PPD TESTİ PPD (TÜBERKÜLİN-MANTOX) TESTİ UYGULAMASI Amaç :PPD testini doğru/ uygun teknikle uygulayarak teşhise yardımcı olmak A.TEMEL İLKELER 1. Bu protokol; PPD materyalinin uygulanması, test sonucunun değerlendirilmesi ile hastanın bilgilendirilmesi sürecini kapsar. 2. Tüberkilin materyali +3 ile +8 C de ışık almayacak şekilde buzdolabının kapağında saklanır. 3. Tüberkülin dozu tüm yaş gruplarında 0,1 ml dir. 4. Test sağ veya sol ön kolun 2/3 üst iç (tüysüz bölge) kısmından intra dermal (deri içi) uygulanır.(her iki kolu ampüte olan bireylerde omuzdan yapılabilir. 5. Enjeksiyon bölgesi deriyi çizen bir kalemle, dairesel olarak işaretlenir ve PPD olduğu belirtilir. 6. Enjeksiyon bölgesine 48-72 saat su değdirilmez, kaşınmaz. 7. PPD testini yanlış negatiflik durumunda yada tekrar edilmesi gerektiğinde uygulama ilk testten en az 7-10 gün sonra yapılır. -Enfeksiyondan şüphe edilen hastalarda test negatif ise 6-8 hafta sonra tekrar edilir. 8. PPD; -Artreavenöz fistüllü koldan, -Yeni mastektomi yapılan taraftaki koldan uygulanmaz. 9. Test uygulandıktan 48-72 saat sonra kontrol edilir. B.TANILAMA 1. Tüberkülin testinin yapıldığı durumlar: -Tüberkülozdan şüphe edilen hastanın tanılamasında, -Tüberkülozlu hasta(basil müspet) yakınlarının ve diğer temaslıların kontrolünde -15 yaş altı çocuklarda BCG uygulanacaksa
2. PPD testinin yapılmaması gereken durumlar: -Allerjik dermatit, -Uyuz, -Çiçek hastalığı geçirenler. 3. Test uygulanacak kolun durumu; -Amputasyon, -Yeni mastektomi, -Artreavenöz fistül varlığı, -Deri döküntüleri, -Dermatit açısından tanılanır. 4. PPD testi değerlendirilmesi; -5 mm altı- negatif, -5 mm pozitif-(aşılanmış), -15 mm- enfeksiyon. Tanılama Sıklığı: 48-72 saat 5. PPD testinin yanlış veya negatif olabileceği durumlar: -Kortikosteroid gibi immunosupresif tedavi uygulanması, -Kronik böbrek yetmezliği, -Viral enfeksiyonlar(grip, kızamık, boğmaca,difteri,tetanoz), -Malnütrisyon, -Sarkoidodoz, -Neoplazmalar, özellikle Hodgkin GİEMSA BOYAMA NASIL YAPILIR May Grünwald Giemsa yada Wright Giemsa kombinasyonu şeklinde kullanılır. Giemsa boyası doku boyamada kullanılır, mikrobiyolojide daha çok
invaziv Eukaryot hücrelerin ( çekirdeği ve organelleri olan parazit vb. hücreler) varlığını göstermek için kullanılır. Özellikle lökositlerin, eritrositlerin, trombosit ve parazitlerin nükleus ve sitoplazma morfolojilerini ayırt etmek için kullanılır. Ana kullanım alanlarından biri sıtma şüphesinde Plasmodium spp aranması amacıyla kan yaymalarının boyanmasıdır. Hematolojide hücrelerin detaylı incelenmesinde kullanılır (periferik yayma vb). Yayma havada kurutulur. May-Grünwald yada Wright dökülerek bir dakika bekletilir. Distile su ile yıkanır. Giemsa (10 cc suya 15 damla ve katları hesabıyla) dökülerek yedi dakika beklenir. Boya dökülerek kuruması için dik pozisyonda bırakılır. ARB BOYAMA NASIL YAPILIR EZN (ARB) BOYAMA = Ehrlich Ziehl Neelsen = ASİDE DİRENÇLİ BOYAMA Tüberküloz bakterileri gibi dış yüzeyidne mikolik asit içeren bakteriler gram boyama ile boyanamazlar bu bakteriler aside dirençlidir, EZN özellikle Mycobacteria türleri gibi asite dirençli mikroorganizmaları tanımlamak için kullanılan özel bir boyama yöntemidir Ehrlich-Ziehl-Neelsen (EZN) boyama: Acide Resistant Bacilli (ARB) boyama yada Acide Fast boyama yöntemi. Aside dirençli bakterilerin tespiti için kullanılan
bir boyama yöntemidir. Daha çok Ziehl Neelsen (ZN) boyama diye bilinir. Aside dirençli bakteriler ilk boyayı öyle sıkı tutarlar ki asit alkol karışımıyla bile yıkansalar boyayı bırakmazlar ( Fast = tutma kapasitesi ). Başta Mycobakteriler olmak üzere Actinomyces ler, Nocardia lar (N. brasiliensis ve N. Asteroides), Cryptosporodium ve Isospora gibi parazitler aside dirençli boyanırlar. Mycobakteriler lipidden zengin hücre duvarları nedeniyle aside dayanıklıdır. Asit alkol ile yapılan renk giderme de boyayı bırakmazlar. ARB boyanan mikroorganizmalar Mycobacterium spp: Aside dirençli Cryptosporidium Kistleri: Aside dirençli Isospora Kistleri: Aside dirençli (zayıf boyanır) Nocardia spp: Aside az dirençli (zayıf boyanır) Rhodococcus spp: Aside az dirençli (zayıf boyanır) Legionella micdadei: Aside az dirençli (zayıf boyanır) EZN boyama yöntemi 5 bilim adamının çabaları sonucu gelişmiştir: 1- Robert Koch: Tüberküloz basilini sıcak alkali metilen mavisi solüsyonunda 24 saat bekleterek ancak boyayabilmiştir 1882. 2- Paul Ehrlich: Bazı bakterilerin asit ile bile boyayı bırakmadıklarını gördü 1882. Basilleri anilin yağını mordant ( fiksatif ) olarak kullanıp basik fuksin ile boyadıktan sonra mineral yağlarla dekolorize edip görünür hale getirdi. 3- Franz Ziehl: Anilin yağ yerine mordant ( fixatif ) olarak karbonik asit kullandı 1882. 4- Rindfleisch: Sıcak boya kullanmak yerine boyayı lam üzerine koyup lamı ısıtarak zamanı kısaltmıştır 1882. 5- Neelsen: Bazik fuksin ve karbonik asit yöntemlerini birleştirerek tek metod oluşturmuştur 1883.
Mycobakteriler lipidden zengin hücre duvarları nedeniyle gram boyama gibi normal boyama yöntemleri ile çok zor boyanırlar. EZN boyamada Karbo Fuksin gibi fenollü boyalar lipid tabakayı geçebildiklerinden ilk boya olarak kullanıldılar. Karbo fuksin ile boyarken örnek ısıtılırsa lipit tabaka ( mumsu waxy tabaka ) gevşer ve boyanın içeri nüfuz etmesi, hücre duvarına ulaşması sağlanır. Asit alkol karışımı ile örnek yıkanınca normal hücrelerin hepsi boyayı bırakır ancak Aside dirençli bakteriler boyayı bırakmazlar, boya lipid tabakanın altına geçmiştir ve lipid asit ve alkole dirençli olduğundan içerideki boyaya ulaşamaz yani aside dirençlidirler, dekolorize olmazlar, boyayı bırakmazlar. Bakteriler bu özelliğe göre 2 guruba ayrılırlar: aside dirençli bakteriler ( boyayı bırakmayarak bu şekilde boyanabilenler) ve diğerleri olarak. Dekolorizasyon dan sonra boyanan bakterilerin kolay görülebilmesi için zeminin boyaması gerekir çünkü bu bakteriler çok çok az boya tuttuğundan parlak zeminde görülmeleri zordur. Bu amaçla metilen mavisi yada malaşit yeşili kullanılır. Bu sayede kontrast renkler oluşturularak boyanmış kırmızı acid fast organizmalar görünür hale gelir. EZN boyamak için gerekenler: 1- Karbo Fuksin: Primer boya (yani ilk boya), 0,3% Karbo Fuksin (kahverengi şişede saklanmalıdır. 1 yıl stabil kalır) Hazırlanışı: 1. Yöntem 50 gr fenol havanda ezilir, 100 ml %90 etanol ( yada %95 metanol) içerisinde eritilir, üzerine 3 gr bazik fuksin eklenerek karıştırılır, distile su ile 1 lt tamamlanır. filtre kağıdından süzülerek kahverengi şişeye alınır. 2. Yöntem Basik fuksin 2,5 grm, Distile su 250 ml, Alkol %100 25 ml, Fenol kristal 12,5 grm karıştırılarak da yapılabilir. 2- %1 asit alkol Dekolorizasyon solüsyonu ( 1d yıl stabil
kalır) Hidroklorik asit 10 ml üzerine %70 alkol 990 ml eklenir. 3- Metilen mavisi (Zıt boyama) stok solüsyonu ( 1 yıl stabil kalır) 0,7 grm metilen mavisi havanda ezilerek distile suyla karıştırılarak 50 ml ye tamamlanır. Metilen mavisi çalışma solüsyonu ( 2 ay stabil kalır) Metilen mavisi stok solüsyonundan 5 ml üzerine distile su ile 50 ml ye tamamlanır. EZN boyama prosedürü : 1- Örnek lam üstüne yayılır, kurutulur, 2- Kuruyan örnek 3-4 kez alevden geçirilerek fixe edilir, 3- Lam boya teknesine konur, 4- Üzerine karbo fuksin dökülür, 5- Lam alttan alkol alevi ile ısıtılır, kaynamamasına dikkat edilir, buhar çıkmaya başlayınca alev çekilerek ısıtma işlemi 5 dakika kadar sürdürülür. 6- Çeşmede boya akmayıncaya dek yıkanır. 7-1% Asit alkol ile 15-20 san. bekletilir dökülür, renk akmayıncaya (yada hafif pembe olana) dek bu işlem tekrarlanır. 8- Çeşmede yıkanır, 9- Metilen mavisi dökülerek 1-2 dakika beklenir, 10- Çeşmede yıkanır, 11- Kurumaya bırakılır, 12-100x İmmersiyon objektif ile incelenir.
Balgamda EZN sonucunu raporlama Lam en az 300 saha bakıldıktan sonra raporlanmalıdır. 100x immersiyon ile 300 sahada hiç ARB görülmez ise >ARB görülmedi 300 sahada 1-2 arb görüldü ise..>şüpheli, örnek tekrarı önerilir, 100 sahada 1-9 ARB görülür ise ARB 1+ 10 sahada 1-9 ARB görülür ise ARB 2+ Her sahada 1-9 ARB görülür ise ARB 3+ Her sahada 9 dan fazla ARB görülür ise ARB4+ olarak raporlanmalıdır. Balgam da ARB negatif demek için ardışık olmayan günlerde sabah alınan en az üç örnek görmek gereklidir. ARB negatif diye raporlanmaz; eğer 300 sahada görülmedi ise
ARB görülmedi diye raporlanmalıdır. Dr. Lermi Dr. Aydoğan LERMİ Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji 0532 386 94 78 SEDİMANTASYON Sedim;ESR; Sed rate; Eritrosit sedimantasyon hızı: Kan hücreleri olan eritrositlerin bir tüp içinde çökme hızlarıdır. Çok eski bir testtir ve kabaca kanda iltihabi reaksiyon varlığını gösterir. Kan alındıktan sonra bir tüp içine konur ve baş aşağı tutularak yarım saatte ve bir saatteki çökme hızları mm cinsinden yazılır. Sedimantasyonun pozitif olması spesifik bir hastalığı göstermez, birçok hastalıkta yükselebilir.
laboratuvarda sedimantasyon testi Westergren metodu denen yöntemle bakılır. Sedimantasyon hızı ne için bakılır? Kabaca vücuttaki enfeksiyonun varlığını gösteren bir testtir. Ateşli hastalıklar ve romatizmal hastalıkların araştırılması sırasında istenir. Romatizmal hastalıkların, otoimmün hastalıkların ve kronik enfeksiyonların alevlenme dönemlerinde ve bazı kanser hastalıklarında sedimantasyon artar. Hastalıkların tedaviye verdikleri cevabın izlenmesinde de sedimantasyona bakılır. Tedaviden fayda görüyor ise sedimantasyon düşmeye başlar. Sedimantasyon aşağıdaki hastalıkların takibi sırasında kullanılır: Otoimmün hastalıklar, Artrit ve romatizmal hastalıklar, Kronik enfeksiyon hastalıkları, Tüberküloz, Brusella, Sedimantasyonun normal değeri nedir? 50 yaş altı erkekler için saatte 15 mm altı, 50 yaş üstü erkekler için saatte 20 mm altı, 50 yaş altı kadınlar için saatte 20 mm altı, 50 yaş üstü kadınlar için saatte 30 mm altı normal kabul edilir. Çocuklar için Yeni doğan 0 ila 2 mm / saatte Süt çocukluğu püberte döneminde 3 13 mm/ saatte normal sayılır. Yüksek sedimantasyon ne anlama gelir? Her ne kadar bazı hastalıklarda sedimantasyon yüksekliği teşhise yardım etse de tek başına sedimantasyon yüksekliği bir
hastalığa işaret etmez. Sedimantasyon dışında diğer testlerin de yapılması gereklidir. Sedimantasyon değerini yükselten hastalıklar: Anemi, Lenfoma, multipl myeloma gibi bazı kanser hastalıkları, Böbrek hastalıkları, Gebelik, Tiroit hastalıkları, İmmün sistemin kendi vücuduna zarar verdiği hastalıklarda sedimantasyon çok artar bu hastalıklara otoimmün hastalıklar diyoruz: Sistemik lupus eritematozus, Romatoid artrit, Çok yüksek sedimantasyon en sık şu hastalıklarda görülür: Alerjik vaskülit, Dev hücreli artrit, Hiperfibrinojenemi, Makroglobülinemi, Nekrotizan vaskülit, Polimyalgia romatica, Enfeksiyon hastalıkları sedimantasyonu arttıran diğer bir sebeptir: Sistemik enfeksiyon hastalıkları, Kemik enfeksiyonları, osteomyelit, Kalp kapağı enfeksiyonları, endokarditler, Romatizmal ateş, Ciddi cilt enfeksiyonları, erizipel, Tüberküloz, Brusella,
Sedimantasyonu düşüren sebepler: Konjestif kalp yetmezliği, Hiperviskozite hastalığı, Hipofibrinojenemi, Düşük plazma proteinleri ( böbrek hastalıklarında görülür), Polisitemi, Orak hücreli anemi de sedimantasyon hızı düşer. Referanslar: Kushner I, Ballou SP. Acute-phase reactants and the concept of inflammation. In: Firestein GS, Budd RC, Harris ED, et al, eds. Kelley s Textbook of Rheumatology. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2009:chap 52. Pisetsky DS. Laboratory testing in the rheumatic diseases. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 278. İDRARDA KREATİNİN 24 Saatlik İdrarda Kreatinin; Spot idrarda Kreatinin; Creatinine urine; Kreatinin kas metabolizmasının atık maddesidir ve tamamı böbrekler den atılır. Kan ve idrar kreatinin miktarı böbrek fonksiyonları hakkında değerli bilgiler verir. İdrarda kreatinin 24 saatlik idrarda yada anlık idrarda bakılabilir. Aşağıdaki ilaçlar test sonucunu etkiler, testten önce kesilmeleri gerekir: Sefalosporin gurubu antibiyotikler, Cimetidin,
Cisplatin benzeri kemoterapi ilaçları, Gentamisin, Trimetoprim kreatinin seviyesini etkiler. İdrarda kreatinin testi ne için istenir? Test böbrek fonksiyonlarını ölmek amacıyla istenir. Böbrek fonksiyonlrının önemli bir göstergesi olan kreatin klirensi ölçümü için idrarda kreatin bakılmalıdır. İdrarda kreatinin normal değeri nedir? İdrada kreatinin miktarı ( 24 saatlik idrarda ) 500 ila 2000 mg /gün arasında değişir. Sonuç kas kitlesi yaş ile ilişkilidir. Kas kitlesine oranla normal değer : Erkekler için 14 26 mg/kg/gün, Kadınlar için 11 20 mg/kg/gün dür. idrar kreatinin miktarı tek başına çok anlam ifade etmez, kan kreatini ile birlikte böbrek fonksiyonlarının ifadesinde değerlidir. İdrar kreatinin seviyesi birçok hastalıkta değişir: Glomerülonefrit, Aşırı et tüketimi, Piyelonefrit ( böbrek iltihabı), Böbrek yetmezliği, Kas hastalıkları, Myasteniya gravis, Dehidratasyon ( susuz kalmak ), Rabdomyoliz, İdrar yolu tıkanmaları idrar kreatinin seviyesini etkiler. Referansler: Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 116.
KARACİĞER BİYOPSİSİ Karaciğer biyopsisi karaciğerden küçük bir parçanın alınıp mikroskopta incelenmesi ile hastalıkların karaciğere verdiği zararın tespit edilmesidir. Karaciğer biyopsisi genellikle ince bir iğne yardımıyla deriden girilerek yapılır ancak çok nadir hallerde laparoskopi ile yada açık olarak da yapılması gerekebilir. Karaciğer nedir? Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Vücudun birçok fonksiyonu karaciğer tarafından idare edilir. Kandan zehirli maddelerin, temizlenmesi, Mikroplara karşı savaşmak, Yenilen gıdaların sindirilmesi, Besin ve vitaminlerin saklanması, Enerji depolamak, Protein üretmek gibi temel görevler hep karaciğerin işidir. Karaciğer Biyopsisi Ne zaman Yapılır? Karaciğer biyopsisi kan testleri, ultrason, film ve diğer teşhis araçları ile karaciğerdeki hastalık teşhis edilemeyince yapılır. Genellikle kronik hepatit gibi karaciğere zarar veren hastalıkların ne derece zarar verdiklerini tespit etmek ve buna göre tedaviyi programlamak için yapılmaktadır. Karaciğer Biyopsisi İçin Hazırlık Gerekir mi? Evet karaciğer biyopsisinden en az 1 hafta önce doktorunuzun ilaçlarınızı kontrol etmesi ve birtakım ayarlamalar yapması gerekir. Bazı ilaçların karaciğer biyopsisi öncesi ve biyopsi sonrası bir süre kesilmesi gerekir. Özellikle kan
pıhtılaşmasını bozan ilaçlar, sedatif ilaçlar kesilir. Karaciğer biyopsisi öncesi kısıtlanan veya kesilen ilaçlar şunlardır: Aspirin, ibufen gibi ağrı kesiciler ve kan sulandırıcı ilaçlar, Steroid ilaçlar, Heparin ve benzeri kan sulandırıcılar, Tansiyon ilaçları, Diyabet ilaçları, Anti depresan ilaçlar, Antibiyotikler, Astım ilaçları, Diyet takviyesi amacıyla kullanılan ilaçlar. Karaciğer biyopsisi öncesi bu ilaçların doktor tarafından dikkatle gözden geçirilip kesilmesi veya doz ayarlaması yapılması gereklidir. Prosedür sırasında hastanın nefesini tutması istenecektir bu nedenle hastanın gelmeden önce nefes egzersizleri yapması ve nefesini 30 40 saniye tutmaya çalışması istenir. Biyopsi öncesinde sabah kan alınıp kanama ve pıhtılaşma değerleri gözden geçirilir. Ağır karaciğer hastalığı olanlarda kanama problemi biyopsi sonrası kanama riskini arttırır. Bu durumda pıhtılaşma sağlayıcı ilaçlar yapılır. Hastaların biyopsi öncesi ve sonrasında aç olmaları gereklidir. Biyopsi öncesi 8 saat açlık gerekir. Hastalara ağrı kesici ve anksiyete giderici sedatif ilaçlar verileceği için 12 saat boyunca araba kullanmaları sakıncalıdır, hastaların yalnız gelmemeleri ve dönüşlerini ayarlamaları gerekir. Prosedür süresince damar yolu açık tutulur ve gerekirse ilaçlar bu yoldan verilir. Karaciğer Biyopsisi Nasıl Yapılır? Karaciğer biyopsisi hastanede yada klinikte yapılabilir. İnce bir iğne ile karaciğere girilerek küçük bir parça alınır. En çok tercih edilen yöntem deriden girilerek iğne ile parçanın
alınmasıdır. Bu işlen 20 40 saniye kadar sürer. Bu işlen sırasında hastanın nefesini tutması istenir. Girişim öncesinde Ultrason veya Tomografi istenebilir. Hastaya sakinleştirici verilir, Hastaya pozisyon verilerek sol yanına yatırılır, Giriş yeri işaretlenir, Bölge iğne ile uyuşturulur, Biyopsi iğnesi ile karaciğere girilir ( bu sırada Ultrason kullanılabilir), Parça alınarak çıkılır, Bölgeye 5-10 dakika kompres yapılarak basılır, Hastaya pozisyon verilerek istirahat yatağına alınır, Hasta en az 4 6 saat kum torbası ile bası altında yatakta tutulur, Kontrol ultrasonu yapılarak kanama vb. komplikasyon varlığı araştırılır, Her şey normal ise hasta ayağa kaldırılır ve taburcu edilir. Anestezinin etkisi 12 saat kadar sürer, bu süre içinde hasta bayılabilir, araba kullanmak, mutfak işleri gibi tehlikeli işler ile uğraşmak, tek başına yürümeye kalkışmak tehlikelidir. Biyopsi sonrası 2 gün istirahat etmek, spor yapmamak, ağır kaldırmamak gerekir. Biyopsi yerinde bir haftayı bulan hafif ağrı olabilir. Ağrı olursa parasetamol içeren, kanama değerlerini bozmayan hafif ağrı kesiciler kullanılabilir. Biyopsi Sonucumu Ne Zaman Alırım? Biyopsi materyali kısa sürede patoloji merkezine gönderilir, burada yapılan boyama ve özel teknikler ile karaciğerdeki harabiyet ve hastalığın durumu derecelendirilir. Biyopsi sonucu genellikle bir hafta içinde alınır. Karaciğer Biyopsisinin Tehlikesi Nedir? Karaciğer biyopsisinden sonra en sık görülen komplikasyon
ağrıdır. Hastaların %20 sinde biyopsi sonrası ağrı şikayeti olur ancak bunların neredeyse tamamı parasetamol ile geçer. Biyopsi yerinde kanama nadir görülen bir komplikasyon dur hastaların 500 de birinde görülür. iç organların zedelenmesi, enfeksiyon, karın iç zarının iltihabı çok nadir görülen yan etkileridir. Sol omuza vuran ağrı, karın ağrısı, yüksek ateş yada aşırı halsizlik durumunda doktorunuzu arayınız. Karaciğer Biyopsisini SGK karşılar mı? Evet karaciğer biyopsi girişimi SUT tarafından ödenmektedir. Kısaca Karaciğer Biyopsisi Karaciğer hastalığının teşhisi veya derecelendirilmesi için iğne ile karaciğerden küçük parça alınmasıdır, Parça patolojide değerlendirilir, rapor bir haftada çıkar, En sık iğne ile ve hafif uyuşturularak yapılır, 20-40 saniye süren bir işlemdir, SUT tarafından parası ödenir, Bir hafta önceden hazırlık gerekir bazı ilaçların kesilmesi gerekir, doktorunuza tüm ilaçlarınızı söyleyin, Biyopsiden önce nefes tutma egzersizi yapın, Hastaya ağrı kesici verilecek hasta tek başına dönemez, 12 saat araba kullanamaz, tehlikeli iş yapamaz, düşebilir, bayılabilir, Biyopsiden önce 8 saat aç olması gerekir, Biyopsiden sonra 4-6 saat hastanede kalması gerekir, Bir iki gün ev istirahatı gereklidir, Biyopsi sonrası bir hafta ağır egzersiz, ağır kaldırma yapmayacak, Biyopsi yerinde bir hafta hafif ağrı olabilir parasetamol ile geçer, Şiddetli karın ağrısı, sol omuz ağrısı, ateş yada halsizlik olursa doktora başvurulacak.
ZONA Gece yanığı; Zona deri sinirlerinin ağrılı döküntülü iltihabıdır. Herpes zoster virüsü ile meydana gelir. Herpes zoster virüsü çocuk çağda bulaşır ve ilk olarak suçiçeği yapar daha sonra sinir hücreleri içinde saklanır yıllar sonra immün sistemin zayıfladığı bir anda sinir iltihabı yapar, buna ZONA denir. Suçiçeği geçirmemiş insanlarda zona olmaz. Zona tekrarlayabilir. Zonanın aşısı vardır. Zona aşısı 60 yaş üstü herkese yapılabilir. Aşı zonanın ortaya çıkışını, ağırlığını, komplikasyonlarını azaltır. Zona Kimlerde olur? Aşağıdaki durumlar zona riskini arttırır; 50 yaş üstü kişiler, İmmün sistemin bozulduğu durumlar, Kanser tedavisi gören, Kortizon kullanan, Kemoterapi alan Radyoterapi alan hastalar Aşırı yorgunluk, Kötü beslenme, Fiziksel ve psikolojik stres, Yukarıda sayılan faktörler olmadan da zona çıkabilir. Zona kişiden kişiye bulaştırılmaz ancak zona geçiren kişi etrafa suçiçeği bulaştırır.
Zona belirtileri nelerdir? Bir sinir bölgesinde sınırlı içi sıvı dolu kaşıntılı kabarçıklar, Kırmızı zeminde içi sıvı dolu kesecikler görülür, Tipik olarak vücudun bir yarısında bir sinir alanında sınırlıdır öbür tarafa geçmez, Hastalık birkaç sinir bölgesini tutabilir, Kabarcıklar birkaç gün içinde kurur, kabuklanır dökülür, En çok göğüs gövde ve yüzde çıkar, Kabarcıklar başlamadan 2 gün önce ve kabarcıklar kabuklandıktan 5 gün sonraya kadar bulaşıcıdır, Gözü tutar ise görmeyi ciddi şekilde bozar, Döküntünün olduğu bölgede yanma tarzında çok şiddetli ağrılar olur, bu ağrılar normal ağrıkesiciler ile geçmez, Hasta ağrıdan dolayı bitkin kalır, Baş ağrısı vardır, Döküntü çıkmadan birkaç gün önce o bölgede uyuşukluk ve kaşıntı olur, Döküntünün olduğu bölge dokunmaya karşı çok hassastır, Ateş vardır, Hastalık geçtikten sonra ağrısı kalabilir. Hastalıktan sonra ağrı tekrar ortaya çıkabilir, bu zona komplikasyonudur buna post herpetik nöralji denir, çok şiddetli ve kontrolü güç ağrılar olabilir. Zona hastalığının teşhisi nasıl konur? Hastalık klinik görüntü ve kan testleri ile konur. Zona hastalığının tedavisi: Zona tedavisinde amaç ağrının dindirilmesi ve iyileşmenin hızlandırılması ve iyileşme sonrası ağrının ortaya çıkmasını engellemektir. Antiviral ilaçlar ilk 48-72 saat içinde başlanır ise ağrıyı hafifletip iyileşmeyi hızlandırırlar. Antiviral ilaçlar hastanın durumuna göre 7 21 gün
kullanılabilirler. Ağrıların dindirilmesi için ağrı kesiciler, kaşıntı ve kabuklanma için lokal ilaçlar kullanılabilir. Tedavide kortizon kullanılabilir, kortizonlu ilaçların ağrıyı azalttığı iddia edilmektedir. Post Herpetik Nöralji: Zona sonrasında gelişen şiddetli, kontrolü zor ağrılardır. Zona komplikasyonudur. Halsiz bırakan yıpratıcı ağrılarıdır. Tedavide antiviral ilaçların kullanılması nöralji ağrılarının gelişme şansını azaltır. Bu ağrıların kontrolu için ağrı kesiciler, anti depresanlar, lokal anestezik maddeler hatta sinirlerin bloke edilmesi bile tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Zona dan korunma: Zona başlayan kişi etrafa suçiçeği bulaştırmamak için aşağıdaki önlemleri almalıdır: Döküntüler kuruyup dökülmeye başladıktan 5 gün sonraya kadar bulaşıcıdır, bu süre içinde hamileler, çocuklar, suçiçeği geçirmemiş erişkinler, yeni doğmuş bebekler, kanser tedavisi görenler, steroid kulanlar dan uzak durmak gerekir. Zona tekrarlayabilir. Zona aşı ile önlenebilen bir hastalıktır. Referanslar 1. Sampathkumar P, Drage LA, Martin DP. Herpes zoster (shingles) and postherpetic neuralgia. Mayo Clin Proc. 2009 Mar;84(3):274-80. [PubMed: 19252116] 2. Whitley RJ. Varicella-Zoster virus. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap 137.
3. Advisory Committee on Immunization Practices. Recommended adult immunization schedule: United States, 2010. Ann Intern Med. 2010;152:36-39 CRP C-reactive protein; High-sensitivity C-reactive protein; hs-crp Karaciğerde yapılan ve enfeksiyon hastalıklarda artan bir proteindir. Kanda bakılır. CRP ne için bakılır? Vücutta iltihabi bir reaksiyon olup olmadığını gösterir. Spesifik bir test değildir. Yüksekliği belirli bir hastalığı göstermez sadece enfeksiyon olduğunu gösterir, yerini göstermez. CRP: Romatizma gibi iltihabi hastalıkların alevlenmelerini tespit etmekte, Enfeksiyon hastalıkların tedaviye verdikleri cevapların izlenmesinde, Ateş sebebinin araştırılmasında kullanılan bir testtir. High sensitive CRP ise kalp hastalıklarının tespitinde kullanılır. Tek başına High Sensitif CRP değerli değildir beraberinde diğer faktörlerinde incelenmesi gereklidir. CRP için normal değerler: CRP için normal değer 0-6 mg/dl arasıdır. hs-crp için normal değerler:
High Sensitif CRP < 1,0 mg/dl ise kardiyo vasküler risk düşük, High Sensitif CRP 1,0 3,0 arasında ise kardiyo vasküler hastalık riski orta derecede, High Sensitif CRP >3,0 ise kardiyo vasküler risk yüksek. CRP değerini yükselten hastalıklar: Yüksek CRP değeri vücutta bir enfeksiyon inflamasyon var anlamına gelir. Bu mikrobik hastalığa yada romatizma, kanser gibi mikrobik olmayan İnflamatuar hastalıklara bağlı olabilir: Bakteriyel viral enfeksiyon hastalıkları, Romatizmal hastalıklar, Kalp hastalıkları, kalp krizi, İltihabi barsak hastalıkları, Lupus, Romatizmal ateş, Tüberküloz, Kanserler. Ayrıca doğum kontrol ilaçları kullananlarda ve hamileliğin ikinci yarısında CRP yükselir bu hastalık anlamına gelmez. Referanslar: Ridker PM, Libby P. Risk Factors for Atherothrombotic Disease. In: Libby P, Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, eds. Braunwald s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 8th ed. Philadelphia, Pa; Saunders Elsevier; 2007: chap 39 BNP
Pro- BNP; Brain natriutetic peptide test; N- terminal pro-bnp test; Kalp ve damarlar tarafından üretilen bir proteindir. Kalp yetmezliğinde kandaki miktarı artar. Kalp yetmezliği teşhisinin kolay, hızlı ve pratik bir yoludur. Kalp yetmezliği teşhisinde BNP ve Pro BNP testinin önemi gittikçe artmaktadır. Artık kalp yetmezliği teşhisi için efor testi EKG gibi birçok test yerine basit bir kan testi ile BNP tayini yeterli olmakta ve tanı koyabilmektedir. BNP, Pro-BNP, N terminal Pro BNP aynı amaçla kullanılan ve aynı proteini ölçen testlerdir. BNP testi ne için yapılır? Kalp yetmezliği bulguları var ise teşhis koymak amacıyla BNP testi yapılır. Kalp yetmezliğinde ayaklarda ödem, nefes darlığı, çabuk yorulma, karında şişme olabilir. Kalp yetmezliği şikayetleri birçok hastalıkla karışır. Karaciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları ve akciğer hastalıklarında da benzer şikayetler olur. BNP testi ile kısa sürede kalp yetmezliği teşhisi konur. Şikayetler kalp yetmezliğinden ise BNP test sonucu yükselir. Tedavi ile BNP değeri düşer. BNP için normal değerler: Erişkin BNP : < 100pg/dL altında olmalıdır. 100 ve üzeri kalp yetmezliği olarak kabul edilir. Kalp yetmezliği arttıkça BNP değeri de artar. Referanslar: 1. Redfield MM. Heart Failure with normal ejection fraction. In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 30. 2. Jessup M, Abraham WT, Casey DE, Feldman AM, Francis GS, Ganiats TG, et al. 2009 focused update: ACCF/AHA Guidelines for the Diagnosis and Management of Heart Failure in Adults: a
report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines: developed in collaboration with the International Society for Heart and Lung Transplantation. Circulation. 2009 Apr 14;119(14):1977-2016. 3. Lindenfeld J, Albert NM, Boehmer JP, et al. Executive Summary: HFSA 2010 Comprehensive Heart Failure Practice Guideline