HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ / 36 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Özlem Ateş - İktisat Uzm. Yrd. ozlem.ates2@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli ABD ISM İmalat Sanayii Endeksi Endeks, 400 civarındaki üretici firmanın istihdam, üretim, yeni siparişler, siparişlerin teslimi ve envanter verilerinin derlenmesi ile oluşmaktadır. Endeks için açıklanan değerin 50 nin üzerinde olması imalat sektörünün canlı, 50 nin altında olması ise durgun olduğu şeklinde değerlendirilmektedir. İmalat sanayinin ekonominin temel taşlarından biri olması, endeksi birçok yönden önemli kılıyor. Endeksin alt verileri ürün fiyatları hakkında ciddi bir öngörü sağlarken, FED tarafından belirlenecek faiz oranlarını da etkileyebiliyor. Ayrıca verinin olumlu veya olumsuz açıklanması, ülke ekonomisine ilişkin beklentileri de şekillendiriyor. Üretim yapılan sektörlerdeki yönelimleri içeren endeks, yatırım kanallarında alınacak pozisyonlar hakkında da ipuçları veriyor. Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta yurtiçinde bayram tatili dolayısıyla önemli veri açıklaması bulunmazken, yurtdışında ABD tarafında yoğun veri akışı yaşandı. Euro Alanı nda ise Yunanistan ın bütçe hedefini tutturamayacağı düşüncesi ağırlık kazanırken, bu ülkenin bir sonraki kredi diliminin serbest bırakılıp bırakılmayacağına Eylül ayında karar verileceği açıklandı. Öte yandan, Brezilya Merkez Bankası nın sürpriz faiz indirimi kararı sonrasında başta BOVESPA olmak üzere Latin Amerika borsalarında alımlar görüldü. Brezilya da 2008 yılındaki zirve değerinin bile üzerinde olan enflasyona rağmen faiz indirilmesi, ileriye yönelik büyüme endişelerine bağlandı. ABD de Ağustos ayı ISM imalat endeksi piyasa beklentisi olan 48,5 in oldukça üzerinde gerçekleşti ve 50,6 oldu. 50 değerinin üzerinde açıklanan endeks aylık bazda büyümeye işaret etse de büyümenin çok düşük hızda olduğu dikkat çekti. 2009 yılı Temmuz ayından bu yana yaşanan en düşük artış hızı olarak kaydedildi. Öte yandan, yeni siparişler 49,2 değerini alırken aylık bazda gerilemeye işaret etti. ABD de işsizlik Ağustos ayında öngörüler paralelinde değişmeyerek %9,1 olarak gerçekleşti. Tarım dışı istihdam ise aylık bazda değişmedi. Açıklama öncesi tarım dışı istihdamda aylık bazda 60 bin kişilik bir artış bekleniyordu. Bu gelişmenin ardından ABD borsalarında hızlı düşüş yaşanırken küresel risk algısının arttığı görüldü. 2011 in ilk çeyreğinden bu yana tarım dışı istihdamda gözlenen durgun seyir Ağustos ayında da devam ederken, ekonominin beklenenden daha yavaş toparlanacağı ve 3. parasal genişlemeye ihtiyacın tahmin edilenden daha fazla olduğu görüşü ağırlık kazandı. ABD de tüketici güven endeksi ağustos ayında 52,5 olan öngörülerin çok altında kalarak 44,5 oldu. Endeks aylık bazda 14,7 puan gerilerken, Nisan 2009 dan bu yana kaydedilen en düşük değerini aldı. İstihdam, gelir gibi konulara ilişkin beklentileri içeren beklenti endeksi de benzer şekilde Nisan 2009 dan beri en düşük seviyelere gerileyerek 51,9 olarak gerçekleşti. Son dönemlerde devam eden borç tavanı tartışmaları ve S&P nin ABD nin kredi notunu bir basamak indirmesi tüketici beklentilerinin bozulmasının en önemli nedenleri olarak gösterildi. ABD de Temmuz ayında kişisel gelir beklentiler paralelinde aylık bazda %0,3 arttı. Kişisel tüketim harcamaları ise aylık bazda %0,5 olan öngörülerin bir miktar üzerinde, %0,8 yükseldi. Bu iki kalemde yıllık bazda artış sırasıyla %5,3 ve %5,1 olarak gerçekleşti. Kişisel gelirde Haziran da gözlenen %0,2 lik artışın ardından yaşanan bu gelişme olumlu algılandı. Öte yandan, reel harcanabilir gelirin aylık bazda gerilemesi ve yıllık bazda büyüme ivmesini kaybetmesi ileriye yönelik endişeleri beraberinde getirdi. ABD de bekleyen konut satışları Temmuz da aylık bazda %1,3 geriledi. Beklenti düşüşün %1 civarında olacağı yönündeydi. Haziran ayında ise satışlar %2,4 artmıştı. Daha önce açıklanan yeni ve ikinci el konut piyasası verilerinin de işaret ettiği üzere henüz konut piyasasında güçlü talep ve güçlü büyüme işaretleri gözlenmiyor. Önümüzdeki dönemde tüketici güveninin gerilemesine paralel konut satışlarının zayıf seyrinin sürmesi bekleniyor. Temmuz ayında ABD de fabrika siparişleri öngörülerin bir miktar üzerinde gerçekleşerek aylık bazda %2,4 yükseldi. Otomotiv sektöründe, Japonya kaynaklı sıkıntının yavaş yavaş ortadan kalkmasıyla imalat sanayinde ve fabrika siparişlerinde artış yaşandığı görüldü. Temmuz da beklentilerin üzerinde açıklanan fabrika siparişlerinin gerek yüksek baz etkisi, gerekse öncü göstergelerin işaret ettiği durgunluk sebebiyle Ağustos ta bir miktar gerilemesi bekleniyor. KAPANIŞ VERİLERİ (2 Eylül) İMKB-100 : 55.375 / $ : 1,4203 USD : 1,7363 $ / : 76,77 EURO : 2,4726 Petrol ($/varil) : 114,76 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %7,85 Altın ($/ons) : 1.883,70
Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 26.Ağu 02.Eyl Değişim İMKB-100 53.708 55.375 %3,11 İMKB-30 65.328 67.364 %3,12 Sınai 45.641 46.992 %2,96 Hizmetler 35.605 36.310 %1,98 Mali 78.290 80.946 %3,39 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 26.Ağu 29.Ağu 02.Eyl İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 60.000 58.000 56.000 54.000 52.000 50.000 Geçtiğimiz hafta bayram tatili nedeniyle yalnızca 3 seans açık olan İMKB de alıcılı bir seyir izlendi. Gözlenen alımlarda küresel piyasalarda haftanın ilk yarısında yükselen risk iştahının İMKB ye gecikmeli yansıması etkili oldu. Ayrıca, yabancı bir finans kurumunun Türk hisse senetlerine ilişkin tavsiyesini yükseltmesi de piyasadaki yukarı yönlü hareketi desteklerken, yurtiçi piyasanın yurtdışından pozitif anlamda ayrışmasını destekledi. Tatile bağlı olarak işlem hacminin oldukça düşük kaldığı hisse senedi piyasasında, İMKB-100 endeksi haftayı %3,11 yükselişle 55.375 düzeyinden kapattı. Küresel ekonomiye ilişkin kaygıların ABD istihdam verisiyle bozulmasına bağlı olarak bu haftaya düşüşle başlayan İMKB-100 endeksinin, yurtdışında yaşanacak yoğun veri akışına bağlı bir seyir izleyeceğini tahmin ediyoruz. Öte yandan, küresel ekonominin geleceğine ilişkin bir türlü yatışmayan kaygıların piyasa üzerinde aşağı yönlü baskı yaratabileceğini düşünüyoruz. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 26.Ağu 02.Eyl (Puan) 25.04.2012 7,89 7,88-0,01 07.11.2012 8,02 7,94-0,08 20.02.2013 8,02 7,96-0,06 15.05.2013 7,93 7,85-0,08 15.01.2020 8,92 8,86-0,06 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 141,56 141,60 0,04 %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 -%0,50 Beklenen Reel Faiz (%) %1,08 Kaynak: İMKB Bayram tatili nedeniyle geçtiğimiz hafta 1,5 gün işlem yapılan tahvil bono piyasasında, gösterge tahvilin faizi işlem hacminin düşük olduğu Pazartesi günü nispeten yatay bir seyir izlerken, Cuma günü önemli ölçüde geriledi. Yaşanan düşüşte, ABD de tarım dışı istihdam verisinin zayıf gelmesinin etkisiyle önümüzdeki dönemde faizlerin düşük seyrini sürdüreceğine ilişkin görüşlerin güçlenmesi etkili oldu. Küresel ekonomiye ilişkin açıklanan verilerin güçlü bir görünüm sergilemekten uzak olması, yeni bir durgunluk yaşanabileceğine yönelik değerlendirmeleri gündeme getirerek faiz tarafındaki düşüş beklentilerini destekliyor. Bu gelişmeler sonucunda haftalık bazda, 15 Mayıs 2013 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi 8 baz puan düşüşle %7,85 seviyesine geriledi. 2
Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Eyl 10 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 26.Ağu 02.Eyl Değişim Dolar (¹) 1,7454 1,7363 -%0,52 Euro (¹) 2,5186 2,4726 -%1,83 Sepet (²) 3,6847 3,6402 -%1,21 /$ Paritesi (³) 1,4497 1,4203 -%2,03 $/Yen Paritesi (³) 76,60 76,77 %0,22 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. / $ $ / 1,65 110 1,55 105 100 1,45 95 1,35 90 85 1,25 80 1,15 75 / $ $ / Geçtiğimiz hafta olumsuz gelen veriler paralelinde ABD de ekonomik faaliyete ilişkin kaygıların artmasına karşılık, Fed in piyasaya gerekli müdahaleyi yapacağı yönündeki beklentilerle Dolar önemli para birimleri karşısında değer kazandı. Euro Alanı ndaki borç krizine yönelik endişelerin özellikle Yunanistan ve İtalya odaklı olarak sürmesi de Euro yu olumsuz etkiledi. /$ paritesi haftalık bazda %2 gerileyerek 1,4203 değerini aldı. $/ paritesi ise geçtiğimiz haftayı %0,22 artışla 76,77 düzeyinden kapattı. TL, bayram öncesinde ve boyunca Euro ve Dolar karşısında değer kazanırken, Cuma günü bir miktar değer kaybetti. Bu hafta AB deki borç krizine ilişkin gelişmeler piyasaların odağında olacak. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 26.Ağu 02.Eyl (Puan) EMBI+ Endeks 590,14 597,04 6,90 Spread 342 343 1 Türkiye Endeks 395,82 399,30 3,48 Spread 294 300 6 55 45 35 25 15 5 VIX Endeksi 33,92 Kaynak: JP Morgan Küresel bazda ekonomik aktiviteye ilişkin beklentilerin oldukça olumsuz bir hâl alması, piyasalarda riskli yatırımlardan kaçınılmasına neden oluyor. Geçtiğimiz haftanın özellikle ikinci yarısında gelişmekte olan ülke eurotahvillerinin risk primleri önemli ölçüde yükseldi. Bu yükselişte, ABD de açıklanan verilerin zayıf bir görünüm sunmasının etkisiyle ABD 10 yıllık Hazine tahvillerinin faizlerindeki düşüş belirleyici oldu. Böylece, gelişmekte olan ülke eurotahvillerinin risk primleri haftayı 1 baz puanlık artışla 343 seviyesinden kapatırken, Türk eurotahvillerinin risk primleri 6 baz puan artarak 300 e yükseldi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi ise geçtiğimiz hafta bulunduğu 36 seviyesinden 33,92 ye indi. 3
Eyl 10 Eyl 10 Emtia Piyasaları Altın Petrol $/ons 1.900,00 1.800,00 1.700,00 1.600,00 1.500,00 1.400,00 1.300,00 1.200,00 1.100,00 1.000,00 1.883,70 $/varil 140,00 130,00 120,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 114,76 Geçtiğimiz hafta altın fiyatlarının dalgalı bir seyir izlediği gözlendi. Hafta başında gelinen yüksek seviyelerden gerçekleşen kâr realizasyonlarıyla yönünü aşağı çeviren altın fiyatları, ilerleyen günlerde küresel ekonomiye ilişkin kaygıların canlılığını korumasıyla yeniden yükselişe geçti. Altın talebinin artmasında Euro Alanı nın büyük ekonomilerinden İtalya nın yaşadığı borç sorununa yönelik kaygıların yoğunlaşması da etkili oldu. Bunun yanı sıra, Cuma günü ABD tarım dışı istihdam verisinin piyasa beklentilerinin oldukça uzağında kalmasıyla artan risk algısı, güvenli liman olan altına talebi destekledi. Haftanın son gününü sert yükselişle kapatan altın fiyatları, haftalık bazda %3 yükselerek $/ons 1.883,7 düzeyine çıktı. Hafta başında piyasalara hakim olan iyimser havanın küresel talebe ilişkin beklentileri olumlu etkilemesiyle petrol fiyatlarının yönünü yukarı çevirdiği görüldü. Ancak, hafta ortasından itibaren büyük ölçekli ekonomilerin gidişatına ilişkin beklentilerin bozulmasının yanı sıra Euro Alanı nın büyük ekonomilerinden İtalya nın borçlarının çevrimine yönelik kaygıların artması paralelinde petrol fiyatlarının da gerilediği gözlendi. Hafta başında kaydedilen kazançların etkisiyle haftalık bazda %1,7 yükselen brent türü petrolün spot fiyatı, Cuma gününü $/varil 114,76 seviyesinden kapattı. Bu Haftanın Gündemi 5 Eylül 3 Yıl Vadeli, 4 Haziran 2014 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu, 3 Ayda Bir Kupon Ödemeli Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı TÜİK Ağustos Ayı Enflasyon Verileri (Gerçekleşme TÜFE: %6,65, ÜFE: %11) Euro Alanı Temmuz Ayı Perakende Satışlar (Gerçekleşme Aylık: %0,2 Artış) 6 Eylül 20 Ay Vadeli, 15 Mayıs 2013 İtfa Tarihli, TL Cinsi İskontolu Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı 8 Yıl Vadeli, 15 Ocak 2020 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu, 6 Ayda Bir Kupon Ödemeli Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı Euro Alanı 2011 Yılı II. Çeyrek Büyüme Verisi ABD Ağustos Ayı ISM İmalat Dışı Sektörler (Hizmetler) Endeksi (Piyasa Beklentisi: 51) 7 Eylül Hazine İç Borç Ödemesi (TL10.032 Milyon) TCMB Eylül Ayı I. Dönem Beklenti Anketi Japonya Merkez Bankası (BOJ) Faiz Kararı (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) 8 Eylül Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Kurulu Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) İngiltere Merkez Bankası (BOE) Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) ABD Temmuz Ayı Dış Ticaret Dengesi (Piyasa Beklentisi: $51,9 Milyar Açık) 9 Eylül TÜİK Temmuz Ayı Sanayi Üretim Endeksi Hazine Ağustos Ayı Nakit Dengesi Gerçekleşmesi 4
Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5