Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 57, Kasım 2017, s. 253-276 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 19.10.2017 13.11.2017 Yrd. Doç Dr. Zafer BAŞKAYA Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü zafer.baskaya@bilecik.edu.tr BİLECİK İLİNİN RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ VE METRİSTEPE RÜZGAR ENERJİSİ SANTRALİ Öz Artan nüfusa, gelişen teknolojiye ve sanayileşmeye paralel olarak Dünya da ve Türkiye de elektrik enerjisi tüketimi giderek artmaktadır. Bu durum gerek üreticileri gerekse kullanıcıları çevreye daha az zararlı ya da zararsız enerji kaynaklarına sevketmektedir. Yenilenebilir enerji kaynakları arasında rüzgâr enerjisi, en büyük potansiyele ve kullanım alanına sahiptir. Rüzgar enerjisi yerli, dışa bağımlı olmayan, doğal ve tükenmeyen, gelecekte de aynı oranda temin edilebilecek, asit yağmurlarına ve atmosferik ısınmaya yol açmayan, CO2 emisyonu olmayan, doğal bitki örtüsüne ve insan sağlığına olumsuz etkisi bulunmayan, fosil yakıt tasarrufu sağlayan, radyoaktif etkisi olmayan, teknolojik gelişimi hızlı, döviz kazandırıcı bir kaynaktır. Rüzgar enerjisinde üretilen elektriğin oldukça ekonomik oluşu da bu enerjiye olan ilgiyi artırmaktadır. Bu çalışmada; yenilenebilir enerji kaynaklarından olan rüzgâr enerjisinin Bilecik İli Potansiyeli incelenmiş ve Bilecik İlinin faal tek rüzgar enerji santrali olan Metristepe Rüzgâr Enerji Santrali değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Enerji Kaynakları, Yenilenebilir Enerji, Rüzgar Enerjisi, Bilecik, Metristepe Rüzgar Enerji Santrali.
WIND POWER POTENTIAL IN BILECIK PROVINCE METRİSTEPE WIND POWER PLANT Abstract In parallel with the increasing population, developing technology and industrialization, electricity consumption in the world and in Turkey is increasing. This urges both producers and users to choose energy sources which are less harmful or environmentally harmless. Among renewable energy sources, wind energy has the greatest potential and area of use. Wind energy is a domestic, natural and nonending, non-radioactive, non-toxic source which is not dependent on import. It can be supplied in the same amount in the future but it does not lead to acid rain or atmospheric warming or produce CO2 emissions or harm the natural flora and human health, and it provides fossil fuel-saving, has a rapid technological development and brings foreign exchange earning. The fact that the electricity generated in wind energy is very economical also increases the interest in this energy. In this study; the potential of wind power was investigated as a source of renewable energy in particular context of Bilecik province, which is located in the centre and northwest of Turkey. In this scope, Metristepe Wind Power Plant, which is the only wind power plant currently operating within Bilecik province, was examined. Keywords: Energy Resources, Renewable Energy, Wind Energy, Bilecik, Metristepe Wind Power Plant 254 1. GİRİŞ Günümüzde stratejik öneme sahip olan elektrik enerjisi, ülkelerin gelişmişliğinin ve kendi kendine yeterliliğinin de önemli bir ölçütüdür. Dünya nüfusunun hızla artması, sanayileşme, şehirleşme ve teknolojik araç ve gereçlerin insan hayatında yoğun bir şekilde yer alması enerji tüketimini yüksek miktarlara çıkarmıştır. Fabrikalar, atölyeler, evdeki elektronik araçlar, sokak aydınlatmaları, demiryolu taşımacılığı hatta elektrikle çalışan otomobiller gibi birçok alanda enerji temel girdi durumuna gelmiştir. Bütün bu gelişmeler enerji tüketimini her yıl %4-5 oranında arttırmaktadır (Aydın, 2013: 31). Tüm dünyada artan nüfusa ve gelişen teknolojiye bağlı olarak kişilerin elektrik enerjisine olan ihtiyaçları da artış göstermektedir. Elektrik enerjisi üretiminde kullanılan mevcut fosil kaynaklarının sınırlı/sonlu olmaları gün geçtikçe azalmaları ve bir gün tükenecek olmaları nedeniyle, bir yandan elektrik enerjisi tasarruf çalışmaları sürdürülürken, diğer yandan da yenilenebilir kaynaklar kullanılarak elektrik enerjisi üretilmesi üzerinde çalışmalar büyük bir hızda devam etmektedir. Yenilenebilir kaynakların elektrik enerjisi üretiminde kullanılması için yapılan çalışmaların dışa olan bağımlılığı azaltmasından dolayı, ülkelerin geleceği için önemi açıktır. Bu kapsamda yürütülen çalışmalardan biri de son yıllarda dünyada ve özellikle Avrupa da büyük bir gelişim gösteren rüzgar potansiyellerinin kullanılmasıyla elektrik enerjisi üretilmesidir (http://www.ruzgarenerjisidergisi.com//yazar/engin-deniz/turkiye de-ruzgar-enerjisiningelecegi/5.html).
Enerjiye olan ihtiyacın ve tüketimin giderek artığı günümüzde, fosil yakıtların kullanımı küresel iklim değişimi ve sera gazı emisyonlarının önemli sebeplerinden bir olarak görülmektedir. Fosil yakıtlı santrallerin elektrik üretiminde neden olduğu çevresel etkiler rüzgar enerji santrallerinde en az düzeydedir. Rüzgar enerjisi aynı zamanda doğal yolla elde edilen bir enerji olduğundan havayı kirletmez ve düşük maliyetli bir enerji türüdür. Fosil yakıtlar tükenen kaynaklardır. Ancak rüzgâr enerjisi, tükenmez, sonsuz bir enerji kaynağıdır. Dünyanın enerji rezervlerinin tükenme süreleri yaklaşık olarak kömür için 200, gaz için 65, petrol için 40 yıl iken, bu süre rüzgâr enerjisi için sonsuzdur (Dereli, 2001). Dünya daki enerji tüketim hızı fosil yakıtların oluşum hızının yaklaşık 300 bin katıdır. Yani bir günde yaklaşık bin yıllık fosil yakıt oluşumu tüketilmektedir (Yılmaz vd, 2003: 401). Rüzgar enerjisi; doğal, yenilenebilir, temiz ve sonsuz bir güç olduğundan kaynağı güneştir. Güneşin dünyaya gönderdiği enerjinin %1-2 gibi küçük bir miktarı rüzgar enerjisine dönüşmektedir Güneşin, yer yüzeyini ve atmosferi homojen ısıtmamasının bir sonucu olarak ortaya çıkan sıcaklık ve basınç farkından dolayı hava akımı oluşur. Bir hava kütlesi mevcut durumundan daha fazla ısınırsa atmosferin yukarısına doğru yükselir ve bu hava kütlesinin yükselmesiyle boşalan yere, aynı hacimdeki soğuk hava kütlesi yerleşir. Bu hava kütlelerinin yer değiştirmelerine rüzgar adı verilmektedir. Diğer bir ifadeyle rüzgar; birbirine komşu bulunan iki basınç bölgesi arasındaki basınç farklarından dolayı meydana gelen ve yüksek basınç merkezinden alçak basınç merkezine doğru hareket eden hava akımıdır. Kısacası, Rüzgar gücü güneş enerjisinin dolaylı bir şekli olduğundan yeryüzünün her bölgesinin eşit bir şekilde ısınmayışı ve buna bağlı olarak oluşan alçak ve yüksek basınç merkezlerinin karşılıklı etkileşimi sürecinin eseridir (Doğanay, 1998: 440). Rüzgâr gücünden elektrik elde eden ülkelerin başında ABD gelmektedir. ABD Dünya rüzgâr enerjisi üretiminin %26 sına tek başına sahiptir. %22,4 ile Çin ikinci sırada, %7,9 ile Almanya üçüncü sırada yer alır. (http://www.enerji.gov.tr/tr-tr/sayfalar/temiz-enerji). 255 Rüzgar enerjisi yerli, dışa bağımlı olmayan, doğal ve tükenmeyen, gelecekte de aynı oranda temin edilebilecek, asit yağmurlarına ve atmosferik ısınmaya yol açmayan, CO2 emisyonu olmayan, doğal bitki örtüsüne ve insan sağlığına olumsuz etkisi bulunmayan, fosil yakıt tasarrufu sağlayan, radyoaktif etkisi olmayan, teknolojik gelişimi hızlı, döviz kazandırıcı bir kaynaktır. Ayrıca kısa sürede devreye alınabilmekte ve kısa sürede demonte edilebilmektedir. Bunun yanı sıra istihdam olanağına sahiptir ve fiyat artma riski yoktur. Tüm bu olumlu katkılarının yanında gürültü, görsel ve estetik kirlilik, kısmi kuş ölümleri, 2-3 km lik alan içinde radyo ve TV alıcılarında parazitlere neden olması gibi birtakım dezavantajları da vardır. Fakat rüzgar türbini teknolojisinde gelinen bugünkü nokta, tüm bu olumsuz etkileri son derece azaltmış tolere edilebilir düzeye indirmiştir. İlk türbin modelleri yeni ve daha büyük modellere göre daha gürültülüyken, şu anki modern türbinler oldukça sessizdirler. Kuş sığınakları ve kuşların toplu olarak yaşadıkları yerlere rüzgar santralleri kurulmamasına dikkat edilerek ve kuşların önemli göç yolları da rüzgar santrali kurulmasında göz önünde bulundurularak kuş ölümlerinin en aza indirilmesi söz konusudur. Görüldüğü gibi bu kadar çok avantaja sahip bir enerji kaynağı olan ve oldukça yüksek bir potansiyele sahip olduğumuz rüzgardan elektrik enerjisi üretiminde faydalanılması şüphesiz kaçınılmazdır. Kuruluş aşamasında yüksek sermaye ve teknoloji gerektiren rüzgâr enerjisi, işletme aşamasında hammadde gerektirmediği için maliyeti düşük olan bir enerji kaynağıdır. Rüzgâr enerjisi teknolojilerindeki gelişmeler ve rüzgâr enerji uygulamalarının yaygınlaşması
maliyetleri daha da düşürmektedir. Rüzgâr enerjisi en ucuz yenilenebilir enerji kaynaklarındandır. Uygun rüzgâr alanlarında, geleneksel fosil yakıtlar ve nükleer enerji ile rekabet edebilecek düzeyde olan rüzgar enerjisinin maliyetleri de rüzgâr teknolojisi geliştikçe ve kullanım alanları arttıkça düşmektedir Enerji dar boğazı Türkiye nin devamlı gündeminde olan bir sorundur. Türkiye son yıllarda enerji dar boğazını aşmak ve fosil yakıtların kullanımını azaltmak, enerji açığını kapatmak ve enerji konusunda dışa bağımlılığa ve maliyetlerin yüksekliğine çözüm olabilecek olan rüzgâr enerjisinden hem yerli olması hem de potansiyelinin yüksek olmasından dolayı, rüzgar enerjisi uygulama alanlarını artırmaya çalışmaktadır (Kapluhan, 2017:306). Türkiye, Avrupa da rüzgâr enerjisi potansiyeli en ümit verici olan ülke olmasına rağmen yapılan çalışmaların geç başlamasının yanısıra yeterli olmaması, gerekli teşviklerin sağlanamaması ve yasal boşluklar, istenilen düzeye ulaşılmasını engelleyen nedenler arasında görülmektedir. 2. TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİ POTANSİYELİ VE KULLANIM DURUMU Türkiye, rüzgar enerji potansiyeli yüksek bir ülkedir. Devlet Meteoroloji işleri Genel Müdürlüğü teşkilatı rasat istasyonlarından bazılarında ölçülmekte olan yıllık rüzgar rasatları, 1984 yılında Türkiye Rüzgar enerjisi doğal potansiyeli adı altında, ilk kez 1984 yılında yayımlanmıştır. Bu rüzgar rasatları, Türkiye nin farklı bölgelerindeki yıllık ortalama rüzgar esiş hızları ve yıllık rüzgar gücü yoğunluklarını, bir bir fikir verebilecek sıklıkta hesaplamışlardır. Bu rasatlar ve hesapların sonuçlarına göre, Türkiye de yıllık rüzgar hızı, 2,5 m/sn olarak hesaplanmıştır. Türkiye de ticari boyutta elektrik üretimi yapabilecek olan ilk rüzgar türbini 1984 yılında Çeşme de bulunan Altınyunus otelinin bahçesine kurulmuştur. Bu yıllarda zaten dünya genelinde de rüzgar enerjisi teknolojileri henüz gelişmekte olup büyük ticari rüzgar çiftliklerinin kurulumu henüz başlamamıştır. Özellikle Avrupa da 1990 lı yılların başından itibaren rüzgar çiftlikleri kurulmaya başlamasına rağmen ülkemizde ilk rüzgar santrallerinin kurulumu 1998 yılında olmuştur. Türkiye de rüzgar enerjisinin asıl miladı yine Çeşme de 1998 yılının Şubat ayında kurulumu tamamlanan her biri 500 kw gücünde 3 türbinden oluşan Germiyan RES ile başlamıştır. Bu santral o yılların kanun ve regülasyonuna göre bir fabrikanın enerji tüketiminin karşılamak amaçlı otoprodüktör tesisi olarak kurulmuş ve sonrasında lisanslı projeye çevrilmiştir. 1998 yılının Ağustos ayında ise yine Çeşme de her biri 600 kw gücünde 12 adet türbinden oluşan ARES RES işletmeye başlamıştır. Üçüncü adım ise 2000 yılında Bozcaada da her biri 600 kw gücünde 17 adet türbinden oluşan Bozcaada RES in kurulmasıyla atılmıştır. ARES RES ve Bozcaada RES santralleriyap-işlet-devret modeliyle yapılmış olup 20 yıllık işletme döneminden sonra devlete devir edilecektir. 2003 yılında İstanbul Hadımköy de Germiyan RES gibi kendi enerjisini üretme amacıyla otoprodüktör lisansı ile kurulmuş her biri 600 kw gücünde 2adet türbinden oluşan Sunjüt rüzgar santrali kurulmuştur ve halen işletmededir. Yukarı bahsedilen bu dört santral yenilenebilir enerjiye dair herhangi bir yasa yönetmelik olmadan kurulmuş ve işletilmiştir. 2005 yılında Yenilenebilir Enerji Kanunu nun çıkmasından sonra rüzgar enerji santralinden üretilen elektriğe alım garantisi getirilmiş ve teknolojik ilerlemelerle beraber sektöre ilgi artmaya başlamıştır. 2000-2007 yılları arasında geliştirilen yaklaşık 4.000 MW proje herhangi bir yarışmaya tabi tutulmadan lisanslanmış ve bunların büyük çoğunluğu şu anda 256
işletmeye geçmiştir. 21 Mayıs 2009 tarihli Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesinde, rüzgar enerjisi kurulu gücünün 2023 yılına kadar 20.000 MW a çıkarılmasının hedeflendiği belirtilmektedir. Bu amaca ulaşabilmek için, ülkemizde mevzuat düzenlemeleri ile yenilenebilir kaynak kullanan santrallardaki elektrik üretimi için bir destekleme mekanizması oluşturulmuş olup, özel sektör yatırımcıları rüzgar enerjisi santrallarının inşası konusunda teşvik edilmektedir. EPDK 1 Kasım 2007 tarihinde rüzgar enerjisi için tüm ülke genelinde başvuru alacağını bildirtikten sonra bir gün içinde 78.000 MW başvuru yapılmıştır. Bu başvuru kapasitesi Türkiye nin o yıllarda olan kurulu gücünün yaklaşık 2 katına isabet etmektedir. Gerek EPDK nın gerek TEİAŞ ın böyle bir başvuruda seçme eleme kriterini daha önce belirlememesinden gerekse başvuru için ölçüm zorunluluğu olmaması ve teminat yeterliliğinin çok düşük olmasından dolayı bu boyutta bir başvuru kapasitesi oluşmuştur. Yaklaşık 3 yıl boyunca bu başvurular ile ilgili seçme eleme kriteri oluşturacak bir mekanizma kurulamamış sonrasında ise yayınlanan yarışma yönetmeliği ile üretilecek kwh başına en yüksek katkı payını verecek olan yatırımcının TEİAŞ ın bildirmiş olduğu bağlantı kapasitesini almaya hak kazanacağı bir yarışma düzeni oluşturulmuştur. Ağırlıklı olarak 2011 yılı içerisinde yapılan yarışma sonuçlarında yaklaşık 8.000 MW lık üretim lisansı EPDK tarafından verilmiş ve toplamda yaklaşık 12.000 MW lık bir üretim lisansı oluşmuştur. 2011 yılının sonunda Türkiye de rüzgar enerjisi kurulu gücünün 1.805 MW olduğu düşünülürse yaklaşık 10.000 MW üzerinde proje stoğu oluşmuştur. Aşağıdaki grafikte Türkiye de ki rüzgar enerjisi kurulu gücünün yıllar içindeki artışı görülmektedir. 2017 yılı Temmuz ayı itibari ile rüzgar enerjisinde kurulu güç 6483,9 MW a ulaşmıştır. 2023 yılı sonu hedefi olan rüzgar enerjisinde 20.000 MW kurulu güç hedefi mevcut yasa-yönetmelik ve elektrik talebindeki düşüşden dolayı pek mümkün görülmemektedir. İyimser bir tahminle önümüzdeki yıllar boyunca ortalama olarak yıllık 1.200 MW kurulum ile 2023 yılı sonunda maksimum 15.000 MW kurulu güce ulaşması beklenmektedir. Kötümser bir senaryoda ise 2023 yılı sonunda rüzgar enerjisi kurulu gücü 12.000 MW seviyesinde ulaşması beklenmektedir (Kısar, Haziran 2016: 27). Şekil 1. Türkiye Rüzgâr Enerji Santrallerinin kurulu güç bakımından yıllara göre değişimi. 257 Kaynak: TUREB Temmuz 2017.
Şekil 1 de görüldüğü üzere Türkiye nin Rüzgar Enerji Santrallerinin kurulu gücü 2007 yılında sadece 146,3 MW iken 2017 yılı Temmuz ayı itibariyle 6.483,9 MW yükselmiştir. 2007 yılsonu ile 2017 yılı Temmuz ayı sonuna kadar aradan geçen yaklaşık 10 yılda Rüzgar Santralleri kurulu gücü yaklaşık 44,3 kat artmıştır. Türkiye Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası (REPA), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı na bağlı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından 5 ayı aşkın bir süre içerisinde 200m x 200m ölçülerinde hazırlanmış, Türkiye coğrafyasının tüm kara ve deniz alanlarını kapsayacak şekilde üç ayrı nümerik hava analiz modelinin uzun yıllara ait gerçekleşmiş meteorolojik parametrelerle geriye doğru çalıştırılması sonucu üretilmiş rüzgâr veri atlasıdır. Bu çalışma ile 30, 50, 70 ve 100 m yüksekliklerdeki yıllık, mevsimlik, aylık ve günlük rüzgâr hız ortalamaları, 50 ve 100 m yüksekliklerdeki yıllık, mevsimlik ve aylık rüzgâr gücü yoğunlukları, 50 m yükseklikteki yıllık kapasite faktörü, 50 m yükseklikteki yıllık rüzgâr sınıfları, 2 ve 50 m yüksekliklerdeki aylık sıcaklık değerleri, yer seviyesinde ve 50 m yükseklikteki aylık basınç değerleri ortaya konulmuştur.ayrıca REPA ile denizlerimizde, kıyılarımızda ve yüksek rakımlı bölgelerimizde daha önce tespit edilemeyen potansiyeller görünür hale gelmiştir. Rüzgâr enerjisi uygulamalarını etkileyen tüm faktörler tematik haritalara dönüştürülerek, Coğrafi Bilgi Sistemi (GIS) tabanlı bir REPA V.01 yazılım geliştirilmiş ve rüzgâr kaynak bilgilerinin çok yönlü bir şekilde analiz edilmesine imkân tanınmıştır (İİYESR, 2012: 68, 69). Şekil 2. Türkiye Rüzgar Atlası 258 Kaynak: https://www.mgm.gov.tr/genel/ruzgar-atlasi.aspx, 2017. 2007 yılında gerçekleştirilmiş olan Türkiye Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası (REPA)
ile ülkemizde yıllık rüzgâr hızı 8,5 m/s ve üzerinde olan bölgelerde en az 5.000 MW; 7,0 m/s nin üzerindeki bölgelerde ise en az 48.000 MW büyüklüğünde rüzgâr enerjisi potansiyeli bulunduğu tespit edilmiştir (ETKB, 2009). EİE-DMİ işbirliği ile ortak proje olarak hazırlanan Türkiye rüzgâr atlası, rüzgâr enerji kaynağının değerlendirilmesinde ön referanstır. Ülkemiz rüzgâr enerjisi teknik potansiyeli açısından Avrupa da birinci sıradadır (Akgün, 2006: 38). Türkiye nin kıyı şeritleri, yüksek alanlar ve dağların tepesiyle açık alanların yakınındaki alanlar en iyi rüzgar potansiyeli alanlarıdır. Türkiye nin en şiddetli yıllık ortalama rüzgâr hızları batı kıyıları boyunca, Marmara Denizi çevresinde ve Antakya yakınında meydana gelmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının verilerine göre Türkiye nin 50 m. deniz rüzgâr gücü potansiyeli 17.393,20 MW için toplam rüzgâr gücü potansiyeli 131.756,40 MW tır (Tablo 1, 2). Tablo 1. Türkiye Toplam Rüzgâr Gücü Potansiyeli (50 m) Rüzgâr Sınıfı Rüzgâr gücü (W/m2) Rüzgâr Hızı (m/s) Toplam potansiyel (MW) 3 300 400 6,5 7,0 83.906,96 4 400-500 7,0 7,5 29.259,36 5 500-600 7,5 8,0 12.994,32 6 600-800 8,0 9,0 5.399,92 7 >800 > 9,0 195,84 Toplam 131.756,40 MW Tablo 2. Türkiye Deniz Rüzgâr Gücü Potansiyeli (50m) Rüzgâr Sınıfı Rüzgâr gücü (W/m2) Rüzgâr Hızı (m/s) Toplam potansiyel (MW) 259 3 300 400 6,5 7,0 6.929,92 4 400-500 7,0-7,5 5.133,20 5 500-600 7,5-8,0 3.444,80 6 600-800 8,0-9,0 1.742,56 7 >800 >9,0 142,72 Toplam 17.393,20 MW Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği nin Temmuz 2017 raporuna göre ise, Türkiye de halen mevcut işletmede 157 rüzgâr enerji santrali bulunmaktadır. Bu santrallerin toplam kurulu gücü 6.483,9 megavatı bulmaktadır (Tablo 3). Şekil 3 de görüleceği üzere faaliyette olan RES lerin büyük bir bölümü Ege, Marmara kıyılarıyla Hatay civarında yoğunlaşmıştır. PROJE ADI Tablo 3. İşletmedeki Rüzgâr Enerji Santralleri (RES) ve Mevcut Durumları KURULU GÜÇ (MW) (Temmuz 2017 İtibariyle) İL TÜRBİN GÜCÜ İŞLETMEYE GİRİŞ TARİHİ Ada 2 RES 4,60 Balıkesir 2 MW 2015 AdaRES 10,00 İzmir 2 MW 2015 AirRES-4 60,80 Kırklareli 3,2 MW 2017 Akbük II RES 21,00 Muğla 2,5 MW 2016 Akbük RES 9,60 Aydın 2,4 MW 2015 Akbük RES 31,50 Aydın 2,1 MW 2009 AKRES 45,00 Manisa 2,5 MW 2000 Aksu RES 72,00 Kayseri 2 MW 2012 Akyurt RES 14,70 Tokat 2,1 MW 2016 Alacatı RES 16,00 İzmir 2 MW 2016
Aliağa RES 19,20 İzmir 2,4 MW 2014/2016 Amasya RES 40,00 Amasya 2,5 MW 2008 ARES 7,20 İzmir 0,6 MW 1998 Atik Belen RES 18,00 Hatay 2 MW 2014 AyRES 5,40 Çanakkale 1,8 MW 2011 Ayyıldız RES 28,20 Balıkesir 3 MW/3,3 MW 2009/2017 Bağarası RES 48,00 İzmir 2,4 MW 2015 Balabanlı RES 50,60 Tekirdağ 2,3 MW 2014 Balıkesir RES 143,00 Balıkesir 2,75 MW 2012 Bandırma RES 30,00 Balıkesir 1,5 MW 2006 Bandırma RES 89,70 Balıkesir 3 MW/3,3 MW 2009/2010/2014 Bandırma RES Ext. 21,50 Balıkesir 2,5 MW 2012 Bandırma-3 RES 41,80 Balıkesir 2,5 MW 2008/2016 Barbaros RES 12,45 Tekirdağ 2,85 MW/3.2 MW 2016/2017 Belen RES 48,00 Hatay 3 MW 2009/2010/2012 Bereketli RES 32,00 Tokat 3,2 MW 2016 Bergama RES 120,00 İzmir 2,5 MW/3 MW 2007/2016 Berg RES 69,95 İzmir 3,2 MW/2,75 MW 2017 Biga RES 60,80 Çanakkale 3,2 MW 2015 Bozcaada RES 10,20 Çanakkale 0,6 MW 2000 Bozyaka RES 19,70 İzmir 2,5 MW/2,4 MW 2012/2016 Burgaz RES 14,90 Çanakkale 0,8MW/0,9MW 2007 Çamseki RES 20,80 Çanakkale 2MW/0,8MW 2009 Çanta RES 47,50 İstanbul 2,5 MW 2013/2014 Çatalca RES 93,00 İstanbul 3 MW 2008/2016 260 Çataltepe RES 16,00 Balıkesir 2 MW 2010 Çataltepe RES 12,00 İstanbul 3 MW 2016 Çerçikaya RES 57,00 Hatay 3 MW 2015 Çeşme RES 10,70 İzmir 0,5 MW/2,3 MW 1998/2017 Çeşme RES 18,00 İzmir 3 MW 2015 Daşpazarı RES 39,00 Mersin 3 MW 2011 Dares Datça RES 29,60 Muğla 0,8MW/0,9MW 2008 Demirciler RES 23,30 Osmaniye 1,7MW/2,85MW 2016 Demircili RES 40,00 İzmir 2,5MW 2016 Dilek RES 24,00 K.Maraş 2,4 MW 2015 Dinar RES 115,00 Afyon 2,3 MW 2013 Dinar RES Ext 77,00 Afyon 2,75MW 2016 Düzova RES 51,50 İzmir 2,5 MW 2009/2010/2012/2013 Edincik RES 77,40 Balıkesir 2,5MW/2,4 MW/3 MW 2013/2015/2016 Ege RES 9,20 İzmir 2 MW 2015 Elmalı RES 30,00 Mersin 2 MW 2016 Enez RES 21,60 Edirne 2,5 MW/3,3 MW 2008/2016 Fatma RES 64,00 Muğla 3,2 MW 2016/2017 Fuat RES 33,00 İzmir 3,3 MW 2015/2016 GERES 30,00 Manisa 2,5 MW 2014/2015 Germiyan RES 12,00 İzmir 2 MW 2016 Geycek RES 168,00 Kırşehir 2MW/3 MW 2013/2014
Gökçedağ RES 135,00 Osmaniye 2,5 MW 2009/2010 Gök RES 35,75 Manisa 2,75 MW Günaydın RES 20,75 Balıkesir 2,5 MW/ 2,75 MW 2012/2014 Gündoğdu RES 9,60 Bursa 2,4 MW 2016 Harmanlık RES 52,80 Bursa 3,3 MW 2015 Hasanbeyli RES 50,00 Osmaniye 2,5 MW 2014 Hilal-2 RES 9,90 Mersin 3,3 MW 2015 İncesu RES 29,20 Afyon 3,3 MW/2 MW 2014/2016 İntepe RES 55,70 Çanakkale 0,8MW/2MW 2007/2014/2016 Kangal RES 78,00 Sivas 2 MW 2014/2015 Kanije RES 64,00 Edirne 3,2 MW 2016 Kapıdağ RES 28,00 Balıkesir 2 MW 2013/2014 Karabel RES 3,00 İzmir 3,4 MW 2016 Karaburun RES 120,00 İzmir 2MW/3 MW 2013 Karacabey RES 30,00 Bursa 2,5 MW 2016 Karaçayır RES 12,60 Sivas 2,1 MW 2016 Karadağ RES 10,00 İzmir 2,5 MW 2012 Karadağ RES 18,00 İzmir 3 MW 2016 Karadere RES 19,20 Kırklareli 1,6 MW 2014/2016 2014 Karakurt RES 12,00 Manisa 2 MW 2007 Kartaldağı RES 17,25 Gaziantep 3,45 MW 2017 Kavaklı RES 52,80 Balıkesir 3,3 MW 2014 Keltepe RES 29,90 Balıkesir 0,9MW/2 MW 2009/2014/2016 Kemerburgaz RES 24,00 İstanbul 2 MW 2008 261 Kınık RES 51,20 İzmir 3,2 MW 2016 Kıyıköy RES 28,00 Kırklareli 2 MW 2014 Kıyıköy RES 45,00 Tekirdağ 3 MW 2015 Kırkağaç RES 34,20 Manisa 2,85 MW 2016 Konakpınarı RES 14,70 Sivas 2,1 MW 2016 KORES 25,00 İzmir 2,5 MW 2012/2015 Korkmaz RES 25,20 İzmir 2,5 MW 2014 Koru RES 52,80 Çanakkale 3,3 MW 2015 Kozbeyli RES 32,20 İzmir 2 MW 2012/2013 Kurtkayası RES 45,60 Kayseri 2,4 MW 2016 Kuyucak RES 40,90 Manisa 0,9MW/2MW 2010 / 2015 Madranbaba RES 20,00 Aydın 2 MW 2013 Mahmudiye RES 29,90 Çanakkale 2,3 MW 2010 Mare Manastır RES 56,20 İzmir 0,8MW/0,9MW/2,3 MW 2006/2007/2016 Mazı-3 RES 30,00 İzmir 2,5 MW 2011 Mersin Mut RES 42,00 Mersin 3 MW 2010/2013 Metristepe RES 40,00 Bilecik 2,5 MW 2011 Mordoğan RES 31,50 İzmir 2,1 MW 2014 Mordoğan RES 15,00 İzmir 3 MW 2016 Mut RES 52,80 Mersin 3,3 MW 2015 Ortamandira RES 11,20 Balıkesir 1,6 MW 2015 Ova RES 18,00 Aydın 2 MW 2016
Ödemiş RES 21,00 Aydın 3 MW 2015 Paşalimanı RES 0,80 Balıkesir 0,8 MW 2013 Petkim RES 51,00 İzmir 3 MW 2016 Pitane RES 4,80 İzmir 2,4 MW 2014 Poyraz RES 77,10 Balıkesir 2 MW/0,9MW/2,35MW 2012/2013/2016 Poyraz RES 32,00 Balıkesir 3,2 MW 2016 Poyrazgölü RES 34,50 Balıkesir 2 MW 2015 Salman RES 27,50 İzmir 2,75 MW 2014 Samurlu RES 43,90 İzmir 2 MW/2,35 MW 2012/2013/2017 Saray RES 6,95 Tekirdağ 2 MW/2,35 MW 2012/2016 SaRES 24,75 Çanakkale 2,75 MW 2010/2011 Sarıkaya RES 30,00 Tekirdağ 2MW/0,8MW 2009 Sarıtepe RES 57,00 Osmaniye 2,85 MW 2016 Sayalar RES 57,20 Manisa 2MW/0,9MW 2008/2013 Sebenoba RES 63,70 Hatay 2MW /3 MW 2008/2015 Seferihisar 21,00 İzmir 3 MW 2016 Seferihisar II RES 12,00 İzmir 3 MW 2017 Senkoy RES 36,00 Hatay 3 MW 2012/2014 Seyitali RES 41,50 İzmir 2,3 MW/2,35 MW 2011/2015/2016 Silivri RES 45,00 İstanbul 2,5 MW 2014 Sincik RES 27,50 Adıyaman 2,5 MW 2013 262 Soma RES 264,10 Manisa 2MW/0,9MW 2011/2012/2014/2015 Soma RES 120,00 Manisa 2,5 MW/3 MW 2007/2016 Söke RES 30,00 Aydın 2 MW 2010 Söke RES 49,50 Aydın 3,3 MW 2015 Sunjüt RES 1,20 İstanbul 0,6 MW 2006 Susurluk RES 75,00 Balıkesir 2,5 MW/3 MW 2012/2017 Süloğlu RES 66,00 Kırklareli 3,3 MW 2015 Şadıllı RES 38,50 Çanakkale 2,75MW 2014 ŞahRES 105,00 Balıkesir 3 MW 2011/2013 Şamlı RES 113,40 Balıkesir 3 MW /1,8 MW 2008/2010 Şenbük RES 27,70 Hatay 3 MW 2013 Şenbük RES 38,10 Hatay 3MW/3,3 MW 2010/2014 TepeRES 0,85 İstanbul 0,85MW 2006 Tepe RES Ext. 5,00 İstanbul 2,5 MW 2016 Tire RES 26,20 İzmir 1,7 MW/3.2 MW 2016/2017 Tokat RES 52,00 Tokat 2,5 MW/3 MW 2010/2011/2017 Turguttepe RES 24,00 Aydın 2 MW 2010 Uluborlu RES 61,20 Isparta 1,7 MW 2016 Umurlar RES 36,40 Balıkesir 2 MW 2014/2017 Urla RES 15,00 İzmir 3 MW 2016 Urla RES 18,00 İzmir 3 MW 2016 Uşak RES 54,00 Uşak 1,5 MW 2013 Yahyalı RES 52,80 Kayseri 2,4 MW 2015 Yahyalı RES 82,50 Kayseri 3,3 MW 2016/2017 Yalova RES 54,00 Yalova 1,5 MW 2016 Yaylaköy RES 15,00 İzmir 3 MW 2016
Yuntdağ RES 60,00 İzmir 2,5 MW 2011/2014 Zeliha RES 25,60 Kırklareli 3,2 MW 2016 Zeytineli RES 50,00 İzmir 2,5 MW 2013 Zincirli RES 12,00 Kayseri 2,4 MW 2016 Ziyaret RES 76,00 Hatay 2,5MW/2,7 5MW 2010/2011/2013/2014 Toplam Kaynak: TUREB, Temmuz 2017. 6.483,9 MW Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği nin Temmuz 2017 raporuna göre, işletmedeki rüzgar santrallerinin bölgelere göre dağılışına bakıldığında RES lerin en fazla Ege Bölgesi (%39,88) ile Marmara Bölgesi nde (%34,57) yoğunlaştığı görülmektedir. Bu bölgeleri %13,71 ile Akdeniz Bölgesi takip etmektedir. İç Anadolu Bölgesi nin oranı ise %8,30 iken, Karadeniz (%2,85) ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri en az düzeydedir. Şekil 3. İşletmedeki RES lerin Bölgelere Göre Dağılışı 263 Kaynak: Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu, Temmuz 2017: 15,16. Temmuz 2017 itibariyle RES lerin illere göre dağılışına bakıldığında ise en fazla RES in İzmir (%20,57), Balıkesir (%16,49) ve Manisa (%10,03) illerinde kurulduğu görülmektedir. Bu illeri Hatay, Çanakkale, Osmaniye, Kayseri, Afyon, İstanbul, Aydın, Kırklareli, Mersin, Kırşehir, Tekirdağ, Muğla ve Sivas gibi iller takip etmektedir. İşletmedeki RES ler içerisinde Bilecik ilinin payı ise %0,62 kadardır.
Şekil 4. İşletmedeki RES lerin İllere Göre Dağılışı Kaynak: Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu, Temmuz 2017: 16. Türkiye, rüzgâr enerji santrallerine inşa halindeki 32 santrali ekleyerek, bu alandaki kurulu gücünü artırmaya çalışmaktadır. Türkiye yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını ve çeşitliliğini artırmayı planlamaktadır. Bu amaçla da halen 32 rüzgâr enerji santralinin yapımı devam etmektedir (Tablo 4). İnşa halindeki rüzgârenerji santrallerinin faaliyete geçmesiyle mevcut kurulu güce 808,98 MW lık ilave olacaktır.(tablo 4). 264 Tablo 4. İnşa Halindeki Rüzgâr Enerji Santralleri (RES) (Temmuz 2017 İtibariyle) PROJE ADI GÜÇ (MW) İL TÜRBİN GÜCÜ Akdağ RES 23,63 Konya 2,625 MW Akres Ext. 10,00 Manisa 2,5 MW Amasya Ext. 42,00 Amasya 3,3 MW Ardıçlı RES 52,80 Konya 3,3 MW Atik Belen RES 12,50 Hatay 2.5 MW Bağlar RES 102,30 Konya 3,3 MW Balabanlı RES- faz3 25,20 Tekirdağ 3,6 MW Cerit RES 57,60 Kahramanmaraş 3,6 MW Çatalbük RES 25,20 Aydın 2.1 MW Datça RES 12,50 Muğla 2.5 MW Dikili RES 5,00 İzmit 3,6 MW Eber RES 39,00 Afyonkarahisar 3,9 MW Elmalı RES 9,90 Mersin 3,45 MW Esenköy RES 32,40 Yalova 3,6 MW Fatma RES-faz3 16,00 Muğla 3,2 MW Geriş RES 12,00 Muğla 3 MW Gökdağ RES 10,20 Kocaeli 1,7 MW Göztepe RES 3,00 Çanakkale 3,4 MW Kalfaköy RES 10,20 Balıkesir 1,7 MW
Kangal RES-faz 3 50,00 Sivas 2 MW/2,1 MW Karova RES 30,15 Muğla 1,7 MW/2,85 MW Kartaldağı RES 48,30 Gaziantep 3,45 MW Kınık RES-faz2 3,20 İzmir 3,2 MW Kurtini RES 14,40 Mersin 3,6 MW Kürekdağı RES 36,00 Bursa 3,6 MW Mersin RES Ext.2 10,35 Mersin 3,45 MW Mersin RES Ext.3 10,35 Mersin 3,45 MW Sarpıncık RES 7,50 İzmir 2,5 MW Seferihisar II RES 9,00 İzmir 3 MW Tire RES 24,70 İzmir 1,7 MW/3,2 MW Tokat RES Ext. 42,00 Tokat 3 MW Yenihisar RES 21,60 Aydın 2,4 MW Toplam 808,98 MW Kaynak: TUREB, Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu, Temmuz 2017: 21 Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği nin Temmuz 2017 raporuna göre, Türkiye de inşa halindeki Res lerin bölgelere göre dağılışına bakıldığında en fazla inşa halinde RES in olduğu bölgeler İç Anadolu (%28,27) ve Ege (%26,06) bölgeleridir. Bu bölgelerde inşa halindeki RES lerin tamamlanmasıyla bu bölgelerin RES kurulu gücü diğer bölgelere göre önemli bir artış gösterecektir. Bu bölgeleri sırasıyla Marmara (%15,08), Akdeniz (%14,23), Karadeniz(%10,38) ve Güneydoğu Anadolu(%5,97) bölgeleri izlemektedir. İnşa halindeki RES lerin illere göre dağılımında ise İzmir ili %22,06 ile birinci sıradadır. Bu ili sırasıyla Muğla, Kahramanmaraş, Sivas, Gaziantep, Aydın ve Mersin gibi iller takip etmektedir. Bu sıralamalar ve oranlarda RES sayısından ziyade kurulu güç potansiyeli dikkate alınmaktadır. 265 Şekil 5. İnşa halindeki RES lerin Bölgelere Göre Dağılışı. Kaynak: TUREB, Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu, Temmuz 2017: 25, 26
Şekil 6. İnşa halindeki RES lerin İllere Göre Dağılışı. 266 Kaynak: TUREB, Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu, Temmuz 2017: 25,26 3. BİLECİK İLİNİN RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ Bilecik ili, Marmara Bölgesi nin güneydoğu kesiminde; Marmara, Karadeniz, İç Anadolu ve Ege Bölgelerinin kesiştiği bir alan üzerinde yer almaktadır. Bu özelliği ile Türkiye de dört bölgede toprakları olan tek il durumundadır. Türkiye nin az tanınan ve yaklaşık 4300 km² lik yüzölçümü ile en küçük illerinden biri olan Bilecik ili genel olarak 39 39' ve 40 31' kuzey enlemleri ile 29 42' ve 30 39' doğu boylamları arasında bulunmaktadır. Doğuda Bolu ve Eskişehir illeri, batıda Bursa, güneyde Kütahya, kuzeyde ise Sakarya illeri ile çevrilidir. İl genelinde topografyanın ana doğrultusu doğu-batı ve kuzeydoğu-güneybatı yönlü uzanmakta olup, bu uzanış jeolojik yapıya da uygunluk göstermektedir. Bu durum, kuzeyden güneye doğru yüksek ve alçak sahalar şeklinde morfolojik ünitelerin sıralandığı morfolojik birimlerle, tektonik birimler arasında sıkı ilişkiyi açıkça göstermektedir (Özgür, 1990: 4). Bilecik'in kuzeyinde Samanlı Dağları yer almaktadır. Samanlı dağlarının güneyinde İznik- Pamukova depresyonu ve Avdan Dağı-Karagöl Platosu bulunmaktadır. Avdan dağı güneyinden itibaren ise Bilecik Plato sahasına geçilmektedir. Karagöl platosunun güneyinde ise Göynük Çayı Vadisi yer almaktadır. Göynük Çayı Vadisi nin güneyinde ise Aktaş-Alıç Platoları, Karaağaç ve Gölpazarı Ovaları, Meryem Dağı-Göl Dağı ve Dokuz Platosu 1 uzanmaktadır. Bu yüksek morfolojik ünitelerin güneyinde ise Sürüm Çayı Vadisi, Sipahi Dağlık Sahası, Yenipazar Havzası, Akköy Platosu 2 ve Orta Sakarya Vadisi uzanır. İl topraklarını ikiye ayırarak güneyden 1 Murat Özgür ün Bilecik Coğrafyası adlı doktora çalışmasında buradaki platoluk alan Dokuz Platosu olarak adlandırılmıştır (Özgür, 1990: 12). 2 Murat Özgür ün Bilecik Coğrafyası adlı doktora çalışmasında buradaki platoluk alan Akköy Platosu olarak adlandırılmıştır (Özgür, 1990: 16).
kuzeye doğru akan Sakarya Nehri nin batısında; Bilecik ve Söğüt Platoları, doğu kısmında ise Sündiken platoları yer almaktadır (Harita 1). 267 Harita 1. Bilecik İli ve Çevresindeki Morfolojik Birimler. Yüzölçümünün büyük bir bölümü engebeli ve dağlık olan Bilecik yöresi, genel olarak rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip bir bölgedir. Ekonomik RES yatırımı için 7 m/s veya üzerinde rüzgar hızı gerekmektedir. Günümüzde farklı rüzgâr hızlarında elektrik üretebilecek tribün teknolojisinin gelişmesi sebebiyle Bilecik ilinde orta derece rüzgâr varlığına sahip güneyde Bozüyük ilçesinde Yirce ve Domaniç Dağlarının oluşturduğu yüksek dağlık alanlar ve Söğüt ilçesi çevresinde Söğüt Platoları nın oluştuğu yüksek alanlar, ortada kısmen Bilecik Merkez ve Pazaryeri ilçeleri sınırlarında olan Bilecik Platolarının oluşturduğu yüksek sahalar,,kuzeyde Osmaneli ilçesinin kuzeyindeki Samanlı Dağları nın güney kesimleri ile Gölpazarı ilçesi nin doğu kesimlerindeki Dokuz Platosu zirvelerinde kurulması halinde rüzgâr enerjisinden elektrik üretme imkânı bulunmaktadır (Şekil 6, Harita 1). Fakat en güçlü rüzgar enerjisi potansiyeli özellikle Bozüyük ilçesi civarındaki Yirce ve Domaniç Dağları nın oluşturduğu yüksek dağlık alanlarda bulunmaktadır. ve Bilecik ili için rüzgâr enerjisi santrali kurulabilecek toplam kurulu güç kapasitesi 308,64 MW dır.
Tablo 5. Bilecik İlinde Kurulabilecek Rüzgar Enerji Santrali Güç Kapasitesi 50 m derüzgar Gücü 50 m derüzgar Hızı(m/s) Toplam Alan (km2) Toplam Kurulu Güç (MW) (W/m2) 300 400 6.8 7.5 61,73 308,64 400 500 7.5 8.1 0,00 0,00 500 600 8.1 8.6 0,00 0,00 600 800 8.6-9.5 0,00 0,00 > 800 > 9.5 0,00 0,00 61,73 308,64 Kaynak: http://www.eie.gov.tr/yekrepa/bilecik-repa.pdf, 2017 268 Harita 2. Bilecik İli Rüzgar Hız Dağılımı (50 metre)
Harita 3. Bilecik İli Rüzgar Kapasite Dağılım Faktörü (50 metre) Ekonomik RES yatırımı için % 35 veya üzerinde kapasite faktörü gerekmektedir. Bu nedenle, Kapasite faktörü % 35 in üzerinde olan alanlar ancak sınırlı bölgelerde olduğu şekilde görülmektedir. Verilen haritadaki (Harita 3) konturlar tahmini hesaplama metotları ile elde edilmiştir. 269 Harita 4. Bilecik İli Rüzgar Enerji Santrali Kurulabilir Alanlar Gri renkli alanlarda Rüzgar Enerji Santrali kurulamayacağı kabul edilmiştir (Harita 4).
4. METRISTEPE RÜZGAR ENERJI SANTRALI Rüzgar enerjisi yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olarak her geçen gün kullanımı daha da yaygınlaşan bir enerji türüdür. Rüzgar enerjisinden faydalanmak için rüzgar türbinleri kullanılmaktadır. Rüzgar türbinleri rüzgardan alınan kinetik enerjiyi öncelikle mekanik enerjiye dönüştürmekte, sonrasında ise elektrik enerjisine dönüştürmektedir.rüzgar enerjisi türbinleri sayesinde rüzgarın kinetik enerjisi mekanik enerjiye dönüştürülürken bu enerji pervane milinin hızlanması ile jeneratöre aktarılmaktadır. Jeneratörler sayesinde elde edilen elektrik enerjisi ise akülerde depolanarak alıcılara ulaştırılmaktadır (http://www.ruzgarenerjisikulubu.com/ruzgarturbinleri). Metristepe Rüzgar Enerji Santrali (RES) Bilecik in Bozüyük İlçesi ne bağlı Metristepe köyü ve Metristepe Anıtı yakınlarında Can Enerji Entegre Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulmuştur. Can Enerji Entegre Elektrik Üretim A.Ş. tarafından gerekli ölçümler yapıldıktan sonra lisans için Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu na (EPDK) başvuru yapılmıştır. RES kurmak üzere yapılan başvurular sonucunda, Bilecik ili Bozüyük İlçesi nde 39 MW lık Metristepe RES santralinin lisansını 17.01.2008 da almıştır. Metristepe RES tesisi Mart-2012 de işletime alınmıştır. Tesiste 16 adet N 100/2500 2,5 MW Rüzgar Türbini bulunmaktadır. Bu tesis için 2013 yılında 12,5 MW ilave kapasite artışı için EPDK ya başvurulmuştur. Konuyla ilgili olarak olumlu görüş alınmış olup çalışmalar halen devam etmektedir. 2016 yılında devreye alınması planlanan ilave kapasite ile yıllık 110.000.000 kwh olan enerji üretiminin 150.000.000 kwh e çıkması planlanmaktadır. 270 Can Enerji Entegre Elektrik Üretim A.Ş. 02.04.2004 tarihinde kurulmuştur. Aynı yıl içinde EPDK na başvuruda bulunmuş ve 25.11.2004 tarihi itibariyle Tekirdağ ili Ergene İlçesi Ulaş Mevkii nde 56,28 MW lık doğal gazlı kojenerasyon tesisi olarak üretim lisansı almıştır. Can Enerji Üretim ilk etapta alınan 4 MW lık doğal gazlı kojenerasyon santrali lisansı ile Ağustos-2005 de devreye alınarak enerji üretimine başlanmıştır. Bu kojenerasyon tesisinin toplam verimi % 90 a yakındır. İkinci etap olarak toplam 52,28 MW ve 30 ton/saat lik kojenerasyon tesisin ve 154 kv luk özel şalt sahasının Mart-2007 de temelleri atılmış ve Mart-2008 de 2 gaz motoru, Nisan-2008 de ise 4 gaz motorundan oluşan kojenerasyon tesisin montaj ve devreye alma çalışmaları tamamlanarak dengeleme birimi olarak işletime dahil olmuştur. Kurulan kojenerasyon tesislerinin ülkenin elektrik enerjisine katkısı yıllık 400.000.000 kwh civarında olmaktadır. Şirket aynı zamanda Tekirdağ ili Süleymanpaşa ilçesinde Tekirdağ Kombine çevrim Santrali kurulmak üzere, Tekirdağ TES için EPDK na 20.05.2010 tarihinde lisans başvurusunda bulunulmuştur. Ağustos-2010 da tesisin ilk etabı 29,1 MW ile ETKB kabulü yapılarak işletime girmiştir. Tesisin ikinci etabı olan Kombine Çevrim Santraline dönüştürülme işlemlerine 2014 yılında hız verilerek 14,2 MW lık gaz motoru ilavesi 31.12.2014 tarihinde işletmeye girmiştir. Santralin 4,24 MW lık buhar türbini çalışmaları ve Kombine Çevrim Projesi çalışmaları Aralık 2015 itibariyle tamamlanmış olup, tesisimiz 47,54 MW lık kapasite ile yılda 300.000.000 kwh lik üretim yapmak suretiyle devreye alınmıştır. Metristepe RES santralinden üretilen yenilenebilir elektrik enerjisinin katkısı ile kojenerasyon santrallerinden üretilen termik enerjinin üretim maliyetinde paçal olarak önemli bir düşüş sağlanmaktadır. Şirketin en önemli politikası enerji üretiminde sürekli, kesintisiz, kaliteli ve ucuz üretim sağlayarak ülke kalkınmasına katkıda bulunmaktır. Bu katkı içinde en önemli etken
yerli kaynakların kullanımıdır. Bu şekilde yurt dışına ödenecek döviz miktarında azalma sağlanmış olacaktır (http://www.canenerji.com.tr/uretim.php). Can Enerji firmasına ait Metristepe Rüzgar Enerji Santrali 39 MWe kurulu gücü ile Türkiye'nin 282. Bilecik'in ise en büyük enerji santralidir. Tesis ayrıca Türkiye'nin 65. büyük Rüzgar Enerji Santrali'dir. RES'te 16 adet Nordex rüzgar türbini kullanılmıştır. Metristepe Rüzgar Santrali ortalama 104.691.192 kilovatsaat elektrik üretimi ile 31.629 kişinin günlük hayatında ihtiyaç duyduğu (konut, sanayi, metro ulaşımı, resmi daire, çevre aydınlatması gibi) tüm elektrik enerjisi ihtiyacını karşılayabilir. Metristepe Rüzgar Santrali sadece konut elektrik tüketimi dikkate alındığında ise 33.235 konutun elektrik enerjisi ihtiyacını karşılayabilecek elektrik üretimi yapmaktadır. Metristepe Rüzgar Santrali 2016 yılında Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması'ndan (YEKDEM) faydalanacak olup ürettiği 1 kilovatsaat elektriği 0,0778 $ fiyat ile devlete satacaktır. Metristepe Rüzgar Enerji Santrali (RES) YEKDEM'den son olarak 2022 yılında faydalanabilecektir (http://www.enerjiatlasi.com/ruzgar/metristepe-ruzgarsantrali.html) 271 Şekil 7. Metristepe Köyü ve Metristepe Rüzgar Enerji Santrali nin Uydudan Görünümü. Tablo 6. Metristepe Rüzgar Enerji Santrali yıllık elektrik üretimi (2012-2015) Yıl Üretim (kwh) İl Tüketimine Oranı (%) Ülke Tüketimine Oranı (%) 2012 72.809.400 %4,74 %0,030 2013 111.194.696 %7,12 %0,045 2014 93.656.409 %5,76 %0,037 2015 95.795.457 %5,68 %0,036 Metristepe Rüzgar Enerji Santrali 2012 yılında 72.809.400 kwh elektrik üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu rakam 2013 yılında 111.194.696 kwh a kadar yükselmiştir. Bu üretim İl tüke-
timinin %7,12 sini karşılayabilecek düzeyde olmuştur. 2015 yılında ise üretim 95.795.457 kwh olarak gerçekleşmiş olup, il tüketimine oranı ise %5,68 olmuştur. Üretilen elektrik miktarı ülke tüketimi açısından çok küçük değerlerde olsa da il elektrik üretimi ve il tüketimine oranı açısından son derece önemlidir. Tablo 7. Metristepe Rüzgar Enerji Santralinin Teknik Özellikleri ve Türbin Koordinatları TESİS ADI ŞİRKET ADI LİSANS NUMARASI METRİSTEPE RES CAN ENERJİ ENT.ELEKTRİK ÜRT. A.Ş EÜ/1461-1/1055 Lisans Tarihi 17.01.2008 ÜRETİM TESİSİN İli BİLECİK İlçesi Mevkii BOZÖYÜK METRİSTEPE ÜNİTE SAYISI (adet) 26 ÜNİTE GÜCÜ (MW) 1.5 MW /2.5 MW TESİS TOPLAM KURULU GÜCÜ (MW) UTM Koordinatı Türbin No (6 derece) Doğu (sağa değer) Kuzey (yukarı değer) 39.00 Türbin rotor göbek yüksekliği (m) Türbin kanat çapı (m) T1 255474 4426351 100 77 T2 255598 4426033 100 77 T3 25780 4425641 100 77 T4 256247 4425339 100 77 T5 256625 4425000 100 77 T6 256939 4424733 100 77 T7 257016 4424478 100 77 T8 257144 4424226 100 77 T9 257382 4423986 100 77 T10 257759 4423991 100 77 T11 258753 4424565 100 77 T12 258967 4424669 100 77 T13 259097 4425039 100 77 T14 259263 4425315 100 77 T15 259469 4425536 100 77 T16 259680 4426023 100 77 T17 260038 4426243 100 77 T18 260318 4426389 100 77 T19 260555 4426566 100 77 T20 260835 4426708 100 77 T21 261070 4426836 100 77 T22 259277 4422098 100 77 T23 259651 4422183 100 77 T24 259900 4422463 100 77 T25 260251 4422484 100 77 T26 260729 4422696 100 77 272 Metristepe Rüzgar Enerji Santrali nde aktif olarak kurulu 16 rüzgar türbini bulunmaktadır. Koordinatları verilen 10 türbin ise şu an mevcut değildir. Gelecekte koordinatları verilen 10 türbinin yerleştirilmesi halinde toplam 26 türbinin kurulu gücü daha fazla olacağından burada daha fazla enerji elde edilmesi mümkün olacaktır.
Fotoğraf 1. Güneydeki türbin sahasından kuzeydeki Metristepe Zafer Anıtı, Metristepe köyü Can Enerji RES Tesisi ve Trafo Merkezi ne doğru bir görünüm. 273 Fotoğraf 2. Kuzeydeki Metristepe Anıtı ndan Güneydeki Rüzgar Türbin Sahası, Can Enerji RES ve Trafo Merkezi ile Metristepe köyüne doğru bir görünüm. Fotoğraf 3. Nordex Marka Türbinlerden 11 nolu türbinden bir görünüm. Fotoğraf 4. Can Enerji RES VE Trafo Merkezi nden bir görünüm.
Bunun yanısıra, Çekim Enerji Yatırım Üretim ve Ticaret A.Ş. tarafından Bilecik'in Bozüyük ilçesinde 90 MW kurulu gücünde Bozüyük Rüzgar Enerjisi Santrali kurulması planlanmaktadır. Türkerler Holding şirketlerinden Çekim Enerji Yatırım Üretim ve Ticaret Anonim Şirketi tarafından Bilecik'in Bozüyük ilçesi Çamyayla, Muratdere, Delielmacık, Erikli köyleri mevkiinde Bozüyük Rüzgar Enerji Santrali (90MWe/90MWm) Projesinin hayata geçirilmesi planlanıyor. Yatırım bedeli 225 milyon TL olarak belirlenen proje kapsamında 1,7 MWm/MWe kapasiteli 40 adet ve 2,75 MWm/MWE kapasiteli 8 adet GE rüzgar türbinleri kurulacak. Projede, ilk başta planlandığı arazinin verimli koru ormanı olması nedeniyle yer değişikliğine gidilerek saha sınırları yaklaşık 3 km kadar kaydırıldı. Santral Sahası yaklaşık 3.855 hektarlık alan kaplamakta olup, saha sınırları Bilecik İl Merkezine kuşuçuşu yaklaşık 22 km mesafede, Bozüyük İlçe Merkezine ise kuşuçuşu yaklaşık 13 km mesafede yer almaktadır. Santralde yılda 323.000.000 kwh elektrik üretilmesi ve üretilecek elektrik enerjisinin 154 Kv luk Seyitömer-Bozüyük TMTM EİH ye girdi-çıktı bağlantı Trafo merkezine aktarılması planlanıyor. Proje kapsamında arazi hazırlık döneminde yaklaşık 40 kişi, işletme döneminde ise yaklaşık 20 kişinin çalışması planlanıyor ( http://www.enerjigunlugu.net/icerik/21385/turkerlerden-bozuyuke- 90-mwlik-ruzgar-santrali.html). Tablo 8. Bilecik İlinde Planlanan Lisanslı Rüzgar Enerji Santralleri Firma Adı Proje Adı İl Adı Lisans Tarihi Planlanan Kurulu güç (MW) 274 Çekim Enerji Yatırım Üretim ve Ticaret A.Ş. Safir Enerji Üretim Yatırım ve Ticaret A.Ş. Bozüyük RES Bilecik 18/08/2011 90 Meryem RES Bilecik 06/01/2011 30 Kaynak: TUREB, Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu, Temmuz 2017: 29. Safir Enerji Üretim Yatırım ve Ticaret A.Ş. tarafından Bilecik merkez Kuyubaşı ve Ören köyleri yakınlarında Meryem Rüzgar Enerji Santrali de kurulması planlanmaktadır. Bu köyler civarında Santralin kurulacağı bazı arazilerde kamulaştırma çalışmaları başlamıştır. Meryem Rüzgar Enerji Santralinin 30 MW kurulu gücünde olması hedeflenmektedir. Bu RES için lisans 06 Ocak 2011 tarihinde alınmıştır. 5. SONUÇ Yüzölçümünün büyük bir bölümü engebeli ve dağlık olan Bilecik ili, genel olarak rüzgâr enerjisi potansiyeline sahip bir bölgedir. Günümüzde farklı rüzgâr hızlarında elektrik üretebilecek tribün teknolojisinin gelişmesi sebebiyle Bilecik ilinde orta derece rüzgâr varlığına sahip güneyde Bozüyük ilçesinde Yirce ve Domaniç Dağlarının oluşturduğu yüksek dağlık alanlar ve Söğüt ilçesi çevresinde Söğüt Platoları nın oluştuğu yüksek alanlar, ortada kısmen Bilecik Merkez ve Pazaryeri ilçeleri sınırlarında olan Bilecik Platolarının oluşturduğu yüksek sahalar,,kuzeyde Osmaneli ilçesinin kuzeyindeki Samanlı Dağları nın güney kesimleri ile Gölpazarı ilçesi nin doğu kesimlerindeki Dokuz Platosu zirvelerinde kurulması halinde rüzgâr enerjisinden elektrik üretme imkânı bulunmaktadır. Fakat en güçlü rüzgar enerjisi potansiyeli özellikle Bozüyük ilçesi civarındaki Yirce ve Domaniç Dağları nın oluşturduğu yüksek dağlık alanlarda
bulunmaktadır. Bilecik ili için rüzgâr enerjisi santrali kurulabilecek toplam kurulu güç kapasitesi 308,64 MW dır. Bu potansiyelin değerlendirilmesi gerekmektedir. Metristepe Rüzgar Enerji Santrali (RES) Bilecik in Bozüyük İlçesi ne bağlı Metristepe köyü ve Metristepe Anıtı yakınlarında Can Enerji Entegre Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulmuştur. 39 MW lık Metristepe RES tesisi Mart-2012 de işletime alınmıştır. Tesiste 16 adet N 100/2500 2,5 MW Rüzgar Türbini bulunmaktadır. Metristepe Rüzgar Santrali ortalama 104.691.192 kilovatsaat elektrik üretimi ile 31.629 kişinin günlük hayatında ihtiyaç duyduğu (konut, sanayi, metro ulaşımı, resmi daire, çevre aydınlatması gibi) tüm elektrik enerjisi ihtiyacını karşılayabilecek güçtedir. Sadece konut elektrik tüketimi dikkate alındığında ise 33.235 konutun elektrik enerjisi ihtiyacını karşılayabilecek elektrik üretimi yapmaktadır. Çekim Enerji Yatırım Üretim ve Ticaret A.Ş. tarafından Bilecik'in Bozüyük ilçesinde 90 MW kurulu gücünde Bozüyük Rüzgar Enerjisi Santrali kurulması da planlanmaktadır. Safir Enerji Üretim Yatırım ve Ticaret A.Ş. tarafından ise Bilecik Merkez ilçesi Kuyubaşı ve Ören köyleri yakınlarında Meryem Rüzgar Enerji Santrali de kurulması planlanmaktadır. Planlanan bu santrallerin kurulumunun tamamlanması halinde Bilecik ilinin potansiyel rüzgar gücünün bir kısmı daha kullanılacak olup kurulumunda ve istihdamında yeni iş gücü oluşturacaktır. Türkiye de giderek artan nüfus, şehirleşmenin artması ve gelişen sanayi ile birlikte oluşan enerji gereksinimi Türkiye yi enerji darboğazına itmektedir. Bunun sonucunda enerji üretimi ile tüketimi arasında açık hızla büyümektedir. Türkiye enerji gereksinimini sağladığı birincil enerji kaynaklarının tükenme olasılığını da göz önüne alarak rüzgar enerjisine yönelik kullanımı özendirmeli ve özel sektör bu alanda teşvik edilmelidir. Rüzgar enerjisi endüstrisinin sağlam bir alt yapı ile ülkede kurulabilmesi için özel sektörün bu alanda rekabet edebilmesi sağlanmalıdır. 275 Mevcut kurulu rüzgar gücümüzün üyesi olmayı hedeflediğimiz Avrupa ülkeleri seviyesine çıkarılması için devlet tarafından teşviklerin arttırılması, enterkonnekte şebekeye bağlanmak için gerekli teknolojik altyapının oluşturulması, gerek iş imkanlarının oluşturulması, gerekse mevcut rüzgar potansiyelimizden uzun vadede daha ucuz bir şekilde faydalanılması için rüzgar türbin teknolojisine yatırım yapılması gerekmektedir. Mevcut rüzgar potansiyelinin kullanılmasının gerek ekonomik gerekse çevresel boyutları açısından önemi büyüktür. Bu kapsamda bizim de 2020 yılı için hedeflenen %12 lik pay içinde yerimizi almamız kaçınılmazdır. KAYNAKLAR Akgün, N. (2006). Rüzgâr Enerjisi, Ankara: Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, s. 36-38. Aydın, İ. (2013). Balıkesir de Rüzgâr Enerjisi, Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt:18, Sayı:29, Erzurum. Dereli, S. (2001). Rüzgâr Enerjisi, Ankara: Tübitak Yayını. Doğanay, H.(1998). Ekonomik Coğrafya 2: Enerji Kaynakları, Erzurum: Şafak Yayınevi. Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) (2009). Rüzgâr Enerjisi, İzmır İli Yenilenebilir Enerji Sektör Raporu (İİYESR) (Nisan 2012). İzmir: Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü,
Kapluhan, E. (2017). Rüzgar Enerjisi Uygulamalarına Bir Örnek: Sincik (Adıyaman) Rüzgar Enerji Santrali, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 50, Issn: 1307-9581. Kısar, A. O.(2016). Türkiye de Rüzgar Enerjisinin Gelişimi ve Geleceği, Haziran 2016. Özgür, E. M., (1990). Bilecik İli Coğrafyası, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara. Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği (TUREB), Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu, Temmuz 2017. Yılmaz, İ. & İlbaş, M.& Su, Ş. (2003). Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyelinin Değerlendirilmesi, Kayseri: Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu, TMMOB, 3-4 Ekim 2003, s. 399-401. http://www.alirizailgezdi.com/?syf=26&syz=496246&/b%c4%b0lec%c4%b0k%e2%80% 99TE-RES-%C4%B0%C3%87%C4%B0N-ACELE-KAMULA%C5%9ETIRMA- YAPILACAK http://www.enerjiatlasi.com/sehir/bilecik/ http://www.enerji.gov.tr/index.php?sf=webpages&b=ruzgar&bn=231&hn=12&nm=384&id=38 7 http://www.enerji.gov.tr/tr-tr/sayfalar/temiz-enerji http://www.iea.org/publications/freepublications/publication/english.pdf https://www.mgm.gov.tr/genel/ruzgar-atlasi.aspx http://resproje.com/tag/safir-enerji-yat/ http://www.enerjigunlugu.net/icerik/21385/turkerlerden-bozuyuke-90-mwlik-ruzgarsantrali.html http://www.ruzgarenerjisidergisi.com//yazar/engin-deniz/turkiye de-ruzgar-enerjisiningelecegi/5.html http://www.ruzgarenerjisikulubu.com/ruzgar-turbinleri http://www.tureb.com.tr/bilgi-bankasi/turkiye-res-durumu http://www.tureb.com.tr/files/tureb_sayfa/duyurular/2017_duyurular/subat/turkiye_ruzgar_enerj isi_istatistik_raporu_ocak_2017.pdf 276