MUTFAKLARDA HAVALANDIRMA, MUTFAK DAVLUMBAZLARI ve DAVLUMBAZ FANLARI Nurettin ÖZCEVİZ AFS BORU SANAYİ AŞ. 28.01.2012 Bu yazıda kelimesi, dumanın dağılmasını önleyen ocak külahı ya da duman ve kokuyu yakalayıp bacaya vermeye yarayan emici ağız anlamında kullanılacak, konumuz evsel ve endüstriyel mutfaklar ve amacımız kirlenmiş havanın yakalanarak, istenmeyen kokuların mutfağa ve diğer yaşam alanlarına yayılmasına fırsat vermeden dış ortama ulaştırılması olacaktır.
Temel noktalar: Kirlenmiş havanın anıldığı bütün ortamlarda olduğu üzere ilk hedef; kirlenmiş ve kötü kokulu havanın çevreye yayılmasına fırsat vermeden yakalanmasıdır. Bu işi görecek bir ın tasarımı, Kirli havanın ortama yayılmadan yakalanmasını sağlayacak temiz hava debisinin belirlenmesi, Yakalanan kirli havanın nereden ve nasıl bir cihazla dış ortama ulaştırılacağı, Atılan havanın yenilenmesinin en az enerji harcanarak gerçekleştirilmesidir. Davlumbazın tasarımı ve hava debisinin belirlenmesi: Enerji tutumu için dan çekilecek hava debisinin olası en düşük debi olması ve ayrıca çekilen hava ile mutfakta, bitişik mekânlardan az da olsa daha düşük bir basınç dengesi sağlanmalıdır. Kirletici odaklarını yakından örten, tava tencere düzeyine aşçının başının geçmesine izin verecek kadar yakın bir, yüksekteki bir dan her zaman çok daha iyidir. Şekil 2 deki teleskopik, ateşe konmuş tencereyi yakından kapatacak kadar alçalarak, çok düşük çekme debisi ile çalışabildiğinden bu tür lara yüksek verimli denmektedir. Filtreli, şık, hız düğmeli, radyolu, süs aksesuarlı ama düşük kapasite kusurlu birçok kompakt ın şık tasarımı, çalıştırıldığında anlamsız kalabilir. Bununla birlikte, Şekil 1 deki gibi; kirli havayı dışarı atan, ya da dışarı çıkışı olmayan mutfaklar için bir karbon filtre yerleşimi ile emilen havanın, tekrar dolaşıma sokulabildiği türleri de vardır. Boş Davlumbazlar kirli hava kütlesi içine yerleştirilebilen, çan kesitli lardır. Egzost fanını kullanıcı dilediği yere yerleştirebilir; böylece fan gerektiği gibi düşük veya yüksek debili ya da düşük ya da yüksek basınçlı olarakseçilebilir. AFS ver Soler & Palau kataloglarında istenen kapasite değerlerine göre seçilebilen; Davlumbaz içine yerleştirilebilen ve kolayca demonte edilerek, bulaşık makinasında yıkanabilen konut tipi K serisi emiciler,
Temizlik veya değişim için kolayca demonte edilebilen yaygın ve etkin filtreleri ile, yuvarlak kanal tipi TD ya da dikdörtgen kanal tipi DIRECT- AIR serileri kanala monte edilerek, Filtre sonrasında ve motoru hava akımı dışına alınmış Vantila-HEF ve 100 C da sürekli çalışabilen S&P- KABT serileri, kanala monte edilerek, çalıştırılmak üzere, Vortice- TR-ED, S&P-CENTRIBOX veya MAX TEMP serisi çatı fanları kullanılabilir. Gereken debi genişliği ve yüksekliğinin oluşturduğu referans alanına (Şekil 4) bağlıdır, bu bölümdeki yakalama hızı ise çatıda, kanal sonunda uzaktan kontrol edilerek Hava Perdeli Davlumbazlardaki perde, ın dışarıdan aldığı hava ile oluşturduğu hava filmidir. Böylece mutfak, altındaki kirli havadan ayrılmış ve aspiratöre yönelen havadaki kirletici yoğunluğu azalmış olacaktır. Davlumbazdan çekilen toplam hava; perde şeklinde itilen Q p havası ile mutfaktan emilen Q c havasından oluşur. Mutfaktan emilen Q c debisinin olabildiğince azaltılması enerji tutumıu anlamı taşır. 0,15 0,25 m/s aralığında sağlanmalıdır. Davlumbaz ada tipi yani hiçbir duvara bitişik değilse debiyi ikiye katlamak gerekir.
Endüstriyel Mutfaklar; restoran, otel, hastane ve fabrikaların sanayi tipi mutfaklarıdır ve büyük hava debileri ile çalışır. Bunlar için normların bazı belirlemeleri vardır: Davlumbazın alt sınırı yer düzeyinden 2 m yüksekte olacak ve Davlumbaz kenarları pişirme yüzeyinin açık olan yanlarından 15 cm taşacaktır. Katı ve sıvı yağ tutan metal filtrelerin verimi ağırlıkça en az % 90, eğimi 45-60, yüzeyindeki hava hızı 0,8 1,2 m/s arasında ve temiz/kirli filtre direnci 10/40 Pa civarında olmalıdır. Filtreler açık ateş yüzeyinden 1,2m ve diğer ısı kaynaklarından 0,5m den daha uzakta olmalıdır. Mutfak havalandırması m² ye 10 l/s ve mutfağın bitişik bölümlerden basınç farkı 5 Pa ı geçmemelidir. Mutfaklarda içeri alınacak giriş havasının sıcaklığı; kışın 14 C ın altında, yazın da 28 C ın üzerinde olmamalıdır. Basit olarak, ısıtma enerjisinin korunması dikkate alınmadan yazın- mutfağın içinden alınacak havanın dışarı atıldığı durumlarda her tip için debi, Şekil 7 deki boyutlara uyularak hesaplanabilir. Ancak bu durumda altında çalışanların sırtına vuracak soğuk hava akımlarının, onların sağlığını tehlikeye sokabileceği de unutulmamalıdır. Endüstriyel mutfaklarda tekrar dolaşımlı yerine, soğuk kış dönemleri için, ısıtılan havanın kötü kullanımını önlemek üzere, dışarıdan hava katkılı lar tasarlanmalıdır. Şekil 8 de bu tür lar görülmektedir. Dış hava katkısı Q p karışım miktarına duruma göre karar verebilmek için el kumandalı bir klape kullanılabilir. Büyük mutfaklarda yapının tavanının tamamı bir olarak tasarlanır. Aspirasyonun dış hava girişi, yoğuşma kontrol debileri vs. birleştirilir. Bu aspirasyon sistemleri, herhangi bir noktada yemek pişirmeye ve ocakların, fritözlerin ya da fırınların, gereğinden daha çok yere, kendi yerleri dikkate alınmadan dağıtılmasına izin verir ve pişirilenleri çekme alanının altına yerleştirmeye gerek kalmaz, çünkü bütün tavan aspirasyon yapmaktadır. Şekil 9 da bu sisteme uygun bir çizim bulunmaktadır.
DIŞ HAVA HİRİŞİ DIŞ HAVA HİRİŞİ MUTFAK İÇİN EN UYGUN FAN VE DAVLUMBAZ SEÇİM TABLOSU ADA TİPİ DAVLUMBAZLI MUTFAKLAR Pişirme alanının uzunluğu (L) 60 cm 'e kadar 90 cm 'e kadar Önerilen debi (m³/h) 300-450 450-900 Çıkıştaki kanal uzunluğuna göre Soler & Palau egzost fanı modelleri 0-5 m 5-15 m 15 m 'den fazla CK-40 ve CK-40F CK-50 ve ECO-500 90 cm ada tipi CK-50 ve ECO-500 CK-60F 120 cm ada tipi CK-60F CKB-600 90 cm ada tipi CK-80F CKB-800 TD-800 120 cm ada tipi CKB-800 TD-800 90 cm ada tipi CKB-1200 TD-1000 120 cm ada tipi MUTFAK İÇİN EN UYGUN FAN VE DAVLUMBAZ SEÇİM TABLOSU DAVLUMBAZI DUVARA BİTİŞİK MUTFAKLAR Pişirme alanının uzunluğu (L) Önerilen debi (m³/h) 60 cm 'e kadar 200-300 Çıkıştaki kanal uzunluğuna göre Soler & Palau egzost fanı modelleri 0-5 m 5-15 m 15 m 'den fazla 60 cm tek motorlu CK-35N CK-40 ve CK-40F 60 cm çift motorlu ya da radyal fanlı CK-40 ve CK-40F CK-50 ve ECO-500 60 cm radyal fanlı 90 cm 'e kadar 300-600 CK-35N, CK-40 ve CK-40F CK-50 ve ECO-500, TD-350 90 cm çift motorlu ya da radyal fanlı CK-40 ve CK-40F CK-50 ve ECO-500, CK-60F 90 cm çift motorlu ya da radyal fanlı CK-50 ve ECO-500, CK-60F TD-800 90 cm radyal fanlı
Gerekli hava debisinin hesabında; bir tarafı duvara dayalı, üç yanı açık larda (Şekil 7a) ve dört yanı açık (Şekil 7b) ada tipi larda şekiller üzerindeki formüller ve sadece ön (bir) tarafı açık larda; Q min = 1000 L x H formülü kullanılabilir. Ancak her durumda, ocak üstü kesitindeki hız 0,25 m/s den az olmamalıdır. Birçok durumda, dan x kadar uzaktaki duman ve kokuyu yakalamayı zorlaştıran çevre etkilerinin -çarpraz hava hareketleri oluşturabilen açık kapı pencere gibi- dikkate alınması gerekir, bu durumda V = 2.x.U.v x [m³/s] genel formülü kullanılır. Burada; U : ın bir duvara bitişik olmayan açık kenarlarının toplam boyu (m) x : ağzının emilecek kaynağa uzaklığı (m) olmak üzere; oluşması gereken v x yakalama hızı tabloda verilmiştir. Çevredeki hava hareketlerine göre v x yakalama hızı [m/s] Sakin hava hareketleri için 0,1-0,15 Zayıf çapraz akımlarda 0,15-0,3 Şiddetli çapraz akımlarda 0,2-0,4 Çarpraz akımlı bir ortamda v x yakalama hızı [m/s] Davlumbazın dört tarafı açık ise 0,9-1,2 Davlumbazın üç tarafı açık ise 0,8-1,1 Davlumbazın iki tarafı açık ise 0,7-0,9 Davlumbazın tek tarafı açık ise 0,5-0,8 Yapıların yangın açısından kritik özellikler gösteren yerlerinden sayılan, konut mutfakları dışındaki mutfakların egzost sistemleri, diğer yerlerdeki egzostlardan bağımsız olarak tasarlanmalıdır. Filtreler, buhar yoğuşturan paneller olarak da çalışacağı için örgü ve ağ aralığı birkaç farklı katmandan oluşan metal filtreler kullanılarak, karışım içinde yoğunluğu artan yağın daha iyi tutulabilmesi de sağlanmalıdır. Toplam filtre alanı; filtre yüzeyinde yaklaşık 1 m/s hız ile S = olmalıdır. İki veya daha fazla, temizi ile kolay değiştirilebilir, uygun eş boyutta, sıcak su ve normal mutfak deterjanları ile bulaşık makinalarında yıkanabilir panel filtreler yüzeye uygun biçimde dağıtılmalıdır. Filtrelerin en alt kenarında sıvı asit ve yoğuşma toplayıcı bir oluk bulunmalı, bu oluktakiler kolaylıkla ve sürekli akabilir veya amaca uygun bir depoya bağlı olmalıdır. Kurallar bu deponun 3l yi aşmamasını önerir.