ÖNSÖZ Bazı Ostrakod Populasyonlarında Kromozom Sayı ve Şekilleri adlı bu çalışmamın, her aşamasında kıymetli yardımlarıyla öncülük eden sayın hocam ve danışmanım Yar. Doç. Dr Gülruh ULAKOĞLU na, çalışmalarım sırasında desteğini esirgemeyen Prof. Dr. Dinçer GÜLEN e ve araştırmamın çeşitli kademelerinde benden yardımlarını esirgemeyen değerli meslektaşlarım, Yar. Doç. Dr. Selçuk ALTINSAÇLI, Biyolog Hülya SARI, çizim ve fotograflarda emeği geçen Aladdin ŞENTÜRK ve Ahmet VATANSEVER ile benden her türlü desteğini esirgemeyen, babam Engin PORYALI ya, teknik konularda yardımcı olan Hakan BAHÇECİ ye, eşim ve meslektaşım Arş. Gör. Cüneyt KUBANÇ a teşekkürü bir borç bilirim. S. Nerdin KUBANÇ. 2
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER ÖZ VE ABSTRACT I. GİRİŞ II. MATERYAL VE METOD III. BULGULAR 3.1. Familia : CYPRIDIDAE 3.2. Familia : CYPRIDOPSIDAE IV. TARTIŞMA VE SONUÇ V. ÖZET VE SUMMARY VI. KAYNAKLAR VII. ÖZGEÇMİŞ.
ÖZ Bazı Ostrakod populasyonlarında Kromozom sayısı ve şekilleri. Çalışmamızda Ömerli Barajı gölünden ve Mahmutlu çayının denize döküldüğü kısımdan toplanan, Ostrakod türlerinden üçünün karyotipleri incelenmiştir. Bu araştırmada amacımız, Ostrakodların farklı türlerinin kromozom sayılarını saptamak ve aynı türün farklı lokal populasyonları arasındaki karyotipik farklılıkları ortaya çıkarmaktı. Bu amaçla Cypridopsis vidua, Heterocypris incongruens ve Eucypris inflata türlerinin kromozomları, sayı ve şekil bakımından incelenmiş ve karyogramları çıkarılmıştır.
ABSTRACT Chromosoma numbers and shapes of certain Ostracod populations. In this study, the karyotypes of three Ostracod species obtained from Ömerli dammed lake and the area, where Mahmutlu stream flows into the sea were examined. The purpose of the study is to determine chromosome number of distinct Ostracod species, and to reveal Karyotypical differences among distinct local populations of the given species. Consequently, chromosomes of Cypridopsis vidua, Heterocypris incongruens and Eucypris inflata were investigated in terms of their numbers and shapes, and their karyograms were provided.
I.GİRİŞ Ostrakodlar farklı ortamlarda ( Tatlı su, tuzlu su, acı su) yaşama kabiliyetine sahip bir çok türü içeren büyük bir ailedir, ayrıca fosil bırakma özelliğine de sahiptirler. Bu iki unsurdan dolayı Jeoloji bilimi içinde çok önemli canlılardır. Genellikle akıntının fazla olduğu bölgeleri değil de sığ, sazlık yada suyun daha durgun olduğu bölgeleri kendilerine yaşam ortamı olarak seçerler. Büyüklükleri ise 0,5-2 mm arasında değişebilir. Ostrakodların üremesi de türlere göre farklılık gösterir. Üç üreme tipi gözlenir. Birinci tip partenogenetik üremedir. Yapılan araştırmalar çoğu Ostrakod türünün partenogenetik olarak ürediğini gösterir. Hatta TETART(1978) e göre WAGLER (1937) de bir çok türün ( Candona caudata, Cypridopsis aculeata, Cyprinotus salinus, Eucypris elliptia ve Ilyocypris brady) erkek bireylerine hiç rastlanmamıştır. Yine yapılan araştırmalarda bu tip üremede coğrafik durumların da etkili olduğu, mesala Eucypris virens türünün bütün Avrupada partenogenetik çoğaldığı TETART(1978) e göre ( WOHL, 1914- MONIER, 1887), ama yine aynı türün Kuzey Afrika da erkek bireylerine rastlandığı ( GAUTHIER, 1928-1937) tespit edilmiştir. Bunun dışında Ostrakodlarda bir üreme şekli daha gözlenir, o da seksüel üremedir. Bu çalışmada araştırılan 3 tür de partenogenetik üreme gösterdiğinden, araştırılan bütün hayvanlar dişi idi. O yüzden kısaca dişi genital sisteminden bahsetmek istiyorum: R.V. KESLİNG (1965) e göre dişi üreme sistemi iki parçadan oluşur, Birinci parça ovaryum, uterus ve açıklığını içerir. İkinci parça ise vajinal açıklığı, spiral kanalı ve reseptekulum seminisi içerir. Hayvanın vücudunda bu iki parça birbiri ile bağlantılı değildir. Ayrıca her iki parçanın sol ve sağ yarıları da birbirinden tümüyle ayrıdır. Ovaryumlar ise, hayvanın her iki tarafında eğrilmiş bir kese görünümündedir. Başlangıç kısmında hücreler sinsisyum şeklindedir, orta kısmına doğru belirgin yumurta hücreleri şeklini alır ve uterusun ön kısmına doğru ikili veya tek sıra halinde dizilirler. Uterus normal olarak yumurtalarla doldurulmuştur, her iki uterus yumurtaları onların genital lop açıklıklarına doğru gönderir. Böylece yumurtalar meydana geldiği sağ ovaryum içinden geçip, doğruca sağ uterusa girer ve sağ genital lopun uterus açıklığından yumutlanır. Genital loplar erkek penisinin benzer pozisyonunda olduğu gibi vucudun arka kısmından uzamış bir çift yarım elipsoidtir ve arka uçları koniktir. Her genital lop parçasının önünde bir vajinal açıklık vardır. Vaginal açıklık, bu lopdaki uterus açıklığına yakın, fakat içeride onunla bağlantılı değildir. Her bir vajina ise, dar bir kanal vasıtası ile bir seminal reseptekuluma açılır. Her iki reseptekulum seminis yanyana, fakat ikisinin de duvarları birbirinden ayrıdır. Reseptekulum seminislerin görevi biseksüel türlerde spermleri biriktirmektir. Ayrıca dişi bireylerde üremeye yardımcı olan, fakat buna karşılık üreme sisteminin parçası sayılmayan, O bezi bulunur. Bu erkekte bulunmayan bir salgı bezi ( kopulasyon bezi) dir ve genital loblar içerisine yerleşmiştir. Görevi ise vajinaya sekresyon sağlamaktır. Sekresyonun içeriği ise kesin olarak bilinmemektedir. (Şekil- 1)
Ostrakodlar ile yapılan çalışmalar, ilk olarak MÜLLER tarafından 1776 da başlatılmıştır. Daha sonra bunu BRADY ve arkadaşlarının 19. Asırda İngiltere de, Deniz Ostrakodları nın dünya üzerindeki dağılımları ile ilgili araştırmaları izlemiştir. Yine bu yüzyıl içinde de TETART(1975) e göre CANNON (1925) ve ELOFSON (1941) in yaptığı çalışmalar vardır. Ülkemizde ise GÜLEN (1977), (1987 a, 1987 b) ile başlayan, Anadolu Tatlı Su Ostrakodları Faunasına ilişkin araştırmalar, ALTINSAÇLI (1988) ve KUBANÇ (1989) un sırası ile Tatlısu ve Deniz Ostrakod Faunasın ait araştırmaları ile ilerlemiş, KILIÇ ( 1993) ile gelişmiştir. Böylece Anadolu nun bir kısmının, Tatlısu ve Deniz Ostrakodları Faunası çıkarılmış, hatta bazı tatlısu türlerinin mevsimsel dağılımları da tespit edilebilmiştir. Buna karşılık Ostrakodlarla yapılan dünyadaki ve Türkiye deki sitogenetik araştırmalar oldukca azdır. WOLTRECECK (1898), SCHLEIP (1909), SCMALZ (1912), MÜLLER (1912), BAUER (1934-1940) gibi araştırmacılar, Tatlısu Ostrakodları ile sitogenetik araştırmalar yapmışlar, ama ilk kapsamlı araştırmayı DIETZ (1954-1955- 1958) de ortaya koymuştur. Elimizdeki son araştırma ise, J.E.HAVEL ve P.D.N HEBERT in (1988), Kanada da bir Ostrakod türü olan Cypridopsis vidua nın partenogenetik üremesi ve genotipik çeşitliliği üzerine yaptıkları araştırmadır. Ülkemizde ise bu konudaki çalışmalar çok çok azdır. İlk olarak BELENTEPE (1989), Trakya bölgesinden topladığı Ostrakod türlerinin karyogramlarını çıkarmış, daha sonra ise SARI, H., ULAKOĞLU, G. (1992), K.Çekmece ve B.Çekmece yakınlarındaki su birikintilerinden topladığı Ostrakod türlerinin karyogramlarını çıkarmıştır. Biz ise bu çalışma için Şekil- 2 de görülen, tatlı su bölgelerinden topladığımız 3 tür üzerinde çalıştık. Þekil. 1: Ostrakod dişi üreme sistemine ait şema. R.V. KESLiNG (1965) den alınmıştır. 7
II. MATERYAL METOD Materyal 1993 yılında Ömerli barajı çevresi ve Şile den Karadenize doğru 20 km uzaklıkta bulunan, Mahmutlu çayının denize döküldüğü kısımdan toplanmış, toplanan Ostrakod türleri laboratuvar şartlarında üretilmiş ve deneyler oda sıcaklığında yapılmıştır (18-22 c o ). Materyalin toplandığı bölgeler harita ( şekil- 2) da görüldüğü gibi genellikle, Tatlısu Ostrakodlarının yaşam ortamı olarak seçtiği sığ, sazlık ve durgun su bölgeleridir. Materyal bu bölgelerden Müller bezinden yapılmış Ostrakod kepçesi ile toplanmış, laboratuvara canlı olarak taşınmış ve hazırlanan üreme ortamlarına yerleştirilmiştir. Toplanan örneklerin bir kısmı ise, %70 alkol konsantrasyonunda tespit edilerek, tür tayinleri yapılmak üzere ayrılmıştır. Tür tayinleri kabuk ve ekstiremitelerin morfolojik karakterlerini gösteren laktofenol ile hazırlanmış geçici preparatlar kullanılarak yapılmış ve şu türler bulunmuştur, bunlar Cypridopsis vidua, Heterocypris incongruens ve Eucypris inflata dır. (Tablo- 1) Tablo- 1: Türlerin istasyonlara göre dağılımları. TOPLANDIĞI İST. Mahmutlu çayı TÜRÜN ADI Cypridopsis vidua Mahmutlu çayı Eucypris inflata Ömerli barajı Heterocypris incongruens Bu çalışmanın amacı, Tatlı su Ostrakodlarının ovaryumlarındaki yumurta hücrelerinin, kromozom sayısının ve şeklinin tespiti olduğundan canlı hayvan kullanma zorunluluğu vardır. Ayrıca bizim kullandığımız Ostrakod türleri partenogenetik türlerdir, bu nedenle mayoz bölünme geçirmemektedirler. Bu çalışmada, yukarıdaki Ostrakod türlerinin ovaryum hücrelerindeki kromozomlarını metafaz esnasında durdurmak için, ortam sularına 1 ml sinde 0,01 mgr colchicine olacak şekilde colchicine ilavesi yapılmıştır. Ostrakodların colchicine içersinde bekleme süreleri, türlere göre, ışığa ve ısıya göre değişkenlik gösterdiğinden her tür için deneme - yanılma yolu ile uzun bir inceleme sonucunda ortaya çıkarılmış ve aşağıdaki tabloda ortalama süre olarak verilmiştir (Tablo- 2).
Tablo- 2: Türlerim mevsimlere göre colchicine içerisinde bekleme süreleri. TÜRÜN ADI (YAZ) SAAT (KIŞ) SAAT Eucypris inflata 18 53 Heterocypris incongruens 16 60 Cypridopsis vidua 20 45 Tesbit edilen süre boyunca colchicine içersinde bekletilen Ostrakodlar, daha sonra lam üzerinde % 0.6 lık fizyolojik su içine alınarak ovaryumları (Şekil- 6) çıkarılmış, Ovaryumların içinde bulunduğu fizyolojik suyun fazlası filitre kağıdı ile çekilip, materyalin üzerine ( 1 kısım Asetik asit+ 2 kısım Alkol karışımı) fiksatif 10 dakika boyunca devamlı olarak numuneyi kurutmaksızın damlatılmıştır. Daha sonra aynı materyal 20 dakika boyunca 5 N HCL çözeltisi içersinde bırakılmış ve sonrada preparat havada kurumaya terkedilmiştir. Kuruyan preparatlar 0.1 lik Giemsa içersinde 7 dakika tutularak boyandıktan sonra, boya dökülmüş ve preparatlar saf su ile yıkanıp, havada kurumaya bırakılmıştır. Daha sonra bu preparatlar Kanada Balzamı ile kapatılarak devamlı preparatlar haline getirilmiştir. Bunların OLUMPUS ışık mikroskobunda 100 lük objektif ve 3.3 lük oküler kullanılarak fotografları çekilmiş, fotograflarki büyütmeler mikroskop büyütmesi olarak hesap edilmiştir. Karyogramlar ise metafaz kromozomlarının fotografları üzerinden çizilmiş, fakat kromozomların çok küçük olması nedeniyle sentromer yerlerinin çok iyi görülememesinden dolayı kromozom tipleri verilememiş, kromozomların sadece görünüşleri karyograma alınmıştır. Sayma işlemi, kromozomların çok küçük olması ve muhtemel hataları önlemek amacı ile her tür için ayrı ayrı 50 ila 80 yumurta hücresinde yapılmış, çıkan sayıların aritmetik ortalaması alınarak kromozom sayısı belirlenmiştir. Dünya çapında Ostrakod kromozomlerı ile çalışanların az sayıda olmasından dolayı, çalışmamız esnasında kaynak sıkıntısı çektik. Ayrıca çalışma sonucunda elde edilen verileri, çok geniş ölçüde mukayese olanağı bulamadık. 9
10
III. BULGULAR Araştırmamızda üç farklı Ostrakod türü ile çalışılmış. Çalışılan türler morfolojik olarak (Şekil- 3-4-5) de gösterilmiştir. İncelenen türlerin nereden elde edildiği ve kromozom sayıları ise (Tablo- 3) de yer almaktadır. Çalışmamızda türlerin sistematik yerlerinin tespitinde 1974 yılında kabul edilen Ostrakod sınıflandırılması kullanılmıştır (Hartmann ve Puri, 1974). Clasis : CRUSTACEA Subclasis : OSTRACODA Latreille, 1806 Ordo : PODOCOPIDA G.W.Müller, 1894 Subordo : PODOCOPA Sars, 1866 Süperfamilia : CYPRIDACEA Baird, 1845 Familia : CYPRIDIDAE Baird, 1845 Subfamilia : CYPRIDINAE Baird, 1845 Genus : Heterocypris Claus, 1892 Heterocypris incongruens ( Ramdohr, 1808) Claus, 1892 1993 Heterocypris incongruens ( Ramdohr, 1808): Altınsaçlı: p. 25. 1994 Heterocypris incongruens ( Ramdohr, 1808): Gülen, Altınsaçlı, Kubanç, Kılıç: p. 19. (Şekil- 7a,7b) Materyal: Ömerli Barajı Gölü piknik alanı önünden toplanmıştır. ( 21.8.1993) Kromozom sayısı: Ömerli Barajı Gölü piknik alanı önünden toplanan, Heterocypris incongruens in kromozom sayısı 24 olarak bulunmuştur. Bu türün kromozomları çok küçük olduğu için, kromozom tipi hakkında bir bilgi edinilememiştir. Bu yüzden sadece kromozom sayısı açısından incelenmiştir. 11
Subfamilia : EUCYPRIDINAE Bronstein, 1947 Genus : Eucypris ( Vavra, 1891) Daday, 1900 Eucypris inflata (Sars, 1903) Brostein, 1925 1994 Eucypris inflata (Sars, 1903) Brostein, 1925: Gülen, Altınsaçlı, Kubanç, Kılıç: p. 15. 1988 Eucypris inflata (Sars, 1903) Brostein, 1925 : Altınsaçlı: p. 8. (Şekil- 9a-9b) Materyal: Şileden 20 km uzaklıkta bulunan, Akcakese köyü sahil bölgesinde yer alan, döküldğü yerden toplanmıştır (18. 9.1993). Mahmutlu çayı nın denize Kromozom sayısı: Yukarıda sözü geçen bölgeden toplanan materyal içersinde, Eucypris inflata ya ait partenogenetik dişiler bulunmuştur. Bu türün kromozom sayısı 21 olarak belirlenmiştir. Familia : CYPRIDOPSIDAE Kaufmann, 1900 Subfamilia : CYPRIDOPSINAE Bronstein, 1947 Genus : Cypridopsis Brady, 1867 Cypridopsis vidua (O.F. Müller, 1776) Brady, 1867 (Cypris sella Baırd, 1850.) 1938 Cypridopsis vidua (O.F. Müller, 1776) : W. Klie: p. 132: fig. 438, 439, 440, 441. 1994 Cypridopsis vidua (O.F. Müller, 1776) : Gülen, Altınsaçlı, Kubanç, Kılıç: p. 25. ( Şekil-8a-8b ) Materyal: 12
Şileden 20 km uzaklıkta bulunan, Akcakese köyü sahil bölgesinde yer alan, döküldğü yerden toplanmıştır (18. 9.1993). Mahmutlu çayı nın denize Kromozom sayısı: Yukarıda sözü geçen bölgeden toplanan materyal içersinde Cypridopsis vidua ya ait partenogenetik dişiler bulunmuştur. Bu örnekler üzerinde yapılan incelemelerde, Kromozom sayıları 24 olarak tespit edilmiştir. Bu türün bir kaç kromozomunun akrosentirik ve metasentirik tipte oldğu gözlenmesine rağmen, diğer kromozomların çok ufak olmasından dolayı sentromerlerin yeri tam olarak belirlenememiştir, bu yüzden karyogramları çizilirken kromozom tipleri verilmemiştir. Tablo-3: Türlerin toplandığı istasyonlar ve kromozom sayıları. Ostrakod türleri. Toplandığı yer ve tarih. Kromozom sayýsý. Cypridopsis vidua (Partenogenetik tür) Şileden 20 Km uzaklıktaki Mahmutlu çayından Toplanmıştır. 18.9.1993. 24 (12 Tane Çift) Heterocypris incongruens (Partenogenetik tür) Eucypris inflata (Partenogenetik tür) Ömerli Barajı gölü piknik alanı önünden toplanmıştır. 21.8.1993. Şileden 20 Km uzaklıktaki Mahmutlu çayından Toplanmıştır.. 18.9.1993. 24 (12 Tane Çift) 21(10 Tane Çift 1 Tane Tek) 13
IV. TARTIŞMA VE SONUÇ Ostarakodlar yeryüzünde ilk olarak paleozoyik çağın Ordovisyen inde ortaya çıkmış ve günümüze kadar çok farklı ekolojik şartlarda varlıklarını sürdürmüş olan canlılardır. 500 milyon yıllık bu süreç içersinde hiç değişmeden günümüze kadar gelen tatlı su Ostrakod türleri, üzerinde yapılan incelemeler bu hayvanların çok farklı sitogenetik özelliklere sahip olduğunu göstermiştir. Ostrakod larda 3 şekil üreme gözükmektedir. Bunlar Partenogenetik üreme, Biseksüel üreme ve yarı partenogenetik üremedir. Özellikle tatlı su Ostrakod larında partenogenetik üreme şekli çok yagındır. Bu da tatlı su ortamlarında ekolojik şartların stabil olmayışına bağlıdır. Partenogenetik üreme gösteren türlerde populasyon sadece dişi bireylerden oluşur ve meydana gelen birey ana bireye tıpatıp benzer. Böyle olduğu halde, Dünya üzerinde biseksüel populasyonlarına hiç rastlanmamış türlerde bile farklı lokalitelerde, fenotip aynı kalmak şartı ile, farklı kromozom sayı ve şekillerine rastlanması muhtemeldir. Buda bu hayvanların karyotipleri ve dolayısıyla genotipleri üzerindeki, ekolojik etkilerin ne kadar güçlü olduğunu veya bu hayvanların mitoz esnasında meydana gelebilecek Translokasyon veya Delesyon benzeri olaylara uğrayabilme oranlarının yüksek olduğunu bize düşündürmektedir. Bu sanıyı güçlendirmek ve bu alanda gelecekte yapılacak çalışmalara veri oluşturmak amacıyla söz konusu araştırmamıza başlanmıştır. Araştırmamız emsali bir çalışma, daha önce den 1975 te TETART tarafından yapılmış, Cyprididae familyasına ait, 21 tane tatlı su Ostarakod türünün karyogramlarını çıkarmıştır. Bunlardan sadece Heterocypris incongruens bizim incelediğimiz bir türdür. J. TETART, bunların Karyogramlarını yaparak, kromozom sayılarını ve şekillerini vermiştir. Yine buna benzer bir çalışma 1989 da BELENTEPE tarafından gerçekleştirilmiştir. BELENTEPE nin çalıştığı 7 türün, 2 tanesi bizim çalıştığımız türlerin 2 tanesi ile aynı olmakla birlikte, bu türlerin lokalizasyonları farklıdır. Bu çalışmayı takiben SARI, 1993 de aynı amaca yönelik çalışmasını 4 farklı türde ve bu türlerden Heterocypris incongruens in 2 farklı populasyonu üzerinde gerçekleştirmiştir. Bu konu ile Dünya da yapılan çok az çalışma olduğundan, çalıştığımız türlerde bulduğumuz kromozom sayılarının mukayesesini yapacak veya tartışmasını yapacak literatür oldukca kısıtlı sayıdadır. Çalıştığımız Heterocypris incongruens türü Ömerli Barajın dan alınmış olup Kromozom sayısı 24 olarak saptanmıştır. BELENTEPE çalışmasında kullandığı Heterocypris incongruens türünü Edirne ve Pendik bölgelerinden almış; Edirne bölgesinden topladığı Heterocypris incongruens lerin kromozom sayılarını 22, Pendik bölgesinden toplananlarında kromozom sayılarını 26 olarak bulmuştur. 1975 te TETART yaptığı çalışmada ise Heterocypris incongruens lerin kromozom sayılarını 22 olarak bulmuştur. Bizim Ömerli Barajın dan toplamış olduğumuz Heterocypris incongruens lerin kromozom sayıları bu sonuca oldukca yakındır, ancak aynı değildir. Yine aynı türün SARI tarafından iki farklı bölgeden ( Büyükçekmece ve Küçükçekmece gölleri) toplanan, iki farklı populasyonu çalışılmış, Küçükçekmece gölü kıyısından toplanan populasyondaki kromozom sayısı 24, Büyük çekmece gölü kıyısından toplanan ikinci populasyondaki kromozom sayısı 23 olarak bulunmuştur.
Yakın coğrafik bölge içersinde bulunmalarına karşılık Heterocypris incongruens populasyonlarının bu tarz bir karyotip farklılığı göstermeleri, ile karyotip de gözlenen bu farklılıkların fenotipte görülmemesi (Alt türleşme olmaması.) yüzünden, söz konusu farklılıkların hayvanın genotipi üzerinde etkili olmadığı izlenimi edinilmektedir. Bu nedenle muhtemelen karyotipdeki bu farklılıkların, partenogenetik üreme sırasında oluşabilecek poliploididen kaynaklanabileceği düşünülebilir ve söz konusu fazla kromozomların belirgin bir fonksiyonu da yoktur, ciddi etkiler olmaksızın kazanılabilir veya kaybedilebilirler. Çoğu normal kromozom ebatlarından küçük, yoğunlaşmış heterokromatinlerdir ve homolog değildirler. Bu kromozomların orjinleri ile ilgili varsayım, normal karyotipin heterokromatik segmentlerinden delesyon veya translokasyon ile oluştukları hakkındadır. Bu görüşümüzün gerçekliği, Krustase Embriyolojisi, Morfolojisi ve Genetiği alanındaki Editörlüğünü E. BİLİS in yaptığı The Biolgy of Crustacea ismli yayında da destek bulmaktadır. Ekolojik şartlardaki değişikliklerin olay üzerine etkisi ise ayrı bir tartışma konusudur. Heterocypris incongruens in biseksüel populasyonları ile yapılacak benzeri bir inceleme, konu üzerinde daha aydınlatıcı olacaktır. Buna kesin bir cevap verebilmek için bu örnekleri çoğaltarak, değişik genus ve türler de de denememiz gerekmektedir. Çalışma da kullanılan diğer türlerden biride Cypridopsis vidua,dır. Bu tür Mahmutlu çayın dan (Şile) alınmış ve kromozom sayısı 24 olarak saptanmıştır. BELENTEPE de bu türle çalışmış olup kromozom sayısını 19 olarak bulmuştur. BELENTEPE materyalini Baltalimanında bir havuzdan almıştır. Aynı tür SARI nın çalışmasında da yer alır. Bu çalışmada ise Küçük çekmece gölün den elde edilmiş olup, kromozom sayısı 21 dir. Eucypris inflata da Mahmutlu çayın dan (Şile) alınmıştır, bunların kromozom sayılarıda 21 olarak belirlenmiştir. Bu tür üzerindeki benzeri bir çalışmaya ne BELENTEPE nede SARI nın çalışmasında rastlanılmamıştır. Dolayısıyla elimizde karşılaştırılacak yeterli bilgi yoktur. Araştırmamızdaki en büyük zorluk, üzerinde çalışılan objelerin, kromozomları nın çok küçük olması ve bu kromozomlar üzerindeki sentromer yerlerinin ise, kesin olarak tespit edilememesidir. Bu nedenle kromozom tipleri hakkında kesin bir yargıya varılamamışdır. Fakat aynı türün farklı lokalizasyonlardaki karyotip farklılıkları, bizlere yeni araştırma yolları açmaktadır. 15
V. ÖZET Bu araştırmada amacımız ostrakodların farklı türleri veya aynı türün farklı lokal populasyonları arasındaki karyotipik farklılıkları ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda,1993 yılında iki farklı bölgeden alınan üç Ostracod türü ile çalışılmıştır. Bu türler Cyprıdopsis vidua, Heterocyprıs incongruens ve Eucypris inflata dır. Cyprıdopsis vidua ve Eucypris inflata Şileden 20 km uzaklıktaki Mahmutlu çayından, Heterocyprıs incongruens ise Ömerli Barajından toplanmıştır. Toplanan materyal laboratuvar şartlarında yaşatılmış, deneyler ise hayvanların yaşam ortamlarına belli oranlarda colchicine katılarak yapılmıştır. Hayvanların colchicin içersinde kalış süreleri mevsimlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu süre her tür için ayrı, ayrı denenerek saptanmıştur. Daha sonra kalıcı preparatlar hazırlanarak 50 ila 80 hücrede kromozom sayımı yapılmış, elde edilen sonuçlar aritmatik ortalama alınarak saptanmıştır. Sonuçda Cyprıdopsis vidua nın kromozom sayısı 24, Heterocyprıs incongruens in kromozom sayısı 24 ve Eucypris inflata nın ise 21 olarak bulunmuştur. Ancak kromozomların sentromer yerleri açıkca görülemediğinden, kromozomların şekilleri hakkında yeterli bilgi edinilememiştir.
SUMMARY The purpose of this study is to determine chromosome numbers of distinct Ostracod species, and to reveal karyotpical differences among distinct local populations of the given species. For this, three Ostracod species, Cyprıdopsis vidua, Heterocyprıs incongruens and Eucypris inflata, from two separate regions were examined. Cyprıdopsis vidua and Eucypris inflata were collected in Mahmutlu stream, 20 km away from Şile, While Heterocyprıs incongruens in Ömerli dammed lake. The collected material was maintained in laboratory conditions, and the experiments were carried out by adding colhicine to their media. It was found that the duration of colchicine treatment is changeable for each species, depending on season. From the permenant preperations, chromosome counting was performed in 50-80 cells, and the results were given by means of arithmetic mean. In conclusion, the chromosome numbers were found to be 24 for Cyprıdopsis vidua and Heterocyprıs incongruens and 21 for Eucypris inflata. Since the centromere regions of the chromosomes are not obvous, enough information about chromosome. Was not provided.
VI. KAYNAKLAR ALTINSAÇLI, S. (1988): Bergama ( İzmir) Yöresi Ostrakod ( Crustacea ) Faunası ve mevsimsel dağılımları ( Yüksek Lisans tezi). BAUER, H. (1934): Geschlechtschromosomen bei Ostracoden Naturwiss. 22, 543. BAUER, H. (1940): Über die chromosomen der bisexuellen und der parthenogenetischen Rasse des Ostracoden Heterocypris incongruens Ramd. Chromosoma. 1: 620-636. BELENTEPE, S. (1989): Trakya ostrakod (Crustacea ) Populasyonlarının kromozom sayı ve şekilleri ( Doktora tezi. ). DIETZ, V. R. (1954): Multıple geshlechts chromosomen Beiden Ostracoden Notodromas monocha. Chromosoma. 6: 397-418. 95. DIETZ, V. R. (1955): Zahlund Varhalten der Chromosomen einiger Ostracoden Z. Naturjorschg. 10: 92- DIETZ, V. R. (1958): Geshlechts chromosomen Beiden Cypriden Ostracoden, ihre Evolotion und ihr Teilwgsuverhalten. Chromosoma. 9: 359-440. GAUTHIER, H. (1928): Ostracodes et Cloderes de L Afrique du Nord (1 ere note) Bull. Soc. Hist. Nat. Afrique Nord 19: 10-19. GAUTHIER, H. (1928): Ostracodes et Cloderes de L Afrique du Nord Afrique Nord 19: 69-79. ( Ze note) Bull. Soc. Hist. Nat. GAUTHIER, H. (1937): Ostracodes et Cloderes de L Afrique du Nord (4 e note) Bull. Soc. Hist. Nat. Afrique Nord 28: 147-156. GÜLEN, D. (1977): Contribution to the knowledge of the fresh water Ostracoda fauna of Turkey. İst. Ünv. Fen. Fak. Mec. Seri B. 42: 101-106. GÜLEN, D. (1987a): The species and distribution of the group Podocopa ( Ostracoda- Crustacea) in the fresh waters of Westwrn Anatolia. İst. Ünv. Fen. Fak. Mec. Seri B. 50: 65-80. GÜLEN, D. (1987b): Bisexual Ostracoda (Crustacea) populations in Anatolia. İst. Ünv. Fen. Fak. Mec. Seri B. 50: 81-86. GÜLEN. D., ALTINSAÇLI, S., KUBANÇ, C., KILIÇ, M. (1994): Türkiye Ostrakod ( Crustacea) Faunası. TÜBİTAK. Proje no. TBAG- 989. 1-45.
HARTMANN, G., PURİ, H. (1974): Summary of Neontological and Paleontological Classification of Ostracoda. Mitt. Hamburg. Zool. Mus. İns. 70: 7-73. HAVEL, J., HEBERT, P. (1988): Apomictic parthenogenesis and genotypic diversity in Cypridopsis vidua (Ostracoda: Cyprididae). The Genetical society of Great Britain. Heredity 62. 383-392. HEDGECOCK, D., TRACEP, M. & NELSON., K. (1982): Genetics:( In the Biology of Crustacea. (Ed. D. Bliss.)). Academic press. 293-297. KESLİNG, R. V. (1965): Anatomy and Dimophizim of adult Candona suburbana Hoff. ( Four reports of Ostracod investigations.) National science Foundation project GB- 26. KILIÇ, M. (1993): Istanbul boğazı ve Karadeniz girişi Ostrakod (Crustacea) faunası ve zoocoğrafyası. 1-28. (Yüksek Lisans tezi). KLIE, W. (1938): Ostracoda Die Tierwelt Deutschlands. 34: 1-230. KUBANÇ, C. (1989): Marmara denizi Ostrakod faunası. 1-55. (Yüksek Lisans tezi). MÜLLER. G. W. (1912): Crustacea: Ostracoda- Das Tierreich, 31: 1-434 SARI, H., ULAKOĞLU, G. (1992): Ostrakod populasyonlarında kromozom sayıları. Ist. Ünv. Su Ürünleri Dergisi. 2: 43-60. SCHLEIP, W. (1909): Verglrichende Untersuchungen der Eireifung bei parthenogentisch und bei geschlechtlich sich fortpflanzenden Ostracoden. Arch. Zelfrorshc, 8: 390-431. SCHMALZ, J. (1912): Zur kenntnis der spermatogenese der Ostracoden. Arch. Zelfrorshc, 8: 407-411. TETART, Par. J. (1975): Recherches sur la reprduction et L ecologie quelques Ostracodes Cyprididae. A. L Universite Scientifique et Medicale de Grenhoble (Doktora tezi). TETART, Par. J. (1978): Les garnitures chromosomiques des Ostracodes l eau douce. Trav. Lab. Hydrobiol. Grenhoble 69-70: 113-140. WOLTERECK, R. (1898): Zur Bildung und Entwicklung des Ostracoden Eies. Kerngeschichhiche und biolgische studien an parthenogenetischen Cypriden, Z. Wiss Zool. 64: 596-623. 19
VII. ÖZGEÇMİŞ. 1971 yılında İzmir de doğdum. İlk öğrenimimi Cumhuriyet ilkokulunda, orta öğrenimim Alaybey orta okulunda tamamladım. Daha sonra lise öğrenimim için Istanbul a geldim ve Suadiye lisesinde lise eğitimimi tamamladım. 1988 yılında girdiğim, Istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümün den 1992 yılında mezun oldum. Aynı yıl Istanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Sistematik Zooloji programı na yüksek lisans yapmak üzere kayıt oldum. 1992 yılından beri Istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Anabilim Dalı nda Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktayım.
21
22
23
24
25