Prof.Dr.Kenan ÇELİK ULUSLARARASI İKTİSAT ISBN: 1.Baskı, Derya Kitabevi, 2004 2.Baskı, Derya Kitabevi, 2005 3.Baskı, Derya Kitabevi, 2006 4.Baskı, Murathan Yayınevi, 2008 5.Baskı, Derya Kitabevi, Ekim 2012 6.Baskı, Celepler, Ekim 2015 Copyright Bütün hakları yazarlarına aittir. 5876 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince, sahiplerinden yazılı izin alınmaksızın eserin tamamının veya bir kısmının basılması, yayımlanması, fotokopi edilmesi veya herhangi bir yöntemle çoğaltılması, başka bir dile çevrilmesi, dağıtılması, kullanılması yasaktır. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. http://www.kenancelik.com kenancelikktu@hotmail.com kenancelik@ktu.edu.tr İSTEME ADRESİ: CELEPLER MATBAACILIK YAYIN DAĞITIM Sanayi Mahallesi Rize Caddesi GülSokak No:5 TRABZON Tel: 0462 325 93 94 GSM:0538 839 85 47 celeplermatbaa@mynet.com
Sevgili Oğlum Bugay a ve Merhume Annesine
ÖNSÖZ Uluslararası iktisat son yıllarda genel iktisadın yükselen dallarından birisidir. Bunun en önemli nedeni dünyada her alanda yaģanan küreselleģme olgusudur. Uluslararası iliģkilerin temeli ekonomiktir veya ekonomi dıģı bir iģ birliği bile ekonomik sonuçlar doğurabilmektedir. Bu yüzden de uluslararası iktisat teorileri son yıllarda hızla geliģtirilmekte, uygulamalar ise yeni boyutlarıyla yeni sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Ülkeler ekonomik küreselleģmeye entegre olabilmek, zararlarından korunmak, nimetlerinden istifade edebilmek için, öncelikle bunun eğitimine önem vermelidir. Uluslararası Ġktisat bunun bir parçasıdır. Teorik alt yapı sağlandıktan sonra, uygulamaların ne olduğu daha iyi anlaģılabilir ve geleceğe yönelik uygulanabilecek politikaları ile bunların yönü ve miktarı daha iyi kestirilebilir. Merkantilistler, korumacı bir dıģ ticareti savunurlar. Ancak, zenginleģme için daha fazla ihracat yapılması gerektiğini söylerler. Fizyokratların ekonomik tablosunda dıģ ticaret yoktur. Ancak, dıģ ticaretin tam serbest olması gerektiğini de savunurlar. Adam Smith e göre,ülkeler genellikle karlı oldukları için, karlı olmadıkları durumlarda da zorunlu oldukları için dış ticaret yaparlar.david Ricardo ya göre, ülkeler bir malı mutlak olarak üstün üretmeseler bile, dış ticaret yaptıklarında her zaman karlıdırlar.alfred Marshall a göre, Bir ülkenin ekonomik gelişmesini belirleyen sebepler, uluslararası iktisat öğretisine bağlıdır.john StuartMill ise, Kaynakları az gelişmiş bir ülkede dış ticarete açılma, bir çeşit sanayi devrimi gibi etki yaratırdemektedir. Günümüzde küreselleģme denen olgu, bütün Ģiddetiyle yaģanmaktadır. Ekonomik olarak kar esasına göre, ekonominin her alanında ülkeler ve ülkelerin firmaları iģbirliği yapmaktadır. Ġnsanların, firmaların yarattığı bu rüzgar artık kontrolü güç bir duruma gelmiģtir. KüreselleĢme öyle bir hale gelmiģtir ki, ona karģı kapıları kapatsanız pencerenin aralığından girmektedir. KuĢkusuz rekabet gücü olan ve akıl teri döken bazı ülkeler bundan olumlu etkilenirken, bazıları da zararlı çıkmaktadır.
Önemli olan her ekonominin kendine göre küreselleģmenin olumlu etkilerini iģaretleyip, kullanarak refahını artırmasıdır. Dünya daki diğer bir eğilim de bölgeselleģmedir. Bir grup ülke bir araya gelerek kendi aralarında ekonomik kısıtlamalar uygulamıyorlar. Bırakıyorlar yapıyorlar, bırakıyorlar geçiyorlar. Ancak dıģarıda kalanlara birini geçtikçe yenisi ile karģılaģılan kısıtlamalar koyuyorlar. Bir bölgeselleģmenin içinde olmak mı, yoksa dıģında kalmak mı sorusunun cevabı için birçok kesim akıl teri dökmektedir. Dünyanın bir köģesinde bir firmanın batması, bir ülkede faiz oranlarındaki küçük değiģmeler diğer ülkelerin ekonomileri alt üst edebiliyor. Bir ülke ekonomisi nezle olduğunda, diğer ülkeler grip olabilmektedir. Bu cümleler, uluslararası iktisat öğreniminin önemini vurgulamaktadır. Artık dıģ ticaret, dıģ ekonomik iliģkiler hayatımızın bir parçası durumundadır. Türkiye de bu süreci çok yönlü olarak yaģamaktadır. KüreselleĢmenin de bir parçasıdır, bölgeselleģmenin de. Özellikle ihracatın artırılması konusunda, çeyrek asırdır büyük çaba harcanmaktadır. DıĢ ticaretin ekonomi içindeki ağırlığı gittikçe daha hissedilir duruma gelmiģtir ve belki de kaldırılamayacak kadar ağır hale gelebilecektir. Önemli olan rüzgarı lehimize çevirmek, yelkenleri iyi ĢiĢirmek ve gemiyi kayıpsız ve en hızlı Ģekilde limana götürmektir. DıĢ ticaretle yaģamak kaçınılmazdır. O halde önce uluslararası iktisadın ne olduğu, yararları ve zararları bilinmelidir. Ona göre de oyun kurallarına göre oynanmalıdır. Hiçbir zaman bilen ile bilmeyen aynı olmamıģtır. ġu anda yaģadığımız bilgi çağında da asla bilenle bilmeyen aynı olmayacaktır. Bilen mutlaka yaģama yarıģında bir adım önde olacaktır. Ġyi ve kullanılabilir uluslararası iktisat bilgisine sahip olanlar, refahlarını artıracaktır. Bir Ģeyler yazmak veya söylemek, amacına uygun zaman ve zeminde olmadığı sürece kocaman bir sıfırdan ibarettir. Ne kadar yazarsak yazalım, anlatabileceklerimiz karģımızdakilerin anladığı kadardır. Ġnsanoğlu yaģam boyunca öğrenen tek canlıdır. O halde herkese bir Ģeyler öğretilebilir. Ama, onun seviyesinde ve onun algılama Ģekline göre yazmak ve anlatmak gerekir. Bu kitap mevcut uluslararası iktisat teorisine ve politikasına biraz daha basit ama ayrıntılı ve anlaģılabilir bir boyut kazandırmayı amaçlamaktadır. Ġktisat eğitimi
görmekte veya görmüģ olanlara yardımcı olabilecek niteliktedir. Ayrıntıdan özellikle kaçınılmıģtır. Kitap, uluslararası iktisat konularını bilen uzmanlar veya bu alanda kariyer yapmıģ kiģiler için değil, lisans düzeyinde eğitim alanlar içindir. Amaç sadece öğretmektir ve uluslararası iktisadı bilen vasıflı insanlar yetiģtirmektir. Ayrıca kitaptaki bilgiler, www.kenancelik.com adresindeki web sayfasından desteklenmektedir. Uluslararası Ġktisat ile ilgili doğrudan ve dolaylı konular, uygulamalar, sorular ve örnek sınavlara bu sayfadan ulaģılabilir. KuĢkusuz kitaptaki tüm hatalar bana aittir. Kitapta gözden kaçmıģ yanlıģlıklar ortaya çıkabilir. Bu konuda yapılacak, eleģtiriler yeni baskıların kalitesi için son derece yardımcı olacaktır. Her türlü eleģtiri ve katkılar kenancelik@ktu.edu.tr adresine gönderilebilir. Yapılacak her türlü eleģtiri, beni mutlu edecektir ve kitabın olgunlaģmasında katkı niteliğinde olacaktır. Kitabın hazırlanmasındaki katkılarından dolayı Bayram GÜNGÖR, Alaattin Kızıltan, Serap OVALI, Cemalettin KALAYCI, Ali Rıza SANDALCILAR, Servet CEY- LAN, Sadettin GÜLTEKĠN, Aykut BAġOĞLU, Tuba GÜNAY a özellikle teģekkür ederim. Prof.Dr.Kenan ÇELİK