BİLİM VE SANATIN RENGARENK KARDEŞLİĞİ: BİTKİ RESSAMLIĞI Sevmesi çok kolay bir meslek; uğraştığınız şey resim, bilim ve bitkiler Osmanlı da bitki resminin başlangıcı çok daha eski ama ne yazık ki sürdürülememiş. İngiltere de bizden sonra başlamasına rağmen bugün çok ilerideler. Gemiyle seyahat eden botanikçiler ve kâşiflerin yeni dünya bitkilerini keşfederek resimlerini yapmasından bugünlere gelinmiş Eskiz çalışmalarını hazırlayıp 3 yıl sonra oturup yaptığım çalışmalar var ya da tam tersi veri toplamak için 3 yıl harcadığım resimler de var. Babil in Asma Bahçeleri kadar ünlü olma hedefiyle yola çıkan, İstanbul un ortasında kelimenin tam manasıyla bir saklı cennette, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesindeyiz Her yanın yeşile boyandığı, her adıma renk renk çiçeklerin eşlik ettiği bir atmosferde; çok kişinin fikir sahibi olmadığı bir sanat hakkında bilmediklerimizi öğrenmeye duyduğumuz merak ve sergi ziyaretçilerine aktaracak olmanın heyecanı birbirine karışıyor Işık Güner, bitki ressamlığı kursları verdiği ağaç evde ağırladı İTÜ Rektörlük Sanat Galerisi ekibini. Bitki ressamlığının tarihinden, bugününden, İTÜ RSG de açacağı ilk kişisel sergisinden bahsetti. Türkiye de 11 bin resmedilmesi gereken bitki olduğunu, bitki ressamlığı yeterince tanınmadığından resmedecek usta ellere açık bulunduğunu, ülkemizi Edinburgh Kraliyet Botanik Bahçesindeki özel koleksiyonda yer alan eserleriyle sessiz sedasız nasıl temsil ettiğini, bir bitkiyi resmetmek için bazen 3 yıl sadece veri topladığını ve daha nice şeyi anlattı Okuyacağınız söyleşi, İTÜ RSG nin ikinci sergisinin sadece üniversite için değil aslında ülke için ne kadar önemli olduğunu gösterdi. Şili bitkilerini resmediyor Işık Güner, uzun süredir emek verdiği büyük bir çalışma. Elini taşın altına koyanlar olursa ve daha çok bitki ressamı yetişirse, Türkiye nin zengin bitki varlığı neden resmedilemesin?...
Bitki ressamlığı çok aşina olduğumuz bir sanat değil. Tam olarak ne tür bir çalışma yapılıyor, aydınlatır mısınız biraz? Bitkiyi bilimsel kriterlere uygun, karakteristik özelliklerini göstererek rengine, dokusuna dikkat ederek birebir resmetmektir. Fotoğrafta sağlanamayacak ayrıntı düzeyi yakalanır. Estetik olarak da çok farklı noktadır. Bir botanikçi ya da bu işle ilgili herhangi birinin resminize baktığı zaman hangi bitki olduğunu söyleyebilmesi gerekir. Yani bilim ve sanatın buluştuğu çok özel noktadır. Birçok teknik kullanılır; teknik kalem, guaj gibi En çok bilineni suluboyadır, ben de suluboya çalışıyorum. Boyutu, dokusu, rengi, biçimi, duruşu, doğada bulunuşu, tüm bunları göz önünde bulundurarak resim yapıyoruz. Aynı zamanda bazı bitkileri tanımlayabilmek için belli özellikler var; mesela içindeki kısımlarını büyüterek aynı tablo üstünde resmetme şansımız oluyor. Bu sayede bir bitki türü üzerine çok fazla bilgiyi tek resimde insanlara iletebiliyoruz. Bu botanikçiler için çok önemli ama aynı zamanda bu işle çok alakası olmayan insanların ilgisini çekebilmek için de güzel bir nokta diye düşünüyorum. Çünkü çok estetik bir yaklaşımı var ve bilimi kesinlikle işin içinden çıkarmıyorsunuz. Az bilinmesi yakın bir tarihe dayandığı önyargısını uyandırıyor Aslında Türkiye de çok eski bir tarihi vardır bitki resimlerinin, Osmanlı ya kadar dayanır. Osmanlı da yapılan minyatür sanatında çiçek resimleri çok fazla kullanılmıştır. İlk başta biraz daha desen olarak yapılsa da daha sonra o zamanın koşulları ve malzemeleriyle, kullanılan kağıtlar ve boyalarla çok gerçek çizimler yapılabilmiştir ve gerçekten çok harika çalışmalar vardır. Ancak Osmanlı nın yıkılma döneminde bu sanattan bir kopuş olmuş ve bitki ressamlığı tamamen bitmiştir ne yazık ki... Tekrar başlaması ise yakın geçmişe dayanıyor - sadece bir ressam aynı zaman da botanik hocasının yaptığı çalışmalar dışında- bu meslek yeni yeni başlıyor diyebilirim. Ben 10 yıl önce yine Türkiye de başka bir ressamın Christabel King in kurduğu kurslar sayesinde bitki ressamlığı ile tanıştım ve benimle beraber birçok insan da tanıştı. Her meslekte olduğu gibi zaman ve emek gerektiriyor. Herkes bu zamanı ayıramadığı için meslek edinme aşamasına gelinmedi. Fakat Türkiye de şu an ilgi katlanarak artıyor, iyi durumda ve daha da iyiye gidiyor. Sizin uluslararası çalışmalarınız ağırlıkta. Dünyada köklü bir tarihi mi var ya da çok kıymetli bir meslek mi bitki ressamlığı? Kesinlikle çok prestijli bir meslek dünya çapında Birçok ülkede belli noktalara gelmiş çok önemli bitki ressamları var ve bitki ressamları camiası dersek eğer bunlar tanınan ve çok değerli ressamlardır. Ama ben bildiğim yerden konuşayım, İngiltere yle çalışıyorum, gerçekten çok fazla ressamları var ve birçoğu meslek olarak yapıyor ama bir kısmı da bunu hobi haline getirdiler. Botanikle ilgilenen çok ressamları var ve
dolayısıyla bitki ressamlığı çok önemli onlar için. Orada eskiye dayanıyor bitki ressamlığı. Aslında Osmanlı da başlangıcı daha eski ama biz maalesef bu değeri kaybettik onlar devam ettirdi. 16. - 17. yüzyıllarda gemiyle seyahat edip botanikçiler ve kâşifler yeni dünya bitkilerini keşfedip onların resimlerini yaparak bu noktalara geldiler. Halen dünyanın dört bir yanından katılımla yarışmalar düzenleniyor, inanılmaz yetenekli ressamlar var. Sadece güzel sanatlar eğitimi yetmez Bitki ressamı olmak için nasıl bir altyapı gerekiyor? Sanata yetenekli, ilgili olan herkes bitki ressamlığı yapabilir mi? Tabii ki belli bir eğitimden geçmek gerekiyor, ben güzel sanatlar eğitimi almadım ama orada alınan derslerle bitki ressamı olunmaz. Yani sadece güzel sanatlar eğitimi ile bu noktaya gelemezsiniz. Birincisi kesinlikle botanik bilmelisiniz. Çünkü bitkiyi resmederken onun karakteristik özelliklerini anlatmamız gerekiyor; bilmelisiniz ki anlatabilesiniz. Her şeyiyle bilmenize gerek yok ama bu işi yaparken dikkat ediyorsunuz, zaten yaparken de öğreniyorsunuz. Neleri resmetmeniz gerektiğini öğreniyorsunuz. Bitki resminde aslında sadece sanatsal bir yaklaşım yok, bilimsel olarak da önemli. Bu yüzden belli bir altyapı olmak zorunda. Ancak Türkiye de çok ciddi eğitimler yapılmıyor. Bunun yanı sıra kullandığımız teknikler de biraz farklı olduğu için altyapıyı almak gerekiyor. Altyapı derken öğrenilecek şey şu ki; her bitki ayrı bir konu her yapılan bitkide farklı bir yaklaşım gerekiyor Bu konuda uzman olup meslek edinmek için insanın yıllarını vermesi gerekiyor. Benim çok uzun yıllar fırça elimden düşmedi, onunla yaşadım, bu da gelişimi sağlıyor. Ben bu konuda uzun yıllar eğitim almadım, kendi kendimi geliştirmemle de oldu. Örneğin sulu boya biliyorsanız bu bitki resmi yapabileceğiniz anlamına gelmez; bitkiyi kavramak, botanik bilmek gerekiyor. Çevre mühendisliği eğitimi aldınız ama kariyeriniz en başından beri bitki ressamlığı üzerine kurulu. Çevre mühendisliğinin çalışmalarınıza katkısından ya da sizi bu alana yönlendirmesinden söz edebilir miyiz? Aslında bu iş tamamen ilgi ve sevgiyle başlıyor ve ilerliyor. Siz ne iş yaparsanız yapın eğer seviyorsanız -ki sevmesi çok kolay bir meslek diyebilirim neticede uğraştığınız şey resim, bilim ve bitkilermesleğiniz ne olursa olsun, biraz da yeteneğiniz varsa emek harcayarak çok güzel noktalara gelinebilir. Çevre mühendisliğinin şimdiki kariyerime en büyük katkısı şu oldu; en başta mühendislikte 3 boyutlu görmeyi öğrendim. Öte yandan mühendislik okumak çok zordu projeler, dersler, sınavlar, her şeyle uğraşmak, onları yaparken çok disiplinli ve organize çalışma ortamı yaratmayı öğrendim. Şu anda bunun çok faydasını görüyorum, çünkü bitkilerle uğraşırken bugün 2 saat yarın 3 saat çalışırım durumu yok; siz bitkiyi takıp etmelisiniz, örneğin onun çiçek açtığı dönem, alt yapraklarının çıktığı dönem bir bitkiyi anlatabilmek için gerekli özelliklerdir. Gerekli özellikleri öğrendikten sonra o bitkinin 1 sene içerisindeki takibini yapmanız gerekiyor bunu yapabilmek için organize olabilmeniz gerekiyor. Tüm bunların ötesinde benim bitki resmetmede bu noktaya gelmemde ki en büyük neden bu işi gerçekten çok severek yapmamdır.
Bir bitkiyi resmetmek ne kadar uzun ve zor bir bir çalışma? Bitkiye ve çalışmadan çalışmaya değişir o konu. Ben genelde projelerde çalışıyorum, kitaplar için resim yapıyorum. Belli bir konu dahilinde yapılacak bitki resimlerini ele alarak söylersem, çok uzun bir süreçten bahsetmem gerekiyor. Birincisi bitkiyi birebir çiziyoruz yani bitkinin kendisi lazım. Ben gidiyorum o bitki neredeyse buluyorum. Ben genelde masa başı çalışmayı seviyorum, doğada bu işi yapmak biraz zor ama tabii ki yapılmayacak bir şey de yok Bitkiyi alıyorum, olgun döneminde birebir ölçerek eskiz çalışmalarını yapıyorum, eskiz diyorum ama aslında birebir resmini yapıyorum. Daha sonra bitki hala yaşıyorken ve hala gözümün önündeyken onun renk ve dokusunu bulmam gerekiyor. Onun için de küçük eskiz çalışmaları hazırlıyorum, orijinalini yapmıyorum ama bütün detayları bilmek zorundayım. Fotoğraf çekiyorum ama onlara bakarak renk yapmam mümkün değil, çok riskli bir durum aynı rengi tutturamayabilirsiniz. Renk önemli bir kısım, bunu yaparken o yüzden fotoğrafın yanı sıra bitki hala önümdeyken renkleri seçtikten sonra aradan uzun zaman geçse de ben tekrar o bitkiye dönüp daha orijinal resimlerimi hazırlayabiliyorum. Eğer bir tabloda onun meyvesini ya da sonbahar yaprakları gibi önemli verilerini kaydetmek isterseniz, o zaman bu ana resmi ve başlamadan önce bütün detayları tamamlıyorum. Gerekirse meyve dönemini bekleyip meyvesini yapıyorum. Bütün datalar elimde olduktan sonra resme başlıyorum. Benim bu eskiz çalışmalarını hazırlayıp 3 yıl sonra oturup yaptığım çalışmalar var ya da tam tersi veri toplamak için 3 yıl harcadığım resimler var. İTÜ RSG ev sahipliğinde ilk kişisel serginizi açıyorsunuz. Nasıl bir seçki yaptınız, ziyaretçiler hangi bitkilerin resimlerini görebilecek? Sergide yer alacak resimlerimin çoğu benim Edinburgh Kraliyet Botanik Bahçesi için hazırladığım resimlerden oluşacak. Ben uzun yıllardır o projede yer alıyorum. Şili bitkileri resimlerini içeren bir kitap çıkarılacak, onunla ilgili yaptığım çalışmalar var. Çok fazla resim var aslında ama 30 tanesini sergiye hazırlayabildik. Hala üzerinde çalıştığım resimler var. Son 5 yıldır o projede yer aldığım için Şili bitkileri üzerine resim üretiyorum. Arada tabii daha öncesinden yaptığım Türkiye bitkileri, sadece keyif almak için serbest yaptığım birkaç çalışma da var. Ama çoğunluk Şili bitkilerinden oluşuyor. Toplam 41 tane resmim yer alacak ve bunların büyük bölümü fine art print denilen baskı tekniği ile sergilenecek. Yani orijinal resimlerim orada yer almayacak çünkü çoğu Kraliyet Botanik Bahçesinin koleksiyonunda yer alıyor, onları buraya getirmem mümkün değil. Fakat 2-3 tane orijinal resim de yer alacak ki orijinal resmin tadı da alınabilsin diye.
İTÜ için Türkiye bitkileri seçtik İTÜ için çalıştığınız özel bir seri var. Bu fikir nasıl doğdu, çiçekleri neye göre seçtiniz? Fikir İTÜ den geldi, İTÜ ye özel resimlerle yapılacak özel bir seri düşündüklerini ve bunun geliriyle öğrencilere burs sağlamak istediklerini söylediler. Benim de çok hoşuma gitti, neler yapabiliriz diye düşündük ve sonuçta 3 çiçekte karar kıldık; lale, göksusen ve gelincik. Onlar Türkiye bitkileri diyebiliriz. Hatta Osmanlı da bitki resminin yapıldığı dönemlerde çok kullanılmış. Çalışmalarda arı da var ve tamamen İTÜ ye özel olduğu için kullanıldı. Arıları çizmek ayrıca keyifliydi çünkü benim için ilk oldu. İTÜ yü de beni de heyecanlandıran bir iş, umarım çok sayıda öğrenciye burs sağlayacak başarıya ulaşır. İTÜ dünyanın en eski teknik üniversitelerinden biri, ülkemizin ise ilki Hep mühendislik ve mimarlıkla bildiğimiz bir teknik üniversitenin, farklı sanat disiplinlerine kucak açma gayesiyle yola çıkması ve bizzat Rektörlüğün bir sanat galerisi açması hem şaşırtıcı hem sevindirici bir adım oldu. Sizin de ilk serginiz İTÜ de açılıyor. Sanatçı gözüyle RSG için neler söylemek istersiniz? Ben hem sanatçı hem de mühendislik eğitimi alan biri olarak yani bilimsel ve teknik tarafım da olduğu için mutluyum. Gerçekten bu ilginin olması benim için çok önemli. Çünkü bitki ressamlığı çok önemli bir meslek. Türkiye de 11 bin bitkimiz var, bunları resmetmeye başlayacağız ona rağmen yeterli sayıda ressam yok. Çünkü meslek olarak bilinmediği için böyle bir problemimiz var. İTÜ gibi bir üniversitenin bunun için destek olması çok önemli. Bir resmi yapmam 1-3 ay arası vakit aldığı için çok sergi yapamadım. Ufak ufak bazen karma sergilere katıldım bu benim ilk solo sergim olacak. İlk defa bu kadar resmimi ben de bir arada göreceğim diyebilirim ve inanıyorum ki çok fazla insana ulaşacak. Birçok insan ilk defa bu sergi ile bitki ressamlığı diye bir alan olduğunu öğrenecek. Bunlara ihtiyacımız var umarım her tarafta yapılmaya başlanır. Böylece ressam sayısı artar ve bitkilerimiz resmedilir.