ORMAN MÜHENDİSLERİ ODASI

ORMAN MÜHENDİSLERİ ODASI AĞAÇLANDIRMA TEKNİKLERİ M. Hanifi NARLIOĞLU Orman Yüksek Mühendisi Ocak-2012

2/56 DÜNYA DA ORMAN DURUMU Dünya ormanları M.Ö. 2000 yıllarında 8 milyar hektar olduğu tahmin edilmektedir. Günümüze kadar geçen süreç içerisinde(2000 yılında) 3,95 milyar hektara gerilemiştir. Ormanlarda yıllık net azalma (FAO 2006); -1990-2000 arasında: 8.9 milyon hektar, -2000-2005 arasında: 7.3 milyon hektar.

Toplam Orman Alanı: 21 188 746 Hektar % 100 3/56 TÜRKİYE DE ORMANLARIN DAĞILIMI Verimli Orman 10 621 220 Hektar %50,1 Verimsiz Orman 10 567 626 Hektar % 49,9

4/56 T Ü R K İ Y E D E ORMAN DURUMU Toplam Orman Alanı : 21,2 Milyon Ha. Koru: 15,4 Milyon Ha. % 78 Baltalık: 5,8 Milyon Ha. % 27 Toplam Serveti: 1.3 Milyar M3 Koru: 1,2 Milyar M3 % 93 Baltalık: 0,1 Milyar Ster % 7 Ormanların Üretim Yapılabilir Alan: 9,6 Milyon Ha. Yıllık Artım : 36,3 Milyon M3 Üretim Yapılabilir Alanlardaki Yıllık Artım : 26,8 Milyon M3 Yıllık Eta : 16,3 Milyon M3 Koru: 8,0 Milyon Ha. % 83 Baltalık: 1,6 Milyon Ha. % 17 Koru: 31,4 Milyon M3 % 86 Baltalık: 6,5 Milyon Ster % 14 Koru: 23,0 Milyon M3 % 86 Baltalık: 5,1 Milyon Ster % 14 Koru: 11,3 Milyon M3 Baltalık: 6,7 Milyon Ster % 69 % 31

5/56 DÜNYADA AĞAÇLANDIRMANIN TARİHÇESİ Ağaçlandırma çalışmalarının tarihi XIV. yüzyılın ikinci yarısına uzanmaktadır. 1368 yılında Almanya nın Nürnberg çevresinde çıkan orman yangını sahalarının Çam, Ladin, Göknar ekimleriyle ağaçlandırıldığı bilinmektedir. Bu çalışmalar bilahare Almanya nın dışında İsviçre, Fransa ve Avusturya da da yaygınlaşmış ve bu ülkeler ağaçlandırmanın dünyada öncülüğünü yapmışlardır.

6/56 DÜNYADA YAPILAN ÇALIŞMALAR Yıllık yapılan ekim ve dikim 5.2 milyon hektar. 2000 yılına kadar yapılan ağaçlandırma miktarı187 milyon hektar, yarısı endüstriyel ağaçlandırmadır. Ağaçlandırmalar küresel ormanların yalnızca % 5 ine tekabül ediyor. Endüstriyel ağaçlandırmalar küresel yuvarlak odunun üretiminin yaklaşık %35 ini karşılıyor (2000). 2020 ye kadar ise % 44 ünü karşılaması bekleniyor (FAO 2001).

TÜRKİYEDE AĞAÇLANDIRMANIN TARİHÇESİ Cumhuriyetten önce;1892 yılında İstanbul Halkalı da öğrenciler tarafından 2,0-2,5 hektarlık sahada yapılan Halepçamı, Sedir, Karaçam, Mazı, Dişbudak dikimleri kayda değer ilk ağaçlandırma çalışmalarıdır. Bundan başka 1895 yılında gerçekleştirilen Mersin-Adana Demiryolu ve 1900-1908 yıllar arasında gerçekleştirilen Hicaz Demiryolu inşaatları sırasında yol şevlerine ve istasyonlar çevrelerine Okaliptüs ve Akasya dikilmiş, yine 1895 lerde güneydeki bataklık arazilerin kurutulması için de Okaliptüs yetiştirilmesi teşvik edilmiştir. 1916 da Tevfik Bey (G. Müdür) tarafından Kâğıthane Deresinde Fıstıkçamı ağaçlandırması yapılmıştır. Aynı yıl Hendek te Orman Ameliyat Mektebine bağlı tohum evi ve fidanlık kurulması ağaçlandırma çalışmalarına yeni bir boyut kazandırmıştır. 7/56

8/56 TÜRKİYEDE AĞAÇLANDIRMANIN TARİHÇESİ Cumhuriyet Döneminde; Ankara Atatürk Orman Çiftliği ağaçlandırması, 1926 ilkbaharında Eskişehir Türkmendağı ormanlarında Kalabak köyü civarında ve Ankara Rasattepe mevkiinde uçaktan atılan tohumlarla yapılan ancak başarısız olunan ekim çalışmaları, Florya da bugün Atatürk Ormanı olarak anılan çalışma, Yalova- Termal ağaçlandırmaları, 1939 yılında başlayan Tarsus-Karabucak Okaliptüs ağaçlandırması 850 hektarla tarihin ilk en büyük ağaçlandırması olarak literatürdeki yerini almıştır.

TÜRKİYEDE AĞAÇLANDIRMANIN TARİHÇESİ 1937 yılında yürürlüğe giden 3116 Sayılı Kanunla ağaçlandırma konusuyla ilgilenmeye başlamıştır. Bu Kanunla başta Orman Teşkilatı olmak üzere bazı kamu kurumları, tüzel ve özel kişiler ağaçlandırma yapmakla yükümlü kılınmış olmasına rağmen uygulamalar 1955 yılına kadar düşük seviyelerde seyretmiştir. 1955 yılına kadar 4.9 milyon fidan kullanılarak 4924 hektar ağaçlandırma yapılmıştır. 1955 yılında yapılan Türkiye Ağaçlandırma Teknik Kongresi nde alınan kararlar,1956 yılında çıkarılan 6831 Sayılı Orman Kanunu, 1963 yılından itibaren başlatılan planlı dönem, 1969 yılında Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü nün kurulması ile birlikte planlara ve projelere dayalı ağaçlandırmalar geniş alanlarda gittikçe artan bir tempoyla gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 9/56

AĞAÇLANDIRMANIN DAYANDIĞI HUKUKSAL DÜZENLEMELER I.KANUNLAR: 6831 sayılı Orman Kanunu 57, 58 ve 59 uncu maddeler, 4122 sayılı Milli Ağaçlandırma Ve Erozyon Kont. Seferberlik K. 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, II.YÖNETMELİK VE TAMİMLER Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Seferberlik Yönetmeliği, Ağaçlandırma Yönetmeliği, 4125 sayılı Tamim,18 No.lu Ağaçlandırma Tamimi, Hatıra Ormanlarının Tesis, İşletme Ve Faydalanmanın Düzenlenmesine Ait Usul Ve Esaslar, Orman Haftası ve Ağaç Bayramı Yönetmeliği, 10/56

11/56 TÜRKİYEDE YAPILAN ÇALIŞMALAR Başlangıçtan 2010 yılı sonuna kadar; 2,012,965 Ha ağaçlandırma, 112,431 Ha rehabilitasyon, 867,828 Ha erozyon kontrolü, 132,085 Ha mera ıslahı, 108,072 Ha özel ağaçlandırma, TOPLAM 3,233,381 Ha çalışma yapılmıştır.

AĞAÇLANDIRMA Tanımı: Ağaçlandırma; uygun yetişme ortamlarında, ekim veya dikim yolu ile orman oluşturulmasıdır. Hakim olan ekolojik şartlara göre ağaçlandırmanın amacı tespit edilir. 1-Üretim (Ekonomik), 2- Koruma, hidrolojik ve yetişme ortamı ıslahı (ekolojik), 3- Estetik, rekreatif ve çevrenin korunması (sosyal), amaçlarla veya birden fazla amaç için tesis edilebilmektedir, Zira yapılan bütün ağaçlandırmalar doğayı koruma, çevreyi güzelleştirme, mikro klimayı ıslah ile çeşitli ürünlerin üretimini belirli ölçülerde gerçekleştirmektedir. Amaca göre; arazi hazırlama metotları, dikilecek türlerin seçimi, karışım oranları, aralık mesafeler, dikim veya ekim ile bakım çalışmalarının metotları tespit edilmelidir. 12/56

Yerlerine göre; Orman içi ağaçlandırmalar, Orman dışı ağaçlandırmalar, Yapay gençleştirmeler, Özel ağaçlandırmalar, Tekniğine göre; Ekim yoluyla ağaçlandırmalar, Dikim yolu ile ağaçlandırmalar, Yine aynı kategoride; AĞAÇLANDIRMA İşçi gücü ile ağaçlandırmalar, Makine gücü ile ağaçlandırmalar, Türlere göre; Hızlı büyüyen tür ağaçlandırmaları, Kavak ağaçlandırmaları Okaliptus ağaçlandırmaları, Ve benzeri ağaçlandırmalar, 13/56

14/56 TÜRKİYE İÇİN AĞAÇLANDIRMANIN ÖNEMİ Ülkemizde odun hammaddesi gereksinimi, artan nüfusa ve gelişen endüstriye paralel olarak artmaktadır. Bu gereksinimin yurtiçi kaynaklardan karşılanabilmesi yanında; doğal ormanların ve biyolojik çeşitliliğin korunabilmesi, Var olan verimli ormanlarımızın sürdürülebilir orman yönetimi prensipleri çerçevesinde işletilmesi, Ayrıca; bozuk orman alanlarında, orman içi açıklıklarda ve orman dışı uygun bazı Hazine ve tarım alanlarında, kısa sürede en yüksek odun hasılatı sağlayacak türlerle ağaçlandırılması bir zorunluluktur. Ağaçlandırmalar ülkemizin en fakir kesimlerinden birisini oluşturan orman köylüsüne istihdam imkanları yaratarak, sosyal ve ekonomik dengenin oluşmasına katkı yapmaktadır. Sonuç olarak; ekolojik, sosyal, kültürel ve ekonomik işlevleri nedeniyle, Türkiye nin öncelikli ve ivedi sorunlarından birisidir.

ÇALIŞMA ALANLARIMIZ Bozuk ve 1 kapalı orman alanları, Orman içi açıklıklar, Hazineden ağaçlandırılmak üzere tahsis edilen alanlar, Ağaçlandırma Seferberliği kapsamında yapılan protokollerle çalışmaya konu edilecek alanlardır. 15/56

UYGULAMA PRENSİPLERİ Uygulamalar; 4125 sayılı Uygulama Projeleri Düzenleme Esasları Tamimi çerçevesinde uygulama projelerine dayalı olarak yapılacaktır. Proje tespit ve önerileri ile aktüel durum uyumsuz ise, proje revize edilerek çalışmalara başlanacaktır. Mükerrer çalışmaya sebebiyet verilmeyecektir. Ancak; olağanüstü iklim şartları, tabii afetler ve yangın gibi olaylar sonucu mükerrer çalışma gündeme getirilecektir. 16/56

UYGULAMA PRENSİPLERİ Projesiz sahalarda; Yıllık programların öngörülemeyen nedenlerle aşırı miktarda artması ve çalışma yapılacak projeli saha bulunamaması, Projeli sahalarda sosyal problemlerin çıkması, Yılı programında yer aldığı halde saha tahsislerin geç yapılması sebebiyle projenin zamanında yapılamaması, Yanan sahaların yılı içerisinde projesinin yetiştirilememesi, Hallerinde; düzenlenecek ön etüt raporu nun Genel Müdürlükçe onaylanmasından sonra uygulamaya başlanabilecektir. Ancak projenin bir yıl içerisinde düzenlenmesi zorunludur. 17/56

AĞAÇLANDIRMA SAHALARININ SEÇİMİ Yetişme ortamı şartları en iyi olan ve özellikle yoğun kültür metotlarının uygulanabileceği, Mülkiyet sorunu olmayan, kadastro çalışmalarının yapıldığı, Sosyal baskı altında olmayan veya Orman Köylerini Kalkındırma hizmetleri ile sosyal baskının kalkabileceği, Yanık, Toplu-Şantiye usulü çalışma yapılabilecek, Yöre halkının ağaçlandırma talebinde bulunduğu, Yerleşim yerlerine yakın, rekreasyon amacıyla kullanılabilecek, Önceki yıllarda çalışma yapılan sahalara bitişik veya yakın sahalar ile devamlılığı olan potansiyel, Sahalara öncelik verilecektir. 18/56

19/56 HALKLA İLİŞKİLER Çalışmalara konu alanlar; yöre halkının ekonomik faaliyette bulunduğu, özellikle hayvan otlatmalarına açık alanlardır. Çalışmalarımıza halkın katılımı ve desteğinin sağlanması önem arz etmekte olup, Bu nedenle; Kadastrosu yapılmış mülkiyet sorunu bulunmayan veya en az olan sahalara öncelik verilmesi, Çalışmaya konu sahalarının mülkiyet ve sınırlarının tespitinde titiz davranılması, Mera ve suyollarının kapatılmayarak, yeterli ve uygun geçitlerin bırakılması, Çalışmalara başlanmadan 15 gün önce ilgili köylerde ilan edilmesi,. Sosyo-ekonomik yönden problemli sahalarda ORKÖY ile iş birliğine gidilmesi, Gereklidir

PROGRAMLARIN BELİRLENMESİ Ağaçlandırma yıllık program teklifleri ilgili müdürlüklerce projeler, potansiyel saha, yörenin işçi gücü, makine-ekipman varlığı ile yapabilirlik durumları dikkate alınarak tespit edilir. Tespitlere göre Ağaçlandırma Yersel Dağılım Program Teklif Cetvelleri düzenlenerek Genel Müdürlüğe gönderilecek ve Genel Müdürlükçe Program ve Ödenek Yersel Dağılım Çizelgesi tasdik edildikten sonra uygulamalara başlanacaktır. Yıl içerisinde yapılacak ek program teklifleri veya program değişiklik teklifleri tasdik edildikten sonra uygulama yapılacaktır. Bu cetvellerin hazırlanmasında yılı içerisinde ağaçlandırmaya konu yanan orman alanları ile uygulaması devam eden proje sahalarına öncelik verilecektir. 20/56

21/56 SAHANIN BOŞALTILMASI Uygulamaya konu sahada ekolojik ve biyolojik açıdan muhafazası gereken ağaç ve ağaççıklar tespit edilecektir. Orman İşletme Müdürlüğünden sahada kalmasına gerek duyulmayan fertlerin çıkarılması ve ağaçlandırılmak üzere sahanın tesliminin yapılması için yazılı olarak talepte bulunulacaktır.

İÇ TAKSİMAT ŞEBEKESİ Yol şebeke planına ve/veya uygulama projesine göre yapılması planlanan; Ulaşım yolları, Yangın emniyet yolları, Mevcut yer altındaki iletim hatları, Enerji nakil hatları, Çalışma alanı sınırları, Arazide aplikasyonu yapılarak işaretlenecektir. 22/56

23/56 YANGIN EMNİYET YOLLARI Yangın emniyet yol ve şeritleri, yangına 1. derecede hassas bölgelerde en az 45-55 metre genişliğinde olacaktır. Yangın emniyet yol ve şeritleri; ana sırtlardan, bölme ve bölmecik sınırları gibi ana hatlardan, hakim rüzgar yönüne dik veya dike yakın olarak 5-15 metre genişliğinde yollar ile yolların sağında ve solunda 20 şer metrelik yangın emniyet şeritleri ile tesis edilecektir. Y.E.Şeritlerinde yetişme muhiti şartları uygun ise Servi 2x2 mt. Aralık mesafe ile almaçlı (üçgen=şaşırtmalı) olarak, Y.M.Şartlarına Uygun, yangına dirençli türler (meşe, boylu ardıç, zakkum, sakız, katır tırnağı,mersin, harnup, dut, incir,vb.) kullanılmalıdır. Ağaçlandırma sahaları ile sahipli araziler arasına çevre emniyet yolu inşa edilecek, yol kenarlarına meyveli türler dikilecektir. Ancak, projesi yoksa yangın riski yüksek olan yerlerde; yangın riski, rüzgar gibi etmenler göz önünde bulundurularak planlanmalı ve harita üzerine işaretlendikten sonra kazık vs. işaretlerle araziye aplike edilmelidir. 2.3.ve 4 derecede yangına hassas bölgelerde genel mevzuata göre Yangın Emniyet Yol ve Şeritleri inşa edilecektir.

Ağaçlandırma Daire Başkanlığı 24/56 YANGIN EMNİYET YOL KESİTLERİ

YOL KESİTİ 25/56

DİRİ ÖRTÜNÜN SINIFLANDIRILMASI Ağaçlandırma mekanizasyonunda kullanılacak makine ve ekipmanın seçimi için diri örtünün sınıflandırılması gerekir. Bozuk Koru Ormanı: Koru ormanların çeşitli faktörlerin etkisi ile kapalılığının % 10 un altına düşmesi sonucu oluşan ormanlara denir. Bozuk Baltalık, Baltalık Ormanı: Yapraklı ağaçların kesilmesi sonucu kök ve kütük sürgünleri ile oluşan ormanlara baltalık ormanı denir. Bu ormanların çeşitli dış faktörlerle sürgün verme özelliklerini kısmen veya tamamen kaybetmeleri sahayı örtme oranlarının azalması sonucunda meydana gelen ormanlara bozuk baltalık ormanı denir. Maki: Toprak yüzeyindeki çapları 5 cm.den fazla olan maki (akçakesme, sandal vb.) Q.coccifera ve Rhododendron ile kaplı örtü tipine denir. Funda: Toprak yüzeyindeki çapları 3-5 cm. olan Erica, Calluna, Cistus gibi cinslerle kaplı örtü tipine denir. 26/56

DİRİ ÖRTÜ TEMİZLİĞİ Amaç, topraktaki su ve besin maddelerinden sadece dikilecek fidanların yararlanmasını sağlamaktır. Ağaçlandırma alanlarında doğal dengenin tümüyle değişimini önlemek amacıyla diri örtü temizliğinde, projede belirtilen çalışma teknikleri esas alınacaktır. Yapraklı türlerin yangına dirençleri de dikkate alınarak, muhafazası gereken yapraklı ve meyveli türlerin, çalışmalara başlamadan önce yerleri işaretlenecektir. Endemik türler ile ıhlamur, kestane, ardıç, yabani kiraz, alıç, üvez, porsuk, şimşir gibi türlerin yanı sıra tıbbı ve aromatik özellik taşıyan türler münferit veya gruplar halinde muhafaza edilecektir. 27/56

28/56 DİRİ ÖRTÜ TEMİZLİĞİ Yarı kurak mıntıkalarda ve odun üretimi amaçlı ağaçlandırmalar dışındaki ağaçlandırmalarda diri örtü temizliği yapılmayacaktır. Göl, gölet ve barajların rezervuarlarının kıyı çizgisine yatay olarak 100 metre mesafeye kadar doğal türler aynen muhafaza edilerek ıslah önlemleri alınacaktır. Dere içi yapraklı vejetasyonu olduğu gibi muhafaza edilecektir. Toprak kayması ve erozyona sebep olabilecek yerler ile çok yüksek yağışa sahip özellikle karadeniz bölgesinde sel ve taşkın havzalarında orman gülü vb. mevcut örtü korunacaktır.

MAKİNELİ DİRİ ÖRTÜ TEMİZLİĞİ Bozuk Koru, Bozuk Baltalıklar ile Maki ve Fundalıklarda Ağır Hizmet Örtü Temizleme Tarağı ile Diri Örtü Temizliği: Diri örtü temizliği yapılmadan önce meyil gruplarına göre oluşturulan yığın hatları arazide işaretlenmelidir. Bunun için arazinin en alt yamacından başlanarak dikim aralık mesafesinin katları olacak şekilde; % 0 20 Meyil Grubunda : 36 42 metre %21 40 Meyil Grubunda :30 36 metre %41 60 Meyil Grubunda : 21 30 metre olmak üzere tesviye eğrilerine paralel olarak yığın yerleri arazide işaretlenir,. Paletli traktör ve tarakla tesviye eğrilerine paralel olarak örtü temizliği yapılarak yerleri belirlenir. Yamacın alt tarafındaki şeritten başlayıp yukarıdaki şeritlere geçerek çalışılması esastır. 160-230 HP gücündeki Paletli Traktör + Tarak ile meyil yönünde, yani; yukarıdan aşağı çalışılarak kök ve gövdeleri ile birlikte temizlenerek ve daha önce temizlenmiş ve en fazla 3 m genişliğindeki tesviye eğrilerine paralel hatlarda yığınlanacaktır 29/56

30/56 MAKİNELİ DİRİ ÖRTÜ TEMİZLİĞİ Ağır Hizmet Örtü Temizleme Tarağı

31/56 MAKİNELİ DİRİ ÖRTÜ TEMİZLİĞİ Yığınlama; tesviye eğrilerine paralel ve hiç bir zaman birbirini kesmeyecek, sulu ve kuru dereler doldurulmayacak şekilde yapılır.

UYGUN OLMAYAN MAKİNELİ DİRİ ÖRTÜ TEMİZLİĞİ 32/56

33/56 İŞÇİ İLE DİRİ ÖRTÜ TEMİZLİĞİ Ağaçlandırma sahasındaki diri örtü, sahanın erozyon durumu ve ekonomik şartlar dikkate alınarak şeritler halinde, toprak seviyesinden en çok 10 cm yükseklikten işçi ile kesilecektir. Şayet; toprağın organik maddece zenginleşmesi, toprak rutubetinin korunması, şiddetli yağmurların toprak yüzeyine darbe etkisinin önlenmesi gibi yararları dikkate alınarak, kesilen ince dalların teras aralarına serilmesi sağlanacaktır. Diri örtü temizliğinde kazmalı balta, tahra, gürebi, motorlu testere vb. gibi aletler kullanılmaktadır.

DİRİ ÖRTÜ TEMİZLİĞİNDE KULLANILAN ALETLER 34/56

35/56 APLİKASYON Toprak işlemesi (makineli ve işçi gücü) yapılacak sahalarda öncelikle aplikasyon yapılması zorunludur. Teras hattının araziye aplikesi için A şekilli düzeçli tesviye pergelinden veya meyil ölçerden (klizimetre) yararlanılır. Eğimli terasların aplikasyonu, hassas eğim ölçer aletlerle yapılmalıdır. Kesik teraslar baklava dilimi deseninde yamaçta boşluk oluşturmayacak şekilde ve şaşırtmalı olarak aplike edilmelidir

TESVİYE PERGELİ 36/56

ŞEMATİK APLİKASYON 37/56

38/56 TOPRAK İŞLEMENİN PRENSİPLERİ Toprak işlemesi; toprak rutubetinin yeterli olduğu yani toprağın tavda (tarla kapasitesi) olduğu zamanlarda yapılacaktır. Toprak genellikle yaz aylarında kuru ve sert, kış aylarında ise çamur ve donlu olduğu için tekniğine uygun toprak işlemesi yapmak mümkün değildir. Bu nedenlerle; toprağın türü ve rutubet durumu incelenerek toprak işlemeden beklenen faydaları sağlayabilecek uygun zamanlarda toprak işlemesi yapılacaktır.

TOPRAK İŞLEMENİN AMACI Fidanların köklerini toprağın derinliklerine yayarak ihtiyaçları olan besin maddelerini ve suyu kolayca almalarını sağlamak, Kökler için gerekli gaz mübadelesini sağlamak, Diri örtünün fidan üzerindeki baskısını kaldırarak fidanın; rutubet, besin maddesi ve ışık ihtiyacını sağlamak, Yüzeysel akışı azaltarak suyun toprağa iyi nüfuz etmesini ve bu suretle kurak periyotlar için depolanmasını sağlamak, Topraktaki geçirgen olmayan mevcut tabakaların kırılmasını temin etmek, Topraktaki mikroorganizma faaliyetlerini artırarak, besin maddelerinin kolay alınabilir hale gelmesini sağlamak, Kırıntılı bünyeyi sağlamak, toprak strüktürünü düzeltmek, Topraktaki su hareketini artırmak, mevcut ise durgun suyun olumsuz etkilerini azaltmak, Kapilariteyi kırarak toprakta evaporasyonu azaltmaktır. 39/56

MAKİNE İLE TOPRAK HAZIRLIĞI Topografyanın elverişli olduğu örtüsüz veya diri örtü temizliğinin makine ile yapıldığı meylin %40 a kadar olduğu alanlarda makineli toprak işlemesi yapılacaktır. Makineli toprak işleme yapılan sahalarda; -Başarı oranının yüksek olması, -İşin istenen zamanda yapılması, -Maliyetin daha ucuz olması, -Toprak işlemeden beklenen amaçların daha iyi gerçekleştirilmesi, nedenleri ile tercih edilmektedir. Riperle Alt Toprak İşleme; Toprağın 180 230 HP gücünde paletli traktörün riperleri ile 60 80 cm derinliğinde tesviye eğrilerine paralel olarak işlenmesidir. İyi bir sonuç almak için toprağın tavda, riperin uçlarının ve gövdesinin standarda uygun olması şarttır. 40/56

41/56 UYGUN RİPER Sap Koruma demiri Riper ucu

PALETLİ TRAKTÖR( İKİLİ VE ÜÇLÜ RİPER) 42/56

ÜÇLÜ RİPERLE TOPRAK İŞLEMESİ 43/56

İKİLİ RİPERLE TOPRAK İŞLEMESİ 44/56

İKİLİ RİPERLE TOPRAK İŞLEME SIRASI 45/56

TAVDAKİ TOPRAKTA ÜÇLÜ RİPERLE YAPILAN TOPRAK İŞLEMESİ 46/56

TAVDA OLMAYAN TOPRAKTA RİPERLE YAPILAN TOPRAK İŞLEMESİ 47/56

48/56 RİPER PULLUKLA TOPRAK İŞLEME Meyili % 30 a kadar olan sahalarda 80 110 HP gücünde 4x4 lastik tekerlekli traktörle çekilen iki soklu riper pullukla tesviye eğrilerine paralel, bir geçişte 35 45 cm derinlikte 80 100 cm genişlikte gradoniler şeklinde toprağın işlenmesidir. Bu yöntem; Tam alanda riperle alt toprak işlemesi yapılmasının ekonomik olmadığı, kök gelişimini engelleyici sert ve yatay tabakanın bulunmadığı, kaba ve orta tekstürlü topraklarda, Derin toprak işlemesi gerektirmeyen su tutma kapasitesi düşük; kumlu, alüvyal ve kolivyal yapılardaki yerlerde suyun drenajla akıp gitmesine neden olmamak için, Kurak ve yarı kurak veya erozyona açık ve tam alanda riperle alt toprak işlemesi yapılan arazilerde teras formu vermek amacıyla, toprak işlemesi yapılmaktadır.

RİPER PULLUK 49/56

RİPER PULLUKLA İŞLENMİŞ SAHA 50/56

51/56 AĞIR DİSKARO İLE TOPRAĞIN İŞLENMESİ 80 110 HP gücünde 4x4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı, ağır diskarolarla, Alt toprak işlemenin tam alanda yapıldığı, Yamaç meyilinin % 20 den, Yüzeysel taşlılığın % 25 den az olduğu sahalarda, Toprağın tesviye eğrilerine paralel olarak tam alanda disklenerek işlenmesidir.

AĞIR DİSKARO 52/56

AĞIR DİSKARO İLE ÜST TOPRAK İŞLEMESİ 53/56

TOPRAK İŞLEMEDE KULLANILAN YENİ MAKİNE VE TEKNİKLER MİNİ EKSVATÖR Paletli Traktör ile toprak işlemesi yapılamayan ve yamaç meylinin %40 tan yüksek olduğu sahalarda, 20-50 HP gücünde, 1,20-1,70mt. palet izine sahip eksvatör ile 90-100cm. genişliğinde 45-50 cm. derinliğinde şeritlerde yan kazı şeklinde alt toprak işlemesi yapılması, Bu şeridin üst sınırından bir kova genişliğinde alınan toprağın kırıntılı bünye kazandırılarak alt toprak işlemesi yapılmış şerit üzerine çekilmesi ve sonuçta; 60-100cm. derinlikte, 140-150 cm. genişlikte, içeriye doğru %25-30 eğim olacak şekilde teras formu verilmektedir. 54/56

MİNİ EKSVATÖR 55/56

MİNİ EKSVATÖR İLE TOPRAK İŞLEMESİ 56/56

MİNİ EKSVATÖR İLE HATALI TOPRAK İŞLEMESİ 57/56

HATALI TOPRAK İŞLEMESİNE HATALI DİKİM 60/56

HATALI TOPRAK İŞLEMESİNDE DERİNLİK 61/56

TOPRAK İŞLEMEDE KULLANILAN YENİ MAKİNE VE TEKNİKLER ÖRÜMCEK EKSVATÖR Paletli Traktör ile toprak işlemesi yapılamayan ve yamaç meylinin %40 tan yüksek olduğu sahalarda, Eksvatör ile iki kova genişliğinde 70-80 cm genişliğinde 45-50 cm. derinliğinde şeritlerde yan kazı şeklinde alt toprak işlemesi yapılması, Bu şeridin üst sınırından bir kova genişliğinde alınan toprağın kırıntılı bünye kazandırılarak alt toprak işlemesi yapılmış şerit üzerine çekilmesi, Sonuçta; 60-80cm. derinlikte, 80-100 cm. genişlikte, İçeriye doğru %25-30 eğim olacak şekilde, Teras formu verilmektedir. 62/56

63/56 ÖRÜMCEK EKSVATÖR 42 HP Gücünde max.249,min.115cm aks aralığındadır.

ÖRÜMCEK EKSVATÖR 64/56

ÖRÜMCEK EKSVATÖR 65/56

66/56 80x80x100 cm ebadında olmalıdır. EKSKAVATÖR İLE ÇUKUR AÇILMASI

EKSVATÖR İLE AÇILAN ÇUKURA DİKİM 67/56

KARSTİK YAPILARDA OCAKLARDA TOPRAK İŞLEME 68/56

İŞÇİ GÜCÜ İLE TOPRAK HAZIRLĞI Genelde eğimi %40 dan fazla olan sahalarda insan gücü ile teraslar halinde toprak işlemesi yapılmaktadır. Teraslar su açığı olan yerlerde yüzeysel akışı asgariye indirerek suyun toprağa sızdırılması, yağışlı yerlerde de fazla suyu zararsız bir şekilde akıtmak ve her iki durumda da yüzeysel akışın neden olduğu toprak taşınmasını önlemek için tesis edilir. Yağışlı bölgelerde yamaç boylarını kısaltarak yüzeysel akışı azaltan ve akış yönünü değiştirerek zararsız bir şekilde akıtan teraslara saptırıcı veya eğimli, Kurak ve yarı kurak bölgelere de yüzeysel akışı engelleyerek toprak koruma yanında suyu tutarak depo etme ve sızdırmayı sağlayan teraslara yatay veya emici, teraslar adı verilmektedir. Devamlı ve kesik teraslar şeklinde yapılabilmektedir. Toprak işlemede baltalı kazma ve sivrili kazma kullanılır. 69/56

70/56 TOPRAK HAZIRLĞINDA KULLANILAN KAZMALAR Sivrili Kazma Baltalı Kazma

71/56 TERAS KESİTİ KESİK TERAS ŞEMATİK 35-40Cm

İŞÇİ İLE YAPILAN TERAS 72/56

73/56 FİDAN DİKİMİ Dikilecek fidanların tür,yaş, boy ve orijinleri Etüt Proje ve Ağaçlandırma Şube Müdürlüklerinin Teknik Elemanlarınca birlikte tespit edilmektedir. Projesinde belirtilen türler dışındaki türlerden fidan dikilmek isteniyorsa, projesinde belirtilen fidan toplamının %10 unu geçmemek kaydıyla revizyon yapılmadan istenilen tür fidanlar dikilecek ancak, kullanılan fidan bilgileri Genel Müdürlüğe bildirilecektir. Dikim çalışmaları, vejetasyon döneminin sona erdiği sonbahar aylarında başlayıp tekrar vejetasyon döneminin başladığı ilkbahar aylarına kadar, uygun toprak ve hava şartlarında yapılmalıdır. Dikimler mutlaka toprak işlemesini takip eden dikim sezonunda yapılmalıdır. Dikimde uygulanacak aralık-mesafelerde Genel Müdürlüğümüz talimatı esas alınacaktır.

DİKİM METOTLARI Plantuvar Dikimi Çukur Dikimi -Çukurda Kenar Dikimi -Adi Çukur Dikimi 74/56

PLANTUVAR DİKİMİ 75/56

DİKİMDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Toprağın; dikim derinliği olan 30 40 cm. lik kısmı rutubetli ve tavda (tarla kapasitesi) olacaktır. Fidanın fidanlıktan sökülmesi ile sahaya dikilmesi arasında gecen süre ne kadar az olursa başarı oranı yüksek olacağından, fidan planlaması, hava halleri ile iş gücüne göre yapılarak taze fidan kullanımı sağlanacaktır. Uygun şekilde nakledilen fidanlar, kısa bir süre için sahanın serin, kuytu,rüzgara kapalı ve havadar bir yerinde saklanarak, fidan balyaları gün aşırı alt üst edilerek sulanacaktır. Günlük dikebilecek kadar fidan nemli yosun ve telise sarılmış olarak dikim sandıklarına konacaktır. Daha uzun süreli saklamak için soğuk hava deposu olan yerlerde, soğuk hava deposuna, olmayan yerlerde fidanlar uygun yerlerde ve uygun yöntemle gömüye alınacaktır. 77/56

DİKİMDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Fidanlar fidanlıktan kök budaması ve seleksiyonu yapılarak geldiğinden dikim alanında ayrıca fidan seleksiyonu yapılmayacaktır. Fidan canlılığını, başarıyı, işçi sağlığını ve verimliliğini olumsuz etkileyecek rüzgârlı, soğuk ve donlu günlerde dikim yapılmayacaktır. Dikim postaları arazinin toprak türü, taşlılık ve toprağın tav durumuna göre (1 kazıcı;1, 2 veya3 fidan dikici) ayarlanacak ve işçilerin dikim çukuru açılmasından kaynaklanan zaman kaybı önlenecektir. Kaplı fidanlarda dikimden önce rutubet kaybı olması halinde, sulandıktan sonra dikilecektir. Yetiştirme ortamı turba olan kaplı fidanlarda rutubet hususunda daha dikkatli davranılmalıdır. Kaplı fidanların, dikim çukuruna kadar kapları ile taşınması sağlanmalıdır. Dikimde kullanılan çukur açma kazması, dikim çapası gibi aletler uygun ve bakımlı olmalıdır. 78/56

DİKİM KESİTİ VE DİKİM ÇAPASI 79/56

80/56 MAKİNELİ TOPRAK İŞLENMİŞ SAHADA DİKİM Fidan kök boğazı derinliğinde dikilmeli, gömülmemelidir.

81/56 TERASTA DİKİM Dikimler, teraslarda toprak işlemesinin en derin olduğu, yamaç yüzeyinin teras yüzeyini kestiği noktada yapılacaktır.

EKİM YOLUYLA AĞAÇLANDIRMA Ağaçlandırmalarda dikim esas olmakla birlikte, gerektiğinde ekim yoluyla da ağaçlandırma yapılabilmektedir. Toprak mutlak derinliğinin sığ ve orta, fizyolojik derinliğin yeterli olduğu alanlar ile karstik arazilerde uygulanabilir olması, - Maliyetinin düşük olması ve işçilik gereksiniminin azlığı, - Fidanların doğal kök gelişimlerini daha iyi sağlayabilmeleri vb, Avantajlarından dolayı tercih edilmektedir. 82/56

KARPELLİ SEDİR TOHUMU EKİMİ 83/56

KARPELLİ SEDİR TOHUMU EKİMİ YAPILMIŞ SAHA 84/56

OCAKLARDA MEŞE TOHUM EKİMİ 85/56

86/56 BAKIM İşçi gücü veya makine gücü ile arazi hazırlığı yapılmış sahalarda dikilen fidanların bakım çalışmaları ile fidanların; dikimden biyolojik bağımsızlığa kavuşuncaya kadar geçen sürede oluşabilecek olumsuz dış etkilere karşı direncinin artırılması, korunması, iyi gelişme ve büyüme göstermesi amaçlanır. Bakım çalışmaları; genel olarak işçi gücü ile yapılmakla birlikte, çalışma imkânı olan uygun yerlerde makineli yapılması esastır. Bakım çalışmaları dikilen fidanların; özellikle ilk yıllarda topraktaki su ve besin maddeleri ile ışığına ortak olan, fidanlara yandan ve üstten baskı yapan otsu ve odunsu bitkilerle mücadele amacıyla yapılan, ot alma-çapa, sürgün kontrolü, teras onarımı, tamamlama vb. işlerdir.

BAKIM İşçi gücü ile arazi hazırlığı yapılan yerlerde; 1.Yıl: Ot alma-çapa-sürgün kontrolu-teras onarımı ve tamamlama, 2.Yıl: Ot alma-çapa-sürgün kontrolu-teras onarımı ve tamamlama, 3.Yıl: Ot alma-çapa-sürgün kontrolu 4.Yıl: Saha gözlem altında tutulması, 5.Yıl: Gerekirse sürgün kontrolu şeklinde Makinalı arazi hazırlığı yapılan yerlerde; 1.Yıl: Ot alma-çapa- tamamlama, 2.Yıl: Ot alma-çapa- tamamlama, 3.Yıl: Ot alma-çapa- sürgün kontrolu, 4.Yıl: Saha gözlem altında tutulmalı, 5.Yıl: Gerekirse sürgün kontrolu şeklinde, bakım yapılması esastır. 87/56

BAKIM Ot alma-çapa işleri, Dikimi takip eden vejetasyon dönemi başında başlayarak üç yıl süre ile, ilkbahar yağışlarından sonra, otların tohumları olgunlaşıp dökülmeden, sahanın; toprak türü,bakısı,otlanma yoğunluğu, fidanların yaşı ve sahanın rakımı dikkate alınarak, öncelikli bakım yapılması gereken yerler tespit edilerek, önceliği olan yerlerden başlanmak suretiyle yapılacaktır. 88/56

İŞÇİ İLE KÜLTÜR BAKIMI fidanların etrafında 50-60 cm yarı çaplı bir alanda yapılmalıdır. 89/56

90/56 İŞÇİ İLE KÜLTÜR BAKIMI diri örtünün türüne, boyuna ve yoğunluğuna bağlı olarak dikim sıraları üzerinde 60-80 cm genişlikte bir şeritte yapılır

91/56 MAKİNELİ KÜLTÜR BAKIMI dikim sıraları boyunca işçi ile ot alma, çapa yapıldıktan sonra 4x4 veya 4x2 lastik tekerlekli traktöre takılan kültivatör, kazayağı ile vejetasyon dönemi başında (mayıs-haziran) bir veya gerektiğinde birden fazla bakım yapılacaktır.

92/56 KÜLTÜR BAKIMI Gerektiğinde yılı içerisinde birden fazla bakım yapılabilecektir.

ROTOVATÖR İLE BAKIM 93/56

SÜRGÜN KONTROLÜ 94/56

95/56 YANGIN EMNİYET YOLLARI BAKIMI Yangın emniyet yol ve şeritleri ile servis yolları otsuz ve temiz tutulacaktır. Yol kenarlarına rastlayan sahalarda yol boyunca en az 2-3 m genişlikte ottan arındırılmış temiz bir şerit oluşturulacaktır. Ağaçlandırma sahalarında çıkan orman yangınlarıyla ilgili olarak Orman İşletme Müdürlüğünün 3 nolu formundaki bilgilere uyumlu, Yangın Sicil Raporu düzenlenecek ve 20 gün içerisinde Merkez e gönderilecektir.

Faaliyet Çeşidi İşçi gücüyle toprak işleme işi Diri örtü temizliği işi Makine ile toprak işleme işi Üst toprak İşleme Fidan dikimi Tohum ekimi işi Ot alma-çapa ve teras onarımı işi ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME Ölçüm Şekli Ölçüm Şekli: Belirtilen Yapım Şartlarına göre işlenen teras uzunluğu, kompartıman olarak bırakılan kısımlar da dahil olmak üzere, şerit metre ile yatay olarak ölçülecektir. Ölçü birimi METRE dir. Ölçüm Şekli: Belirtilen Yapım Şartlarına göre diri örtü temizliği yapılan alan 1/25.000 ölçekli tesviye eğrili harita üzerine işaretlenir. İşaretlenen alan (Düzlem alan) noktalı şeffaf şablonla ölçülür. Alan ölçümlerinde topoğrafik (eğik) alan dikkate alınmaz. İşlem yapılan sahanın sınırları haritaya işlenemiyor ve bu şekilde ölçülemiyorsa arazide poligon çevrilerek saha ölçülür. Ölçüm birimi HEKTAR'dır Ölçüm Şekli : Diri örtü temizliğinde (200 no lu pozda) olduğu gibi hesaplanır. Ölçü birimi HEKTAR dır. Üst toprak işlemesi: Alt toprak işlemesinin tam alanda yapıldığı sahalarda, 80-110 HP gücünde 4x4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı diskaro veya ağır diskaro ile üst toprak işlemesi yapılan sahalarda Ölçüm birimi HEKTAR olup Ölçüm Şekli: Diri örtü temizliğinde (200 nolu pozda) olduğu gibi hesaplanır. Gradoni şeklinde toprak işlemesi: Diri örtü temizliğinin paletli traktöre önden bağlı ağır hizmet örtü temizleme tarağı ile yapıldığı ancak tam alanda riperle alt toprak işlemesi gerekmeyen,meyili % 30 a kadar olan sahalarda 80-110 HP. gücünde 4x4 lastik tekerlekli traktörle gradoni şeklinde toprak işlemesi. Ölçüm Şekli ; Belirtilen Yapım şartlarına göre işlenen toprak miktarı şerit metre ile yatay olarak ölçülecektir. Ölçü birimi METRE dir. Ölçüm Şekli : Tekniğine uygun olarak dikilen fidanlar teker teker sayılır. Ölçü birimi ADET tir. Ölçüm Şekli : İri taneli tohum ekimi yapılan ocaklar adet olarak sayılarak hesap edilecektir. Ölçü birimi Adet tir. Ölçüm Şekli : Şeritler halinde yapılan ot alma çapa ile teras onarımları şerit metre ile ölçülerek (Km) olarak hesaplanacaktır. Ot alma çapa ve teras onarımı yapılmayan alanlar ölçülmez.. Ölçü birimi METRE dir. Ölçüm Şekli : Fidan çevresinde yapılan ot-alma çapa ve teras onarımı işlerinde her bir fidan adet olarak sayılır. Ölçü birimi ADET tir. 96/56

97/56 ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME Ödeme evrakına müstenit ölçü tespit tutanağı; yapılan işin birimi de dikkate alınarak arazide tek tek sayılarak,şerit metre veya GPS ile fiilen yapılacak ölçümlerin sonucuna göre düzenlenecektir.

98/56 AĞAÇLANDIRMA SAHALARININ BAŞARISI Fidan sayımları; - Ağaçlandırma sahasının mevcut durumunu, - Tamamlama için gerekli fidan ihtiyacını tespit etmek için, ilgili Ağaçlandırma Mühendisliğince her vejetasyon dönemi sonunda Eylül Kasım aylarında yapılır. Başarı oranı; tamamlama dikimlerinden sonra sahada mevcut, sağlıklı ve yaşayan toplam fidan sayısının, ilk tesiste dikilen fidan sayısına oranıdır.

R E H A B İ L İ T A S Y O N Uygun türlerin bulunduğu bozuk orman alanlarını, Ekosistemi bozmadan, Mevcut flora ve fauna ile biyolojik çeşitlilik korunarak, Boşluklarda, gerekiyorsa uygun toprak işleme tekniği ile arazi hazırlığı sonrasında, dikim veya ekim yapılarak, En az emek ve masrafla, Verimli hale getirerek, Kendilerinden beklenen ekonomik, ekolojik ve sosyal fonksiyonları yerine getirebilecekleri, bir yapıya kavuşturulması amacıyla yapılan çalışmalardır. Başlangıçtan 2010yılı sonuna kadar 112,431 Ha rehabilitasyon yapılmıştır. 99/56

CANLANDIRMA KESİMİ ÇALIŞMALARI 100/5

CANLANDIRMA KESİMİ YAPILMIŞ SAHA 101/5

TOPRAK İŞLEMESİ YAPILMIŞ REHABİLİTASYON SAHASI 102/5

REHABİLİTASYON ÇALIŞMASI YAPILMIŞ SAHA 103/5

REHABİLİTASYON ÇALIŞMASI YAPILMIŞ SAHA 104/5

AŞILAMA 105/5

106/5 REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARI SONUCUNDA 02.01.2013 Gelecekte ormanlardan beklenen yararların sağlanmasına dair teknik ve sosyal alt yapı oluşturulmaktadır. Bozuk orman alanlarının daha fazla bozulması önlenerek, çok amaçlı faydalanma (ekolojik, sosyal, ekonomik) imkanı sağlanmaktadır. Tam alanda diri örtü temizliği yapılmadan, doğa ve çevre bilinciyle var olan ekosistem korunmakta ve geliştirilmektedir. Mevcut flora ve fauna ile biyolojik çeşitlilik korunarak, lokal ırkların devamlığı sağlanmakta, genetik erozyon önlenmektedir. Yöredeki insanlara; istihdam imkânı,dikilen ve aşılanan gelir getirici türler ile sağlanan ekonomik katkı, sosyal sorunların çözümünü kolaylaştırmaktadır. Bozuk ormanlar kısa sürede ve ekonomik şekilde verimli ormanlara dönüştürülmektedir.

107/5 KORUMA Büyük emek, para ve zaman harcanarak tesis edilen sahaların her türlü zararlılara karşı öncelikle orman muhafaza memurları ve bekçi ile korunması esastır. Kritik sahaların korumasında; ekonomik prensipler dikkate alınarak dikenli tel çit ihatası yapılacak, zorunlu olmadıkça dikenli tel ihatası tercih edilmeyecektir. Dikenli teller TSE belgeli olacaktır. Dikenli teller çit direklerine yerden itibaren 15, 25, 30, 30 cm aralıkla 4 sıra çekilecektir. Böcek, mantar ve benzeri zararlılar görüldüğünde, Orman Bölge Müdürlüğü Orman Zararlıları ile Mücadele Şube Müdürlüğü, gerektiğinde Ormancılık Araştırma Müdürlükleri ve Fakültelerle de irtibat kurularak gerekli mekanik ve kimyasal mücadele zamanında yapılacaktır.

DİKENLİ TEL İHATA 108/5