmininin tutması için ise 2014 ün geri kalanında tüketici fiyatlarının sadece % 1,3 artması gerekiyor. Oysa son 11 yılın Ağustos- Aralık enflasyon ortalaması % 4,5. 2014 te enflasyonu çift haneli rakamlarla kapatmak için son beş ayda % 3,6 lık bir fiyat artışı yeterli. Son 11 yılda sadece üç yılda (2008, 2010, 2013) Ağustos- Aralık enflasyonunun % 3,6 dan düşük kaldığı dikkate alındığında bunun gerçekleşme ihtimali hiç de düşük değil. Kaldı ki seçim sonrasına ötelenen doğalgaz ve elektrik zamları kapıda bekliyor. Hükümet bunu geciktirerek 2014 enflasyonunun çift haneye taşınmasını engellemek isteyebilir. Ancak enerji zamlarının daha da ötelenmesi enerji KİT lerinin mali dengelerine ve gelecek yılın enflasyonuna ipotek konması anlamına gelir. Enflasyonun gelecekteki seyrine ilişkin dinamikler de parlak değil. Temmuz da bir veya birkaç grupta değil, neredeyse tüm mal ve hizmetlere yaygın bir fiyat artışı var. Dolayısıyla beklentileri aşan enflasyonu, sadece kuraklığa ve gıda fiyatlarındaki artışa bağlamak doğru değil. Nitekim enflasyon sepetinde % 15,5 ağırlığa sahip ulaştırma grubu Temmuz enflasyonunun % 23,5 ini açıklarken; % 5,3 ağırlığa sahip alkollü içecekler ve tütün grubu ise enflasyonun % 22,4 ünü açıklıyor.
3 Temmuz da enflasyona önemli katkı yapan diğer gruplar Eğlence ve Kültür, Konut, Haberleşme, Lokanta ve Oteller oldu. Hizmetler sektöründeki fiyat davranışlarının bozulmaya başlaması ve bu sektördeki fiyat katılıkları enflasyonun gelecekteki seyri açısından da kaygı verici. Tablo: Temmuz Enflasyona Katkılar (%) Ana$Harcama$ Harcama$Grubu$ Bir$önceki$aya$göre$ Gruplarının$ Ana$harcama$grupları Ağırlıkları$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ değişim$oranı$$$$$$$$ Toplam$Değişime$ Enflasyona$Katkı$(%) TÜRKİYE 100.00 0.45 0.45 100.00 Gıda$ve$alkolsüz$içecekler 24.45 0.30 0.07 Alkollü$içecekler$ve$tütün 5.29 1.99 0.10 Giyim$ve$ayakkabı$$$$ 7.17 *3.28 *0.23 Konut 16.41 0.56 0.09 Ev$eşyası 7.52 0.24 0.02 Sağlık 2.44 0.30 0.01 Ulaştırma 15.54 0.71 0.11 Haberleşme 4.70 1.90 0.09 Eğlence$ve$kültür 3.36 2.97 0.10 Eğitim$ 2.26 0.59 0.01 Lokanta$ve$oteller 6.58 1.05 0.07 Çeşitli$mal$ve$hizmetler 4.28 0.63 0.03 15.62 22.42 *50.09 19.57 3.84 1.56 23.50 19.02 21.25 2.84 14.71 5.74 Kaynak: TÜİK Diğer taraftan Temmuz da çekirdek enflasyon göstergeleri de yukarıya doğru çıkıyor. TCMB nin para politikasının etkileme alanı içinde gördüğü, bu nedenle de yakından takip ettiği H ve I endekslerine göre, enflasyon çift haneli rakamlar etrafında geziniyor. 12#Aylık#Çekirdek#Enflasyon#Göstergeleri#(%)# 11.0$ 10.0$ 9.0$ 8.0$ 7.0$ 6.0$ 5.0$ 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 8" 9" 10" 11" 12" 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 2013" 2014" H" 6.3" 6.3" 6.3" 6.0" 6.1" 6.1" 6.5" 6.8" 7.3" 7.6" 7.3" 7.1" 7.7" 8.6" 9.5" 10.1"10.2"10.2"10.4" I" 5.7" 5.8" 5.8" 5.4" 5.6" 5.6" 6.1" 6.4" 7.0" 7.5" 7.2" 7.1" 7.6" 8.4" 9.3" 9.7" 9.8" 9.7" 9.7" Kaynak: TÜİK
4 Temmuz da H ve I endeksleri sırasıyla % 0,42 ve % 0,29 artarken; 12 aylık H ve I enflasyonu yine aynı sırayla % 10,4 ve % 9,7 oldu. Enflasyonun Temmuz da beklentileri aşması ve yıl sonu enflasyon görünümünün bozulmasıyla beraber ikincil piyasada faizler yukarıya doğru hareketlendi. Tek bir günde gösterge kağıdın faizi % 8,7 lerden % 9 ların üzerine çıktı. 9.8$ 9.3$ 8.8$ 8.3$ Gösterge(Kağıtların(Faiz(Oranı((%)( 7.8$ 2.06.2014$ 9.06.2014$ 16.06.2014$ 23.06.2014$ 30.06.2014$ 7.07.2014$ 14.07.2014$ 21.07.2014$ 28.07.2014$ 4.08.2014$ İkincil$Piyasa$Gösterge$Faiz$Oranı$(bileşik)$ 10Dyıllık$Gösterge$Faiz$Oranı$(bileşik)$ Kaynak: Turkey Data Monitor TCMB, piyasa beklentilerini gerekçe göstererek, Ağustos ayında 50 baz puanlık bir faiz indirimine hevesli olduğunu ima etmişti. Ancak enflasyonun yükselmesi bankanın faizleri indirmesini güçleştiriyor. Diğer taraftan Hükümet yüksek enflasyona ve ikincil piyasadaki faiz artışına rağmen TCMB den faiz indirimi beklediğini açıklamaya devam ediyor. Hükümetin bu söylemleri risk primini artırarak TCMB nin işini zorlaştırıyor. TCMB Ağustos ayında faiz indirim kararını erteler veya sınırlı bir indirim yaparsa bunun sorumlusu bankanın kararlarına müdahale etmeye çalışarak belirsizlik ve riski artıran Hükümet olacaktır. Konut Fiyatları Şişmeye Devam Ediyor... Sadece enflasyon değil, konut fiyatlarındaki olağanüstü artışlar da kaygı veriyor. TCMB tarafından açıklanan Mayıs ayı konut fiyat endeksleri fiyatlardaki şişmenin sürdüğünü gösteriyor. Mayıs ta tüketici enflasyonu % 0,4 olmasına karşın; Türkiye genelinde konut fiyatlarının % 1,3 arttığı anlaşılıyor. Diğer bir deyişle Mayıs ta konut fiyatlarındaki artışın, fiyatlar genel düzeyindeki artışı 3 e katladığı görülüyor. Mayıs ta Türkiye genelinde 12 aylık konut fiyat artışı ise % 13,6 oldu.
5 Mayıs ta konut fiyatlarının en fazla arttığı bölge Balıkesir ve Çanakkale. Bu illerimizde konut fiyatları Mayıs ta % 2 artarken bu bölgeyi; Aydın, Denizli, Muğla daki % 1,9 ve İstanbul daki % 1,8 lik fiyat artışları takip ediyor. Son bir yılda konut fiyatlarının en hızlı arttığı ilimiz ise İstanbul. İstanbul da konut fiyatları son bir yılda % 20,5 artış gösterdi. Yine son 3,5 yılda konut fiyatları en fazla şişen ilimiz de İstanbul. Türkiye de konut fiyatları 3,5 yılda 100 den 155 e çıkarken; aynı dönemde İstanbul daki konut fiyatlarının 100 den 175 e çıktığı görülüyor. Son 3,5 yılda Türkiye genelinde, enflasyondan arındırılmış, konut fiyatları % 15 artarken; İstanbul da aynı artışın % 28 olduğu dikkati çekiyor. İstanbul a göre Ankara ve İzmir de konut fiyatlarındaki artış nispeten daha ılımlı olsa da; bu illerimizde de enflasyondan arındırılmış konut fiyatlarında kayda değer artışlar olduğu anlaşılıyor. Konut&Fiyatları&ve&TÜFE&(2010=100)& 159# 151# 143# 135# 127# 119# 111# 103# 95# 2010*01# 2010*04# 2010*07# 2010*10# 2011*01# 2011*04# 2011*07# 2011*10# Konut#Fiyatları# 2012*01# 2012*04# 2012*07# 2012*10# 2013*01# 2013*04# TÜFE# 2013*07# 2013*10# 2014*01# 2014*04# 155# 135# İstanbul'da+Konut+Fiyatları+ve+İTO+Geçinme+ Endeksi+(2010=100)+ 183$ 175$ 167$ 159$ 151$ 143$ 135$ 127$ 119$ 111$ 103$ 95$ 2010,01$ 2010,04$ 2010,07$ 2010,10$ 2011,01$ 2011,04$ Konut$Fiyatları$ 2011,07$ 2011,10$ 2012,01$ 2012,04$ 2012,07$ 2012,10$ Kaynak: TÜİK ve Turkey Data Monitor İTO$Geçinme$Endeksi$ 2013,01$ 2013,04$ 2013,07$ 2013,10$ 2014,01$ 2014,04$ 175$ 137$
6 Sektör temsilcilerinin açıklamalarından İstanbul da ciddi bir konut arz fazlası olduğu biliniyor. Buna rağmen bu ilde konut fiyatlarının reel olarak şişmeye devam etmesi gelecekteki finansal istikrar açısından kaygı verici. Veriler İstanbul da konut fiyatlarında bir düzeltme ihtimalinin kuvvetli olduğunu gösteriyor. İstanbul da konut balonun sönmesiyle tetiklenecek bir emlak krizinin tüm Türkiye ye yayılacağını söylemek ise herhalde kehanet olmaz. Hükümetin kredi faizlerinin düşürülmesine yönelik baskısı büyük ölçüde bundan kaynaklanıyor. AKP Hükümeti 2015 seçimleri öncesinde konut balonunun sönmemesi için biraz daha hava pompalamaya uğraşıyor. TCMB ye yapılan faizleri düşür baskısının ardında büyük ölçüde bu gerekçe var. 2015 in ikinci yarısına kadar bu süreç sürdürülebilirse seçimlerin kurtarılabileceği planlanıyor. Ancak bu planının önündeki en büyük engel bozulan dış konjonktür ve ABD Merkez Bankası. Ekim ayında parasal genişlemenin sonlanmasıyla beraber, küresel likidite koşullarının daha az elverişli olduğu bir dönem başlayacak. 2015 in ilk yarısında ABD de başlayacak faiz artırım süreci ise bize benzer piyasalarda yeni bir FED Travmasına neden olabilir. Ancak Hükümet bu gerçekleri görecek durumda değil. Hem Cumhurbaşkanlığı seçim süreci hem de AKP içinde başlayan iktidar mücadelesi Türkiye nin önündeki çok kıymetli bir zaman diliminin yitirilmesine neden oluyor. 12 yıllık AKP iktidarı özellikle 2007 den sonra ekonominin rekabet gücünü tahkim edecek, kalıcı ve sürdürülebilir yüksek büyüme hızlarını garanti edecek yapısal reformları yapmadı ve olumlu küresel konjonktürün tanıdığı fırsatları kaçırdı. AKP ve onun lideri, şimdi de bir yandan toplumsal kutuplaşma ve sosyal ayrışmayı hızlandıran söylemlerine hız vererek sosyal tansiyonu artırırken; diğer yandan ekonominin içsel dayanıklılığını artırdığı kanıtlanan bağımsız kurumlar üzerinden vesayet tartışması açarak kurallı ekonominin tabutuna çivi çakmaya hazırlanıyor. Bunun sonu istikrarsızlık ve karmaşadır. Bu çerçevede 10 Ağustos Cumhurbaşkanlığı seçimleri bu gidişin önünü kesmek için milletimizin önünde önemli bir fırsat olarak duruyor. Milletimiz bu fırsatı en iyi şekilde değerlendirmeli ve ülkeyi hızla sıkıntıya sokan mevcut 12 yıllık statükodan kurtulmanın önünü açmalıdır.