A VRUPA BiRLiGi'NE iiyelik SURECiNDE TURKiYE VE ALMANYA'DAKi UNiVERSiTE OGRENCiLERiNiN TURKiYE VE TURKLER HAKKINDAKi GORUSLERi

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGISI Cilt 17 Say1: 1-2 2009 95 A VRUPA BiRLiGi'NE iiyelik SURECiNDE TURKiYE VE ALMANYA'DAKi UNiVERSiTE OGRENCiLERiNiN TURKiYE VE TURKLER HAKKINDAKi GORUSLERi Nurhayat <;ELEBr Ozet: Bu ara:jtzrma, Almanya 'daki universite ogrencileri ile Turk universite ogrencilerinin Avrupa Birligi 'ne (AB) ili:jkin Turkler ve Turkiye hakkmdaki goril:jlerini almak i9in yapzlmz:jlzr. Ara:jtzrmaya Almanya-Bonn Universitesi Turk{:e Mutercim Tercumanlzk ve Asya Dilleri Bolilmunde ogrenim goren 226 ogrenci ile Turkiye-istanbul Marmara ve Almanca olarak 22 madde olarak hazzrlanmz:jtzr. Ankette yer alan 22 maddenin 5 'i ki:jisel bilgileri, diger 17 madde de ogrencilerin AB ile ilgili goru:jlerini yansztmaktadzr. Ki:jisel bilgiler bolilmunde; ogrencilerin cinsiyet, ya:j, milliyet ve bildikleri yabancz dil ya da diller ile politik egilimleri sorulmu:jtur. Diger 17 maddeden 7'si "Evet, Hayzr, KararslZlm, Fikrim Yok" se9eneklerini i9ermektedir. Altz madde de katzlzmczlarm birden fazla se9enegi i:jaretleyecekleri bi9imde duzenlenmi:jtir. Bir madde, Turkiye 'nin gelir duzeyi ile ilgilidir. U9 madde de a9zk u9lu olarak hazzrlanmz:jtzr. Elde edilen veri/ere gore, iki ogrenci grubunun verdigi cevaplar kar:jzla tzrmalz olarak yorumlanmz:jtzr. Ara:jtzrma sonu9larma gore, Almanya 'daki universite ogrencileri, Turk universite ogrencilerine gore daha iyimser bir yakla:jzm sergilemi:jlerdir. Her iki ogrenci grubunun AB hakkmda bilgileri 9ok szmrlzdzr ve Turkiye 'nin AB ye giri:ji ile de 90k ilgili degillerdir. Anahtar Kelimeler: Kulturlerarasz Farklzlzk. Avrupa Birligi, Turkiye, Demokrasi, Politika, * Bu ara~tmna, iki klslmdan olu~mu~tur. Birinci boliimii " Kuram ve Uygulamada Egitim Bilimleri" dergisinde (2009, Vol.9, Sayi:2) yaymlanmi~tlr. Aym ara~tlrmanm ikinci boliimii 07-09 Ekim-2009 tarihlerinde M.D. Atatiirk Egitim Fakiiltesi'nde diizenlenen IV. Sosyal Bilimler Egitimi Kongresi'nde bildiri olarak sunulmu~tur. ** Yard. Doy. Dr., Marmara Universitesi, Atatiirk Egitim Fakiiltesi.

96 ONIVERSITE OGRENCILERiNIN TORKIYE VE TORKLER HAKKINDAKI GORO~LERi Abstract: This study was conducted to take the opinions of both Turkish and German university students about Turks and Turkey in relation to the European Union. The study was participated in by 226 students studying at the Department of Turkish Translation and Interpreting and Department of Asian Languages at the University of Bonn, Germany, and 270 students studying at the Ataturk Faculty of Education of the Marmara University, Istanbul, Turkey. The questionnaire was prepared in Turkish and German languages consisting of 22 items. The questionnaire involves 5 items consisted of personal information and 17 items consisted of the opinions of students related to the EU In the personal info section, the participants have been asked about their age, sex, nationality, political tendencies and the foreign languages they know. 7 out of 17 items involve 'yes, no, indecisive, no idea" options. The other 6 items are organized in a way that the participants can choice more than one option. One item is related Turkey's income level. Three questions are open-ended. According to the acquired data, the responses given by both group of students have been interpreted comparatively. According to the results of the study, the German university students are more optimistic than Turkish university students about Turkey's joining the EU Both student groups have very limited knowledge about the EU and are not much interested in Turkey's joining the EU Keywords: European Union, Turkey, Democracy, Political, Intercultural Difference. Giri~: Avrupa Birligi iiyeligi, Tiirkiye'nin oncelikli hedefleri arasmda giincelligini koruyan bir konudur. Bugiinkii Avrupa Birligi, Avrupa'daki farkh iilke ve kiiltiirlerin bir araya gelmesiyle olu~mu~ bir topluluktur. Birlige dahil iilkeler, kiireselle~en diinyadaki ekonomik ve politik degi~imin ana cizgilerini belirleyen kuramsal cer<;evenin olu~turulmasl i<;in biiyiik bir cab a harcamaktadtrlar. Avrupa Birligi dii~iincesinin fikir babas1 olarak kabul edilen Jean Monnet, bu yapmm temelini olu~turmu~tur. Monnet'in fikirlerinden esinlenen o zamanki Fransa Dt~i~leri Bakam Robert Schuman (1950) Fransa

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGISI 97 ile Federal Almanya arasmda komi.ir ve 9elik kaynaklannm birle~tirilmesini onermi~ ve boylece italya, Li.iksemburg, Hollanda, Bel9ika ve Fransa demiryelik i.iri.inlerinde bir ortak pazar yaratma fikriyle bir araya gelerek, Avrupa'da ilk ekonomik birle~meyi geryekle~tirmi~lerdir. Daha sonra, 25 Mart 1951 'de imzalanan Paris Antla~mas1 sonucunda Avrupa Komi.ir ve Ticaret Toplulugu (AKc;T) kurulmu~tur. 25 Mart 1957'de imzalanan Roma Antla~mast'nm 1 Ocak 1958'de yi.iri.irli.ige girmesiyle AKc;T'yi kuran i.ilkeler, Avrupa Atom Enetjisi Toplulugu (AURATOM) ve Avrupa Ekonomik Toplulugu'nun (AET) kurulu~unu ger9ekle~tirmi~lerdir (Bulut, 2005; c;elik, 2006& Demir, 2007). ingiltere, kendi i9 ve d1~ kaynakh siyasi sorunlar1 nedeniyle 1973 yllma kadar Topluluga girmemi~tir. Ancak daha sonraki tarihlerde AB, Avrupa'da geni~leme si.irecine girmi~tir. Bugi.in, AB'ye i.iye i.ilkeler "Tek Bir Pazar" olu~turmak ve i.iye i.ilkelerde yatmmlan arttrarak i.iye i.ilkelerin geli~imlerini saglamak, i~sizligin azalmas1 i9in 9ah~mak, bu i.ilkelerde ya~ayan insanlann ya~am kalitesini arttrmak i9in yah~maktadtrlar. AB'de demokratik degerlerin yi.ikselmesi ve Avrupa'da ban~m si.irekliliginin saglanmas1 i9in yeni politikalar geli~tirilmektedir. AB 'yi kuran, degi~tiren kurucu antla~malara ek olarak i.iye devletler arasmda bir9ok antla~malar yapllmt~tir. Bunlann en onemlileri olarak; Paris, Roma, Maastricht, Amsterdam, Nice ve Avrupa Tek Senedi antla~malarmi sayabiliriz. Avrupa Ekonomik Toplulugu'nun "Avrupa Birligi" adtm almas1 1992 Maastricht Antla~masi ile ba~lami~tir (Wallace, 1992; Ozdemir, 2001; Berksoy ve I~Ik, 2004; Nas, 2004; c;elik, 2006& Mayes, 2007). 1987 ytlmda yi.iri.irli.ige giren Avrupa Tek Senedi'nin ba~lang19 boliimi.inde "insan haklan ve demokrasiye baghhk" ifadeleri onemle yer almaktadtr. Bu anla~malar ile "Birlik" vatanda~hgmm hukuki 9er9evesi 9izilmekte, i.iye i.ilke vatanda~lannm serbest9e hareket etme, yerle~me ve vatanda~hk haklannm korunmas1 ve demokrasiye baghhk gibi" onemli adtmlann atilmasi saglanmi~tir. Ozellikle Maastricht Antla~masmda, i.iye devletlerin ki.ilti.irel geli~mesine katktda bulunulmast, ki.ilti.irel ve dilsel 9e~itlilige saygt gosterilmesi ve AB'nin 1990 sonras1 donemindeki genel stratejileri baglammda toplumsal, ekonomik ve siyasal degi~kenlerle birlikte degerlendirilmesine ili~kin hi.iki.imler onemlidir. Yine AB, AB 'ye girmek isteyen aday i.ilkelerden Kopenhag kriterlerinin uygulanmasmi istemektedir. Kopenhag kriterlerinde, "istikrarh ve kurumsalla~m1~ bir demokrasinin var olmast, hukuk dev1eti ve hukukun iisti.inliigu, insan haklanna saygt ve azmhklarm korunmast" ile ilgili hi.iki.imlerin kagtt i.izerinde kalmamast ve uygu1amada da gori.ilmesi gerektigi vurgu1anmaktadtr. AB'nin bu 9abalan,

98 ONiVERSiTE OGRENCiLERiNiN TORKiYE VE TORKLER HAKKINDAKi G0R0$LERi <;ok kiiltiirliiliik ve kiiltiirel <;ogulculuk anlay1~1 etrafmda ger<;ekle~mektedir. Ancak bu <;abalara ragmen, AB 'deki sorunlar heniiz <;6ziilmii~ degildir (Ulger, 2003; Duparch, 1992, akt. Ilgaz, Demir, 2006; Andy, El-Agraa, 2007, Mayes, 2007; Ulger, 2003; Musaoglu, 2004; TEU, 1992& Demir, 2007). Tiirkiye'nin Avrupa Ekonomik Toplulugu'na iiye olmak i<;in ilk miiracaatl Temmuz 1959 yllmda yapllm1~t1r. Tiirkiye ile Topluluk ili~kileri, 12 Eyliil 1963 tarihinde Ankara'da imzalanan "Ortakhk (Ankara) Anla~mas1" ile resmiyet kazanm1~t1r. 1996' da ba~layan Giimriik Birligi Anla~mas1 ve sonrasmda Helsinki Zirvesi (1999) ve ardmdan 3 Ekim 2005'te miizakerelere ba~lanmas1 yoniinde Zirve karan ile Tiirkiye'nin iiyelik siireci AB 'de en fazla tart1~ilan onemli konulardan biri haline gelmi~tir. Boylece Tiirkiye ile AB arasmdaki ili~ki, <;ok onemli bir doniim noktasm1 a~arak Tiirkiye'nin AB'ye tam iiyeligini hedefleyen yepyeni bir siirece girmi~tir (D1~ Ticaret Miiste~arhg1, 2007). Tiirkiye, ba~ta insan haklan ve demokrasi alanlannda olmak iizere Avrupa Birligi miiktesebati niteligindeki evrensel normlar ile ilgili uygulamalara daha fazla uyum saglamak amac1yla 2001 y1hnda Ulusal Program1'm haz1rlam1~ ve AB'ye sunmu~tur. Bu program; ozgiirliik<;ii, kat1hmc1, giivenceli, devlet organlan arasmda gorev ve yetkileri dengeleyen, hukuk devleti ilkesini iistiin k1lan Anayasa ve yasa hiikiimlerinin, Tiirkiye'nin uluslararas1 taahhiitleri ile AB standartlan temelinde daha da geli~tirilmesine yonelik olmas1 bak1mmdan onemlidir. Programda "siyasi, ekonomik, kiiltiir, Giimriik Birligi, serbest dola~1m, sermaye, vergi, parasal birlik gibi" bir<;ok alanda gerekli olan reformlann yapllmas1 wm gerekli diizenlemeler Tiirkiye 'nin onemli giindem maddelerini olu~turmaktad1r. Aynca Tiirkiye, tiim uluslararas1 sozle~melere taraf olacagma ve bunlann etkin ~ekilde uygulanmasm1 saglayacak tedbirleri alacagma ili~kin imzalad1g1 antla~ma metnine uygun olarak kararhhgm1, bir<;ok alanda yapm1~ oldugu reformlarla gostermektedir. Tiirkiye'nin AB iiyeligi i<;in Kopenhag ol<;iitleri olarak bilinen ortakhk belgesinde belirtilen "siyasi, ekonomik ve topluluk mevzuatmm benimsenmesi" ile ilgili AB kriterlerine uyum konusunda yapm1~ oldugu reformlar i<;inde 17 Ekim 2001 'de yiiriirliige giren Anayasa degi~ikligi bu yolda onemli bir ad1md1r (Resmi Gazete, 2001; Kula, 2003; Kopenhag Kriterleri, 22 Haziran 2003& ABGS, 2009). Fakat Tiirkiye'nin AB'nin geni~leme siireci i<;inde, son ylllarda yap1sal olarak ger<;ekle~tirmi~

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGiSI 99 oldugu reformlar heniiz istenilen duzeye ula~amam1~tlr. Tiirkiye ekonomisi i<;in sfirdiliiilebilir bir donemin ba~lay1p ba~lamad1g1 en iyimser tahminlerde bile hala belirsiz bir gorfinfim <;izmektedir (Saygll10glu, Bilgin& An, 2003). Tfukiye'nin fiyelige kabul ko~ullanm yerine getirebilmesi konusunda Katlhm Ortakhg1 Belgesi'nde yer alan hususlann neler oldugu a<;ik<;a belirlenmi~tir. Ancak, AB Komisyonu raporunda, Tiirkiye'nin mfizakere surecinden itibaren yapm1~ oldugu <;ah~malann yeterli olmad1g1, "sivil anayasa <;ah~malannm sonu<; vermedigi, yolsuzlukla miicadeledeki ba~ans1zhk, dini ozgiirliikler, cinsiyet aynmc1hgi, kiiltfuel haklar, K1bns gibi" konularda ilerleme kaydedilmedigi ele~tirilmi~, demokrasi ve insan haklanm gii<;lendirecek reformlann yapllmas1 <;agnsmda bulunulmu~tur (NTVMSNBC, 2008). Sosyal bilimciler, diinya politikalannda dinsel konular i<;in yenile~me <;abalanna dikkat <;ekmektedirler. Ancak, AB i<;inde baz1 formal olmayan politikalar izlenmekte ya da islam kar~itl bir yapllanma izlenmektedir (Silvestri, 2006). AB 'de din ozgiirlugune ili~kin onemli hususlardan birisi de AB anayasasmda "H1ristiyanhk" kavramma yer verilmemesi karan, uzun tart1~malardan sonra almm1~t1r. "Din" sozcfigu Avrupa'daki rum dinleri kar~ilayacak bi<;imde "Giri~" sayfasmda "kiiltfu ve insani degerlerle birlikte Avrupa'nm mirasm1 olu~turan degerler" arasma eklenmi~tir (Ilgaz, 2004). AB; laisizm, sosyal bildirgeler, sosyal haz1rhk ve sosyal ilgi olmakslzln, ozellikle ki~isel inan<;lara izin verilmesini de istemektedir. Toplulugun payla~ilan degerlerinden biri ozel inan<;land1r (Banus, 2005). 1990'dan beri AB'nin izledigi politikalarda laiklik, yeni bir egilim olarak goriilmektedir. AB'ye fiye ulkeler, dengeli olarak ulusal farkhhklan kabul etme ve kendi normlan ile diger Ulkeler arasmda ortaya <;1kan tereddfitleri gidermeye <;ah~maktad1r (Phinnemore, 2003). Tfukiye' de islam dininin to plum fizerinde onemli bir etkisi bulunmaktad1r. Ancak Turkiye laik bir iilkedir. Devlet yonetiminde dinin hi<;bir ag1rhg1 yoktur. Yasal alanda laikle~me, Kemalist hareketin getirdigi bir yenilik degildir. Ulkenin islami bir devlet oldugu donemlerden ba~layarak sfiren ve ad1m ad1m ~ekillenmi~ bir sfire<;tir (<;imen, 2007). Tfukiye'nin AB fiyeligi AB'de ve Tfukiye'de toplumun her kesiminde tart1~ilmaktad1r. AB, Tfukiye'nin AB'ye giri~ i<;in henfiz haz1r olmad1g1 gorfi~findedir. Herhangi bir aday i<;in uygulanan ko~ullan Tiirkiye'nin yerine getirmesi durumunda bile, omegin Fransa, fiyelik vetosunu kullanabilecegini belirtmektedir. Bugiin, Tfukiye'de kiireselle~en diinyaya

100 ONiVERSiTE CGRENCiLERiNIN TORKiYE VE TORKLER HAKKINDAKi GCR0$LERi uyum konusunda AB 'ye girmek isteyen bir grup ile radikal sag ve sol gruplann engelleyici gorii~leri vard1r. Radikal gruplar, AB iiyeliginin emperyalizmin ve kapitalizmin iistiinliigu oldugunu, ulusal bag1mhhk yaratacagm1 dii~iiniirken, bir klslm grup da AB'ye girmemizin gelecek ac;1smdan pek c;ok faydalan oldugunu, bilhassa Bah ile entegrasyonun saglanmasmda ekonomik yonden c;ok onemli bir pazar olu~turdugunu dile getirmektedirler (Dartan, 2002; Browne, 2005& Crisis Group, 2007). Bu tart1~malann devam ettigi siirec; ic;inde, Tiirkiye'nin AB'ye giri~i ile ilgili Tiirkiye'deki ve Almanya'daki iiniversite ogrencilerinin gorii~lerine ba~vurulmu~tur. <;iinkii bu ogrencilerin gelecekte Tiirkiye'de ve Almanya'da c;ah~abilecekleri ve onemli gorevler iistlenebilecekleri dii~iiniildiigunde, onlann AB ile ilgili gorii~leri bizim ic;in onem ta~1maktad1r. Bu amac;la, Tiirkiye ve Almanya'daki ogrencilerin Avrupa Birligi ile ilgili Tiirkiye ve Tiirkler hakkmdaki gorii~leri anket yoluyla toplanm1~ ve anket sonuc;lanna gore iki ogrenci grubunun gorii~leri kar~ila~tmlm1~br. Bu ara~tlrmamn temel problemi olarak "Tiirk ve Alman ogrencilerin Tiirkiye'nin AB'ye giri~i ile ilgili genel olarak Tiirkiye ve Tiirkler hakkmdaki gorii~leri nedir?" sorusu ahnm1~ ve yamtlanrnaya c;ah~ilmi~t1r. Yontem: Bu ara~tlrmadaki veriler, betimsel ara~tlrma yontemlerinden olan genel tarama tipi bir c;ah~ma modeli kullamlarak degerlendirilmi~tir. Evren ve Orneklem: Ara~tlrmamn c;ah~ma evrenini, 2006-2007 ogretim y1lmda Almanya Bonn Universitesi Tiirkc;e Miitercim ve Terciimanhk Boliimii ile Asya Dilleri Boliimiinde okuyan yabanc1 ogrenciler (420) ile Marmara Universitesi Atatiirk Egitim Fakiiltesi Yabanc1 Diller ile Sosyal Bilimler ve Fen Bilgisi Boliimlerinde okuyan ogrenciler (1145) olu~turmaktad1r. Rastlanhsal ornekleme ahnan c;ah~ma grubu, her iki evrenden sec;ilen (Almanya'dan 226, Tiirkiye'den 270) 476 iiniversite ogrencisinden olu~maktad1r. Tiirkiye'deki iiniversite ogrencileri 3 ve 4. s1mf, Almanya'daki ogrenciler ise; 5-6- 7-8. somestre ogrencileridir. Ara~tlrmada iic; ve dordiincii s1mf ogrencilerinin tercih edilmesinin nedeni, bu s1mflarda okuyan ogrencilerin ya~ olarak egitim kariyerlerinin onemli bir devresini olu~turduklan ve anket sorulanna daha saghkh cevap verecekleri dii~iincesinden kaynaklanmaktad1r. Almanya'daki Bonn Universitesi Tiirkc;e

AVRUPA ARA~TIRMALARI DERGISI 101 Miitercim ve Terciimanhk ile Asya ve Dogu Dilleri Boliimlerinin seyili~ nedeni, ogrencilerin yogunun Tiirkyeyi bilmeleri ve Tiirkiye hakkmda bilgilerinin olmas1d1r. Her iki iilkede de anketin uygulama siiresi iki ay1 bulmu~tur. Her iki gruptan ogrencilerin eksik doldurduklan gerekyesiyle 17 anket degerlendirmeye ahnmami~tlr. Ogrencilerin ki~isel ozellikleri ve AB hakkmdaki gorii~leri a~ag1da verilmi~tir. Veri Toplama Arac1 Ara~tlrmada, veri toplama arac1 olarak anket kullamlmi~tlr. Anket sorulan, ara~tirmaci tarafmdan geli~tirilmi~, ancak anketteki birkay soru Dartan, Nas, Akman ve Savran'm (2004) AB ile ilgili yaptiklan bir ara~tlrmadan yararlamlarak olu~turulmu~tur. Anketin Almanca dil geyerliginin anla~ihrhgmi test etmek iyin Tiirkye ve Almanca'ya hakim dart Universite ogretim iiyesi ile Almanya'da iiniversite ogrencisi olan Tiirk ve Alman ii~y ogrenciden yararlanilmi~tir. Anketin birinci boliimii 22 maddeden olu~mu~tur. Bu boliim, bir ba~ka ara~tirmada aynca degerlendirilmi~tir (<;elebi, 2009). Anketin ikinci boliimiinde 17 madde yer alrm~t1r. Ankette, aynca be~ soru, ki~isel bilgileri iyermektedir. Ki~isel bilgiler boliimiinde; ogrencilerin cinsiyet, ya~, milliyet ve bildikleri yabanc1 dil ve diller ile politik egilimleri sorulmu~tur. Bu 17 sorudan 7'si "Evet, Hay1r, Kararsizim, Fikrim Yok" seyeneklerini iyermektedir. Bu sorular, "Tiirkiye'nin genel goriiniimii (4 soru), ogrenci degi~im programlan (1soru), bildikleri iiniversiteler ve adlan (1 soru) ve hayattan memnuniyet duyma (1 soru) ile ilgilidir. Diger 6 madde, katihmcilann birden fazla se<;enegi i~aretleyecekleri biyimde diizenlenmi~ ve ogrencilerin degi~ik ayilardan Tiirkiye'ye ve uluslar aras1 kurumlara yakla~imlan irdelenmi~tir. Bir soru da Tiirkiye'nin gelir diizeyi ile ilgilidir. U!Y soru da a<;ik Uylu olarak diizenlenmi~tir. Bu sorular, "Bildikleri Tiirk politikacilan, bildikleri iiniversitelerin adlan ve bildikleri dergi ya da bir makale ad1" ile ilgilidir. Ara~tirma, Tiirk ve Alman ogrencilerin AB 'ye giri~i ile ilgili anket maddelerine verdikleri yamtlarla sm1rh tutulmu~tur. Verilerin <;ozfimlenmesi Ara~tlrma verileri, SPSS istatistik paket program1 kullamlarak yoziimlenmi~tir. istatistiksel analizlerde frekans ve yiizdelik kullamlrm~tir. Analiz sonuylan, konu benzerligine gore gruplandmlarak bir ba~hk altmda tab1olar haline getirilmi~ ve yorumlanmi~tlr.

102 ONiVERSiTE OGRENCiLERINiN TORKIYE VE TORKLER HAKKINDAKi G0R0$LERi Bulgu ve Y orumlar Ki~isel ozelliklere gore; Ara~tlrmaya katllan Almanya'daki iiniversite ogrencilerinin %31 'i (70) erkek, %69'u (156) kadmdtr. Ya~ gruplanna gore; en fazla 20-23 ya~ (%36,3), sonra 24-26 ya~ (%33,6) gelmektedir. Milliyetlerine gore; ara~ttrmaya kattlanlann %73 'ii Alman' dtr. Digerleri, ba~ka iilke vatanda~landtr. Bildikleri yabanct dillere gelince; Almanya'daki ogrencilerin %63,7'si iyi derecede iki yabanct dil, digerleri ii<; ve daha <;ok yabanct dil bilmektedirler. Politik egilimlerine gore; ogrencilerin %59,3 'ii, kendilerini sosyal demokrat, %10,6'st muhafazakar, %16,4'ii de liberal olarak tammlamt~lardtr. Ogrencilerin %15'i ise herhangi bir gorii~ bildirmemi~tir. Marmara Universitesi Atatiirk Egitim Fakiiltesi'nde okuyan ogrencilerin %33,7'si (91) erkek, %66,3'ii (179) kadmdtr. Ya~ gruplanna gore; ogrencilerin %87,8'si 20-23 ya~, % 12,2'si 24-26 ya~ grubu arasmdadtr. Milliyet durumlanna gore; ogrencilerin %95,2'si kendilerini Tiirk,% 4,6'st Kurt olarak tammlamt~tlr. Yabanct dil olarak; ogrencilerin %64,8'i orta diizeyde ingilizce, digerleri ise <;ok az derecede Almanca, italyanca ve Franstzca bildiklerini belirtmi~lerdir. Politik egilimlerine gore; ogrencilerin %34,8'i kendilerini sosyal demokrat, %21,5'i muhafazakar olarak tammlamt~tlr. <:;ok az saytdaki ogrenci kendisini liberal, sosyalist olarak tammlam1~t1r. Ogrencilerin %18'i ise hi<;bir gorii~ bildirmemi~tir. Ara~tirmaya Katdan Ogrencilerin Tiirkiye'ye ve Tiirkiye'nin AB'ye giri~i ile ilgili Gorii~leri: Ara~ttrmaya katllan Tiirk ve Alman iiniversitelerindeki ogrencilerin Tiirkiye'ye ve Tiirkiye'nin AB'ye giri~i ile ilgili gorii~leri a~agtda verilmi~tir:

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGiSl 103 Tablo 1. Ogrencilerin Tiirkiye'nin Genel Goriiniimii ile ilgili Dii~iincelerini Gosteren Dagdun Tfirkiye'nin Genel Ulke Evet Hayrr KararslZ Fikriyok Gori.infimii f % f % f % f % Tfirkiye' de etnik aymmcthk: olduguna Aim 73 32,3 151 66,8-2 0,9 inamyormusunuz? TUrk 13 4,9 244 90,4 10 3,7 3 1,1 Tfirkiye'nin din ve k:iiltur farkhh~tfirk:iye'ninab'ye Aim. 72 31,9 153 67,7-1 0,4 giri~ini etkiler mi? TUrk 121 44,8 123 45,6 22 8,1 I 0,4 Tfirkiye' de ban k:admlarm ortfirlmeleri (turban ve yar ) AB i~ bir sorun Aim 104 46,0 114 50,4 3 1,3 5 2,2 yaratrr m1? Tfirk 74 27,4 167 61,9 22 8,1 7 2,6 Tiirk: halk:mm AB 'ye uyeliginde bir kimlik sorunu Y*yacagma inantyor Aim 160 70,8 57 25,2 9 4,0 musunuz? TUrk: 169 62,6 64 23,7 32 11,9 5 1,8 N:226 (Almanya'daki ogrenciler), N: 270 (lurk ogrenciler) Tablol 'e gore: Tiirk ogrencilerin %90,4'u, Almanya'daki ogrencilerin %66,8'i Turkiye'de bir etnik sorun ya~anmadtgmt dile getirmektedirler. Tiirk ogrencilerin %45,6'st, Almanya'daki ogrencilerin de %67,7'si din ve ktiltur farkhhgmm Turkiye'nin AB'ye gm~m1 etkilemeyecegini du~unmektedirler. Ancak din ve ktiltur farkhhgmm Turkiye i<;in her zaman tartt~ma konusu yapilmast Turk ogrencilerin bu konuda olumsuz du~unmelerine yol a<;maktadtr. Almanya'daki ogrencilerin %46'st, Turk ogrencilerin %27'4'u, kadmlann dinsel bir simge olarak turban takmalanndan ve <;ar~af giymelerinden rahatstzhk duymaktadtrlar. Bulbul, Ozipek ve Kalm'm (2008) mtilakat yoluyla <;e~itli ~ehirlerde ki~ilerle ytiz ytize yapttklan gorti~melerde; genelde ara~ttrmaya kattlanlann Batt 'ya ili~kin kayttstzhk i<;inde olduklanm, Htristiyanhga ili~kin negatif ya da kollileyici bir dil kullanmadtklanm, ancak Batt ktilttirtine ve ktireselle~menin ktilttirel etkisine yonelik bir korku ve endi~e i<;inde olduklanm gozlemi~lerdir. Katthmctlar, Tiirkiye'nin AB'ye giri~ine olumlu

104 ONIVERSiTE OGRENCILERINiN TORKIYE VE TORKLER HAKKINDAKi GOR0$LERI bakmaktadtrlar. Miilakat yaptlan ki~ilerin c;ok azt, AB'nin din eksenli ve AB'nin bir "Htristiyan ittifakt" olduguna inanmaktadtr. Katthmctlann c;ogu, Tiirkiye 'de insan haklanna ili~kin sorunlann oldugunu kabul etmekte, ancak Batth devletlerinin bu konudaki ele~tirilerini samimiyetsiz bulmaktadtr. Burada ilgi c;eken sonuc; ise, Miisliiman olmamn AB'ye girmek ic;in Tiirkiye ac;lslndan degil ama AB ac;tsmdan bir engel olu~tugu yoniinde bir kanaat gozlenmi~tir. Witzens (2005), A vrupa Birligi 'nin Tiirklerin belirttigi gibi, AB'nin bir Htristiyan Kuliibii olmadtgmt, aksine iilkelerin alt kiiltiirel topluluklannm olu~turdugu bir "Birlik" oldugunu vurgulamaktadtr. Witzens, bugiin ve gelecekte bile farklt dinlerde ve etnik toplumlarda tek merkezli yonetimden soz edilemeyecegini, rasyonalizm, liberalizm, laiklik gibi fikirlere dayanan c;ok yonlii kiiltiirel Birliklerin olu~turdugu bir yaptla~manm kac;mtlmaz oldugundan soz etmektedir. Aynca Tiirkiye'nin AB'ye iiyeligi durumunda Almanya'daki ogrencilerin %70,8'i, Tiirk ogrencilerin %62,6'st Tiirklerin bir kimlik sorunu ya~ayacagma inanmaktadtr. Kimlikle ilgili olarak tartt~tlan "Avrupahla~ma kavramt", "Avrupa kirnligi ve Avrupa siyasal topluluk duygusunun geli~imi" olarak goriilmektedir. Bu siirec;te iist A vrupa kimliginin ulusal kimliklerin yerine gec;erek onlan yok etmeye dogru gotiiriip gotiirmeyecegi veya kolektif kimliklerin A vrupa ulusal veya bolgesel diizeyler arasmda boliiniip boliinmeyecegi tartt~tlmalan zaman ic;inde goriilecektir (Nezihoglu, 2000). Tiirkiye, AB amacma uygun olarak demokrasi ve ozgiirliiklerin alamm geni~lettigi siirece, bilhassa A vrupa' da en fazla Tiirklerin bulundugu Almanya' daki Tiirklerin c;agda~ bir kimlik geli~tirmelerine de katkt saglayacakttr (Kula, 2003).

AVRUPA ARA~TIRMALARI DERGiSI 105 Tablo 2. Ogrencilerin Tiirkiye'nin Tamtdmasmda Etkili Oldugwm Dii~dillderi Faktorleri Gosteren Dagmm Faktorler Aim. Ogrenci Tiirk Qgrenci f % f % TV 208 38,6 197 23,5 Kitap 19 3,5 97 11,5 Konferans- seminer 66 12,3 69 8,2 Radyo 28 5,2 31 3,7 internet 87 16,2 158 18,8 GOniillfi kumlupar 13 2,4 103 12,3 Parti t~atlan 27 5,0 33 3,9 Dergivegazeteler 80 14,8 137 16,3 B~a 11 2,0 15 1,8 Top lam 539 100,0 840 100,0 Tablo 2'ye gore; Tiirk ve Alman ogrenciler, Tiirkiye'nin tamtllmasmda en ~ok televizyonun etkili oldugunu dii~iinmektedir. Daha sonra tamttmda etkili olarak internet, gazete ve dergiler gelmektedir. "Ba~ka" se~enegini i~aretleyen Alman ogrenciler, Tiirkiye'nin tamttlmast i~in akademik tartt~ma ve forumlann yapllmasmt, turistik ve kiiltiirel gezilere onem verilmesini istemektedirler. Tiirk ogrenciler ise; Avrupa'da Tiirk okullanmn a~tlmasmt, sivil toplum orgiitleri ile spor, sanat~t, edebiyat ve bilimsel alanda yeti~mi~ elemanlann Tiirkiye'nin tamtlmmda onemli roller iistlenebileceklerini belirtmi~lerdir. Tablo 3. AB Ulkeleri Arasmda Ogrenci DegiJim Programlarmm Ulkenin Tamtdmasmdaki Katklsmt GOsteren Daglhm Degi'im Programlan Aim.Ogrenci Tiirk Ogrenci f % f % Evet 159 70,4 199 73,7 Hayrr 41 18,1 36 13,3 Fikrimyok 26 11,5 35 13,0 Top lam 226 100,0 270 100,0 Tablo 3'e gore ogrenciler, ogrenci degi~im programlanmn iilkenin tamtlmt a~tsmdan Tiirkiye 'ye geni~ ol~iide katkt sagladtgmt dii~iinmektedir

106 ONIVERSiTE OGRENCILERiNiN TORKIYE VE TORKLER HAKKINDAKI G0R0l?LERI (Alm. Ogr.%70,4, Tiirk Ogr. %73,7). Erasmus kapsammda ogrenci degi~im programlan; A vrupa universite agmm kurulmast, ogrenci burs projesinin uygulanmast, okul egitiminde kalitenin artmlmas1, diplomalann e~degerliginin tamnmas1, okul egitirninde yah~an personelin mesleki geli~iminin saglanmast, ogrenci ve ogretim uyesi degi~imi ve degi~im ilgili kurulu~lara ve yaymlara parasal destek saglanmas1 gibi uygulamalan iyermektedir. Bu programlar, uye ulkelerden gelen genylerinin birbirlerini tammalan, kiiltiir ve dillerini ogrenmeleri aytsmdan son derece yararh olmaktadtr (Sezgin, 2001; ikv, 2005& Horvath, 2007). Bu programlar sayesinde ulke halklan iyin onyargth davram~lar da zamanla azalacakttr. Tablo4.. Alman Ogrenc:ilerin Tii:rlriye'de Tiirk ogrenc:ilerin Alm.:mya'da Bildikleri Universite Olnp Olmadlgm.J GOsteren Dag.hm Bildikleri Universite Evet Hayli' Fikrim yok Toplam Alm.Ogrenci. f % 119 79;1 37 16,4 10 4.4 226 100,0 TUrk Ogrenci. f % 40 14.8 219 81,1 11 4,1 270 100.0 Tablo 4'e gore; Alman ogrencilerin %79,2'si Turkiye'de, Tiirk ogrencilerin ise sadece %14,8'i Almanya'da bildikleri universite oldugunu belirtmi~tir. Alman ogrencilerin Tiirkiye'de en yok bildikleri universiteler; Ankara, ODTU, Bogaziyi, Kay, Ege, Galatasaray ve istanbul Universitesi'dir. Turk ogrenciler; Goethe, Koln, Heidelberg, Berlin, Hamburg, Mannheim Universitelerini saymt~tlr. Ancak Tiirk ogrenciler, iilke adlanm da kan~tlrmt~tlr. Turk ogrencilerden bir ktsmt, Edinburgh Universitesini Almanya'da olarak yazmt~tlr. Aynca Turk birkay ogrenci de "bilmeme gerek yok" ifadesini kullanmt~tlr. "Turkiye ile ilgili yaymlanan bilimsel bir yaym, dergi ya da makale ismi biliyor musunuz?" ~eklinde aytk uylu olarak sorulan bu soruyu Almanya'daki ogrencilerin %94'ii bo~ btrakmt~tlr. Almanya'daki ogrencilerden dergi ismi yazan olmamt~tlr. Ancak birka9 ogrenci, tlp alamnda birkay makalede Tiirk adma rastladtklanm belirtmi~tir. Turk ogrencilerin ise %67,8'i dergi ve makale ismini bildigini ifade etrni~, ancak dergi isimleri olarak yok az ogrenci cevaplamt~tlr. Cevap veren ogrenciler,

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGISI 107 dergi ad1 olarak "Bilim ve Teknik, S1zmt1" dergilerini yazm1~tlr. Yazar olarak da birkac; ogrenci "Oktay Sinanoglu ve ismail Bekc;i" isimlerini yazm1~tlr. Bu yamtlar, ogrencilerin dergi ve bunun gibi bilimsel yaymlarla ilgilenmediklerini gostermektedir. Tab:lo 5. Ognmcilerin Tiirk Politikaabrun Nasd Bu.lduk:brou Gfisterea Dagdml Ahn.Ogrenci TUrk Ogrenci TUrk Politikacdan f % f % i~en. samimi 59 23.4 46 ll,6 Giivenilir 3& 15,1 45 11,3 Dengesiz 63 25.0 11& 29,6 <;lkara 65 25,& 115 2&,9 Egitimsiz 19 7,5 63 15,& B~ g 3,2 11 2,& Toplam 252 100,0 39& 100.0 Tablo 5'e gore; Almanya'daki ogrencilerin %25,8'i Turk politikac1lanm c;ikarcl, %25'i dengesiz, %23,4'u ic;ten ve samimi olarak nitelemi~tir. Tiirk ogrencilerin ise %29,6'sl Tiirk politikacllanm dengesiz, %28,9'u 91karc1 bulmaktad1r. "Ba~ka" sec;enegini i~aretleyen Almanya'daki ogrenciler, Tiirk politikacllanm "yolsuzluk yapan, inatc;1, koltuk sevdahs1, bencil, ilerleme ic;in c;abada yetersiz olan ki~iler" olarak gormektedir. Tiirk ogrenciler de, "ciddiyetsiz, rantp, ama iyi niyetli, d1~ politikada ba~anh ki~iler" olarak nitelemektedir. Goriildugu gibi her iki grup da Turk politikacllanm olumsuz algllamaktad1r. Ac;1k uc;lu olarak, Alman ogrencilere, "Bildiginiz Turk Politikacllann adlar1", Tiirk ogrencilere de "Bildiginiz AB'ye uye ulke politikacllann adlar1" sorulmu~tur. Almanya'daki ogrencilerin c;ok az1 bu soruyu yamtlam1~hr. Turk politikacllan olarak; Tayyip Erdogan, Tansu <;iller ve Siileyman Demirel'in isimlerini yazm1~lard1r. Tiirk ogrenciler ise; Nicolas Sarkozy, Angela Merkel, Tony Blair, Silvio Berlusconi, Kostantin Karamanlis, Gerhard SchrOder, Jacques Chirac, Javier Solona ve Claudia Roth isimlerini yazm1~hr. Ancak Gonzales Rice, Bill Clinton, George Bush, Kofi Annan ve George Clooney gibi Amerikah politikac1 ve sanatc;1 isimlerini de yazanlar olmu~tur- Birkac; ogrenci de "tammak istemiyorum" ifadesini kullanm1~hr.

108 ONIVERSiTE OGRENCILERiNiN TORKIYE VE TORKLER HAKKINDAKI G0R0$LERI Tablo 6. Ognmcilerin Tiirk insamm Nasd Tanwhkl:nma ~ GOriiJ)erini GOsteren Dagdon TUrk ids3d1 Ahn.Ogrenci TUrk Ogrenci f % f % Sevecen. sempatik 130 29.9 130 14,4 Giivenilmez 35 8.0 144 15,9 i~en 80 18.4 178 19,7 To1eransh 46 10.6 78 8.6 Dengesiz ll 2.5 68 7.5 K.avgaa ll 2.5 97 10.7 Aktif 23 5,3 7l 7.9 K.aba 50 11.5 55 6.1 Kuma.z 33 7.6 60 6,7 K.atlamlmaz 10 2,3 14 1.6 B~ 6 1,4 9 1.0 Toplam 435 100.0 904 100.0 Tablo 6'ya gore; Almanya'daki universite ogrencilerinin %30'u, Turk insamm "sevecen ve sempatik ve i~ten" olarak tammlarken, Tfukiye' deki universite ogrencilerinin %19,7'si "i~ten ama giivenilmez" olarak tammlamt~tlr. Yine Tfuk ogrencilerin, Almanya' daki ogrencilerden ayn olarak Turk insamm "kavgact" olarak tammlamalan dikkat ~ekicidir. "Ba~ka" se~enegini i~aretleyen Almanya' daki ogrencilerin bir ktsmt Tfuk insamm; "yardtmsever, misafirperver, comert" olarak olumlu yonden algtlarken; bir ktsm1 "katl, ho~goriisiiz, geri kalmt~, gelecek i in kaygtstz, ihtirash, i~ten pazarhkh" olarak olumsuz yonden algtlamaktadtr. Aynca "bullin insanlar birbirine benzer, her toplumda ~e~itli karakterde insanlar vardtr" diyen ogrenciler de olmu~tur. Turk ogrenciler ise; Turk insamm "zeki, ~evik, ahlakh, misafirperver, art niyetli, ~tkarct" olarak nitelemektedirler. A VCl 'nm (2007), universite ogrencileri iizerinde yaptlgt bir ara~ttrmada da ogrenciler, Tfuk insamm "kumaz-tutucu, ho~goriilukonuksever, yurtsever ve durust" olarak yorumlamt~lardtr. Aydm'm 1989-96 ytllan arasmda ingiltere'de Turkiye'nin Batl'daki imaj1 uzerine yapt1g1 ~ah~mada, vatanda~lann yanh~ bilgiye sahip oldugu, halen erkeklerin fesli, kadmlann kara ~ar~aflt olarak algtlandtgt belirtilmi~tir (Aydm, 2009). Turizm Bakanhgt'nm (2009) ~e~itli Ulkelerden ulkemize gelen turistlere yaptlrdtgt ankete gore turistler; Turk insam ile ilgili olumlu goru~lere sahip olarak ulkemizden aynldtklanm ve Tfuk insamm genelde "misafirperver, arkada~ canhst, dost, rahatlahct" olarak tamd1klanm belirtmi~lerdir.

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGISI 109 Tablo 7. Ogrenc:ilerin En Fazb Giiven Duydnklan Kunun ve ToplululrlangOsteren Dagdun Kmum.veK~ Alm.Ogrenci T-iirk Ogrenci f % f % Sivil Toplum K1IIUlu lan 32 5.3 52 19,2 Avrupa insan Haldan Mahkemesi 44 7.3 56 20,7 NATO 108 18,0 31 11,4 A vrupa Birligi 98 16,3 19 7,0 BirlqmiJ Milletler 54 9,0 19 7,0 Diinya Ticaret OrgU.tii 27 4,5 ll 4,1 IMF ve Diinya Bankast 44 7.3 15 5,6 Diinya Saghk QrgUtii 15 12,5 19 29,3 UNESCO 83 13,8 18 6,7 Uluslararas1 Adalet Divam 36 6,0 28 10,4 Bll ka ll 4,1 Top]am. 601 100,0 339 100,0 Tablo 7'ye gore, Alman ogrenciler NATO, Avrupa Birligi ve UNESCO'ya gtivenmektedir. Tfirk ogrenciler ise, Diinya Saghk Orgtitii, Avrupa insan Haklan Mahkemesi ve Sivil Toplum Kurulu~lan'm en gtivenli kurulu~lar olarak gormektedirler. Ancak bu tablodan Turk ve Almanya'daki ogrencilerin uluslar aras1 bu kurulu~lar hakkmda fazla bilgiye sahip olmad1klan da anla~ilmaktad1r. Dartan ve arkada~lanmn (2004) yapt1g1 ara~tlrmaya gore ogrenciler en gtivendikleri kurum olarak; Sivil Toplum Kurulu~lan'm gostermi~lerdir. Kiis;iikcan ve Giingor'iin (2006), Sivil Toplum Orgtitleri'nin Avrupah Tiirkler iizerinde biiyiik etkisi oldugunu, Tfirkiye'nin AB iiyeligi sfirecinde Avrupah Tiirklerin AB ve Tfirkiye arasmda bir koprii olu~turdugunu ve onemli katkllar yapabilecegini vurgulamaktad1rlar.

110 ONiVERSiTE OGRENCiLERiNiN TORKiYE VE TORKLER HAKKINDAKi GOR0$LERi Tablo Sa. Tti.rkiye'deki Ogrencilerin AB ve Tti.rkiye'nin Uygulatbga Politikalar ile ilgm GoriiJ)erini GOsteren Dagdun AB Politikalan Tmki.ye Politikalan Politikalar f % f % Para Politikas1 46 5,0 184 11,7 Tanm 31 3,4 203 13,0 Savunma 16 1,7 218 13,9 D~Politika 41 4,4 187 11,9 i siztik 141 15,3 86 5,5 <;evre Sag!~ 135 14,6 94 6,0 Saghk ve Sosyal Hizmetler 136 14,7 95 6,1 Egitim 103 11,1 126 8,0 Adalet ve Y argt 92 10,0 137 8,7 Teror 99 10,7 113 7,2 G~ 84 9,1 124 7,9 Toplam 924 100,0 1567 100,0 Tablo 8a'ya gore; Turk ogrenciler, en fazla Tiirkiye'yi tanm, savunma, para ve dt~ politika yoniinden ba~anh bulmaktadtrlar. AB 'yi ise, i~sizlikle miicadele, s;evre saghgt, saghk ve sosyal hizmetler ve egitim yoniinden ba~anh bulmaktadtrlar. Tablo 8b. Alm.anya'daki Ogrencilerin AB ve Tti.rkiye'nin Uygubcbga Politikab.r ile ilgiji GOriqlerini GOsteren Dag.lun Politikalar Para Politikast Tanm Savunma D!. Politika i sizlik Sorunu <;evre Saghg1 Saghk: ve Sosy.Hizm. Egitim Adalet ve Y argt Teror G~ Toplam AB Politikalan f % 40 7,3 36 6,6 36 6,6 52 9,5 43 7,8 61 lu 69 12,5 50 9,1 63 ll,s 57 10,4 42 7,6 549 100,0 Tiirlciye Politikalan f % 37 9,3 52 13.1 65 16,3 40 10,1 23 5,8 21 5,3 28 7,0 32 8,0 35 8,8 45 11,3 20 5,0 398 100,0

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGISi Ill Tablo 8b'ye gore, Almanya'daki ogrenciler, Avrupa Birligi'ni <;evre saghg1, saghk ve sosyal hizmetler, Tiirkiye'yi de; savunma, tanm ve teror konulannda ba~anh bulmaktad1rlar. Tablo 9. Ogrencilere gore Tiirkiye'de KiP Bapna D~ MiDi Ge6ri Gosteren Dagdon $ 2000'den az $2000-3000 $3001-4000 $4001-6000 $6001 'm listii Fikriyok Toplam Alm..Ogrenci f 18 20 50 63 49 26 226 % 8,0 8.8 22.1 27,9 21.7 11.5 100.0 TmkOgrenci f % 158 58.5 35 13,0 33 12.2 17 6,3 27 10.0 270 100,0 Tablo 9'a gore; ogrenciler, Tiirkiye'nin ki~i ba~ma dii~en milli gelirin ne kadar oldugunu bilmemektedir. Bilhassa Tiirk ogrencilerin ki~i ba~ma dii~en milli geliri bilmemesi olduk<;a dii~iindiiriiciidiir. Tiirk ogrencilerin %58,5'i yllhk gelirin 2000 dolardan az oldugunu belirtmi~tir. Almanya'daki ogrencilerin %27,9'u Tiirkiye'de ki~i ba~ma dii~en geliri olduk<;a dogru ifade etmi~tir. Ara~tumanm yaplld1g1 2006 yth itibariyle ki~i ba~ma dii~en milli gelir 5477 dolard1. Tiirkiye'de, 2007 y1h cari fiyatlarla satm alma giicii paritesine gore, ki~i ba~ma reel Gayrisafi Yurt i<;i IHis1la (GSYiH), 2007 y1h itibariyle 8,200 dolard1r (TUiK, 2006; TUiK, 2008 &NTVMSNBC,2008). Tablo 10. Ogrencilerin Hayattan Memnoniyetlerini GOsteren Dagdun Hayattan memnuniyet Alm..Ogrenci Turlc: Ogrenci f % f % Evet 176 77,8 190 70.4 Hayn- 44 19,5 80 29,6 Bazen 6 2,7 Toplam 226 100,0 270 100,0 Tablo lo'a gore; Almanya'daki ogrencilerin %77,8'i, Tiirk ogrencilerin %70,4'ii hayatlanndan memnun goriinmektedir. Esmer'in (1999)'da bireysel mutluluk ve tatmin diizeylerini 6l<;meyi ama<;layan ara~tumasmda,

112 ONIVERSiTE OGRENCiLERININ TORKIYE VE TORKLER HAKKINDAKI GOR0$LERI TUrk insamnm genelde mutlu oldugu belirtilmi~tir. Kendini mutlu hissedenlerin oram %62'dir. Hanelerinde ekonomik diizeylerini tatminkar bulma durumlan incelendiginde ara~tlrmaya kattlanlann %45 'i olumlu yakla~mt~tlr. Saghk durumunda ise oran %43 'tiir. Sonu~ ve Tartt~ma Bu ara~ttrmada genel olarak, Tiirkiye'deki ve Almanya'daki ogrencilerin Tiirkiye'nin AB'ye giri~ i<;:in yapttgt tiim <;:abalar kar~ts1nda yeteri kadar bilgi sahibi olmadtklan ve geli~melerle ilgilenmedikleri goriilmii~tiir. Ara~ttrma sonu<;:lanna gore, TUrk ve Almanya'daki ogrencilerin biiyiik bir <;:ogunlugu, iilkelerinde etnik kokenli yurtta~larla ya~amaktan ve iilkelerinde ana dilden ba~ka dillerin konu~ulmasmdan rahatstzhk duymamaktadtr. Ancak ya~adtgtmtz ortamda dinsel simge olarak kadmlann turban takmalan Almanya'daki ogrencileri, Tiirk ogrencilerden biraz daha fazla rahatstz etmektedir. Bugiin Avrupa'da 20 milyon Miisliiman ya~amaktadtr. Diger taraftan AB iiyeleri, Avrupa Birligini "Htristiyan Birlik" olarak gormek ve ya~amak istemektedirler. Bu egilim marjinal gruplarda olduk<;:a yogundur (La<;:iner, 2005). Merkezi Washington'da bulunan Bagtmstz Ara~tlrma Sirketi Pew'in "Global Project Attitudes" kapsammda Tiirkiye'nin de i<;:inde bulundugu 42 iilkede yapttgt ara~ttrma sonu<;:lanna gore (971 yeti~kin); diinyada <;:ogunluk laikligi desteklese de en <;:arptct degi~imin Tiirkiye'de goriildiigii a<;:tklanmaktadtr. 2002 ythnda Tiirkiye'de yaptlan bir ankette "din, ki~isel inan<;: meselesidir ve siyasetten ayn tutulmahdtr" gorii~iinii savunanlann oram %73 iken, 2007'de %55'e gerilemi~tir. Bu da Tiirkiye'de gittik<;:e laisizmden aynlmak isteyenlerin <;:ogaldtgmt gostermektedir (Hiirriyet, 2007: 36). Tiirkiye'de son donemlerde ba~lanm kapatan kadm sayts1nda olduk<;:a biiyiik bir artt~ gozlenmektedir. Tiirkiye'de Konda Ara~tlrma Sirketi tarafmdan (2007), 41 ilde yaptlan bir ara~ttrmaya gore, son dort ytlda b~mt ortenlerin oram %64,2'den %69,4'e <;:tkmt~tlr (Milliyet, 3Arahk 2007, 14-15& 4 Arahk, 2007: 16-17). Ancak, bugiin itibariyle Avrupa Birligi'ne bagh insanlar kendilerini yakla~tk ktrk farkh millet olarak tammlamakta ve yetmi~ kadar ayn lisam konu~maktadtrlar. Bu kadar farkh bir grubu kendi yerel milliyetlerini - miimkiin oldugunca- terk ederek bir list milliyet<;:ilige ikna etmek hi<;: de kolay bir i~ degildir (Yel, 2004). 6grencilerin Tiirk politikactlan hakktnda da olumlu fikirlere sahip olmadtklan goriilmii~tiir. Almanya'daki ogrenciler TUrk politikactlanm

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGiSI 113 ~tkarct, dengesiz, i~ten ve samimi, Tiirk ogrenciler de Tiirk politikactlanm dengesiz, ~tkarct ve egitimsiz olarak nitelemektedir. Bu durum Turkiye'deki politikacllara giivenin azhgmt, imajlanmn olumsuz oldugunu gostermektedir. Almanya'daki ogrenciler, Tiirk insamm sevecen ve sempatik ve i~ten olarak tammlarken, Turk ogrenciler, Tiirk insamm i~ten, ama giivenilmez olarak tammlam1~lardtr. Yine Tiirk ogrencilerin Almanya' daki ogrencilerden ayn olarak Turk insamm kavgact olarak tammlamalan dikkat ~ekicidir. Tiirk ve Almanya'daki ogrencilerin iilkeleri dt~mda iiniversiteler hakkmda ve onemli dergi ve yaymlar hakkmda fazla bir bilgilerinin olmadtgt goriilmu~tiir. AB ile ilgili politikact isimlerini de ogrencilerin ~ok azt bilmektedir ya da yanh~ soylemektedir. Bu da ogrencilerin sosyal ve politik konularla ilgilenmediklerini gostermektedir. Almanya'daki ogrenciler NATO, Avrupa Birligi ve UNESCO'yu en giivenli kurulu~ olarak malarken, Tiirk ogrenciler, Dunya Saghk Orgiitii, A vrupa insan Haklan Mahkemesi ve Sivil Toplum Kurulu~lanm (STK) en giivenli kurulu~lar olarak gormektedirler. AB, Sivil Toplum Kurulu~lart agmm kurulmasma ve STK'larla karar alma siirecinde yonetsel ili~kilerin iyi bir ~ekilde kurulmasma, dam~ma ~er~evesi i~inde fikir ah~veri~ine buyiik onem vermektedir. Avrupa Birligi'nde, ozellikle Avrupa Parlamentosu i~inde STK'lanmn rolu ve oneminin giderek artmast, AB'nin gelecegi baklmmdan siyasetin ve devletin ~effafltgt ilkesiyle yonetilecegi Komisyon raporunda ifade edilmektedir (Devlet Planlama Te~kilatt, 2005). Tiirk ve Almanya'daki ogrenciler Turkiye'nin tamttlmasmda en ~ok televizyonun etkili oldugunu du~unmektedirler. Daha sonra internet, gazete ve dergiler gelmektedir. Bu konuda Turkiye'nin kendini tamtlct program ve diziler yapmast, Turkiye hakkmdaki on yargtlann giderilmesi afi:lslndan onemli bir ftrsatttr. Tiirk ve Alman ogrenciler, ogrenci degi~im programlannm iilkenin tamttmt apsmdan Tiirkiye'ye geni~ ol~ude katkl sagladtgmt du~unmektedirler. Bu programlar dil ogretimini de cazip hale getirmi~tir. Her ytl bu programlara 27 Avrupa ulkesi ve Tiirkiye dahil4 Avrupa iilkesi olmak uzere 31 iilkeden 180 binden fazla ogrenci kattlmaktadtr. Bu programlardan 1987'den beri 200 milyon ogrenci yararlanmt~ttr. 2012'ye kadar ama~, 3 milyon ogrencinin kattlmastdtr (European Commission, 2009).

114 ONiVERSiTE OGRENCiLERiNiN TORKiYE VE TORKLER HAKKINDAKi GOR0$LERi Turk ogrenciler, en fazla Turkiye'yi tanm, savunma, para ve dt~ politika yonunden, Avrupa Birligi'ni ise i~sizlikle mucadele, <;evre saghgt, saghk ve sosyal hizmetler ve egitim yonunden ba~anh bulmaktadtrlar. Almanya'daki ogrenciler ise, Turkiye'yi; savunma, tanm ve teror konulannda ba~anh, Avrupa Birligi'ni ise <;evre saghgt, saghk ve sosyal hizmetler, adalet ve yargt konulannda ba~anh bulmaktadtrlar. Tiirk ogrencilerin ki~i ba~ma du~en geliri bilmemesi olduk<;a du~undurucudur. Turk ogrencilerin %58,5'i ytlhk gelirin 2000 dolardan az oldugunu belirtmi~lerdir. Alman ogrencilerin %27,5'i, Turkiye'de ki~i ba~ma du~en geliri olduk<;a dogru ifade etmi~tir. Memnuniyet ara~tlrmasmda iki ogrenci grubu da hayatlanndan memnun gorunmektedir. Alman ogrencilerin %77,8'i, Turk ogrencilerin %70,4'u hayatlanndan memnun gorunmektedir. Eurobarometre'nin 2005'de yapt1g1 ara~tlrmaya gore AB Ulkeleri halkmm % 80'i, Turk halkmm %76'st hayatlanndan memnun gorunmektedirler. Ancak 2008 'deki ara~ttrmaya gore ise "hayattan memnuniyet"te bir du~u~ gozlenmektedir. Burada dunyadaki kriz ortammm hayattan memnuniyeti etkiledigini gostermektedir. AB ulkelerinde hayattan memnuniyet %76 iken, Tiirk halkmda ise% 59'dur (Eurobarometer 66, 2006 & Eurobarometer 70, 2008). Turk ve Alman ogrencilerle yaptlan ara~tlrmada, birinci bolumde; "Tiirkiye'nin AB'ye giri~i ile ilgili halk oylamas1 yaptlsa oyunuz ne olurdu?" sorusuna Alman ogrencilerin %68,6's1 evet derken, Turk ogrencilerin yalmz %49,6'st Turkiye'nin AB'ye giri~ini onaylamaktadtr. AB 'ye giri~ konusunda kamuoyu yoklamalannda da destek gittik<;e du~mektedir. Yine "Tiirklerin AB'ye giri~inin ka<; ytl alacagma" ili~kin ogrenci goru~leri dikkate almdtgmda, Almanya'daki ogrencilerin %37,6'st Turkiye'nin AB'ye giri~inin 5-10 yil alacagmt belirtirken, Turk ogrencilerin yalmz %21,9'u bu goru~u desteklemektedir. Aynca Turk ogrenci1erin %33,9'u "hi<; girmeyecek" se<;enegini i~aretlemi~lerdir. Bu durum, AB'ye giri~ surecinin <;ok uzun bir siire<; oldugunu ve gittik<;e inandmcthgmt yitirdigini gostermektedir (<;elebi, 2009). Avct'nm(2007); Dartan, Nas, Akman ve Savran'm (2004); Kaya, Kth<; ve Ytldmm'm (2008) AB ile ilgili universite ogrencileri uzerinde yapttklan ara~tirmalarda da aym paralelde sonu<;lar elde edilmwir. Butun bu a<;tklamalardan da anla~tldtgt gibi Turkiye 'nin AB 'ye giri~i daha uzun yillar tartt~tlacak gibi gorunmektedir. Ancak Turkiye, yapmak

AVRUPA ARA:;!TIRMALARI DERGiSi 115 istedigi reformlan, AB 'ye giri~ 19m de gil, kendi halkmm ve gelecek ku~aklann daha refah ya~amas1 ve degi~en dtinya konjonkttirtinde kendine iyi bir yer edinmek i9in gecikmeden yapmahd1r. Tiirkiye'nin AB'ye kat1lmas1 durumunda Turk halk1, AB vatanda~lannm elde ettigi ya~am standartlanna kavu~acak ve AB ya~antlsma da farkl1hk getirecektir. Ashnda laik, demokratik, modem ve iyi egitilmi~ bir Mtisltiman ntifus, AB i9in onemli bir deger olabilir (Dobson, 2006). Ara~tlrma sonu9lan dikkate almd1gmda; Tiirkiye, AB 'ye girme konusundaki kararhhgm1 devam ettirmeli ve halk1 bilgilendirmelidir. Bilhassa ogrenci degi~im programlanm iyi kullanmah, iki tilke arasmdaki gen9lerin bilgi ve eneijilerinden yararlanarak ortak projeler geli~tirilmesine destek saglamahd1r. Tiirkiye, AB'ye girdiginde AB'ye yapacag1 katkllann, AB'ye getirecegi ytikten 90k daha fazla olacagm1 one 91karacak politikalar izlemeli, bu konuda basm-yaym ara9lanm ve medyay1 iyi kullanmahd1r. Kaynaklar: Abhaber (2006). Tiirk halkzmn AB ye giiveni azalzyor. Eri~im: 28.11.2006, www. abhaber.com/haber.php?id:9252. Andy, B.& El-Agraa, A. M. (2007). Social policies: The employment dimension. Ali.M. El-Agraa (Ed.). The European Union. Economics and Policies. Eigth edition. London: Chambridge University Press. Avrupa Birligi Genel Sekreterligi. (2001, 19 Mart). Ulusal Program. Eri~im: 02.09.2008, http://www.abgs.gov.tr/index.php?1=1&p=58. A vc1, N. (2007). Oniversite gen91iginin bireysel ve toplumsal degerlere ilgi ve bakl~1. Stileyman Demirel omegi. R. Kaymakcan, S. Kenan, H.Kokelekli, S.Arslan, M. Zengin (Ed.), Degerler ve Egitim Uluslararasz Sempozyumu. istanbul: DEM. Degerler Egitimi Merkezi Yaymlan. Aydm, K. (2009). Tiirkiye 'nin Batzmn goziindeki imajz. Eri~im: 20.08.2009, http://arsiv.ntvmsnbc.com/search/redirect/asp?id= 122159. Ban us, E. (2005). Youth of the religious factor tolerance and laisism. Dialoque between peoples and cultures: actors in the dialoque (Workshop 6, 176-179). Brussels, 2004, May 24-25. European Commission Directorate. General for Education and Culture. Jean Monet

116 ONIVERSITE 6GRENCILERiNIN TORKIYE VE TORKLER HAKKINDAKI G6R0$LERI Project. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. Berksoy, T. ve l~tk, A. (2004). "Avrupa Birligi fikrinin dogu~u, geli~im stireci ve Ttirkiye'nin bu stire<;teki yeri". T. Berksoy, A. l~tk. (Der.), Avrupa Birligi Uzerine Yazzlar. istanbul: Sermaye Piyasast Kurulu. Yaym no:177. Browne, A. (2005) Most want Turkey to stay out of the EU, poll shows. Eri~im: 03.01.2009, http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe /article545446.ece. Btilbtil, K.; Ozipek, B.& Kahn, i. (2008) A~k ve nefret arasmda Tiirkiye 'de toplumun Batz algzsz. Ankara: Siyaset Ekonomi ve Toplum Ara~tlrmalan Vakft (SETA) Yaymlan 1. Bulut, M.A. (2005). Avrupa Bir/igi Nedir? Tiirkiye ve Avrupa Birligi jfi~kileri. istanbul. Vip Ajans Yaymlan. Crisis Group. (2007). Turkey and Europe: The way ahead. Europe report N 184 17 August 2007. Eri~im: 03.01.2009, www.crisisgroup.org/home/ index.cfm?l= 1 &id=594 7. <::elebi, N. (2009, Bahar). Avrupa Birligine giri~ stirecinde Turk ve Alman tiniversite ogrencilerinin Ttirkiye ve Ttirkler hakkmdaki gorti~lerinin degerlendirilmesi. istanbul. Kuram ve Uygulamada Egitim Bilimleri. Educational Sciences: Theory & Practice. 9(2). <::elik, A. (2006). AB Sosya/ Politikasz. Uyum Siirecinin Uyumsuz A/am. istanbul. Kitap Yaymevi. Yaym No.129. <::imen, A. (2007). Ttirkiye'nin tam tiyeliginin Avrupa Birligi'ne Etkileri. U. Ozgoker (Edit.) G/oballe~en Diinya'da Tiirkiye'nin AB Uyeligi Avrupa Birligi'ne Ne Katar? istanbul: Kadir Has Universitesi Yaymlan. 2. Kadir Has Odtilleri Kitabt. Dartan, M. ; Nas, <::.; Akrnan, M. S. & Savran, C. (2004). Tiirkiye'nin Avrupa Birligine Katzlzm Siirecinde Marmara Universitesi Ogrencilerinin Gelecege ve Avrupa ile jfiskilere Bakzsz. istanbul: Marmara Universitesi A vrupa Toplulugu Enstittisti Yaymlan. Dartan, M. (2005). "Turkey - EU Relations with Particular References to the Customs Union." M. Dartan, <::.Nas. (eds.) The Eruropean Union.

AVRUPA ARA~TIRMALARI DERGISi 117 Enlargement Process and Turkey. Istanbul: Marmara University European Community Institute. Demir, N. (2007). Avrupa Birligi 'nde Demokrasi. Ankara: Se9kin Yaymcthk. Devlet Planlama Te~kilatt. (2004). Tiirkiye'nin iiyeliginin AB'ye muhtemel etki/eri.eri~im:12.01.2009,www.dpt.gov.tr/doc0bjects/download /2986/olasi.pdf. Devlet Planlama Te~kilatt (2005). AB ve aday iilkeler arasmda Sivil Toplum Diyalogu raporu. Eri~im: 03.01.2008, http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/siviltop /diyalog.pdf. Dt~ Ticaret Miiste~arhgt. (2007, Eyliil). Avrupa Birligi ve Tiirkiye (6. baskt). Ankara. A vrupa Birligi Genel Sekreterligi. Dobson, L. (2006). "European Union Enlargement, Cultural Diversity, and Turkey's Bid for Membership". N.Neuwahl & H.Kabaalioglu (Eds). European Union and Turkey: Reflections on the Prospects for Membership. istanbul: TOBB - TUAECS - Marmara University Publication- European Community Institute Publication. Esmer, Y. ( 1999). Devrim, Evrim, Statiko: Tiirkiye 'de Sosyal, Siyasal, Ekonomik Degerler. istanbul. Tiirkiye Ekonomik ve Sosyal Etiitler Vakft Yaymlan 7. Eurobarometer 66. (2006). Public opinion in the European Union: First result. National report, Fieldwork: September-October 2006. Eri~im: 12.12.2007, http://europa.eu.int/comm/public _ opinion/archives/eb/eb66 _ en.htm. Eurobarometer 67. (2007). Public opmwn analysis: Standart Eurobarometer 67. April- May 2007-21November2008. Eri~im: 25.06.2008, http://europa.eu.int/comm/public _ opinion/archives/eb/eb67 _ en.htm. Eurobarometer 70. (2008). Public opinion in the European Union: First result. October- November 2008. Eri~im: 15.01.2009, http://ec.europa.eu/public _opinion/

118 ONiVERSiTE OGRENCILERiNiN TORKiYE VE TORKLER HAKKINDAKi GOR0$LERi European Commission. (2009)- Education & Training - lifelong learning. Eri~im: 28.07.2009, http:ec.europa.eu/education/lifelongprogramme/ doc78 en.htm Horvath, Z. (2007). Handbook on the European. Union 3. Ed. Hungarian National Assembly. Hurriyet. (2007, 6 Ekim). Laiklik Geriledi, s.36. Ilgaz, D. (2004). Avrupa Anayasas1 ve yetki dagll1m1. Marmara Avrupa Ara~tzrmalan Dergisi, 12(1-2). Ilgaz, D. V & Demir, N. (2006). Avrupa Birligi ve demokrasi: Halk goru~leri analizi. Marmara Avrupa Ara~tzrmalan Dergisi, 14(2). iktisadi Kalkmma Vakf1. (2005). Sokrates programz. Tiirkiye 'nin katzldzgz topluluk program/an ve ajanslarz. Avrupa toplulugu program/an. Eri~im: 02.01.2007, www.ikv.org.tr. Kaya, i; K1h9, T & Y1ldmm, A. (2008, Winter). Dicle universite ogrencilerinin Turkiye'nin Avrupa Birligi uyeligine ili~kin goril~ ve beklentileri. Eloctronic Journal of Social Science. (7823), 254-273. Kopenhag Kriterleri (1993). Kopenhag Kriterleri. Eri~im: 12.06.2008, www.tobb.org.tr/abm/mevzuatvedokumanlar/kopenhagkriterleri.doc. Kula, 0. B. (2003). Almanya'daki Tiirkler'in killturel kimligi. Marmara Avrupa Ara.Jtzrmalan Dergisi. 11(1-2). Kil9ilkcan, T. & Gungor, V. (2006, 20 Mart). Toplumsal sermaye kuramz ar;zszndan Avrupa 'daki Tiirk Sivil Kurulu~lar ve Tiirkiye - AB ili~kileri. UETD. Eri~im: 20.07.2009, www.uetd.nl/index.php?option=com_ content. La9iner, S. (2005). "Possible impacts of Turkey's full membership to EU's foreign policy". S. La9iner, M. Ozcan, & i. Bal (Der.), European Union with Turkey. The Possible impact of Turkey's Membership on the European Union. Ankara: An Isro Publication. Mayes, D. (2007). "Enlargement". (Ali. M. El-Agraa (Der.). The European Union. Economics and Policies. Eigth edition. London: Chambridge University Press. Milliyet.(2007, 3 Arahk). Tiirbanlz sayzsz dorde katlandz. Konda Ara~tlrma

AVRUPA ARA$TIRMALARI DERGISi 119 ~irketi, s. 14--15. Milliyet. (2007, 4 Arahk). Tilrbanzn hzzlz yilkseli#. Konda Ara~tmna ~irketi, s.16-17. Musaoglu, N. (2004). "Avrupa Birligi'nin Dil politikalan ve Tiirkiye." T. Berksoy, A. l~tk. (Der.), Avrupa Birligi Uzerine Yazzlar. istanbul: Sermaye Piyasas1 Kurulu. Yaym no: 177. Nas, <;. (2004). "Tiirkiye-AB ili~kileri aytsmdan Avrupahhk ve kimlik sorunsah." T. Berksoy & A.K.I~1k (Der.) Avrupa Birligi Uzerine Yazzlar. istanbul: Sermaye Piyasas1 Kurulu. Yaym no: 177 Nezihoglu, H. (2000, Eyliil, Ekim). "Avrupa'mn biitiinle~me siireci I~tgmda Avrupa kimligine bir bakt~. Tiirkiye ve medya hizmetleri." Yeni Tilrkiye Dergisi. Avrupa Birligi Ozel Sayzsz. 6(36) NTVMSNBC. (08.01.2008). AB iiyesi 27 iilkenin profili. Ki~i ba~ma dii~en milli gelir. NTVMSNBC, Eri~im: 15.02.2009, http://arsiv. ntvmsnbc.com/news/288891.asp. NTVMSNBC. (06.11.2008). AB Tiirkiye ilerleme raporunu yaymlad1. NTVMSNBC, Eri~im: 15.02.2009, http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/ 464879.asp Ozdemir, S. (2001). DPT Avrupa Ekonomik Toplulugu, Avrupa Birligi. Eri~im: 24.08.20009, www.dpt.gov. tr/docobjects/downloadl.../ Kavramlarailskinan. pdf Phinnemore, D. (2003). "Towards European Union." Michelle Cini (Der.). European Union Politics. London: Oxford University Press. Resmi Gazete (2001, 24 Mart). Ulusal Program. Sayt; 24352 Miikerrer. Saygthoglu, N.; Bilgin, H. M. & Ar1, S. (2003). Turkey in the World and on the Way to European Union. istanbul: Turkish Textile Employers' Assocation. Sezgin, S.i. (2001). Avrupa Birliginde egitim, ogretim ve genylik politikalan. Edit. M. Kahramanyol. Tilrkiye- Avrupa Birligi jfiskileri. 16-17 Mart 2001 Sempozyum Bildirileri. Ankara: Ankara Ofset. Silvestri, S. (2006). "Islam in Europe and Turkey's integration to the European Union." N.Neuwahl & H.Kabaalioglu (Der.) European Union