Avrupa İle Asya Arasında Kurulan Köprü

YAYıN 199 Avrupa İle Asya Arasında Kurulan Köprü Türk Alman Kalkınma İşbirliği'nde 50 Yıl

İçindekiler 3 İlerleme Ve Kalkınma İçin Ortaklık 4 Avrupa Standartlarına Doğru İşbirliğinde 50 Yıllık Deneyim 5 Birlikte Başlangıçlardan Bugüne Geriye Bakış 9 Temiz Bir Çalışma 10 Röportaj: Kayseri Atıksu Arıtma Tesisi Örnek Bir İşletmedir. 13 Modern Çöp Depoları İle Yükselen Yaşam Standardı 14 Krediler İstihdam İmkanı Sağlıyor 15 Rayına Oturtuldu 16 Danışmanlık Eğitim Kalifikasyon Edindirme 18 Yeni Yön Tayini Bir Bakış 19 Planlama Ve Uygulamada Güçlü 20 Türk Köy Kooperatifleri İçin Yeni Yaşam Bir Örnek Proje 21 Genç Memurlara Eğitim 22 Türkiye den Seçilmiş Proje Örnekleri Haritaya Bir Bakış 23 Yayın 2

İlerleme Ve Kalkınma İçin Ortaklık Birçok ülke vardır ancak medeniyet tektir. Ulusun ilerlemesinin şartı, bu medeniyet içinde yer almasıdır. Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti nin Kurucusu 3

Avrupa Standartlarına Doğru İşbirliğinde 50 Yıllık Deneyim Almanya Federal Cumhuriyeti, Türkiye ye modernleşme ve Avrupa standartlarına uyum yolunda 50 yıldır refakat etmektedir. Almanya, bu zaman içerisinde Türkiye nin kamu ve özel sektörde sürdürülebilir gelişimine önemli katkılar sağlamıştır. Türkiye, başlangıçtan itibaren Alman Kalkınma İşbirliği içerisinde önemli bir yere sahip olmuştur. İki kıtayı birleştiren Türkiye, Hindistan ve Mısır dan sonra en çok mali ve teknik destek alan üçüncü ülke olmuştur. Mali taahhütler ölçü alındığında Türkiye ye en çok destek sağlayan ülke Almanya olmuştur. Türkiye nin Alman Kalkınma İşbirliği için taşıdığı özel anlam, iki ülke arasında geçmişten bugüne giderek güçlenen dostluk ilişkilerine dayanmaktadır. İkili ilişkiler, Mustafa Kemal Atatürk ün 1923 de çağdaş Türk Cumhuriyeti ni kurmasından bu güne dek istikrarlı bir biçimde sürdürülen batıya yönelimden olumlu yönde etkilenmektedir. Ayrıca Türkiye, coğrafi konumu itibariyle Avrupa için önemsiz sayılamayacak bir anlam taşımakta ve değişken bir bölgede dengeleyici olarak görülmektedir. Türkiye nin batıya yönelimi kurumsal olarak da belgelenmiştir: 1949 da Avrupa Kurulu na üyelik, 1952 de NATO üyeliği, 1995 de Gümrük Birliği ne üyelik. Günümüzde ulaşılan üst nokta ise 2005 yılında başlayan Avrupa Birliği (AB) ile üyelik müzakereleridir. Bu noktadan itibaren Türkiye, peyderpey Avrupa Birliği müktesebatını benimsemektedir. Diğer yandan tüm reform alanları için Brüksel den kapsamlı yapısal uyum destek - leri almaktadır. Buna paralel olarak Kalkınma İşbirliği ağırlığını ikili düzeyden Avrupa düzeyine aktarmaktadır. Türk-Alman Kalkınma İşbirliği nin yerini giderek Avrupa ortaklığı almaktadır. Ankara da ki Türkiye Belediyeler Birliği nden (TBB) Türkiye Büyük Millet Meclisi ne bakış. Kısa yollardan sinerjiler sağlanması önemli. Bu nedenle, Alman Teknik İşbirliği Kurumu (GTZ), Alman Kalkınma Bankası (KfW) ve Alman Kooperatifler Birliği (DGRV) nin Türkiye Ofislerinin Türk Bakanlıkları na ve Almanya Büyükelçiliği ne yürüme mesafesinde bulunmaları tesadüf değil. Bu ortaklığın hedefi, hukuk devleti koşulları çerçevesinde güçlü ve demokratik bir toplum ve sosyal piyasa ekonomisinin oluşturulmasıdır. Türkiye geçen 50 yıllık süre zarfında belirgin oranda değişmiştir. Tarıma ve ihracat sübvansiyonlarına dayalı ekonomisi ve nüfusun çoğunluğu kırsal alanda yaşayan bir ülkeden büyük oranda sanayileşen, rekabet edebilir nitelikte ve ihracata dayalı bir ekonomiye ve kentsel nüfusa sahip ülke oluşmuştur. Türkiye nin ekonomik alandaki gelişimi özellikle batı bölgelerini etkilemiştir. Buna karşın doğu bölgelerinde henüz gelişim yetersizlikleri ve bölgeden göç yaşanmaktadır. Gelişimi olumsuz etkileyen faktörler yüksek doğum oranı, eğitim ve mesleki eğitim imkanlarının yetersizliği, üretken istihdam imkanlarının eksikliği ve tarımsal verimin 4

düşüklüğüdür. Örneğin mali imkanları yetersiz olan belediyelerin acil ihtiyaçları olan su temini ve atık su arıtma tesisleri ile atık depolama sahaları eksiktir. İkili İşbirliği son yıllarda özellikle yerel altyapıların (yerel çevre yatırımları) ve Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin teknik danışmanlık ve kredi programları ile desteklenmesine yönelmiştir. Özellikle kalkınmada öncelikli illere (81 İl den 51 i) yoğunlaşmıştır. Gerçekleşen altyapı önlemleri insanların yaşam kalitelerine değerli katkılar sağlamıştır. Ekonomik İşbirliği orta ölçekli işletmelerin etkin biçimde teşvikine imkan vermiştir. Böylece KOBİ Sektörü işletme ve yatırım sermayelerine ulaşabilmiş ve yeni istihdam imkanları yaratılmıştır. Kalkınma İşbirliği özellikle zor ve gelişim için önem taşıyan, başka donörlerin desteklemediği ağırlık alanlarına (çevre ve KOBİ sektörü) yönelmiştir. Federal Hükümet böylece AB ve Dünya Bankası programlarını tamamlayıcı destek sağlamıştır. Birlikte Başlangıçlardan Bugüne Geriye Bakış Teknik İşbirliği çerçevesinde ilk ortak projelerin yürütülmesine 1958 yılında başlanmıştır. İki ülke arasında mütevazı bütçeler 1958 de bütçelerinin toplamı bugünün değeriyle 184.000 Euro olan üç küçük proje ile başlayan ancak kısa sürede Federal Hükümetin her yıl 40-50 milyon Euro ile desteklediği güçlü bir işbirliği gelişmiştir. Bugüne kadar Almanya tarafından sağlanan destek toplamda yaklaşık 3.7 milyar Euro ya ulaşmıştır. Elbistan Termik Santrali: En Büyük Ve Alanında Tek Örnek Proje 5

A S Y A İ L E A V R U P A A R A S ı N D A A T ı L A N 50 li yıllar: Sosyal Piyasa Ekonomisi Örnek Alınıyor İkinci dünya savaşından sonra Türkiye nin Avrupa ile Asya arasında, diğer bir ifadeyle Doğu ile Batı, Avrupalı ile İslam dünyası arasında köprü olarak büyük bir rol oynayacağı kısa sürede anlaşılmıştır. Bu rolünü başarıyla yerine getirebilecek seviyeye ulaşması için öncelikle Türkiye nin tarım ülkesinden sanayi ülkesi olma yolunda desteklenmesi gerekmektedir. Bu noktada, henüz genç bir ülke olan Almanya Federal Cumhuriyeti cazip bir ekonomi modeli sunmaktadır: Sosyal piyasa ekonomisi. Batı Almanya 50 li yılların sonlarında yaşadığı ekonomik mucizenin en üst noktasına ulaşmış ve çağdaşlık yolundaki bir ülke için iyi bir örnek oluşturmaktadır. Çaycuma Kağıt Fabrikası, Kuruluş 1966 Erzurum Çimento Fabrikası, Kuruluş 1967 60 lı ve 70 li Yıllar: Sanayi Ve Enerjiye Yatırımların Dönemi Alman Kalkınma İşbirliği, 60 ve 70 li yıllarda Türkiye yi kendi yolunda desteklemek için tüm imkanlar yelpazesini açmıştır. Geniş ürün temini ve stabilizasyon kredileri öncelikle zayıf olan devlet bütçesini güçlendirmeye katkı sağlamaktaydı. Sanayi alanına (çimento, inşaat, kağıt sanayi v.s.) devlet altyapısına, enerji üretimine (örn. Türk Alman İşbirliği nin en büyük ve alanında tek projesi olan 340 Milyon Euro değerindeki Elbistan Termik Santrali) ve Türk Kalkınma Bankalarına yapılan yüksek yatırımların yanı sıra Tarım ve Ormancılık alanına, etkin devlet yapılarının kurulmasına, yer altı kaynaklarının araştırılmasına ve Türk-Alman üniversitelerinin işbirliğine verilen destek, dönemin özelliğiydi. Bu yirmi yıl içerisinde, Türkiye nin sanayi yapısını oluşturacak temel atılmıştır ve bu temelin sağlam olmasına Alman Kalkınma İşbirliği nin katkısı büyük olmuştur. Keban Barajı: Doğu Anadolu İçin Enerji Kaynağı 80 li yıllar: Yerel Yönetimlerde Çevre Altyapısı 80 li yıllarda işbirliğinin yönü değişmiştir. Türkiye nin ekonomik gelişiminin büyük ekolojik sorunları da beraberinde getirdiği görülmüştür. Altyapı ve enerji en önemli faaliyet alanları olmaya devam etmiş ancak o dönemde dahi yenilenebilir enerji Keban Barajı Doğu Anadolu da Elazığ da dır. Elektrik üretimini ve sulamayı sağlamaktadır. Baraj ve su santrali 1974 yılında Alman desteği (Finansman hacmi 26 milyon Euro) ile yapılmıştır. Baraj, yakın doğunun ikinci büyük barajıdır. Fırat ve Karasu nehirleri baraja akmaktadır. 6

A S Y A İ L E A V R U P A A R A S ı N D A A T ı - kaynaklarının arayışı başlamıştır. Varolan termik güç santrallerine filtre tesisleri yapılmıştır. Aynı dönemde yerel yönetimlerde çevre altyapıları alanında işbirliği başlamış ve günümüzde yürütülen işbirliğinin en önemli aracı olmaya devam etmektedir. Ülkenin en büyük şehirlerinden İstanbul ve Ankara da modern su temini sistemleri, atık su tesisleri ile arıtma tesisleri kurulmuştur. Ev ve Ankara İçin Temiz Su Galata Köprüsü: İstanbul un Ulaşımda Atar Damarı Galata köprüsü İstanbul da Haliç in iki yakasında bulunan Eminönü nü ve Karaköy ü birbirine bağlar. Bugün ki köprünün yapımı Alman desteği ile (Finansman hacmi: 73.6 milyon Euro) 1992 de tamamlanmıştır. Köprünün tasarımını Alman inşaat mühendisi Fritz Leonhardt yapmıştır. Yapımı Thyssen firmasının da içinde bulunduğu bir konsorsiyum tarafından gerçekleştirilen köprü 114 kolon üzerine inşa edilmiştir. Galata köprüsü 1911 yılında MAN firması tarafından yapılan ilk yüzen köprünün yerini almıştır. Modern köprü bir önceki gibi iki katlı olarak yapılmıştır. 2002 yılından itibaren alt katta bulunan restoran ve kafeler de işletmeye açılmıştır. 2003 yılında mevcut tramvay hattının köprü üzerinden geçişi gerçekleşmiştir. Taşıt trafiğine açık sekiz ulaşım şeridine sahip olan Galata köprüsü, milyonların yaşadığı metropolün en çok kullanılan trafik damarlarından biridir. 80 li yılların sonunda Türkiye Başkentinin su kaynakları giderek yetersiz hale gelmiştir. Sağlanan su miktarı o yıllarda 2.3 milyon olan nüfusa yetmemektedir. Ayrıca hijyen koşulları yetersiz ve dağıtımdaki su kayıpları yüksektir. Türk-Alman İşbirliğinin örnek gösterilebilecek proje niteliğindeki yeni su tesisi ile nüfusun temiz su ihtiyacı ancak karşılanmaya başlanmıştır. O günden bu yana, sağlanan hijyenik suyun yanı sıra kanalizasyon sisteminin de iyileştirilmesi sonucu su kaynaklı hastalıkların oranı giderek düşmüştür. Su tesisinin toplam maliyeti 243.6 Milyon Euro tutarında olmuştur. Federal Hükümet projeye katılmıştır. Çayırhan da Duman Gazını Kükürtten Arındırma Tesisi: Türkiye de İlk Çevre Koruma Projesi Çayırhan santrali 1987 yılında Türkiye de ilk duman gazını kükürtten arındırma tesisine sahip olan santraldir. Öncesinde Ankara ilk kez toz ve kükürt-dioksit emisyonlarına sınır değerleri koymuştur. Federal Hükümet, Ekonomik İşbirliği kapsamında çevrenin korunmasına giderek daha fazla öncelik vermektedir ve Türkiye nin batısında bulunan kömür santralinin ek donanım maliyetini yaklaşık 39.6 Milyon Euro ile finanse etmiştir. Böylece enerji santralinin atık gazında bulunan kükürt dioksit konsantresi oranı halk, toprak, sular, bitki ve çiçek örtüsü için zararsız seviyeye düşürülebilmiştir. 7

sanayi atıklarının çevreye uygun bertarafına yönelik ilk projelerin uygulanmasına bu dönemde başlanmıştır. Mesleki eğitim ve kamu idaresinin desteklenmesine yönelik işbirliği yoğun biçimde geliştirilmiştir. Normlar ve standartlar (öncelikli sanayi ve çevre standartları) konularında, daha sonra gelecek olan Türkiye nin AB standartlarına uyumunu öngören politik gelişimin erken ele alımı olarak görülebilecek bir işbirliği yürütülmüştür. Bugün: Avrupa Standartlarına Uyum Türk ortak kurumlar ile yürütülen işbirliğinin ağırlıklı konu içerikleri Yerel Yönetimlerde Çevre Altyapıları, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Desteklenmesi ve Etkin Yönetim Yapılarının Desteklenmesi dir. Kalkınma İşbirliğinin tüm faaliyetleri bir büyük hedefi gözetmektedir: Türkiye nin Avrupa Standartlarına uyumunun desteklenmesi. 90 lı yıllar: Doğu ya Yönelim 90 lı yılların başında Alman Kalkınma İşbirliği yeniden yön değiştirmiş, o güne kadar Türkiye nin modern ve ekonomik olarak başarılı bir devlet olmasına yoğunlaşılmışken, artık ülkenin desteklenmesi gereken kalkınmada öncelikli bölgeleri öne çıkmaktadır. Zira Türkiye nin batısı başarılı bir sanayi bölgesi olarak kendini gösterirken, doğusu ve güneydoğusu bu gelişim hızına yetişememiştir. Bu durum nüfusun gelir dağılımına bakıldığında görülmektedir. Batıdaki gelir dağılımı oranı doğunun yaklaşık on katı fazladır. Dr. Eckart Cuntz, Almanya Federal Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi İkili Teknik ve Mali destek son 50 yılda Türkiye genelinde, 1990 itibariyle ise öncelikle daha az gelişmiş doğu bölgelerinde olmak üzere Türk kamu ve özel sektörünün gelişim seviyesine dikkate değer katkılar sağlamıştır. Alman Kalkınma İşbirliği bu farkın ortadan kaldırılabilmesi için öncelikli ve ağırlıklı olarak ülkenin doğusuna yönelme kararı almıştır. Teknik danışmanlık ve kredi programları ile belediyelerin altyapılarının güçlendirilmesinin yanı sıra orta ölçekli işletmelerin teknik ve mali olarak desteklenmesi, İkili Kalkınma İşbirliği nin marka işaretleri olmuştur. Mesleki eğitim, ekonominin desteklenmesi ve çevre gibi önemli alanlarda öncü rol oynamıştır. Gerçekleştirilen bilgi ve beceri aktarımı, Türkiye nin Avrupa Birliği ne üyelik yeterliliği için Almanya nın geleceğe yönelik katkısını göstermektedir. 8

Temiz Bir Çalışma Yerleşim bölgelerinde su yönetimi konusu 15 yılı aşkın bir süredir Türkiye ile Almanya arasında yürütülen Mali İşbirliği nin odağındadır. Almanya, kalkınmada öncelikli bölgeler başta olmak üzere, halkın içme suyu ve atık su sistemlerine kolayca ulaşımının sağlanması yoluyla Türk Hükümeti ni nüfusun yaşam kalitesini yükseltme çabalarında desteklemektedir. AB tahminlerine göre bu sektörde ki 2023 yılına kadar olan yatırım ihtiyacı tüm gözle görülür gelişmelere rağmen- 50 milyar Euro üzerindedir. Türk ortaklarının, mali, çevre, sağlık ve sosyal nitelikteki gereklilikleri sürdürülebilir biçimde yerine getirebilmeleri için Federal Hükümet finansman ve danışmanlık desteği ile her zaman yanlarındadır. 9

Röportaj : Kayseri Arıtma Tesisi Örnek Bir İşletmedir Öğleden sonra güneşinde Erciyes dağının karla kaplı zirvesi yoğun turuncu renkte parlamakta. Yaklaşık 4000 metre yüksekliği ile Türkiye nin ikinci yüksek dağı, ipek yolu üzerinde bulunan eski ticaret kenti Kayseri üzerinde bir kraliyet tacı Dr. Özgür Özdemir edasıyla durmakta. Türkiye de bir söz vardır: Kay- Şube Müdürü KASKİ, Atıksu Arıtma serilinin tuttuğu altın Kayseri olur. Kayseri halkı geçmişten bu yana iyi ticaret erbabı olarak tanınır. Kent, mavi gökyüzü altında son derece düzenli ve temiz bir etki bırakmakta. Yeni konut siteleri, Kayseri nin çevre bölgelerden göç aldığına, gelenlere iş ve ekmek sağladığına işaret etmekte. Bir çok alanın yanı sıra özellikle mobilya sanayi, iş imkanı sağlamakta. Atıksu ve Kanalizasyon İdaresi (KASKİ) nin Atık Su Arıtma Şube Müdürü 90 lı yıllarda İstanbul Teknik Üniversitesi nde Prof. Eroğlu nun öğrencisi olmuştur. Kendisi arıtma tesisinin yöneticisi olarak Türkiye de ismini duyurmuş, bilimsel alanda damlama yöntemiyle sulama araştırmalarına yönelmiştir. Arıtma tesisinin laboratuarlarında çalışan genç meslektaşları bilimsel deneyler yürütmektedir. İTÜ de Kayseri den sağlanan veriler ile çalışmaktadır. Kayseri de atık suyun arıtımı ve yeniden kullanımı düzenli ve sıkı kontrollere tabidir. Laboratuar 2008 Kasım ayından itibaren ISO sertifikalıdır. Dr. Özdemir mutluluğunu şu sözlerle ifade ediyor Böylece AB standartlarına tam anlamıyla ulaşmış bulunmaktayız. Kayseri, atık su arıtımı konusunda da becerisini kanıtlamış bulunmaktadır. Türk- Alman Mali İşbirliği kaynakları ile kurulan arıtma tesisi 2004 yılında işletilmeye başlamıştır. O günden bu yana tesis, Türkiye de örnek teşkil etmektedir. Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) örneğin, yerel yönetimlerde su yönetimi projeleri konusunda eğitimler düzenlemekte ve bu kapsamda Kayseri ile işbirliği yapmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Orman Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu da 2007 yılında Türk Çevre Günü kapsamında Kayseri arıtma tesisini diğer belediyelere örnek göstermiş ve övgüyle bahsetmiştir. Dr. Özgür Özdemir, Sayın Bakanın övgü dolu sözlerine özellikle sevinmektedir. Zira, Kayseri Kimya Mühendisi Fazilet Malik (sağda) ve asistanı suyu kontrol ediyorlar. 10

dır. Arıtılan su Karasu nehrine, buradan Kızılırmak üzerinden Ankara ya ulaşmaktadır. Çevrede dağılmış olarak yaşayan diğer 400.000 kişinin sisteme dahil edilebilmesi için tesisin genişletilmesi çalışmaları yakın zamanda gerekli olacaktır. Organik katı maddenin sudan ayrıştırıldığı tank Tesis, günlük 110.000 m3 atık su arıtımı üzerine kurulmuştur. Henüz kağıt üzerinde planlanmış olan bir sonraki genişletme aşamasında günlük 183.000 m3 kapasiteye ulaşılması öngörülmektedir. Tesise bağlı bulunan kanalizasyon şebekesi, üç yıl önce gerçekleşen bölge yapılanması öncesi eski şehir alanını kapsamaktadır. Burada 650.000 nüfus yaşamaktadır. Toplam 370.000 m2 ile devasa bir alan üzerine inşa edilen arıtma tesisinin kapasitesi 800.000 nüfus değeri (sınai ve özel atık suya denk düşen değer) üzerine kurulmuştur ve %90 oranında yararlanılmakta- Dr. Özdemir, arıtma tesisinin Kayseri halkına getirdiği önemli iyileştirmeleri şöyle ifade etmektedir: Su ekosistemini koruyoruz ve temiz bir temel su sağlıyoruz. Atık suyun uygun teknikle arıtılması insanlar için, kirli su ile temas etmedikleri için enfeksiyon hastalıklarının azalması anlamına gelmektedir. Çiftçiler arıtılan suyu yaz aylarında ekim alanlarının sulamasında kullanabilmektedir. Arıtma sonrası geriye kalan katı maddeden gaz oluşmaktadır. Bu gaz ile işletmede ihtiyaç duyulan elektriğin %30 u üretilmekte ve tüm tesisin ısınması sağlanmaktadır. Kayseri Arıtma Tesisi ne kuşbakışı 11

Yaşar Sarı Diyarbakır Su ve Kanalizasyon İdaresi (DİSKİ) Genel Müdürü Diyarbakır yaklaşık 600.000 nüfusu ile Doğu Anadolu nun önemli ekonomi merkezidir. Yeni yüzyılın başlarında halk, hijyenik olmayan koşulların neden olduğu hastalıklardan çok etkilenmekteydi. Su temini ve atık su arıtımı hizmetlerinin iyileştirilmesi büyük yarar sağlamıştır. Alman Kalkınma Bankası KfW ve Avrupa Yatırım Bankası (EİB) uygun faizli krediler ve teşvikler ile 82 Milyon Euro destek sağlamıştır. Kamusal kanal şebekesi genişletilmiş ve 2004 yılında yeni arıtma tesisi faaliyete geçmiştir. Arıtma tesisi çalışanlarının eğitimleri Alman uzmanlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Vaka 6000 5000 4000 3000 2000 1000 Diyarbakır da su kirliliğinden kaynaklanan hastalıklar artık geçmişte kaldı Hepatit A Dizanteri Tifo 0 1999 2001 2004 2006 Kaynak: Diyarbakır İl Sağlık Müdürlüğü Neden Kayseri örnek proje olmuştur? Dr. Özdemir için sorunun cevabı basit: KASKI, Türkiye de hiç de yaygın olmayan adımı atarak, suyun yeniden işlenmesi için bir teknik birim kurmuş ve burada nitelikli personel çalıştırmaktadır. Su sayaçları herkes için görülebilir biçimde tüketimi ölçmektedir. Kaçak bağlantılar engellenmekte, su sızıntıları tamir edilmektedir. Sözlerine şöyle devam etmekte: İnsanların düşünceleri değişmekte. Yirmi dört saat kalite talep etmekteler. Bir yerde sızıntı olduğunda hemen haberdar edilmekteyiz. Dr. Özdemir, artık insanların kirli suyun hastalıklara sebep olduğunu, sağlıklı suyun az olduğunu anladıklarından emin. Diğer yandan tüketime dayalı fiyatlandırmanın en iyi öğretici olduğu görüşünde. Türkiye de Yerleşim Alanlarında Su Yönetimi Sağlıklı Ve Temiz Bir Çevre İçin Federal Hükümet Türk-Alman Ekonomik İşbirliği çerçevesinde bugüne kadar, yerel yönetimlerde çevre altyapısı ve özellikle arıtma tesislerinin yapımı için yaklaşık 800 milyon Euro destek sağlamıştır. 100 milyon Euro desteğin daha sağlanması öngörülmüştür. 12 Belediyede yürütülen projeler tamamlanmıştır. Sonucunda 7.5 milyon insan için çevreyi ve sağlığı tehdit eden koşullar ölçülebilir oranda azaltılmıştır. Nehirler ve kıyı suları temizlenmiştir. Türkiye genelinde nüfusun %92 si temiz içme suyuna ulaşabilmektedir, kanalizasyon şebekesine bağlanma oranı %78 dir. 12

Modern Çöp Depoları Yaşam Kalitesini Yükseltmekte Hızla büyüyen nüfus ve sayıları giderek artan sanayi işletmeleri çöplerin bertarafını zorlaştırmakta, bunun sonucu sokaklarda biriken çöpler, kötü kokular ve enfeksiyon hastalıkları olarak kendini göstermektedir. Yerleşim alanlarında hijyenin sağlanabilmesi için vazgeçilmez olan ve İkili Ekonomik İşbirliği çerçevesinde atık bertarafına yönelik yürütülen üç örnek proje: Örnek Uygulama: Avrupa Standartlarında Çöp Toplama Denizli de çöpün sıkıştırılması Erzurum da çöp sahası için bilgilendirme Samsun çöp depolama sahasının açılışı, 2008 Denizli, 330.000 nüfusa sahip ve travertenleri ile dünyaca ünlü Pamukkale den fazla uzak olmayan kent, 2003 yılından bu yana Türkiye nin her yerinden Belediye Başkanlarının akınına uğramakta. Zira, ülkenin Avrupa standartlarındaki ilk depolama sahası Denizli de bulunmakta. Mali İşbirliği kapsamında Federal Hükümet 8.3 milyon Euro tutarında kredi sağlamıştır. Depolama alanında ortaya çıkan gazı iklime ve çevreye zarar vermeyecek şekilde toplayan ve yakan bir teknoloji ilk kez burada uygulanmıştır. Toplam nüfusları 120.000 olan 13 ilçe daha uygulama sahası kapsamındadır. Erzurum, (nüfusu 330.000) Türkiye nin doğusunda yer alan kent 2007 yılında yeni bir çöp depolama sahasına kavuşmuştur. Daha önce her tür atık dağınık bir alana yayılmaktaydı. Mali İşbirliği kaynaklarından (yatırım hacmi 14.2 milyon Euro) düzenli bir depolama sahası yapılmış ve bir Katı Atık Birliğinin kurulması desteklenmiştir. Ayrıca özel atıklar için bir ara depolama alanı ve sızma su bakımı ile tıbbi atıkların steril hale getirilmesi için de birer tesis yapılmıştır. Böylece depolama gazı zararsız hale getirilmektedir. Bu yolla her yıl yüzlerce ton Karbondioksite eşdeğer gaz tasarruf edilebilmektedir. Samsun Karadeniz bölgesindeki kent ikili Mali İşbirliği kaynakları ile finanse edilen en yeni katı atık deposuna sahiptir (yatırım hacmi 17.6 milyon Euro). Nisan 2008 de gerçekleşen resmi açılış töreni ile tesis işletilmeye başlanmıştır. Eski ve düzensiz çöp sahası yangın ve patlama riski ile güvenlik açısından büyük tehlike oluşturmaktaydı. Önemli ölçüde çevre kirliğine ve sağlık açısından tehlikeye yol açmaktaydı. Samsun nüfusunun (420.000) ve 12 çevre ilçe nüfusunun yaşam kalitesini sürdürülebilir biçimde iyileştirmiştir. 13

Krediler İş İmkanı Sağlıyor kaynaklardan KOBI lere kredi vermektedir. En son olarak yenilenen bir fon yaklaşık 90 milyon Euro ile güçlendirilmektedir. Programı Alman Kalkınma Bankası KfW yönetmekte ve finansmanı Avrupa Birliği ve Avrupa Kalkınma Bankası ile paylaşmaktadır. Özel Sektöre Destek Bu oto tamirhanesi gibi küçük işletmeler artık daha kolay kredi alabilmekte. Türkiye de ekonominin belkemiğini oluşturan Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ), ülke genelinde gelir ve iş imkanı sağlamaktadırlar. Federal Hükümet bu konuda şimdiye kadar 350 milyon Euro tutarında taahhütte bulunmuştur. Böylece ticari bankalara piyasada geçerli koşullarda krediler verilmektedir. Bu bankalar ise Köln de bulunan Alman Yatırım ve Kalkınma Topluluğu DEG, 1966 yılından bu yana Türkiye de faaliyetlerini sürdürmektedir. Bugüne kadar yaklaşık 60 proje kurumunun yatırımları için 400 milyon Euro kaynak sağlamıştır. Örneğin DEG Türkiye nin özel sektör tarafından gerçekleştirilen ilk rüzgar parkının müşterekidir. En son, bir Türk GSM kuruluşu için uzun vadeli ve üç haneli Milyon Euro tutarında kredi sağlamıştır. Böylece Türkiye de telekomünikasyon sektörünün gelişim hızına destek vermiştir. DEG, başta elektrik üretimi olmak üzere, özellikle altyapı geliştirme çalışmalarının ortaklaşa finansmanında potansiyel görmekte. DEG yatırımlarının odağında yenilenebilir enerjiler alanına yatırımlar bulunmaktadır. KOBI lere verilen krediler ile iş imkanlarının birbirine oranı 2500 Yeni iş yerleri KOBİ Kredileri 2000 1500 1000 500 Şekerbank: Küçük Girişimcilere Finansman Desteği Sağlar Şekerbank, Alman Kalkınma Bankası KfW nin önde gelen ortak bankalarındandır. Alman Hükümetinin desteği ile Şekerbank, ağırlık noktası Türkiye nin doğusu olmak üzere, küçük ve en küçük işletmeler için bir kredi programı oluşturmuştur. Şekerbank 1953 yılında şeker üreticileri için kooperatif banka olarak kurulmuştur. Bu nedenle Şekerbank, hedef kitle ile geçmişten bugüne süregelen yakın ilişkiler içerisindedir. Yaklaşık 250 şubesi ile küçük ve en küçük işletmelere yönelik desteğin daha da gelişmesi için gerekli koşullar mevcuttur. 0 Izmir Kocaeli Gaziantep Toplam Kaynak: KfW-Büro Ankara 14

Rayına Oturtuldu Türkiye ile yürütülen işbirliği, başlangıcından itibaren göz seviyesinde yürütülen bir ortaklık olmuştur: Almanya, Avrupa nın güney doğusundaki Türkiye nin öneminin bilincinde olmuş, Türkiye ise verilen hizmetin kalitesinin değerinin farkında olmuştur. Kalkınma İşbirliği, Türk kamuoyunda ve kaynak yetersizliği nedeniyle hükümet nezdinde hakkettiği ilgiyi bulamamış alanlara yönelmiştir: çevrenin korunması, katı atık ve atık su bertarafı, güvenli su temini, hava temizliğinin korunması. Ulaşılan sonuçlar kalıcı ilişkilerin taşıyıcı kolonları olmuştur. 15

Danışmanlık, Eğitim, Kalifikasyon Edindirme Marmaray Tüpgeçit Projesi Başlangıcı çok uzun zaman öncesine dayanmakta: İçinden raylı sistemlerin geçtiği bir tüp geçit sisteminin Asya ile Avrupa yı birleştirmesi fikri ilk kez 1860 da doğmuştur. İnşaatı ise 2004 yılından bu yana devam etmekte. Avrupa Yatırım Bankası (EİB), 2006 yılında GTZ IS i uluslararası bir konsorsiyumun lideri olarak görevlendirmiştir. Öngörülen, uzmanlardan oluşan bir ekibin İstanbul da 4 yıl süreyle Türk proje yüklenicisi DLH ya projenin etkin yönetiminde profesyonel destek vermesidir. Konsorsiyumun diğer üyeleri Lüksemburg menşeli LUXCONSULT firması ile İstanbul dan Türk mali müşavirlik firması KARDEN dir. Uygulama süresi: 2006 2011. Çalışmalar esnasında bulunan arkeolojik kazıların değerlendirilmesi çalışmaların gecikmesine neden olmakta. Finansman hacmi: 6,07 milyon Euro İkili Meslek Eğitimi Türkiye de 80 li yıllarda kalifiye teknik eleman ihtiyacı karşılanamamaktadır. Teknik İşbirliği, bu durumu değiştirmek amacıyla 15 yıl süreyle Türk-Alman Mesleki Eğitim Merkezleri (TAMEM) nin ve işletmelerüstü eğitim merkezlerinin kurulmasına imkan sağlamıştır. Uygulama süresi: : 1985 bis 2000 Finansman hacmi: 35 milyon Euro Enerji Verimliliği Türkiye de enerji tüketimi ekonomik büyüme oranının üzerinde artmaktadır. Başlıca sorun olarak, sanayi işletmeleri, iş yerleri ve konutlardaki enerji verimliliğinin düşüklüğü görülmektedir.teknik İşbirliği kapsamında Erzurum, çağdaş belediyelerde enerji yönetimine örnek bölge olmuştur. Yeni kurulan Enerji Danışma Merkezi 2005 yılında Türk Belediye Projeleri İletişim Ödülünü kazanmıştır. Uygulama süresi: 2002 2005 Finansman Hacmi: 1.79 milyon Euro 2007 Çevre Günü kapsamında yürütülen çöp toplama kampanyası Kamu Özel Sektör Ortaklığı (PPP) Türkiye de kamu kaynakları, şehir ulaşımından arıtma tesislerine ve çöp sahalarına kadar uzanan alanlarda yetersiz kalmakta. Kamu-Özel Sektör Ortaklığı (PPP), özel sermayeden de yararlanılan çözümler sunmakta. Alman Hükümeti tarafından görevlendirilen bir uzman ekip Hazine Müsteşarlığı ve diğer önemli kurumların yetkililerini PPP Projelerinin yürütülmesini sağlayıcı imkanlar hakkında bilgilendirmiştir. Uygulama süresi: 2001 2003 Finansman hacmi: 400.000 Euro Diyarbakır da kurulan yeni arıtma tesisi. İkili İşbirliği çerçevesinde görevlendirilen Alman uzmanlar, 1999 2005 yılları arasında DİSKİ nin modernizasyonuna teknik destek verdiler. 16

Bursa Çevre Danışmanlık Merkezi Alman desteği ile Bursa da kurulan Çevre Danışmanlık Merkezi, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelere (KOBİ) çevre mevzuatı hakkında bilgi edinme imkanı sağlamakta ve uluslararası piyasalardan gelen çevreye uygun üretilmiş ve ekolojik açıdan güvenilir kalitede ürünlere olan talebe cevap verebilmelerine yardımcı olmaktadır. Ayrıca KOBİ ler atıkların engellenmesi ve enerjinin rasyonel kullanımı ile üretim maliyetlerini düşürmeleri için desteklenmektedir. Uygulama süresi: 1997-2003 Finansman hacmi: 2.61 milyon Euro Kamu Hizmetlerinin Modernizasyonu Türkiye de kamu hizmetlerinin modernizasyonunda Almanya nın desteğinden yararlanılmıştır. Personel yönetimi uzmanları, iki yıl süreyle Devlet Personel Başkanlığı na (DPB) teknik danışmanlık hizmeti vermiştir. Projenin sonunda DPB yetkilileri, personelin nitelik ve nicelik olarak iyileştirilmesine yönelik bir kamu personeli yönetim stratejisi geliştirmiş ve uygulamaya konulmasını sağlamıştır. Uygulama süresi: 2001 2002 Finansman hacmi: 300.000 Euro Biber kurutma alanı. Piyasa, güvenilir ekolojik ürünler talep etmekte. İnsan Kaynakları ve Yönetimin Geliştirilmesi Ekonomik İşbirliği çerçevesinde Devlet Planlama Teşkilatı nın personel yönetimi yeni ve sağlam temellere oturtulmuştur. Modern planlama ve değerlendirme metotları artık kurum içi temel süreçler olarak uygulanmaktadır. Proje kapsamında uzun yıllar eğitim alan çalışanların büyük bölümü günümüzde kurumun karar mercilerinde görev yapmaktadır. Uygulama süresi: 1996 2006 Finansman hacmi: 2.05 milyon Euro Diyarbakır Belediyesinin Modernizasyonu Diyarbakır Su ve Kanalizasyon İşletmeleri İdaresi günümüzde Türkiye nin en gelişmiş işletmeleri arasında sayılmaktadır. Alman Hükümeti tarafından görevlendirilen uzmanlar, mali birim ve diğer birimlerin yeniden yapılandırılmasının yanı sıra nitelikli personelin işe alımında ve bilgi işletim sistemleri ile maliyeti karşılayan ücretlendirme modellerinin geliştirilmesinde danışmanlık yapmışlardır. Uygulama süresi: 1999 2005 Finansman hacmi: 4.08 milyon Euro Twinning (Eşleştirme) Projeleri Bu projelerin hedefi, Türkiye ye AB yasa ve mevzuatının üstlenilmesinde ve idari kapasitelerin güçlendirilmesinde destek sağlamaktır. Söz konusu projeler, yatırımın desteklenmesi için bir ajansın kurulması, Sermaye Piyasası Denetleme Kurulu na danışmanlık hizmeti verilmesi veya Vergi İdaresinin güçlendirilmesi konularını ele almaktadır. Alman kamu görevlileri üyelik sürecinde danışman olarak Türk partnerlerine AB mevzuatının uygulanmasına ilişkin bilgi ve deneyimlerini aktarmaktadır. Uygulama süresi: 12 ve 24 ay Finansman hacmi: değişmekte 17

Yeni Yön Tayini Bir Bakış Federal Hükümet, İkili İşbirliği çerçevesinde sağladığı klasik desteğin yönünü Aralık 2008 itibariyle Avrupa Kalkınma İşbirliğine yöneltmiştir. Böylece Türkiye ye Avrupa Birliği ne üyelik yolunda refakat etmekte, bu kez Avrupa Kalkınma İşbirliği kapsamında güçlü partner olarak desteğini sürdürmektedir. 2008 yılında çevre, iklimin korunması ve ekonominin desteklenmesi alanlarında önemli programlar üzerinde mutabık kalınmıştır. Bu programlar da halen devam etmekte olan projeler gibi planlamaya uygun olarak tamamlanacaktır. Bu nedenle Alman Kalkınma İşbirliği Kurumları birkaç yıl daha Türkiye de varlıklarını sürdürmeye devam edecektir. Aynı şekilde Federal Alman Çevre Bakanlığı 2008 yılında iklimin korunması ve biyolojik çeşitlilik alanlarında projeler uygulamaya başlamıştır. Bu projeleri Alman Teknik İşbirliği Kurumu (GTZ) ve Alman Kalkınma Bankası (KfW) uygulamaktadır. Ancak gelecekte Alman Kalkınma İşbirliği ağırlıklı olarak Avrupa Birliği (AB) ile yürütülen işbirliği çerçevesinde olacaktır. AB şimdiden sağladığı yıllık 500 milyon Euro üzerinde finansman ile Dünya Bankası nın yanı sıra Türkiye ye destek veren donörler arasında açık ara ile en büyükler arasındadır. AB nin harcadığı her bir Euro nun 20 Cent i Almanya nın katkısıdır. Federal Hükümet, AB kaynaklarının olabildiğince etkin ve Alman Kalkınma İşbirliği nin önem verdiği amaçlara uygun biçimde kullanılması için gereken etkisini kullanacaktır. Alman Kalkınma İşbirliği Kurumları için yeni bir perspektif daha oluşmuştur; zira giderek artan oranda başka donör kurumlar GTZ ve KfW den kendileri için proje ve programlar yürütmelerini istemekte ve bunları finanse etmektedir. Bu kapsamda örneğin KfW, AB nin en küçük, küçük ve orta ölçekli işletmelerde yeni iş imkanlarının sağlanmasını öngören Küçük İşletme Kredi Programı nı (SELP) yönetmektedir. Yine Konya demiryolu sisteminin Asya ve Avrupa Kalkınma Bankaları tarafından ve KfW ile birlikte geliştirilmesi öngörülmüştür. Muhtemelen Diyarbakır da Katı Atık Bertarafı projesi de AB ile ortak finanse edilecektir. Ankara da ki Avrupa Komisyonu Delegasyonu Ekonomi Bölümü Başkanı Ulrike Hauer (en solda) Küçük İşletme Kredi Programı na (SELP) katılan bir pastaneyi ziyareti esnasında. Türkiye deki en küçük, küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik kredi programı 2002 yılında Avrupa Birliği tarafından başlatılmıştır ve Alman Kalkınma Bankası KfW tarafından yürütülmektedir. Böylece Made in Germany Kalkınma İşbirliği önümüzde ki dönemde de Türkiye de izlerini bırakacak ve gelişim sürecinin devamına da damgasını vuracaktır. 18

Planlama Ve Uygulamada Güçlü Alman kalkınma politikası yapısal olarak yoksulluğun giderilmesine yöneliktir ve doğal kaynakların korunmasını ve geliştirilmesini hedef almaktadır. Sürdürülebilir ekonomik ve sosyal kalkınma konsepti, dezavantajlı nüfus gruplarının eğitime, sermayeye, iş imkanlarına ve gelire daha iyi ulaşmasını sağlayıcı koşulların iyileştirilmesini içermektedir. Almanya nın uluslararası alanda önder rol oynadığı sektörlerde sahip olduğu teknolojik bilgi birikiminin aktarımı ve yatırımı, aynı zamanda Almanya için de fayda sağlamaktadır. 19

Türk Köy Kooperatifleri İçin Yeni Bir Yaşam Bir Örnek Proje Küçük çiftçiler, Alman Kooperatifler Birliği DGRV uzmanlarının danışmanlık hizmetinden memnuniyet duymakta. Özellikle de kadınlar. Hayvanların bakım ve süt üretiminde yükün büyük bölümünü onlar taşımakta. Örneğin süt, hayvan ve ahırların hijyeni konusunda aldıkları eğitimler sonucunda, süt ve peynir üretiminde üretilen iyi yem alabilmekte ve maliyet giderlerinden tasarruf etmektedir. Yapılan ek mekanlar Bölge Birliği ne, sundukları eğitimin kapsamını genişletme imkanı sağlamıştır. Büyükelçilikten Süt Sağma Makineleri Türkiye de sütün el ile sağılması halen çok yaygındır. Erzurum un uzak bir ilçesi olan Olur da el ile sağım giderek sona ermekte. Almanya Büyükelçiliği seçilmiş küçük çiftçilere sağım makineleri temin etmiş. Bu makineler üzerindeki ilk eğitimleri Alman Kooperatifler Birliği DGRV üstlenmiş. DGRV çiftçilere hayvanların bakımı ve süt hijyeni konusunda da eğitim vermiş. Kooperatif çalışmalarının iyileştirilmesi de eğitim konularına dahil. Kastamonu da kadın çiftçilere ahırlarda eğitim verilirken miktar ve kalite açışından daha yüksek verim almaktalar. Artan gelir ile evlerinin küçük ihtiyaçlarını giderebiliyor, çocuklarına daha kolay giyecek ve okul malzemesi alabiliyorlar. Bunun yanı sıra bir de yatırım destekleri var. Bu kapsamda Bölge Birliği 2008 de bir yem işletmesi kurmuş. Üyeler kendi hammaddelerinden Profesör, Deneyimli Uzman Servisi (SES) için Türk-Alman Edebiyat Mirasını Düzenliyor Bonn da bulunan Deneyimli Uzman Servisi (SES) uzmanlarından Leipzig li Prof. Dr. Gerald Wiemers, 1997 yılında İstanbul da vefat eden roman yazarı ve Alman dil bilimci Traugott Fuchs un geride bıraktığı eserlerinin katalog haline getirilmesine 2007 yılında yardımcı olmuş. Edebi miras 26 kartonu doldurmuştur. Fuchs, 1933 den sonra Türkiye deki üniversite eğitimini etkileyen 100 ün üzerinde Alman bilim adamından biridir. Deneyimli Uzman Servisi için yürütülen katalog çalışması alışılmadık bir görev olmuş. Kurumu görevlendirenlerin çoğu, örneğin ürün geliştirme gibi uygulamaya yönelik konularda destek isteyen küçük ve orta ölçekli işletmelerdir. SES in 1983 yılında kuruluşundan itibaren çok sayıda uzman onursal görev olarak karşılığında ücret almadan Türkiye de 90 ın üzerinde çalışma gerçekleştirmiştir. Orman işçileri doğru budamayı öğreniyor 20