BAŞ VE BOYUN ANATOMİSİ

BAŞ VE BOYUN ANATOMİSİ

ANATOMİ BAŞ VE BOYUN Cranium (Kafa) Kemikleri Santral sinir sistemi yapılarını içeren Neurocranium ve yüz iskeletini oluşturan Viscerocranium dan oluşur. Neurocranium: Beyin ve beyinciğin yerleştiği cavitas crani yi saran bölüm Os frontale (1) Os parietale (2) Os temporale (2) Os sphenoidale (1) Os occipitale (1) Os ethmoidale (1) Viscerocranium: Neurocranium iskeleti dışında yüz iskeletini saran bölüm Maxilla (2) Mandibula (1) Os palatinum (2) Os nasale (2) Os zygomaticum (2) Os lacrimale (2) Concha nasalis inferior (2) Vomer (1) Os hyoideum(1) Tabloda yer alan kemikler, üzerlerinde bulunan önemli yapılar ve bu yapıların içinden geçenler özet olarak aşağıda verilmiştir: 2 NEUROCRANIUM Neurocranium da yer alan kemikler ve üzerindeki önemli yapılar: Os frontale Glabela; iki arcus superciliaris ler arasındaki alan Fossa glandula lacrimalis; gözyaşı bezinin oturduğu çukur. Sinus frontalis; os frontale havalı kemiklerdendir. Frontal kemik yeni doğanda tüm fontanellerin yapısına katılır. Os parietale Sulcus arteria meningea media, içinde a. meningea media seyreder. Sulcus sinus sigmoideus, sinus sigmoideus'un oturduğu oluktur. Os temporale Porus acusticus externus, meatus acusticus externus; dış kulak yolu Fossa mandibularis, art. temporomandibularis yapısına katılır. Proc. articularis, arcus zygomaticus başlangıcında yer alır. Fissura (tuberculum articulare) petrotympanica (Glasser yarığı), chorda tympani geçer. For. stylomastoideum, n. facialis buradan geçerek craniyum u terk eder. Canalis caroticus, a. carotis interna geçer. Canalis n. facialis, n. facialis geçer ve kanal içerisinde üç dal (n. petrosus major, chorda tympani ve n. stapedius) verir ve ganglion geniculi burada bulunur. Cranium kemikleri içinde en uzun seyir gösteren cranial sinirdir. Impressio trigeminale, n. trigeminus a ait ganglion trigeminale yer alır. Meatus acusticus internus, n. vestibulocochlearis, n. facialis ve n. intermedius ile a.v. labrynthi geçer.

baş ve boyun USMER Sulcus n. petrosus major, sulcus n. petrosus minor, tegmen tympani, proc. zygomaticus, proc. mastoideus, sulcus sinus sigmoidei kemikte bulunan diğer önemli yapılardır. Os sphenoidale Fissura orbitalis superior, n. oculomotorius, n. trochlearis, n. abducens, n. ophtalmicus (n. lacrimalis, n. frontalis ve n. nasociliaris dalları) ve v. ophtalmica superior geçer. Fossa hypophsialis, gl. hypophsialis oturur (sella turcica) Sulcus caroticus, a. carotis interna canalis caroticus tan çıktıktan sonra bu sulcus da seyreder. Canalis opticus, fossa crani media yı orbita boşluğuna bağlar. N. opticus ve a. ophtalmica geçer. For. rotundum, n. maxillaris geçer ve fossa crani media yı fossa pterygopalatina ya bağlar. For. ovale, n. mandibularis geçer ve fossa crani media yı fossa infratemporalis e bağlar. For. spinosum, a. meningea media ve n. mandibularis in meningeal dalı geçer ve fossa crani media yı fossa infratemporalis e bağlar. Sinus sphenoidalis, corpus bölümünde yer alır havalı kemiklerdendir. Processus pterygoideus, ala major lerden aşağı doğru uzanan yarasanın bacakları benzeri uzantılardır. Lamina medialis ve lamina lateralis ler arasında fossa scaphoidea ve tabanda sulcus pterygoideus (palatin kemik ile eklemleşince canalis pterygoideus haline gelir) bulunur. Lamina medialis in ucunda hamulus pterygoideus (m. tensor veli palatini kirişi buradan geçer) bulunur. Os occipitale Clivus,iç yüzde os sphenoidale ye uzanan bölümünde yer alır, bulbus ve pons oturur. Canalis nevri hypoglossi, n. hypoglossus geçer. Sulcus sinus sigmoidei, sinus sigmoideus un bir bölümü burada bulunur. Incicura jugularis, temporal kemikteki incicura jugularis ile beraber for. jugulare yi oluşturur*** Condylus occipitalis, atlas ta bulunan eklem yüzü ile birleşerek art. atlantooccipitalis'i oluşturur. For. magnum, cranium daki en büyük deliktir. Medulla spinalis bu delikten sonra cranium içerisinde medulla oblangata olarak uzananır. Ayrıca bu delikten a. vertebralis ve dalları(a. spinalis anterior ve posterior), C1-3 spinal dallar, n. accesorius un spinal bölümleri geçer. Protuberantia occipitalis externa, dış arka yüzde en çıkıntılı nokta. Os ethmoidale Foramina cribrosa, fila olfactori lar geçer. Crista gali, lamina cribrosa ların arasından uzanan gaga şekjlindeki yapıdır. Cellulae ethmoidalis anterior, medius ve posterior Concha nasalis superior ve media, içerdiği bu yapılar sebebiyle havalı kemik olarak kabul edilir. Processus uncinatus, meatus nasi medius üzerinde uzanır ve sinus maxillaris açılma ağzını sınırlar. Bulla ethmoidalis, cellulae ethmoidalis anterior ların oluşturduğu mukoza altı kabarık alan Hiatus semilunaris, bulla ethmoidalis ve proc. uncinatus arasında yarım ay şeklindeki alan 3

ANATOMİ Cranium Üstten Görünüş os frontale os parietale os occipitale Visserocranium ve Neurocranium Önden Görünüş os parietale os frontale os temporale os zygomaticum os ethmoidale maxilla mandibula 4

baş ve boyun USMER VISSEROCRANIUM Visserocranium da yer alan kemikler ve üzerindeki önemli yapılar: Mandibula Visserocranium un en büyük, en kuvvetli, tek hareketli kemiğidir. For. mandibula, kemiğin içinde canalis mandibula olarak devam eder ve içinden a.v.n. alveolaris inferior geçer. Bu yapılar ön ve orta dış yüzde bulunan for. mentale den çıkarlar. For. mentale alt 2. premolar diş hizasında bulunur. Linea mylohyoidea, iç yüzde bulunur ve m. mylohyoideus tutunur. Caput mandibula, art. temporamandibularis e katılır. Fovea pterygoidea, m. pterygoideus lateralis tutunur. Angulus mandibula dış yüzüne m. massatericus, iç yüzüne m. pterygoideus medialis tutunur. Proc. corocoideus, ön kenarına m. temporalis tutunur. Dolayısı ile tüm çiğneme kaslarının insertio yeri mandibulada bulunur. Spina mentalis, orta hatta, alt kenara yakın ve iç yüzde bulunan dört adet çıkıntı olup, m. genioglosus ve m. geniohyoideus kasları buraya tutunurlar. Mandibula Önden Görünüş processus coronoideus fovea pterygoidea caput mandibula ramus mandibulae trigonum retromolare linea obliqua tuberositas massaterica angulus mandibula juga alveolaris(pars alveolaris) foramen mentale trigonum mentale Maxilla Mandibula dışında tüm visserocranium kemikleri ile eklem yapar. Spina nasalis anterior, apertura priformis in ön alt bölümünde iki maxilla birleşim yerinde bulunur. Processus palatinus bölümü sert damak (palatum durum) ¾ ön bölümünü yapar. Ağız boşluğu, burun boşluğu, orbita, fossa infratemporalis ve fossa pterygopalatina nın sınırlarına katılır. Sinus maxillaris, paranasal sinuslar içerisinde en büyük olanıdır. Sulcus infraorbitalis olarak orbita alt duvarında başlayan yapı maxilla içerisinde canalis infraorbitalis olarak devam eder ve for. infraorbitale olarak sonlanır. İçinden a.v.n. infraorbitalis geçer. 5

ANATOMİ CRANİUM DA BULUNAN SUTURA LAR Neurocranium ve viscerocranium iskeletini oluşturan kemikler birbirleri ile sutura cinsi eklemler yaparlar. Bunlarda bazıları: Sutura coronalis. Os frontale ve os parietale ler arasında Sutura sagittalis: İki os parietale arasında Sutura squamosa: Os parietale ve os temporale arasında Sutura lambdoidea: Os parietale ler ve os occipitale arasında yer alır. Sutura ların Birleşim Noktaları: Bregma: Os frontale os parietale'lerin birleştiği yer Fonticulus anterior Lambda: Os parietale'ler os occipitale'nin birleştiği yer Fonticulus posterior Pterion: Os frontale os parietale os sphenoidale os temporale birleşim yeri Fonticulus anterolateralis Asterion: Os parietale os temporale os occipitale'nin birleşim yeri Fonticulus posterolateralis Nasion: Os frontale - os nasale'lerin birleşim yeri Inion: Protuberantia occipitalis externa Calvaria, kafa tası olarak isimlendirilen bu yapıyı os frontale, os parietale ler ve os occipitale nin bir bölümü oluşturur. CRANİUM İSKELETİNDE YER ALAN DELİKLER VE AÇIKLIKLAR Calvaria kaldırıldıktan sonra altta kalan cranium bölümüne basis crani adı verilir. Basis crani interna: İç yüz, basis crani externa: Dış yüzü ifade eder. 6 Basis Crani Interna da Bulunan Delikler ve Açıklıkları Fossa Cranii Anterior, basis crani de ala major ve minor arasındaki çizginin önünde kalan alandır. Lamina cribriformis: Nn. olfactorii Foramen caecum Crista galli Foramina ethmoidales anterior-posterior Fossa Cranii Media, fossa crani anterior un arkasında temporal kemik pars petrosa üst kenarı önünde kalan alandır. Canalis opticus: n.opticus, a.ophtalmica, a.v. centralis retina. Fissura orbitalis superior: n.oculomotorius, n.trochlearis, n.ophtalmicus, n.abducens, v. ophtalmica superior. Foramen rotundum: n. maxillaris. Foramen ovale: n. mandibularis, a. meningea media accessoria. Foramen spinosum: a. meningea media Foramen lacerum: Bir yapı geçmez. Canalis caroticus ve sulcus caroticus: A. carotis interna ve çevresindeki plexus caroticus internus. Sulcus n. petrosi major ve minor: n. petrosus major ve minor lerin geçtiği sulcus lar Fossa crani posterior, temporal kemik pars petrosa üst kenarı arkasında kalan alandır. Meatus acusticus internus: N.vestibulocochlearis, n. facialis, a. labyrinthi.

baş ve boyun USMER Foramen jugulare: N.glossopharyngeus, n. vagus, n. accessorius, v. jugularis interna nın başlangıcı. Canalis nervi hypoglossi: N. hypoglossus. Foramen magnum: Medulla spinalis, n. accessorius un spinal parçası, a. vertebralis ler, canalis vertebralis in venöz pleksusu, a. spinalis anterior ve posteriorlar. Sulcus sinus sagitalis superior, sulcus sinus sigmoidei ve sulcus sinus transversus Fossa cerebralis ve fossa cerebellaris Cranium iskeletine önden bakıldığında (Normo Facialis) görülen delik ve açıklıklar: Foramen zygomaticofacialis Foramen supraorbitalis: A.v.n. supraorbitalis. Foramen infraorbitalis: A.v.n.infraorbitalis. Foramen mentalis: A.v.n. mentalis. Basis crani externa da bulunan açıklıklar: Fissura petrotympanica: Chorda tympani, a.tympanica anterior. Foramen stylomastoideum: N. facialis. Canalis incisivus: N. nasopalatinus, damak damarlarının uçları. Canalis palatinus: A.v.palatina descendens ve nn.palatina major ve minor. Foramen palatina majus: A.v.n.palatina major. Foramina palatina minora: A.v.n.palatina minores. Canalis pterygoideus: N. canalis pterygoideus. Foramen sphenopalatina: A.v.sphenopalatina ve n.nasopalatinus. Canalis caroticus: A.carotis interna ve çevresindeki plexus caroticus internus. Orbita ve içindeki yapılar noroanatomi göz ve kulak bölümünde anlatılacaktır. 7

ANATOMİ Basis Cranii Interna, Fossa Cranii Posterior sulcus sinus sagitalis superior protuberantia occipitalis interna sulcus sinus transversus fossa cerebralis crista occipitalis interna fossa cerebellaris dorsum sellae processus clinoideus anterior foramen magnum apertura interna canalis carotici tuberculum sellae 8 foramen ethmoidale anterior ve posterior canalis opticus fossa hypophysialis foramen rotundum sulcus caroticus foramen ovale foramen spinosum apertura interna canalis caroticus porus acusticus internus foramen jugulare Fossa Cranii Interna, Fossa Cranii Annterior ve Media sulcus sinus sagitalis superior foramen caecum crista galli foramina cribrosa sulcus prechiasmaticus processus clinoideus anterior tuberculum sellae processus clinoideus posterior dorsum sellae foramen lacerum clivus sulcus sinus sigmoidei canalis nervi hypoglossi foramen magnum

baş ve boyun USMER sulcus a. occipitalis incisura mastoidea processus mastoideus foramen stylomastoideum processus styloideus foramen spinosum foramen ovale lamina medialis processus pterygoideus lamina lateralis processus pterygoideus hamulus pterygoideus fissura pterygomaxillaris foramina palatina minora foramen palatinum majus os zygomaticum Basis Cranii Externa protuberentia occipitalis externa crista occipitalis externa fossa condylaris condylus occipitalis canalis nervi hypoglossi fossa mandibularis (discus articularis) foramen lacerum tuberculum articulare tuberculum pharyngeum fossa scaphoidea vomer arcus zygomaticus choana os palatinum (lamina horizontalis) spina nasalis posterior stura palatina mediana maxilla (processus palatinus) foramen incisivum SCALP VE YÜZÜN YÜZEYEL YAPILARI SCALP Kafatasını dıştan içe doğru saran yapılar sırasıyla: Skin (deri) Connective Tissue (bağ dokusu) Aponeurosis Epicranialis (galea aponeurotica) Loose Connective Tissue (gevşek bağ dokusu): *** V emisseria lar bulunur. Pericranium (periosteum) Scalp ın innervasyonu: n. trigeminus un dalları, n. occipitalis minor, n. occipitalis major ve n. occipitalis tertius (C3) ile innerve olur. Scalp ın arterleri: a. carotis externa ve a. carotis interna nın dalları ile beslenir. Yüzün Yüzeyel Yapıları Yüz bölgesinde yer alan iki önemli sinir: N. facialis: Foramen, stylomastoideum dan çıkar ve parotis bezinin içinden geçerek 5 dala ayrılarak yüzde dağılır. Mimik kaslarının hepsinin, m. digastricus un venter posterior u ve m. stylohyoideus u innerve eder. N. trigeminus: Yüzün somatik duyularını alır. N. ophtalmicus, n. maxillaris ve n. mandibularis dalları vardır. 9

ANATOMİ Yüz Bölgesinin Damarları A. facialis: A. carotis externa nın dalıdır. Yüze birçok dal verdikten sonra a. angularis uç dalı ile sonlanır (a. ophtalmica ile anastomoz yapar). A. temporalis superficialis: N. auriculotemporalis ile beraber seyreder. A. transversa faciei dalını verir. V. facialis: V. angularis in devamıdır. V. retromandibularis in ön dalı ile birleşir ve v. jugularis interna ya drene olur. V. retromandibularis: V. maxillaris ve v. temporalis superficialis birleşimi ile oluşur. Yüzün Mimik Kasları Fascia superficialis iki yaprağı arasında bulunur. Bu özellikte olan bir diğer yapı meme dir. Motor innervasyon n. facialis tarafından yapılır. Yüzde derin fascia yoktur. Epicranium kasları: M. occipitofrontalis: Alın derisinde enine kırışıklıklar yapar. M. temporoparietalis Göz çevresinde yer alan kaslar: M. orbicularis oculi: Pars orbitalis bölümü gözleri sıkıca yumma hareketi yaparken pars palpebralis göz kapaklarını hafifçe kapatır (uyku esnasında olduğu gibi). Pars lacrimalis ise saccus lacrimalis i boşaltır. M. corrugator supercilii: Kaşların arasında verikal (boyuna) kırışıklıklar yapar. M. depresor supercilii: Kaşlar arasında enine kırışıklıklar yapar. Burun ve etrafında yer alan kaslar: M. nasalis: Transvers parça burun deliklerini daraltır, alar parça genişletir. M. procerus: Kaşlar arasında enine kırışıklıklar yapar. M. depressor septi Ağız ve etrafında yer alan kaslar: M. orbicularis oris: Dudakları kapatır ve büzer. M. depressor labii inferioris: Alt dudağı aşağıya çeker M. depressor anguli oris: Ağız köşesini aşağıya çeker. M. mentalis: Alt çene derisini yukarı doğru çeker. M. levator labii superioris: Üst dudağı yukarı çeker. M. levator anguli oris: Ağız köşesini yukarı çeker. M. zygomaticus major: Ağız köşesini yukarı ve arkaya çeker. M. zygomaticus minor: Ağız köşesini yukarı ve arkaya çeker M. levator labii superioris alaeque nasi: Üst dudağı yukarı çeker ve burun kanatlarını genişletir. M. risorius: Tebessüm sırasında dudak köşesine yana çeker ve alaycı gülümseme ifadesini verir. M. buccinator: Üfleme kası olarak fonksiyon görür. 10

baş ve boyun USMER Yüzün Mimik Kasları ve Damarları a.v.n. supraorbitalis n. zygomaticofacialis (n. maxillaris) m. levator labii superior (kesilmiş) v.a.n. supratrochlearis venter frontalis m. occipitofrontalis m. orbicularis oculi pars orbitalis m. orbicularis oculi pars palpebralis m. procerus a.v. angularis m. zygomaticus minor (kesilmiş) m. zygomaticus major m. massatericus ductus parotideus m. risorius a.v. facialis basis mandibulae m. depresor anguli oris a.v. labialis superior a.v. labialis inferior m. mentlis (kesilmiş) m. depresor labii inferior Boyun Ön Yan Bölgeleri ve Yüz Bölgesi Lateralden Görünüşü ramus frontalis venter frontalis m. occipitofrontalis ramus parietalis ramus zygomaticoorbitalis m. orbicularis oculi galeo aponeurotica pars orbitalis a.v. temporalis superficialis venter occipitalis m. occipitofrontalis a. auricularis posterior m. orbicularis oculi pars palpebralis a.v. angularis m. zygomaticus major a.v. transversa fasciei glandula (ve ductus) parotidea v. auricularis posterior m. sternocleidomastoideus v. jugularis externa v. jugularis anterior a.v. labialis superior m. orbicularis oris m. buccinator a.v. labialis inferior m. mentalis m. depresor labii inferior m. massatericus a.v. facialis m. risorius glandula submandibularis 11

USMER