Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sosyal Güvenliği ile İlgili SGK Genel Yazısı Sosyal Güvenlik Bülteni Tarih : 01.06.2015 Sayı : 2015/20 Konu İçerik : Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sosyal Güvenliği ile İlgili SGK Genel Yazısı : 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 5510 Sayılı Yasanın Ek 9uncu maddesi kapsamında Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklarla, 10 Günden Az Çalıştırılacaklar Hakkında SGK Genel Yazısı. Genel Yazıyı Yayımlayan Kurum Genel Yazının Yayınlanma Tarihi Genel Yazının Konusu SGK 27.04.2015 Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı Bilindiği üzere, 6552 sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun ile 5510 sayılı Sosyal Siortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa Ek 9 uncu madde eklenerek ev hizmetlerinde çalışanların sosyal güvenliği ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan düzenlemeler neticesinde, 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (c) bendi Ev hizmetlerinde çalışanlar (Kanunun ek 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamında sigortalı olanlar ile ücretle aynı kişi yanında ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar hariç) sigortalı sayılmazlar şeklinde değiştirilmiştir. 5510 sayılı Kanunun 1/4/2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ek 9 uncu maddesi ile ev hizmetlerinde çalışanlar, bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından Başaran Nas Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş a member of PricewaterhouseCoopers, BJK Plaza, Süleyman Seba Caddesi No:48 B Blok Kat:9 Akaretler Beşiktaş 34357 İstanbul-Turkey T: +90 (212) 326 6060, F: +90 (212) 326 6050, www.pwc.com/tr
çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olanlar ile aynı veya farklı gerçek kişi yanında 10 günden az çalışanlar şeklinde ikiye ayrılmış olup bu kapsamdaki sigortalılar 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır. Buna dayanarak, 1 Nisan 2015 tarihli Resmi Gazetede Ev Hizmetlerinde 5510 Sayılı Kanunun Ek 9uncu Maddesi Kapsamında Sigortalı Calıştırılması Hakkında Tebliğ yayımlanarak bu konudaki usul ve esaslar düzenlenmiştir. Son olarak SGK, 27 Nisan 2015 tarihinde yayımladığı Genel Yazı ile konuyla ilgili tereddüte düşülen hususlarda detaylı açıklamalarda bulunmuştur. Buna göre; Hastanede Yapılan Bakım ve Özel Şöförlük Ev Hizmetleri Çocuk, yaşlı ve özel bakıma muhtaç kimseler için hastanede yapılan bakımlar da ev hizmetlerinde çalışma olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, ev içinde yaşayanları evden alarak alışverişe, gezmeye götüren, boş zamanını evin bölüm ve eklentilerinde geçiren şoförlük hizmeti ev hizmeti sayılacaktır. Üçüncü Dereceye Kadar Akrabalar 5510 sayılı yasanın 6-b maddesi ile aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısısmlar arasında ve aralarında dışardan kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılmadıklarından, aynı evde oturan üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar tarafından ev hizmeti işlerini yapanlar ek 9uncu madde kapsamında sigortalı sayılmayacaktır. Kişilerin bu kapsama girip girmedikleri öncelikle Kimlik Paylaşım Sistemi kullanılmak suretiyle, ihbar ve şikayet halinde de denetim yoluyla tespiti yapılacaktır. Hizmet Çakışması 1)Ek 9uncu madde kapsamında Ev Hizmetlerinde çalıştırılanlar da diğer SSK lı sigortalılar gibi aynı anda birden fazla işveren yanında sigortalı olarak çalıştırılabileceklerdir. 2)Kanuna göre 4-b (Bağkur) sigortalısı olup aynı zamanda ev hizmetlerinde çalıştırılanların ay içinde ev hizmetinde çalıştıkları günlerde 4-b sigortalılıkları geçerli olmayacak ve bu günlerde 4-a SSK sigortalısı olacaklar, diğer günlerde tekrar 4-b Bağkur sigortalılıkları devam edecektir. 3)4-c kapsamında memur olarak çalışmakta olan kişinin aynı zamanda ev hizmetlerinde de çalışması halinde 4-c (emekli sandığı) sigortalılığı devamedecektir. 2
4) SGK isteğe bağlı sigortalılığına prim ödeyen kişinin, ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalışması halinde isteğe bağlı sigortalılığı sona erdirilecektir. 5) 5510 sayılı yasanın ek 5inci maddesi kapsamında Tarım ve Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Olarak Çalışanlar, ek 6ncı maddesi kapsamında ticari taksi, dolmuş vb. toplu taşıma aracı işyerleriyle Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılanlar ve 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamında olup da aynı zamanda Ev Hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalışanların bu sigortalılıkları iptal edilip, ek 9uncu madde kapsamında sigortalı tescili yapılacaktır. Ek 9uncu madde kapsamından çıktıklarında talepleri olup olmadığına bakılmaksızın eski sigortalılıkları tekrar devam ettirilecektir. 6) 4-a (SSK) çalışması nedeniyle emekli aylığı alan kimsenin ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışması halinde tercihine göre sosyal güvenlik destek primine tabi olacak veya tüm sigorta kollarına tabi olup ve aylığı kesilecektir. Kanunun 4-b maddesine tabi olarak Bağ-Kur dan, 4-c maddesine tabi olarak Emekli Sandığından yaşlılık, emekli aylığı ve adi malulluk aylığı alanların ek 9uncu madde kapsamında çalışması halinde sosyal güvenlik destek primine tabi olacaklardır. Diğer yandan, sürekli işgöremezlik geliri alanların ek 9uncu madde kapsamında 10 gün ve daha falza sğreyle çalışmaları halinde gelirleri kesilmeyecektir. Malulluk aylığı alanlardan ise, bu kapsamda çalışması halinde aylıkları kesilecektir. İşveren Yükümlülükleri 1) 10 gün ve daha fazla süreyle ev hizmetlerinde sigortalı çalıştıranlar aylık prim ve hizmet belgesi düzenlemeyecek ve kendilerine e-bildirge şifresi verilmeyecektir. İlk yapılan beyanda bir değişiklik olmadığı sürece işveren adına tahakkuk edecek olan primleri çalışmayı takip eden ayın sonuna kadar ödeyeceklerdir. Süresinde ödenmeyen primlere gecikme zammı ve gecikme cezası uygulanacaktır. 2) 10 gün ve daha fazla süreyle sigortalı çalıştıranlar SGK ya verecekleri bildirge ile tescilleri yapılacaktır. Çalışmanın ilk başladığı ay için 10 günden az bildirim yapılabilecektir. Söz konusu bildige, işverenin kendisi tarafından SGK ya verilecektir. Ancak, bu konuda vekalet verilmiş olan üçüncü kişilerce de bu işlem yapılabilecektir. 3
3) 10 günden az çalıştırma sebebiyle çalıştıran tarafından sadece iş kazası ve meslek hastalığı primi ödenen sigortalının aynı ay içinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalıştırılacağının beyan edilmesi halinde sigortalının işe giriş tarihi çalışmanın geçtiği aydaki en eski tarih olarak esas alınacaktır. 4) Ev hizmetlerinde aynı işveren tarafından ikiden fazla bildirim yapılması halinde dosya denetime sevkedilecek ve sonuca göre işlem yapılacaktır. 5) Ay içinde yapılan çalışma bildirgede bildirilen çalışılacak gün sayısından az olması halinde, yine bildirgede Eksik gün nedeni doldurulmak suretiyle ek-1 bildirge ile kuruma verilecektir. Ek 9 madde kapsamında çalışanlar için eksik gün nedeni olarak; 01- İstirahat 04- Gözaltına alınma 05- Tutukluluk 10- Genel hayatı etkileyen olay 11- Doğal afet 12- Birden fazla 14- Diğer 15- Devamsızlık 18- Kısa çalışma ödeneği Seçilebeileceği belirtilmektedir. Kuruma beyan edilen kazancın değişmesi halinde, aynı ay içinde Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge nin F-Sigortalının İşten Ayrılma/Durum Değişiklikleri kısmının SPEK bölümünün doldurularak SGK ya verilecektir. 6) Ev Hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanların işten ayrılışları ayrılma tarihini takip eden 10 gün içinde Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge nin F-Sigortalının İşten ayrılma/durum Değişiklikleri kısmının İşten Ayrılış tarihi ve İşten Ayrılış Nedeni kısmının doldurulup Kuruma verilmesi gerekmektedir. İşten ayrılış nedeni olarak; 8- Emeklilik 9- Malulen emeklilik nedeniyle 10- Ölüm 11- İş Kazası sonucu ölüm 12- Askerlik 13- Kadın işçinin evlenmesi 14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması 4
18- İşin sona ermesi 22- Diğer nedenler 36- Doğum nedeniyle işten ayrılma Kodlarından uygun olanı seçilecektir. 7) Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalıştırılanların İş Kazası ve Meslek Hastalığı bildirimleri İş Kazası ve Meslek Hastalığı bildirim formu düzenlenerek veya www.turkiye.gov.tr adresinden e-hizmetler menüsü altındaki Ev Hizmetleri İş Kazası Bildirimi kısmından yapılacaktır. 8) Ev hizmetlerinde 10 günden az süreyle çalışanların bildirimi her bir çalışma için ayrı ayrı olmak üzere Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştırılacaklara İlişkin başvuru Formu ile çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar ikamet edilen yerdeki en yakın üniteye yapılacaktır. Çalışmanın takipeden aylarda yapılması halinde formun Çalışma devamlı mı? kısmı işaretlenecektir. Bu işaretleme yapıldığı taktirde takip eden aylarda formun tekrar düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Söz konusu başvuru ayrıca www.turkiye.gov.tr adresinden e-hizmetler menüsü içinde 4-a 10 günden az süreli ev hizmetleri işveren başvuru sorgulama kısmnın seçerek de başvuru yapılabilecektir. Bu yolla başvuru yapılması halinde ayrıca kağıt ortamında bildirge vermeye gerek bulunmamaktadır. Sigortalıların Prim Yükümlülükleri 1) Ek 9 uncu madde kapsamında 10 günden fazla 30 günden az bildirimi yapılan sigortalıların, kalan süreleri için genel sağlık sigortası primlerini kendilerinin ödemeleri gerekmektedir. Ay içindeki eksik kalan günleri için isteğe bağlı olarak prim ödeyenler, eksik günler için ayrıca genel sağlık sigortası primi ödemelerine gerek bulunmamaktadır. 2) Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanlar için yapılacak bildirim sonrasında sigortalı için ayrıca %32,5 oranında uzun vadeli sigorta primi ve genel sağlık sigortası primi tescili otomatik olarak oluşturulacak, bu tahakkukun çalışmanın geçtiği ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi gerekecektir. Bu süre içinde ödenmeyen tahakkuklar süre geçtikten sonra ödenemeyecek ve o ay için tescil kaydı kaptılacaktır. Bu tesciller aylık olarak yapılacaktır. Bu kapsamda çalıştırılan kimsenin ay içinde 30 günü kapsayacak şekilde 4-a SSK tescili olması halinde bu tescil yapılmayacaktır. 30 günden az tescilinin bulunması halinde ise kalan günler için aylık tescil yapılacaktır. 5
3) 10 günden az çalışan kimsenin aynı zamanda Bağkur tescilinin olması, 4-c emekli sandığı tescilinin olması veya yaşlılık ve emekli aylığı alması halinde iş kazası meslek hastalığı yönünden tescil kaydı yapılacak, ancak %32,5 prim tescili yapılmayacaktır. 4) Sürekli işgöremezlik geliri alanların ev hizmetlerinde 10 günden az çalışması halinde ise %32,5 prim tescili oluşturulacaktır. 5) Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışan kişinin aynı zamanda Bağkur kapsamında isteğe bağlı sigortalı da olması halinde adlarına tescil edilen %32,5 primi ödemeleri halinde, prim ödedikleri aya ait isteğe bağlı sigortalılıkları durdurulacaktır. 6) Sigortalı aynı zamanda kısmi süreli olarak SSK lı 4-a statüsünde çalışıp aynı zamanda ev hizmetlerinde 10 günden az çalışma yapması halinde, 4-a tescilinden arta kalan günler için 4-a kapsamında isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilecektir. Ev hizmetlerinde çalışan yabancılar 5510 sayılı Kanunun ek 9 uncu maddesi kapsamında yabancı uyruklu sigortalılar da çalıştırılabilecek, ancak yabancıların ülkemizde çalıştırılması çalışma iznine bağlı olduğundan gerçek kişi işverenler, Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Sigrotalı Olarak Çlıtrılacaklara İlişkin Bildirge ile müracaatlarında sigortalıların çalışma iznini de bildirgeye ekleyeceklerdir. Ayrıca, ev hizmetlerinde yabancı uyruklu sigortalılar kısmi süreli olarak çalıştırılamayacak olup, bunlar için 30 gün üzerinden prim ödenecektir. İlgili Genel Yazının metnine aşağıdaki bağlantı aracılığıyla ulaşabilirsiniz. SGK Genel Yazısı Saygılarımızla, Bilgütay YAŞAR Ortak, YMM Celal ÖZCAN Direktör Sosyal Güvenlik Hizmetleri 6