YEDİİKLİM DERSANESİ OSMANLI TARİHİ HAZIRLAYAN ELİF YILDIZ
OSMAN BEY Beyliğin kurucusudur. İlk merkez=söğüt Yarhisar,Karacahisar,İnegöl ve Bilecik alındı. Beyliğin merkezi Söğüt ten Bilecik e taşındı. 1302 de Bizans ile KOYUNHİSAR (Bafeon) savaşını yapmıştır.(ilk)iznik yolu açıldı. İlk bakır para(mangır) basılmıştır. Bursa kuşatıldı ama alınamadı. Fahrüddin lakabıyla da bilinir.
ORHAN BEY 1326 BURSA alınarak başkent yapılmıştır. 1329 PALEKANON (maltepe) SAVAŞI -Bizans ın Anadolu ile bağı kesilmiştir. -Kocaeli yarımadası fethi tamamlandı -İznik,İzmit,Gemlik alındı İZNİK geçici başkent yapıldı. KARESİOĞULLARI Osmanlı ya katılmış böylece donanma gücüne sahip olunmuştur.(anadolu Türk Birliği için ilk adım.) Ahilerin elindeki Ankara ele geçirildi. ÇİMPE KALESİ ile Osmanlı ilk defa RUMELİ ye adım atmıştır. «SULTAN» ünvanını kullanan ilk Osmanlı padişahıdır.(sultan ül Guzat - Gaziler sultanı)
KURUMSALLAŞMA Beylikten devlet düzenine geçildi İlk Divan teşkilatı İlk Vezirlik makamı (Alaeddin Paşa) İlk sancak sistemi İlk kadı,subaşı,ilk müderris ataması yapıldı.! İlk Kadı «Karamanlı Dursun Fakih»! İlk Müderris «Davud-i Kayseri» İlk medrese (İznik Süleyman Paşa) İlk düzenli ordu(yaya ve Müsellem) İlk Osmanlı tersanesi Karamürsel de kuruldu. İlk gümüş para(akçe)
I.MURAT Sancak sistemi ile yetişen ilk padişah 1362 SAZLIDERE savaşı ile EDİRNE alındı Bizansın batı ile bağlantısı kesildi. 1364 SIRPSINDIĞI SAVAŞI HAÇLILARLA yapılan ilk savaş.bulgar krallığı vergiye bağlandı.! EDİRNE başkent oldu. 1371 ÇİRMEN de Sırplar yenildi.sırp krallığı Osmanlı ya bağlandı. 1387 PLOŞNİK BOZGUNU balkanlarda ilk yenilgi. 1389 I.KOSOVA savaşı (ilk kez top kullanıldı) Germiyanoğulları,Hamitoğulları alındı,karamanoğulları ile ilk mücadele yapılarak Anadolu Türk Birliği çalışmaları sürdürüldü.
KURUMSALLAŞMA İlk Yeniçeri ve Topçu Ocağı İlk Pençik sistemi İlk Tımar sistemi İlk Kazaskerlik ve İlk Veziriazamlık makamı.! Çandarlı Kara Halil(Hayrettin) Paşa İlk Defterdarlık makamı(çelebi BinMehmet) İlk eyalet(rumeli beylerbeyliği) İlk Rumelibeylerbeyi «Lala Şahin Paşa» İlk Veraset sistemi değişikliği
I. BAYEZİD (YILDIRIM) İstanbul u kuşatan ilk Osmanlı padişahı.! ANADOLUHİSARI yapıldı. Anadolu Türk Siyasi Birliğini büyük ölçüde sağlayan İlk Osmanlı padişahı. KIRKDİLİM SAVAŞI (1392) ile Kadı Burhaneddin devletine son verildi. Anadolu beylerbeyliği kuruldu.(kütahya) 1396 NİĞBOLU savaşında haçlılar yenilgiye uğratıldı. Bulgar krallığı ele geçirildi.! Abbasî Halifesi «I. Mütevekkil» kendisine «Sultan-ı İklim-i Rum» ünvanını verdi. İlk büyük tersane «Gelibolu» tersanesidir. İlk Osmanlı hastanesi Bursa da açıldı.
ANKARA SAVAŞI (1402) - FETRET DEVRİ başladı(1402-1413) - Anadolu Türk Siyasi Birliği bozuldu. - Yıldırım Beyazid,Timur a esir düştü.!!!fetret döneminin en önemli olayı ; MUSA ÇELEBİ nin İstanbul u kuşatmasıdır. * Mehmet Çelebi Amasya * Musa Çelebi Bursa * İsa Çelebi Balıkesir * Süleyman Çelebi Edirne de hükümdarlıklarını ilân etmişlerdir.
I.MEHMET (ÇELEBİ) Devletin 2. kurucusu sayılır. Saruhan ve Menteşeoğulları beyliklerine son verdi. 1416 VENEDİK ile ilk deniz savaşı yapıldı. Cenevizlilerden Samsun alındı. ŞEYH BEDRETTİN İsyanı(ilk dini ve ekonomik nedenli isyan) (Torlak Kemal ve Börklüce Mustafa) DÜZMECE MUSTAFA İsyanı
II.MURAT «HAYIR BABASI» olarak anılmıştır. İstanbul u kuşatan 2. Osmanlı padişahı. Aydın,Germiyan ve Hamitoğullarına son vermiş. Begrat kuşatıldı ama alınamadı. 1444 EDİRNE SEGEDİN ANTLAŞMASI II.MURAT tahtı oğlu II.MEHMET e bıraktı. 1444 VARNA SAVAŞI 1448 II.KOSOVA SAVAŞI Enderun Mektebi açılmıştır. Yeniçerilerin ilk isyanı (Buçuktepe isyanı)
YÜKSELME DÖNEMİ 1453-1579 1-) II.MEHMET (1451-1481) (FATİH) 2-) II.BAYEZİD (1481-1512) (SOFU) 3-) I.SELİM (1512-1520) (YAVUZ) 4-) I.SÜLEYMAN (1520-1566) (KANUNİ) SOKULLU MEHMET PAŞA (1564-1579) 5-) II.SELİM (1566-1574)(SARI) 6-) III.MURAT (1574-1595)
II.MEHMET (F.S.MEHMET) 1453 İSTANBUL alındı.(rumelihisarı) HAKAN ÜL BAHREYN, SULTAN ÜL BERREYN İki denizin sultanı ve iki karanın hakanı(f.s.mehmet) Yükselme ve İmparotorluk Dönemi başladı. Ortaçağ bitti,yeniçağ başladı. Ortodoks kilisesinin koruculuğu Osmanlı ya geçti. RÖNESANSI başlattı. COĞRAFİ KEŞİFLERE neden oldu. FEODALİTE yıkıldı yerine Merkezi krallıklar kuruldu.
ANADOLU FETİHLERİ II.MEHMET Karamanoğullarından Konya ve Karaman alındı.(1451-ilk fetih) Amasra (Ceneviz) Sinop (Candaroğullarından) alındı. Trabzon Rum İmparatorluğu na son verildi. 1473 OTLUKBELİ Savaşı (Uzun Hasan) (AKKOYUN XOSMANLI) BATI FETİHLERİ BELGRAT hariç tüm Sırbistan alındı. Mora yarımadası alındı Balkan yarımadası fethi tamamlandı. Eflak ve Boğdan Bosna ve Hersek Arnavutluk fethedildi.
DENİZLERDEKİ FETİHLER 1463-1479 arasında VENEDİK ile savaşıldı. 1479 OSMANLI-VENEDİK anlaşmasıyla İLK ticari ayrıcalık verildi.(balyos=venedik elçisi) Ege adaları alındı.(telsim) 1478 Kırım Osmanlı ya bağlandı. (Gedik Ahmet Paşa) RODOS kuşatıldı ama alınamadı. 1481 Otranto seferi.(italya)
Kurumsallaşma Devletten imparotorluk düzenine geçildi. Enderun mektebi kurumsallaştı. İlk Altın para. «Sahn- Seman Medresesi» açıldı. «Kanunname-i Ali Osman» yasalarını yaptı. Cülus Bahşişi. Sancağa çıkma. Müsadere usulü yasallaştı. Devlet yalnız padişahındır. Kardeş katli vaciptir. Divan başkanlığı sadrazama bıraktı. Türk Kökenli devlet adamlarının sadrazam olması yasaklandı.
II.BEYAZİD CEM SULTAN OLAYI(Dış sorun) Karamanoğulları,Memlükler,Rodos Şövalyeleri,Fransa ve Papa dan yardım istedi Karamanoğulları na son verildi. Memlukler ile savaşıldı (İlk) Modon,Koron,İnebahtı,Navarin limanları alındı. İspanya da baskı altında olan Müslümanlar ve Yahudileri Osmanlı topraklarına yerleştirilmiştir. Kili ve Akkerman alınarak Boğdan ın fethi tamamlanarak KIRIM ile kara bağlantısı sağlandı. ŞAHKULU İSYANI (iran etkili) sonucu oğlu Yavuz tarafından tahttan indirildi.
I.SELİM (YAVUZ) 1514 ÇALDIRAN SAVAŞI (Safeviler) 1515 TURNADAĞ SAVAŞI (Dulkadiroğulları na son verildi.anadolu siyasi birliği kesin olarak sağlanmıştır) 1516-1517 MERCİDABIK-RİDANİYE SAVAŞI Memlük Devleti yıkıldı. Mısır,Hicaz,Filistin ve Suriye alındı. HALİFELİK ve Kutsal Emanetler Osmanlı ya geçti. Son Abbasi halifesi III.Mütevekkil Yavuz Sultan Selim e Mekke ve Medine nin Hizmetçisi (Haremeyn-i Şerefeyn) ünvanı verilmiştir. BAHARAT YOLU ve Memlük hazinesi Osmanlı ya geçti. Bozoklu Celal isyanı.(yozgat)
I.SÜLEYMAN 1520-1566 En parlak dönem. En uzun taht süresi İSYANLAR: Canberdi Gazali İsyanı (1521)(Suriye) Ahmet Paşa İsyanı (1524) (Mısır) Baba Zünnun İsyanı (1526) (Yozgat) Kalenderoğlu İsyanı (1527) (Adana)
BATIDAKİ FETİHLER 1521 BELGRAT Macarlardan alındı. 1526 MOHAÇ Meydan Savaşı *Macarların Belgrat ı geri almak istemesi!!! Dünya nın en kısa süren savaşı. -Macaristan Osmanlı ya bağlandı. -Jan Zapolya Macar kralı oldu. -Avusturya ile sınır komşusu olundu. 1529 I.Viyana Kuşatması 1532-1533 Alman-Avusturya Seferi 1533 İSTANBUL (İbrahimPaşa)Ant. Avusturya Arşidükü = Osmanlı sadrazamı 1535 Fransa ya KAPİTÜLASYON tanındı. 1566 Zigetvar Seferi.(Macaristan)
DOĞU 1534, 1548 ve 1553 te İran seferleri yapıldı. 1555 AMASYA ANLAŞMASI (İran ile ilk antlaşma)!!! BAĞDAT alındı. DENİZLER 1522 Rodos alındı. 1533 Cezayir(Hızır Reis)Osmanlıya katıldı. 1538 Preveze Deniz Savaşı (Akdeniz Türk Gölü) 1538-1553 Hint Deniz Seferleri (Başarısız) 1553 Trablusgarp alındı. 1560 Cerbe Savaşı. 1565 Malta Adası kuşatıldı ama alınamadı (tek) 1566 Sakız alındı.
SOKULLU MEHMET PAŞA II.SELİM-III.MURAT 1571 KIBRIS (Lala Mustafa paşa)alındı. 1571 İNEBAHTI Deniz Savaşı. (1) 1574 TUNUS Fethedildi. 1575 LEHİSTAN (Polonya)himayeye alındı 1577 FAS «Vadi üs seyl» Savaşı. DON-VOLGA Projesi (İpek Yolu) SÜVEYŞ KANALI Projesi (Baharat Yolu) MARMARA-SAKARYA Projesi
DURAKLAMA DÖNEMİ 1579-1699 III.MURAT (1574-1595) (Doğuda en geniş sınır) III.MEHMET (1595-1603) (son sancağa çıkan ) I.AHMET (1603-1617) (ilk kafeste yetişen) I.MUSTAFA (1617-1618) (İki kez tahtta çıkan) II.OSMAN (1618-1622) (Genç) I.MUSTAFA (1622-1623) IV.MURAT (1623-1640) (II.Bağdat Fatihi) I.İBRAHİM (1640-1648) IV.MEHMET (1648-1687) (Batıda en geniş sınır) II.SÜLEYMAN (1687-1691) II.AHMET (1691-1695) II.MUSTAFA (1695-1703) (Ordunun başında son sefere çıkan ) (11)
DURAKLAMA NEDENLERİ «Ekber-Erşed»(Kafes sistemi) «Beşik Ulemalığı»(Alimin oğlu Alimdir) Tımar sisteminin bozulması,iltizamın yaygınlaştırılması «Devlet Ocak İçindir» anlayışı Devletin doğal sınırlara ulaşması(dış neden) Coğrafi Keşifler(dış neden) Rönesans (dış neden) Kutsal İttifak
DURAKLAMA DÖNEMİ SİYASİ OLAYLAR V ENEDİK A VUSTURYA R USYA İ RAN L EHİSTAN
İRAN 1590 FERHAT PAŞA ANT.!!Doğuda en geniş sınır. 1611 NASUH PAŞA ANT!!!Doğuda ilk yenilgi. 1618 SERAV ANT 1639 KASR-I ŞİRİN ANT.!!!Günümüz Türk-İran sınırı.
LEHİSTAN *1621 HOTİN ANT. (Yeniçeriler tarafından öldürüldü-ilk ) *1672 BUCAŞ ANT. (Batıda en geniş sınırlar-iv.mehmet-fazıl Ahmet ) (Osmanlının SON YENİ TOPRAK kazancı) (Ukrayna)
VENEDİK 1645-1669 GİRİT KUŞATMASI 24 YIL sonunda GİRİT alındı. IV.MEHMET,Fazıl Ahmet Paşa (Denizlerde en geniş sınırlar)
RUSYA 1678 ÇEHRİN Kalesi alındı. IV.MEHMET döneminde, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa 1681 BAHÇESARAY ANT. (Rusya ile ilk ant.) -20 yıl savaş yok. -Dostluk ant. -Dinyeper nehri sınır. -Rusya dan ilk kez toprak alındı. 1700 İSTANBUL ANT. -Azak kalesi Rusya ya bırakıldı. -Rusya İstanbul da elçi bulunduracak. -Rusya karşısında ilk yenilgi ve toprak kaybı
AVUSTURYA 1596 Haçova Meydan Savaşı (III.MEHMET-Son kazanılan meydan savaşı) İran savaşları ve Celali isyanları nedeniyle; 1606 ZİTVATORUK Ant.(I.AHMET) * (Arşidük=Padişah)* 1664 VASVAR Ant.(Avusturya dan son kez toprak alındı) 1683 II.VİYANA KUŞATMASI (IV.MEHMET) -Avusturya nın Protestan Macarlara baskı yapması üzerine yapıldı. -Osmanlı başarısız oldu.merzifonlu idam edildi. -KUTSAL İTTİFAK kuruldu.(16 yıl savaşları) -Osmanlı savunmaya,avrupa devletleri saldırıya geçti. 1699 KARLOFÇA Ant. -Temeşvar ve Banat dışında tüm Macaristan Avusturya ya -Podolya ve Ukrayna Lehistan a -Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik e bırakıldı.
DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLAR Tarhuncu Ahmet Paşa (IV.Mehmet) II.OSMAN Kuyucu Murat Paşa(I.Ahmet) IV.MURAT (Koçi Bey Risalesi) I.AHMET Köprülü Mehmet Paşa(IV.Mehmet) Batılı,köklü,kalıcı ıslahatlar değil Baskı,şiddet var.askeri ve mali alanda.
GERİLEME DÖNEMİ (1699-1792) II. Mustafa (1695 1703) (Edirne olayı) III. Ahmet (1703 1730)(Batılı tarzda ilk ıslahatlar) I. Mahmut (1730 1754)(Batılı tarzda ilk askeri «) III. Osman (1754 1757) III. Mustafa (1757 1774) (ilk iç borçlanma ) I. Abdülhamit (1774 1789) III. Selim (1789 1807) (Kabakçı Mustafa isyanı)!!! (ISLAHATÇILAR KIRMIZI) (7)
1711 PRUT Ant. -Azak kalesi geri alındı. GERİLEME DÖNEMİ -Rusya İstanbul daki elçiyi geri çekti -Osmanlı için kaybettiği toprakları geri alma umudu doğdu. 1718 PASAROFÇA Ant. -Mora Venedik den geri alındı. -Dalmaçya kıyıları alınamadı. -Belgrat Avusturya ya bırakıldı.!!! Batının üstünlüğü kabul edildi barış süreci başladı.!!! LALE DEVRİ başladı.
1739 BELGRAT Ant. (18.yy nın son ve en karlı ant) -Belgrat geri alındı. -Rusya Karadeniz de gemi bulunduramayacak -Azak kalesi yıkılmak şartıyla Rusya ya bırakıldı.!!!karadeniz yeniden Türk gölü oldu.!!! 1740 da I.Mahmut Fransa ya verilen kapitülasyonları sürekli hale getirdi. 1746 II.KASR-I ŞİRİN (KERDEN) Ant.!!! İran la kalıcı barış sağlandı
1770 Çeşme Bozgunu (III.Mustafa) (2) -Rusya nın Belgrat Ant.ile Karadeniz e çıkamaması 1774 KÜÇÜK KAYNARCA (I.Abdülhamit)!!! 18.YY ın en ağır antlaşması. *Kırım bağımsız oldu. *Kırım halkı dini yönden Osmanlı halifesine bağlı kalacak. *Rusya Karadeniz de gemi bulundurabilecek. *Ortodoksların koruyuculuğu Rusya ya geçti *Rusya İstanbul da elçilik,balkanlarda konsolosluk açacak. *Osmanlı Rusya ya savaş tazminatı ödeyecek *Osmanlı Rusya ya kapitülasyon verecek
1779 Aynalıkavak Tenkihnamesi ile Rusya tarafından Şahin Giray Kırım hanı olarak atandı. 1783 Rusya Kırım ı işgal etti. 1791 ZİŞTOVİ Ant. -Avusturya ile Fr. İhtilali sonrası kalıcı barış sağlandı 1792 YAŞ Ant. -Kırım Rusya ya bırakıldı. -Kaybedilen toprakları geri alma umudu sona erdi. -Gerileme dönemi bitti, Dağılma dönemi başladı.
1798 Fr Mısır ı işgali ( III. Selim) *Rusya ve İngiltere den yardım alındı.!!! İlk Denge Politikası örneği *Rusya ilk kez boğazlardan serbest olarak geçti. *İngiliz donması İskenderiye de FR. donanmasını mağlup etti *Nizam-ı Cedit ordusu Suriye Akka Kalesi önlerinde İlk başarısını elde etti (Cezzar Ahmet Paşa) 1801 EL ARİŞ Ant ile FR. Mısır dan çekildi.
GERİLEME ISLAHATLARI III.AHMET (1703-1730) Avrupa tarzı ilk ıslahatlar. LALE DEVRİ(1718-1730)(Damat İbrahim Paşa) Şair «Nedim» Minyatür ustası «Levni» İlk geçici elçilik.(paris = Yirmisekizinci Mehmet Çelebi) İlk özel matbaa.(ibrahim Müteferrika ve Sait Efendi) İlk eser «Van Kulu Lügatı» Yalova da kağıt,istanbul da kumaş ve çini fabrikası. İtfaiye teşkilatı(tulumbacılar ocağı) Tercüme Heyeti kurularak Doğu klasikleri Türkçe ye çevrildi, kütüphaneler açıldı. Sivil mimari gelişti. ( Barok, Gotik, Rokoko) İlk çiçek aşısı 1730 Patronu Halil İsyanı (Matbaa ya dokunulmamıştır)
I.MAHMUT (1730-1754) Avrupa tarzı askeri alanda ilk ıslahatçı. Kont do Bonnevale = Humbaracı Ahmet Paşa Humbaracı ocağı ıslah edildi. Hendesehane (Avrupa tarzında ilk askeri okul) Ordu ;bölük-alay-tabur olarak bölümlere ayrıldı. 1740 Fransa nın kapitülasyonları sürekli hale getirildi.
III.MUSTAFA (1757-1774) Sadrazam Koca Ragıp Paşa «Baron Dö Tot» tarafından Sürat topçuları ocağı kuruldu. Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (Deniz Mühendishanesi) Esham sistemi (ilk iç borçlanma)
I.ABDÜLHAMİT (1774-1789) Sadrazam Halil Hamit paşa ve Cezayirli Hasan Paşa. Esham senetleri ilk kez uygulamaya konmuştur. İstihkam okulu açılmıştır. İlk Yeniçeri sayımı yapılmış ve Ulufe alım/satımı yasaklanmıştır. Cülus bahşişi kaldırılmıştır.
III.SELİM (1789-1807) NİZAM-I CEDİT (yeni düzen)ordusu kuruldu. İrad -ı cedit hazinesi. İlk daimi elçilik (Londra=Yusuf Agah Efendi) Mühendishane-i berri hümayun (Kara Mühendishanesi) Matbaa-i Amire Fransızca askeri okullarda zorunlu yabancı dil Askerlere fes, pantolon,ceket giyme zorunluluğu. Meşveret(danışma)meclisleri açılarak devlet adamlarına Layihalar(raporlar) hazırlatıldı. Yerli malına halk teşvik edildi. 1807 Kabakçı Mustafa İsyanı ile IV. Mustafa tahtta çıktı.(yenilik karşıtıdır-yeniçeriler etkili)
DAĞILMA DÖNEMİ PADİŞAHLARI (1792-1922) 1) III.SELİM (1789-1807) 2) IV.MUSTAFA (1807-1808) 3) II.MAHMUT (1808-1839) 4) ABDÜLMECİT (1839-1861) 5) ABDÜLAZİZ (1861-1876) 6) V.MURAT (1876-1876) 7) II.ABDÜLHAMİT (1876-1909) 8) V.MEHMET REŞAT (1909-1918) 9) VI.MEHMET VAHDETTİN (1918-1922)
SİYASİ OLAYLAR Sırp isyanı (1804) *Milliyetçilik, Panslavizm -Bükreş ant = ayrıcalık (1812) -Edirne ant = Özerklik (1829) -Berlin ant = Bağımsızlık (1878)!!! İlk ayaklanan ve ilk ayrıcalık kazanan SIPLARDIR.
Yunan İsyanı (1820-1829) -Milliyetçilik -Panslavizm -Avrupa nın desteği -Megola İdea -Etnik-i eterya (Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşadan yardım istendi) 1827 Navarin Olayı (3) 1829 EDİRNE Ant. *Yunanistan bağımsız oldu (İLK)!!! 1830 Fransa Cezayir i işgal etti. (Kuzey Afrika da İLK toprak kaybı )
Mısır sorunu (1833-1840) -Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali paşa isyan etti -Avrupa dan istenilen yardım gelmedi. -Rusya dan yardım alındı.(diş SORUN) 1833 Kütahya Ant.(Osmanlı-M.Ali Paşa) *Mısır,Suriye,Girit;Kavalalı ya *Cidde ve Adana valilikleri oğlu İbrahim Paşa ya vergileri Osmanlı ya ödenmek şartıyla bırakıldı. 1839 M.Ali Paşa tekrar isyan etti(nizip savaşı) 1840 Londra Konferansı (OSM,İNG,AVUST,PRUSYA,RUSYA) -Mısır valiliği(hidivlik) Kavalalı ve oğullarına bırakılarak saltanata dönüştü. -Mısır ve diğer valiliklerin vergileri Osmanlı ya ödenecek.
Boğazlar sorunu(1833-1841) 1833 HÜNKAR İSKELESİ Ant. (Osm-Rus) *Osmanlı ya bir saldırı olursa Rusya askeri yardımda bulunacak,rusya ya saldırı olursa Osmanlı boğazları diğer devletlere kapatacak.!!!osmanlı Boğazlar üzerinde egemenlik haklarını SON kez tek başına kullandı.!!!boğazlar sorunu başladı.(8 yıl geçerli) 1838 BALTA LİMANI ANT. *Osmanlı İngiltere nin açık pazarı haline geldi.!!! Osmanlı nın ekonomisine vurulan en büyük BALTA 1841 Londra Konferansı (OSM,İNG,AVUST,PRUSYA,FRANSA) - Boğazlar tüm devlerin ticaret gemilerine açık,barış zamanında savaş gemilerine kapalı olacak!!!boğazlar uluslararası statü kazandı.
II.MAHMUT (SENED-İ İTTİFAK) Sekban-ı Cedit Ordusu, Eşkinci Ocağı açıldı. 1826 Vakay-i Hayriye(Yeniçeri ocağı kaldırıldı. Asakir-i Mansure-i Muhammediye kuruldu) Redif birlikleri, Müşirlikler(Maraşel),başkomutanlık(Seraskerlik yerine) 1831 de ilk nüfus sayımı yapıldı.(askeri amaçlı) Dar-ı şurayı askeri açıldı. Divan yerine Bakanlıklar kuruldu. Ayanlıklar kaldırıldı muhtarlıklar kuruldu. Eyalet sistemi kaldırıldı yerine İller kuruldu Enderun kaldırıldı yerine Mekteb-i Maarif-i Adliye açıldı. Tımar sistemi kaldırıldı, Memurlara maaş bağlandı. Müsadere usulü kaldırıldı. Meclis-i valay-ı ahkam-ı adliye(kanun yapma, memur yargılama) Dar-ı şurayı Babıali (Bürokratik) Avrupaya ilk defa öğrenci gönderildi. Rüştiye (ortaokul), Tıbbiye, Harbiye, Mızıka-ı Hümayun Takvim-i Vakayi adı ile ilk resmi gazete çıkarıldı. İlköğretim zorunlu hale getirildi. Memurlara pantolon ve fes zorunluluğu getirildi. Pasaport ve Mirur belgeleri uygulaması başladı. Posta,polis ve karantina teşkilatı kuruldu.porte.
ABDÜLMECİT (1839-1861) KIRIM SAVAŞI (1853-1856) Neden: Rusya nın Londra konferansı kararlarına tepkisi 1853 te Sinop Baskını (4) İng,Fransa,Piyomento,Prusya dan alınan yardımla Osmanlı savaşı kazandı.(denge)!!! İlk dış borç İngiltere den alındı. 1856 Islahat Fermanı 1856 PARİS Ant. *Osm.Devleti Avrupa devleti sayılacak (Kazanan) *Osmanlı toprak bütünlüğünü Avrupalı devletler koruyacak (Zayıf) *Rusya ve Osm.Devleti Karadeniz e çıkamayacak (Yenik)!!!Osm.kazanan taraf olarak imzaladığı ve son karlı antlaşmasıdır.
ABDÜLMECİT ilk devlet Bankası 1847 de Bank-ı Dersaadet (İST) İlk özel Banka 1856 de Bank-ı Osmani (OSM) İlk kağıt para Kaime-i Mutebere basıldı. İlk deniz yolu işletmesi kuruldu.(şirket-i Hayriye) İlk demir yolu yapıldı. (İzmir Turgutlu arasında) İlk Posta Nezareti açıldı İlk Askeri Lise (İdadi) açıldı ilk erkek öğretmen okulu Darülmuallim açıldı(1848) ilk Kız Rüştiyesi (ortaokul) açıldı. ilk yarı resmi gazete Ceride-i Havadis çıkarıldı. (1841) ilk özel gazete Tercüman-ı Ahval (1860 Agah Efendi ve Şinasi) Tasvir- Efkar çıkarıldı (1862) (Şinasi) Mülkiye Mektebi açıldı. Encümen-i Daniş (Bilim Komisyonu) Mecidiye adıyla nüfus kimlikleri çıkarıldı. Mecidiye madeni para basıldı Müsadere tamamen kaldırıldı.(tanzimat) Mustafa reşit paşa İltizam kaldırıldı ( Muhassıllık) (Islahat Fermanı)
ABDÜLAZİZ (1861-1876) Avrupa gezisine çıkan ilk Osmanlı padişahıdır 1863 te Bank-ı Osman-i Şahane kuruldu.(para basma yetkisi) 1867 de Memleket Sandıkları (Emniyet Sandığı) kurulmuştur. 1863 İlk kez posta pulu kullanıldı. Sayıştay (Divan-ı Muhasebat) Danıştay (Şurayı Devlet) Yargıtay (Divan-ı Ahkam-ı Adliye) 1864 de, çıkarılan Vilayet Nizamnamesi ile ülke; vilayet, liva (sancak), kaza ve köy şeklinde teşkilatlandırıldı. 1868 te Mecelle (Medeni kanun) Ahmet Cevdet paşa 1869 da Süveyş Kanalı açıldı. 1863 te Galatasaray Sultanisi (Lisesi) açıldı. 1863 te Darüşşafaka Cemiyeti. 1873 te Darüşşafaka Lisesi 1868 te Hilal-i Ahmer Cemiyeti kuruldu(1935 Kızılay) 1869 da Maarif-i Umumiye Nizamnamesi çıkarıldı. 1870 de Darülfünun (üniversite) açıldı. 1870 te Darülmuallimat adıyla ilk kız öğretmen okulu. 1870 İtalya,1871 Almanya siyasi birliğini sağladı.
II.ABDÜLHAMİT (1876-1908) 1876 İstanbul (Tersane) Konferansı 23 Aralık 1876 I.MEŞRUTİYET *Sadrazam Mithat Paşa *Genç Osmanlılar-Osmanlıcılık İlk Anayasa Kanun-i Esasi yürürlüğe girmiştir. 1877-1878 Osm-Rus Savaşı (93 Harbi ) - Rusya Paris ant. İhlal etti - Erzurum Aziziye Tabyaları(Gazi Muhtar Ahmet Paşa - Nene Hatun) - Plevne savunması (Gazi Osman Paşa) - Avrupa dan yardım alamayan Osm.yenildi.
Ayastefanos (Yeşilköy) Ant. (1878) *Sırbistan,Romanya,Karadağ bağımsız oldu.(ikisi) *Kars,Ardahan,Batum,D.Beyazid,Eleşkirt Rusya ya bırakılacak. (Ayastefanos) (D.Beyazid,Eleşkirt Osm. ya bırakıldı) (Berlinde değişen) *Bosna-Hersek özerklik verilecek (Yönetimi geçici olarak Avusturya ya bırakıldı) *Rusya ya bağlı büyük Bulgar krallığı kurulacak. (Bulgar krallığı 3 e ayrıldı.) *Teselya Yunanistan a bırakılacak. *Osm. Rusya ya 30 milyon altın savaş tazminatı ödeyecek. (60 milyon savaş tazminatı) *Ermeni ve Rumların oturduğu yerlerde ıslahat yapılacak.!!! Geçersizdir.Yerine BERLİN ANT. İmzalandı.!!! Ermeni sorunu başladı.
İstibdat (Baskı )dönemi II.Abdülhamit, Osm-Rus savaşını bahane ederek meclisi kapattı. istibdat(baskı) DÖNEMi başladı(1878-1908) İttihat-Terakki Cemiyeti kuruldu(1889) Ermenilere karşı Hamidiye Alayları kurulmuştur Yıldız İstihbarat Teşkilatı(Hafiyelik)kuruldu. 1878 KIBRIS İngilizlere üs olarak verildi. 1881 Düyun-u Umumiye(Muharrem Kararnamesi) 1883 Reji idaresi kuruldu. 1881 TUNUS u Fransızlar 1882 MISIR ı İngilizler işgal etti. 1897 Dömeke Meydan Savaşı (Yunan-Osmanlı)-Girite özerklik verildi. 1905 FAS Fransızlar tarafından işgal edildi.
II.Meşrutiyet (1908) Nedenleri: 1908 Reval görüşmeleri İttihat-Terakki cemiyetinin çalışmaları(türkçülük) Halkı yeniden yönetime katarak dağılmanın önüne geçmek Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. Bosna-Hersek Avusturya tarafından ilhak edildi Girit ise Yunanistan tarafından işgal edildi. (31 MART OLAYI) Ahrar Fırkası,Avcı Taburları,Volkan Gazatesi etkilidir. Hareket Ordusu ayaklanmayı bastırdı. -Komutan; Mahmut Şevket Paşa -Kurmay Başkanı; M.Kemal II. Abdülhamit in tahttan indirildi yerine V. Mehmet Reşat geçirildi 1909 Anayasa değişikliği yapıldı. İttihat ve Terakki güç kazandı.!!! Osmanlı da rejime karşı çıkan ilk ve tek isyan (İrtica)!!! Mustafa Kemal in adının duyulduğu ilk gelişmedir.
V.MEHMET REŞAT(1909-1918) 1911 Trablusgarp Savaşı (İtalya-Osmanlı) 1912 Uşi Antlaşması 1912 I. Balkan Savaşı (Osmanlı X Bulgaristan-Yunanistan-Sırbistan-Karadağ) 1912 Londra Antlaşması(BADEM-Midye-Enez sınır) 1913 II. Balkan Savaşı (Bulgaristan X Yunanistan-Sırbistan-Karadağ-Romanya) İSTANBUL ANT. = Osmanlı X Bulgaristan ATİNA ANT. = Osmanlı X Yunanistan İSTANBUL ANT. = Osmanlı X Sırbistan I.DÜNYA SAVAŞI (1914-1918) VI.MEHMET VAHDETTİN (3 Temmuz 1918-1Kasım 1922) Ahmet İzzet Paşa hükümeti adına Bahriye Nazırı Rauf Orbay Mondros Ateşkesi (30 Ekim 1918) imzaladı. 1 Kasım 1922'de I.TBMM saltanatı kaldırdı. 4 Kasım'da son sadrazam Ahmet Tevfik Paşa istifa etti. Son halife Abdülmecit Efendi
(Halil-İbrahim)
MERKEZ TEŞKİLAT
Bâb -ı Meşihat Molla Fenarî
OSMANLI DEVLETİ NDE EYÂLET SİSTEMİ Merkeze Bağlı (Saliyanesiz/Yıllıksız) Dirlik (Tımar) uygulanır Vergi vermez Rumeli, Anadolu, Karaman, Sivas, Bosna, Erzurum, Merkeze Bağlı Olmayan (Saliyaneli/Yıllıklı) İltizam uygulanır Vergi verir M ısır u H abeş a B asra B ağdat e T unus T rablusgarp e Ç ezayir a Y emen İmtiyazlı (Ayrıcalıklı) Yöneticilerine han, bey, voyvoda vb. adlar verilmiştir. Eflâk-Boğdan (Voyvoda) Kırım(Giray-Han) Hicaz (Şerif-Emir) Erdel(Bey)
* Zekât
Şer i hukuk temelini İslâm hukukundan almış olup, Müslüman halk için geçerli olan hukuk sistemidir.!!!gayr-i müslimler kendi hukuk kurallarına göre yargılanmıştır. -Şeyhülislam -Kazasker -Kadı(Taşra da) Örfî hukuk ise temelini eski Türk geleneklerinden, fermanlardan, beratlardan, kanunnâme,adaletnâmeler den almıştır. Örfî hukuk kuraları daha çok sosyal yaşamın düzenlenmesini sağlamıştır. -Nişancı divandaki temsilcisi
HAT: Güzel Yazı sanatı(arap Harfleri) Hattatlar: *Şeyh Hamdullah *Hafız Osman *Mustafa Rakım efendi *Ahmet Akşemseddin Karahisari SANAT TEZHİP: Kitap süsleme sanatı Müzehhip: Kara Mehmet MİNYATÜR: Kitap Resmi (Nakış-Tasvir) Nakkaş-Musavverler: *Nakkaş Osman: Hünername *Matrakçı Nasuh: Sefer-i Irakeyn *Levni : Sürname *Nigari, Seyyid Lokman, Sinan Bey, Şiblizade Ahmet
RESİM *İlk resmini yaptıran padişah; Fatih (İtalyan Bellini) *Avrupa ya resim eğitimi için ilk öğrenci gönderen; Fatih (Sinan Paşa) *Fatih in «Gül koklayan tablosu» ressamı Şiblizade Ahmet Efendi *İlk resim sergisini açan; Şeker Ahmet Paşa (Abdülaziz) *Osman Hamdi Bey; Arkeoloji müzeciliğinin ve Sanay-i Nefise mektebini nin kurucusu(silah Tacirleri,Kaplumbağa Terbiyecisi) TİYATRO *Güllü agop tarafından kuruldu *Darü l Bedayi (Tiyatro okulu) *İlk yazılan eser; Şair Evlenmesi(Şinasi) *İlk sergilen eser; Vatan Yahut Silistre(Namık Kemal)
MÜZİK *Darü l elhan (Müzik okulu) Müzisyenler: *Buhurizade Itri Efendi: Klasik Türk Müziğinin kurucusu. - Cuma Selası, Kutsal emanetler odası mevlüdi, bayram tekbiri besteleri ünlüdür. *Tamburi Cemal Bey: *İsmail Dede Efendi: Çeçen Kızı Yine bir Gülnihal *Safiyüddin Urme *Abdülkadir Meraği *III. Selim: Suzi Dilara Makamını bulmuştur.
ŞİİR Şüera: Şaiirlerin oluşturduğu sınıf Sultan üş Şüera: Yetenekli şairlere verilen ünvan Divan şairleri *Nedim: Lale devri şairi. *Fuzuli: Leyla ile Mecnun (mesnevi tarzı) *Nefi, Baki, Nergisi: İksir-i Saadet( IV. Murat a sunmuştur)
OSMANLI DA BİLİM MATEMATİK-ASTRONOMİ *Ali Kuşçu: Osmanlı da matematiğin kurucusu.fatih döneminde Sahn-ı Seman medresesinde hocalık yapmıştır.(fethiye-muhammediye) *Kadızade-i Rumi: *Molla Lütfi: *Matrakçı Nasuh *Sinan Paşa *Hazerfen Ahmet Çelebi: *Lagari Hasan Çelebi: *Takiyüddin Mehmet: Uluğ Bey rasathanesinde öğrenim görmüştür. Ali Kuşçu nun öğrencisi. Harname «Eşşek» kitabı. İlk kanatla uçan insan İlk roketle uçan insan İlk rasathaneyi kuran TIP *Sabuncuoğlu Şerafettin: «Türk Plastik Cerrahisinin ve Dermotolojinin Babası»,Panzehiri bulmuştur.mücerrebname, Cerrahat ül Haniyye önemli eserleridir.fatih döneminde Amasya Darüşşifasında hocalık yapmıştır. *Akşemseddin: Fatih dönemi. «Mikrobiyolojinin Babası». Maddet ül Hayat en önemli eseridir. *Altunizade: Fatih dönemi.üroloji alanında çalışmıştır
DİN (ŞEYHÜLİSLAMLAR) *Molla Fenari: İlk Şeyhülislam (II.Murat) Ayna ül Ayan *Medeni Mehmet Nuri Efendi: Son Şeyhülislam *Zenbilli Ali Efendi: II.Selim, Yavuz,Kanuni döneminde şeyhülislamlık yapmıştır. «El Mutahharat»en önemli eseridir. *Kemalpaşazade (İbn-i Kemal): Tevarih-i Ali Osman *Molla Gürani: yapmıştır. Fatih in şehzadeliğinde hocalığını
COĞRAFYA Piri Reis: Kitab-ı Bahriye Seydi Ali Reis: Mirat ül Memalik Katip Çelebi: Cihannüma, Fezleke, Keşfü z zünün (ilk bibliyografya) «Hacı Kalfa» ve «Hacı Halife» adıyla bilinir. Evliya Çelebi: Seyahatname TARİH *Naima: İlk Vakanüvis (II. Beyazid) *Abdurrahman Şeref: Son Vakanüvis *Ahmet Cevdet Paşa: Osmanlı nın yetiştirdiği en büyük vakanüvis *Aşıkpaşazade: Tevarih-i Ali Osman *Tursun Bey: Fatih ve II. Beyazid dönemi tarihçisi (Tarih-i Ebu l Feth) *Taşköprülüzade Ahmet: Osmanlı da ilk bilim tarihçisi *Neşri *Hoca Saadettin
YAZI,DİL,EDEBİYAT Resmi Dil: Türkçe (Kanun-i Esasi) Bilim dili: Arapça Edebiyat Dili: Farsça YAZI ÇEŞİTLERİ *Matbu: Matbaa yazısı *Rika: El yazısı *Talik: Kadılık ve şeriyye sicillerinde kullanılır *Siyakat: Şifreli yazı. Mali ve Muhasebe kayıtlarında. *Nesih: Para,kitabe ve levhalarda kullanılır. *Kufi: Dini yapılarda *Reyhani: Kuran-ı kerim in yazımında(muhakkak) *Sülüs: Besmele,tevhid ve dua metinlerinde *Divani: Divan kayıtları ve fermanlarda kullanılmıştır. *Celi: Hat sanatında kullanılan en büyük yazı çeşiti
OSMANLI DA MİMARİ ERKEN DÖNEM KLASİK DÖNEM GEÇ DÖNEM (Kuruluş-Yükselme) (Yükselme-Lale devri) (Lale Devri-Yıkılış) *Süleyman paşa medresesi *Beyazid cami *Nur-u Osmaniye cami *Bursa Ulu cami *Fatih cami *III.Ahmet çeşmesi *Bursa Yeşil Türbe *Topkapı sarayı *Sadabat Köşkü *Eski saray *Mostar köprüsü *Laleli cami *Edirne Üç Şerefeli cami *Sultan Ahmet Cami *Selimiye-Levent kışlalar *Muradiye cami *Seddülbahir *Hacı Özbek cami (ilk) *Kilitbahir(Fatih) *Hacı Bayram Cami *Anadolu hisarı!!!topkapi SARAYI Mimarları: Mimar Alaüddin,Davud Ağa,Sarkis Balyan,Mimar Sinan. MİMAR SİNAN IN ESERLERİ: *Haseki Hürrem Sultan cami (İlk eseri) *ÇIRAKLIK : Şehzade cami (İstanbul) *KALFALIK : Süleymaniye cami (İstanbul) *USTALIK : Selimiye cami (Edirne)
OSMANLI TERİMLERİ ASİYAP: Değirmenlerden alınan vergi BİVE: Dul kadınlardan alınan vergi BELDAR :Orduda, dağ geçitlerini aşan, temizleyen ve koruyan görevliler BOSTANCI : Saray ve çevresinin güvenliğinden ve saraya ait kayıklarda görev yapan görevliler. Ayrıca saraydaki devlet adamlarının idamını gerçekleştirir. BÖCEKBAŞI : Zabıta görevlisi CANBAZ : Osmanlı da ordunun önünde giden atlı fedai asker. CERAHOR : Ordu hizmetlerinde kullanılan Hıristiyanlar. CERAYE : Evkaf idaresinin fakirlere dağıttığı yiyecek ve ödenek CİHADİYE : Savaş masraflarını karşılamak üzere çıkarılan para ÇUHADAR : Padişahın giyeceklerine bakan memur
DİZDAR : Kale komutanına verilen ad EVLAD-I FATİHAN : Rumeli deki Türklere verilen isim. FARİSAN : Eyâletlerde, hudutlardaki kaleler koruyan muhafız askerler FAUSTO ZONARO : Son saray ressam( İtalyan ) GEVARE : Turfanda sebze meyvelerden alınan vergi HARBENDELER : Ordu da katırlardan sorumlu görevli HAZAR-I SEFERİYE: Barış zamanı alınan vergi HİM : Bingazi ve Trablusgarp tan alınan bir çeşit vergi İCAZETNAME:Medrese ve Lonca mezunlarına verilen diploma KIZIL ELMA : Osmanlı ordularını uzak cephe savaşlarına özendirmede feth edilecek yerleri gösteren simgesel hedef. KASIM GUBARİ : Sultanahmet Camisi'nin yazılarını yazan, ayrıca bir pirinç tanesi üzerine İhlas suresini işlemesiyle de tanınan hattat
LEZ : Trablus ve Bingazi deki hurma ve zeytin ağaçlarıyla kuyulardan aldığı vergi LİKATOR : Bulgarlar dan oluşan Voynuk Teşkilatındaki küçük rütbeli subaylar MABEYAN : Konaklarda, harem ile selamlık arasındaki daire MAKİRİYE : İskelelerden alınan vergi MARTOLOSLAR: Hudud boyları ile derbend ve geçitlerin muhâfazasıyla sorumlu hristiyan askerler MİRURİYE: İç ticaret vergisi MUTAK : Osmanlı da özgürlüğü geri verilmiş kul MİRAHUR : Has ahırın en büyük yöneticisi NAKİBÜ L EŞRAF :Hz.Muhammed soyundan gelen kişilere verilen ayrıcalıkları koruyan kurum (İlk Yıldırım Beyazid döneminde kurulmuştur.ilk Nakibüleşraf ;Seyid Ali Nata Bin Muhammed)
OTACI : Saray hekimi PAZVANT : Rumeli de gece bekçilerine verilen ad PEYKLER : Postacılık, kuryelik ve muhafızlık yapan, törenlerde yer alan asker sınıfı REFTİYE: İhracat vergisi PANDORLAR: Rumeli de ücretli derbentçiler,kır bekçisi. RİKABDAR : Hükümdarın ata binerken üzengisini tutan kişi SARAÇLAR : Padişahın eyer ve koşum takımlarından sorumlu görevliler. SEKSON : Yeniçeri ocağının, savaşta kullanılan köpekleri yetiştirmek ve yönetmekle görevli SURRE ALAYLARI: Mekke ve Medine ye özellikle Hac zamanı ve Ramazan ayında hediye ve değerli eşya götüren topluluk (İlk Çelebi Mehmet dönemi) TÜNEL-İ BAHRİ : II. Abdülhamit döneminde tasarlanan tüp geçit projesi (Marmaray)