T. C. FATĠH SULTAN MEHMET VAKIF ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ TARĠH ANABĠLĠM DALI TARĠH PROGRAMI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ REVAN 1956 NUMARALI KANUNĠ DEVRĠ MUHÂBERAT MECMUASI (DEĞERLENDĠRME VE METĠN) ĠBRAHĠM TATLI 150121007 TEZ DANIġMANI YRD. DOÇ. DR. FATMA KAYTAZ ĠSTANBUL 2017
REVAN 1956 NUMARALI KANUNİ DEVRİ MUHÂBERAT MECMUASI (DEĞERLENDİRME VE METİN) ÖZET Bu tezde Kanuni Sultan Süleyman dönemine ait Revan 1956 numaralı münşeat mecmuası incelenmiş ve öncelikle Latin harflerine çevrilerek transkripsiyonu yapılmıştır. Akabinde metinler ciddi şekilde okunarak Feridun Bey Münşeatı yla karşılaştırılmış ve mecmuanın kaynak değeri üzerine yorum yapılmıştır. iv
THE REVAN 1956 NUMBERED COMMUNICATION COLLECTION OF THE KANUNİ ERA (ASSESSMENT AND TEXT) ABSTRACT In this thesis, an Ottoman communication mecmua which is about the reign of Kanuni Sultan Süleyman has been surveyed and firstly converted to Latin letters and transcripted. After this operation, with reading resiously, all parts in the text have been compared to Feridun Bey s Münşeat and its source value has been evaluated. v
İÇİNDEKİLER ÖZET.....iv ABSTRACT....v ÖNSÖZ....vi KISALTMALAR......ix GİRİŞ....... 1 OSMANLI TARİH YAZICILIĞINDA MÜNŞEAT MECMUASI... 1 BİRİNCİ BÖLÜM.....4 1.1. TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ REVAN 1956 NUMARALI MÜNŞEAT MECMUASI...4 1.2. MÜNŞEAT MECMUASININ MÜSTENSİHİ VE İSTİNSAH TARİHİ...4 1.3. MÜNŞEAT MECMUASININ MUHTEVASI.....5 1.4. MECMUADAKİ MEKTUPLARIN KISA ÖZETLERİ....6 İKİNCİ BÖLÜM......17 2.1. MÜNŞEAT MECMUASININ KAYNAK DEĞERİ.. 17 2.1.1. Münşeat Mecmuasında Safeviler le İlişkiler... 19 2.1.2. Münşeat Mecmuasında Avrupa yla İlişkiler... 32 2.1.3. Münşeat Mecmuasında Şeybaniler le İlişkiler...37 2.1.4. Münşeat Mecmuasında Kafkasya Hükümdarlarıyla İlişkiler...40 2.1.5. Münşeat Mecmuasında Babürlüler le İlişkiler... 41 2.2. METNİN TESİRLERİ.... 41 2.3. METNİN TESİSİNDE İZLENEN YOL.....43 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM..45 3.1. METNİN FİHRİSTİ....45 3.2. METİN.......48 SONUÇ... 179 vii
KAYNAKÇA.. 180 viii
KAYNAKÇA ACIPINAR, Mikail, Osmanlı Kaynaklarında Floransa yı Aramak: Duka, Duka-i Françe ve Duka Gemileri Üzerine Bazı Bilgiler, Cihannüma, sayı: II/1, Hziran 2016 AKÇAY, Eray, ĠBB Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, nr. o. 34'te kayıtlı Fransa'nın Ġstanbul elçisi Marquis de Bonnac'ın Osmanlı bürokrasisi ile yazıģmalarını ihtiva eden bir mecmua (1716-1724), Marmara Üniversitesi, Ġstanbul 2014. ATASAĞUN, ġerife ġule, Konya Mevlana Müzesi Ġhtisas Kütüphanesi 5278 Numaralı MünĢeat Mecmuası: Ġnceleme Metin, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Ġstanbul 2013. ATÇIL, Zahit, State and the Government in the mid Sixteenth Century Ottoman Empire: Vizierates of Rüstem Pasha (1544-1561), University of Chicago, Chicago 2015. AYYILDIZ, Kemal, Mısır'ın 1798'de iģgaline dair Mükâleme Mazbataları Mecmuası: Ġnceleme-metin, Marmara Üniversitesi, Ġstanbul 2012. DAġ, Abdurrahman, Türkiye Selçukluları ve Osmanlı Dönemi Hakkında Tarihi Kaynak Olarak MünĢeat Mecmualarının Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 45, 2004, sayı 2. Defter-i Kütüphane-i BeĢir Ağa, Matbaa-i Amire, Ġstanbul 1303. FERĠDUN AHMED BEY, MünĢeatü s-selâtîn, Daru t-tibâi l-amire nüshası, Ġstanbul, 1275. HATHAWAY, Jane, Beshir Agha: Chief Eunuch of the Ottoman Imperial Harem, Oxford, 2005. ĠNALCIK, Halil, the Ottoman Empire, London, 1973. Kanuni Devri Muhaberat Mecmuası, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan Tasnifi, No: 1956, Ġstanbul. KIRZIOĞLU, M. Fahrettin, Osmanlı nın Kafkas Ellerini Fethi, Ankara, 1975. KILIÇ, Remzi, Osmanlı-Özbek Siyasi ĠliĢkileri (1530-1555), Türk Kültürü, 37/437, Ankara, 1999. Koçi Bey Risalesi, ed:ali Kemali Aksüt, Ġstanbul 1939. Kur ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 1993. 180
KÜTÜKOĞLU, Bekir, MünĢeat Mecmualarının Osmanlı Diplomatiği Bakımından Ehemmiyeti, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih AraĢtırma Merkezi, Tarih Boyunca Paleografya ve Diplomatik Semineri, 20 Nisan- 2 Mayıs 1986, Ġstanbul, 1988. WOODHEAD, Christine, Ottoman InĢa and the Art of Letter-Writing Influences upon the Career of the NiĢancı and Prose Stylist Okçuzade, Osmanlı AraĢtırmaları, VII-VIII, sayı 2, Ġstanbul 1988. 181