Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 156-166 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Published Date 31.05.2016 17.08.2016 Yrd. Doç. Dr. Burak GÜRER Gaziantep Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu burakgurer27@gmail.com Gülderen Kevser ARSLANER Gaziantep Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencisi Dilara GENÇER Gaziantep Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencisi Doç. Dr. Uğur ABAKAY Gaziantep Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu uabakay@gmail.com DOĞA SPORLARI KAPSAMINDA ÇEVRENİN KORUNMASI 1 Öz Bu çalışmanın amacı doğa sporu yapılan alanların tahribatına dikkat çekmek, korunmasını sağlamak ve çözüm önerileri sunmaktır. Doğa sporlarının birçok türünün olması ve uygulama alanlarına ulaşmadaki kolaylığı nedeniyle son yıllarda tercih edilen bir spor olduğu bilinmektedir. Bu tercih sebebi bir yandan kalabalık grupları doğaya taşımış, bunun yanında da ciddi anlamda bilinçsiz kişi ya da gruplar tarafından doğa tahribatına yol açmaya başlamıştır. Bu araştırma, Gaziantep ve çevre illerdeki doğa sporları yapılan alanların spor turizmine kazandırılması ve doğa sporu yapılan alanların korunmasına dikkat çekmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler 5 araştırmacı ve gözlemci tarafından 11 ay boyunca gözlem yoluyla elde edilmiştir. Gözlem türü olarak tamamen yapılandırılmamış alan çalışması seçilmiştir. Sonuçta, yerel yönetimlerin ve bölge halkının doğa sporları yapılan alanlara yönelik koruma 1 Bu çalışma 3. Uluslararası Spor Bilimleri, Turizm ve Rekreasyon Öğrenci Kongresinde sözel bildiri olarak sunulmuştur.
tutumlarının zayıf olduğu gözlemlemiştir. Doğa sporları alanlarının hızla kirlenmeye başladığı ve çok ciddi tahribata uğradığı sonucuna ulaşılmıştır. Doğa sporları alanlarının korunması için haritalandırılması, bölge halkına eğitici seminerler verilmesi, Off-road gibi doğaya zarar verici aktivitelerin engellenmesi ve cezai yaptırıma gidilmesi, yol açma ve baraj yapma gibi projelerde doğa sporları alanlarının korunarak projelendirme yapılması önerilmektedir. Anahtar kelimeler: Doğa Sporları, Çevre, Sporcu ENVIRONMENTAL PROTECTION OUTDOOR SPORTS SCOPE Abstract It is well known that outdoor sports are mostly preferred because they have a great variety and it is quite easy to access the practice fields. For this preference, on the one hand a large number of people have been drawn into the nature; on the other hand, the environment has been destructed substantially by insensible individuals or groups. The primary purpose of this study is to favor outdoor sports fields within Gaziantep and surrounding provinces to sports tourism and draw attention to the protection of these fields. Qualitative research methods were used in the study. Data were obtained through observations over 11 months by 5 researchers and observers. As an observation method, completely unstructured field survey was chosen. Consequently, the observations indicated that local authorities and residents displayed weak attitudes for protection of nature sports areas. It was also concluded that these sports fields are increasingly being contaminated and severely being ruined. In order to protect these sites, the study suggests that natural sports areas should be mapped, informative seminars ought to be conducted for local residents, such detrimental facilities as off-road should be banned and penalized, planning for new roads and artificial lakes should be based on protection of these natural sports sites. Keywords: Outdoor Sports, Environment, Athlete 157 GİRİŞ Ormanlık ve dağlık alanlar nitelik ve nicelik açısından en fazla öneme sahip açık hava spor kaynaklarının başında gelmektedir. Bu nedenle her türlü doğa sporu etkinlik alanlarında sürdürülebilirlik yaklaşımın da bu alanları öncelikle dikkate almak önemlidir. Çünkü bu alanların ekolojik dengenin sağlanmasında ve bozulmasında anahtar rolü, sürdürülebilirlik kavramıyla örtüşmektedir. İnsanoğlu yüzyıllar boyunca doğayı sınırsız bir kaynak olarak görmüş, onu hor kullanmış, kirletmiş ve çevre sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Kullanımdan doğan atıklar ve kirlenme, doğanın kendini yenileme yeteneğini ortadan kaldırmaktadır. Çünkü çevre kirliliğinin oluşmasın da temel neden; doğanın insan etkinlikleriyle ortaya çıkan atıkları kendiliğinden giderme yeteneğinin bozulmasıdır (Çevik, 1999). Somuncu (2004) ya göre hassas ekosistemler olan dağlık alanlardaki doğal kaynaklar doğru kullanılmadığı taktirde doğal çevre zarar görmektedir. Değişik ülkelerdeki dağlarda bunun pek çok örneği gözlenmektedir. Başta Himalayalar ve Alpler olmak üzere yüksek dağlardaki doğal çevre sorunları ciddi boyutlara ulaşmıştır. Dağlarda ortaya çıkan bu sorunların ana kaynağı öncelikle bu alanları turizm/rekreasyon amacıyla kullanan dağcıların kendisi, ikinci olarak da
turizm hareketinin içinde yer alan diğer kişi ve kuruluşlar olarak görülmektedir. Spor faaliyetlerinin ormanlara verdiği diğer bir zarar da, doğada doğa sporları faaliyetleri (hiking, trekking, kampçılık vb.) sırasında çok sık görülen ateş kullanımı dikkatsizliği ve bunun yol açtığı orman yangınları biçiminde kendini göstermektedir (Aslan ve Aktaş, 1994). Doğada yapılan her türlü spor doğa sporları olarak tanımlanmaktadır (Ardahan ve Yerli Su Lapa, 2011). Doğada yapılan sportif etkinlikler doğa sporları, açık alan rekreasyonu etkinlikleri, macera sporları, macera rekreasyonu, extrem sporlar gibi içinde bulundurdukları tehlike oranına, risk faktörlerin ve kullanılan yardımcı unsurlara bağlı olarak değişik isimlerle sınıflandırılmıştır. Doğa sporları etkinlikleri; yüksek dağ tırmanışı, kaya tırmanışı, oryantiring, mağaracılık, dağ bisikleti, kürek, yüzme, sörf, dalış, yelken, rafting, kayak, tur kayağı, snowboard, paraşüt, handglading, cliffjumping ve yamaç paraşütü doğa sporları olarak ele alınmıştır (Koçak ve Balcı, 2010). Discovery Channel, National Geographics gibi belgesel yayın kanallarının sayısının artması, medyada doğada yaşam gibi yarışmaların ve Outdoor tarzı dergilerin ortaya çıkması bu alanın daha çok duyulmasına ve ilginin artmasına katkılar sağlamıştır (Plummer, 2009). Doğada zaman geçirmenin artış gösterdiği bu zamanda diğer yandan da doğaya verilen hasarlar ve tahribatlar göze çarpmaktadır. Araştırmamızda doğa sporları faaliyetlerinin yapıldığı alanların korunması ve tahribatın engellenmesini için yapılacak olan önlemlere dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. LİTERATÜR TARAMASI Türkiye nin birçok doğa sporuna müsait olduğu bilinmektedir. Ülkemizde yapılan bazı doğa sporları branşlarına da aşağıda değinilmiştir. Doğa yürüyüşü, doğada günü birlik (hiking) veya günlük (trekking) gerçekleştirilebilen; sadece yürüyüş amaçlı olabileceği gibi başka bir doğa sporu yapmak için araç da olabilen bir doğa sporudur. Doğa yürüyüşleri fiziksel birer etkinlik oldukları kadar, kişinin kendisini ruhsal bir disiplin altına almasını da gerektirir (Aydıngün, 1997). Dağcılık, yürüyüş, tırmanış ve kampçılığı içinde barındıran, karda, kayada veya buzda, yazın veya kışın yapılan daha çok yarışma niteliği değil yardımlaşma içeriği olan zirve amaçlı bir spordur. Dağcılığın literatür de birçok tanımlaması vardır. Bunlardan ilki, Uluslararası Dağcılık Federasyonu Birliği (UIAA) dağcılığı; dağların zirvesine ve/veya tanımlanmış bir noktasına tırmanarak ulaşılması olarak tanımlarken, Bozkurt Ergör dağcılığı; kayada, karda, buzda, buzulda ve her türlü şartta ve koşulda dağların doruklarına ulaşmak amacıyla yapılan tırmanışlar olarak tanımlanmıştır (Akt.: Kaplan, Ardahan, 2012). Ancak dağcılık, sadece tırmanmaktan oluşmaz, mücadele, risk ve zorluk da içerir (Graydon ve Hanson, 2005). Kaya tırmanışı, kaya yüzeylerindeki pürüzleri, çıkıntı ve çatlak hatlarını; vücut, el ve ayaklarla tutmak, basmak ve sıkıştırmaya bağlı olarak, fiziksel ve teknik güç harcayarak spor amaçlı yükselmek ve inmektir. Serbest olarak ve malzemeler kullanarak uygulanabilir. Ayrıca kısa kaya yüzeylerinde yapılabildiği gibi uzun duvarlarda da yapılabilmektedir. Bu nedenle spor kaya tırmanışı ve geleneksel kaya tırmanışı diye iki genel kısma ayırmak mümkündür. Tırmanış günümüzde dünyanın en popüler sporlarından olmuştur (Hill, 2007). Demirhan da (2003) yapmış olduğu çalışmada yüksek dağ tırmanışı, kaya tırmanışı, oryantiring, mağaracılık, dağ bisikleti, kürek, yüzme, sörf, sualtına dalma, yelken, rafting, alp kayağı, kuzey kayağı, tur kayağı, snowboard, paraşüt, handglading, cliffjumping ve yamaç paraşütünü doğa sporları olarak ele almıştır. Buradan hareketle doğa sporları insanın sahip olduğu bilgi, beceri ve kondisyonu ile hiçbir motor ve hayvan gücü desteği alınmaksızın, 158
doğanın var olan potansiyel zorluk ve risklerine karşı mücadele etme ve yaşamı sürdürme etkinlikleri olarak tanımlanabilir (Uluocak, Köksal, 1998; Koçak, Balcı, 2010). Doğa sporlarına artan ilgi ve katılımla birlikte bireylerin neden doğa sporları yaptığı ve doğa sporu yaparak elde ettikleri faydalar bilim adamlarının ilgisini çekmektedir. Çünkü doğa yürüyüşü, dağcılık ve kaya tırmanışı satın alınabilen ve/veya bireyin kendisinin ürettiği rekreasyonel bir üründür. Bu ürünü satın alma süreci endüstriyel veya tüketim ürünlerini satın alma sürecine benzer ve bir karar verme sistematiğinin sonucunda oluşur. Rekreasyonel anlamda bireyi doğa sporları yapmaya yönelten nedenler, bu etkinliklere katılımdan bireyin sağladığı olumlu etkili faydalardan ileri gelmektedir. Doğa sporlarına katılım gerekçeleri olarak bireyin kişiliği ve bireyin içinde bulunduğu durumun sebep olduğu ileri sürülmektedir (Ercan ve Sar, 2004). Başarılı bir dağcı olan Dougal Haston dağcılık hakkındaki düşüncelerini Her zaman psikolojik olarak zorlu bir yolculuk şeklinde ifade etmiştir (Akt.: Mahruki, 2000). Doğa turizmi Kırsal turizm, kırsal alanlar olarak adlandırılan bölge ya da yöreler, şehir yaşamından bunalan insanların tatil ihtiyacını, doğal yaşam alanları ve kültürel yapılarıyla karşılayabilmektedir. Şehirler de yaşayan insanlar belirli çoğunluğu tatil amacıyla günübirlik olarak merak ettikleri ya da coğrafi olarak yakın oldukları yerlere seyahat etmektedirler. Kırsal yaşamın çekiciliği, şehirlerde toplu halde yaşayan insanların belirli zorunluluklara tabi olmaları, stres altında yaşamaları, insanların bu sıkıntı stres ya da baskıdan bir nebze olsun uzaklaşabilmesi için kendilerini daha özgür hissedebilmeleri için günübirlik, hafta sonu yada yıllık tatillerde kırsal yaşam alanlarını ziyaret etmeleri ve yoğun ilgi göstermeleriyle ortaya bir turizm türü çıkmıştır. Bu turizm türünün adı Kırsal Turizm olarak belirlenmiştir (Aydın, 2012; Soykan, 1999). Barrow (1981) araştırmasında, endüstriyel faaliyetler sonucunda, her yıl atmosfere yaklaşık 20 milyar ton karbondioksit, 100 milyon ton kükürt bileşikleri, 2 milyon ton kurşun ve diğer zehirli kimyasal bileşikler salındığına yer vermiştir. Tüm bu faaliyetlerin insan ve çevre için büyük bir tehlike oluşturabileceği bilinmesine karşın dünyanın bol ve ucuz enerjiye olan ihtiyacının arttığı da bilinen bir gerçektir (Akt.: Berkün ve ark. 2008). Bu durum bize çevre kirliliği için bir ipucu sunmaktadır. Kırsal alanlar; doğal ve kültürel yapılarıyla, özellikle kent insanının giderek artan tatil gereksinimine geçmişten günümüze cevap vermeye çalışmaktadır. Kent insanları, kırsal alanlara çoğunlukla; tatil amaçlı günübirlik ya da akrabatanıdık ziyaretleri için gitmektedir. Özellikle kırsal yaşam biçiminin çekiciliği, stres ve baskı yaratacak sınırlamaların ve zorunlulukların olmayışı, buna karşın, kişilerin kendilerini özgür hissetmesini sağlayacak olanakların varlığı, günümüzde gerek hafta sonları, gerekse mevsimlik (yıllık) tatillerde bu ortamlara yoğun ziyaretleri beraberinde getirmiş, böylece Kırsal Turizm denilen bir turizm türü doğmuştur (Soykan, 1999). 159 Doğada Yapılan Sportif Etkinlikler Doğa yürüyüşü, kampçılık, balıkçılık, kano, kayak, at biniciliği, golf, su kayağı, motor sporları, hava sporları gibi geniş etkinlik yelpazesi yoluyla katılımcıların doğal çevre ile etkileşime girmelerine açık alan rekreasyonu adı verilmektedir (Cordes, İbrahim, 1999). Doğa sporları ise Priest ve Gass a (1997) göre açık alan rekreasyonun sadece insan gücü ile oluşturulmalıdır. Başka bir tanıma göre ise doğa sporları insanın sahip olduğu bilgi, beceri ve kondisyonu ile hiçbir motor ve hayvan gücü desteği alınmaksızın, doğanın var olan potansiyel zorluk ve risklerine karşı mücadele etme ve yaşamı sürdürme etkinlikleri şeklinde ifade edilmektedir (Akt.: Uluocak ve Köksal, 1998).
Milli Parklar İnal (1949) e göre milli park; bilimsel ve estetik bakımdan ulusal ve uluslararası ender bulunan doğal ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip doğa parçalarıdır. Milli parkın gerek uluslar arası ve gerekse ulusal tanımından da görüleceği gibi, Milli Park deyiminden; ulusal ve/veya uluslar arası düzeyde özel bir bilimsel ve eğitsel önem taşıyan doğal, kültürel ve rekreasyon kaynak değerlerine sahip ve ziyaretçilere özel koşullar altında açılabilen yerler anlaşılmaktadır (Akt.: Gülez, 1990). İnsanların ihtiyaçlarının karşılanmasında ve gelişmesinin sağlıklı olarak sürdürülmesinde gerekli olan enerji özellikle sanayi, konut ve ulaştırma gibi sektörlerde kullanılmaktadır. Nüfus artışına, sanayinin sanayinin gelişmesine paralel olarak kurulan büyük ölçekli enerji üretim ve çevrim sistemleri ekolojik dengeyi önemli ölçüde etkiledikleri gibi, sınırlar ötesi etkileri de beraberinde getirmektedir. Bugünün enerji kaynakları, yenilenemeyen enerji kaynakları (kömür, petrol, doğalgaz ve nükleer enerji) ve yenilenebilen enerji kaynakları (odun, bitki atıkları, tezek, jeotermal enerji, güneş, rüzgar, hidrojen, hidrolik, gelgit ve dalga enerjisi) şeklinde sınıflandırılmaktadır (Berkün ve Ark, 2008). Barrow (1981), a göre üretim ve refah seviyesini etkilemeden enerji tüketiminin azaltılması yani enerji tasarrufu, daha güçlü ve rekabet şansı artmış bir ekonomi ve daha az kirletilmiş bir çevre için gereklidir. Endüstriyel faaliyetler sonucunda, her yıl atmosfere yaklaşık 20 milyar ton karbondioksit, 100 milyon ton kükürt bileşikleri, 2 milyon ton kurşun ve diğer zehirli kimyasal bileşikler salınmaktadır. Tüm bu faaliyetlerin insan ve çevre için büyük bir tehlike oluşturabileceği bilinmesine karşın dünyanın bol ve ucuz enerjiye olan ihtiyacının arttığı da bilinen bir gerçektir. Bu nedenle enerji politikalarının belirlenmesinde enerji ve çevre faktörünün birlikte ele alınması gerekmektedir (Akt.: Berkün ve ark., 2008). 160 Yöntem Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler toplamda 5 araştırmacı ve gözlemci tarafından 11 ay boyunca gözlem yoluyla elde edilmiştir. Gözlem türü olarak ise; yapılandırılmamış alan çalışması seçilmiştir. 11 ay boyunca doğada yapılan çeşitli etkinliklerde gözlem yapılmıştır. Gözlem nitel araştırmalarda en yaygın olarak kullanılan bir veri toplama yöntemidir. En önemli özelliği araştırmacıya, veriye ilk elden ulaşma olanağı sağlamasıdır. Gözlem herhangi bir ortamda ya da kurumda oluşan davranışı ayrıntılı olarak tanımlamak amacıyla kullanılan bir yöntemdir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Verilerin Toplanması Veriler; Kahramanmaraş, Gaziantep, Niğde (Aladağlar) ve Adana bölgesi olmak üzere dört ilde doğa sporları yapılan alanlarda toplanmıştır. Verilerin toplanmasında alan notu (yazılı gözlem) ile fotoğraf ve video çekimi kullanılmıştır. 11 ay boyunca 9 defa Gaziantep ili Köklüce Kanyonuna, 6 defa Kahramanmaraş ilindeki Başkonuş ve Sersem yaylasına, 5 defa Niğde Aladağlara ve 2 defa Adana ilindeki Anavarza kalesi kaya tırmanış bölgesine gidilmiştir. Bu 22 adet alan gözlemi sonucunda aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır.
Tablo 1: Alan çalışması sonuçlarının analizinde kullanılan kodlama listesi Etkinlik bölgesi (Kahramanmaraş) Etkinlik bölgesi (Köklüce Kanyonu) Etkinlik bölgesi Aladağlar Etkinlik bölgesi Adana (Anavarza kayalıkları) Yürüyüş parkuru Kamp alanı Off-road Kaya tırmanış rotaları Kamp alanı Yürüyüş parkuru Eğitim alanı En kalabalık Zirve rotaları Kamp alanları Kaya tırmanış rotaları Kamp alanı Çöp atıkları Piknikçi kalabalığı Temizlik eksikliği Alandaki temizlik elemanlarının azlığı Kuralları açıklayıcı tabela olmayışı Baraj inşaatı Yol için ağaç kesimi Piknikçi kalabalığı Ciddi doğa yıkımı Yürüyüş yollarında çöpler, İşaret ve yönlendirici tabela eksikliği Turizm firmalarının çöp kirliliği İnsani atıklar Çevre kirliği Off-road tahribatı Temizlik hizmetlerinin zayıflığı Denetim eksikliği Ciddi doğa tahribatı Çevre kirliliği Piknikçi kalabalığı Hizmet eksikliği Doğa turizmin sonucu gelişen kirlilik Kirlilik 161 Verilerin değerlendirilmesi Araştırmada verilerin anlaşılır bir biçimde çözümlenmesi, neden sonuç ilişkisinin irdelenerek bir takım sonuçlara ulaşılması ve bulguların yorumlanması için nitel analiz yöntemlerinden betimsel analiz ve içerik analizi yöntemi kullanılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde doğa sporu alanlarındaki hasarın ve tahribatın ortaya konması için bir kodlama yapılmış ve buna bağlı olarak ta temalar oluşturulmuştur.
Bulgular Aşağıda gözlem sırasında çekilen alan notları ve fotolar ile verilerin sunumu yapılmıştır. Fotoğraf 1: Mehmet Kaya (Gözlemci) Kahramanmaraş/Sersem Yaylası, Offroad tahribatı Fotoğraf 2: Burak Gürer (Araştırmacı) Niğde / Aladağlar - Vali Konağı Kamp yerine çıkarken patika yanındaki çöp yığını 162 Fotoğraf 3: Murat Özbak (Gözlemci) Gaziantep/ Köklüce Kanyonu tırmanış bölgesi Fotoğraf 4: Burak Gürer (Araştırmacı) Gaziantep/Köklüce Kanyonu tırmanış bölgesi Fotoğraf 5: Burak Gürer (Araştırmacı) Gaziantep/Köklüce Kanyonu tırmanış bölgesi. Kanyon içine yol açılmasından sonra gelen pikniklerin oluşturduğu kirliliğin bir kısmı.
Fotoğraf 6: Burak Gürer (Araştırmacı) Gaziantep/Köklüce Kanyonu tırmanış bölgesi. Kanyon içine yeni açılan yol. Dere kenarındaki kamp alanları yok edilmiş. Fotoğraf 7: Burak Gürer (Araştırmacı) Gaziantep/Köklüce Kanyonu tırmanış bölgesi. Kanyon içindeki dere üzerine dökülmüş toprak yol. Dere kenarındaki ağaçlar kesilmiş ve kamp alanları yok edilmiş. 163 Fotoğraf 8: Burak Gürer (Araştırmacı) Gaziantep/Köklüce Kanyonu tırmanış bölgesi. Kanyon içindeki derenin toprakla daraltılması ve boru yerleştirilmesi. Onlarca ağaç ve kamp yeri yok edilmiş. Sonuç ve Tartışma Doğa sporları yapılan alanların korunması kapsamındaki gözlem sonuçları aşağıda açıklanmıştır. Bu çalışmanın amacı doğa sporu yapılan alanların tahribatına dikkat çekmek, korunmasını sağlamak ve çözüm önerileri sunmaktır. Doğa Kirliliği: Gözlem sonuçlarında genel bir sorun olarak piknikçi kalabalığına bağlı olarak ciddi bir doğa kirliliği ortaya çıkmıştır. Özellikle Gaziantep ve Kahramanmaraş bölgelerinde doğa sporu yapılan alanlara ulaşım kolaylığı sağlandıkça (yollar açılması) buna paralele olarak ta doğa kirliliği ortaya çıkmıştır. Gözlem sonuçlarında en göze çarpıcı sonuçlarından birisi doğanın bilinçsiz kişiler (piknikçi) tarafında kirletilmesidir. Doğa sporu yapan bireylerin doğanın korunmasına daha dikkat ettiği gözlemlenmiştir.
Baraj ve Sulama Öleti Yapım Hasarı: Gözlem sonuçlarında en belirgin bir başka sonuçta baraj ya da sulama göleti gibi inşaatlar için yollar açılması ve bu yolların doğaya ciddi zararlar vermesidir. Bu yollar açılırken ağaçların kesildiği görülmüş ve kanyonun yapısının bozulmasına gidecek üst düzeyde hasarlar oluşmuştur. Gaziantep ili Köklüce Kanyonunda sulama göleti barajı inşaatı için kanyonun ortasından tarihi dokunun ve kanyon yapısının bozularak şantiye yolunun geçmesi buna en iyi örnektir. Bu inşaatların yapımı sırasında doğaya ciddi zarar verildiği görülmüştür. Off-road Tahribatı: Özellikle yayla gibi arazi araçları ile ulaşımı daha rahat olan yerlerde, köylü halkın tarlalarının kenarlarında ve sulak bölgelerde arazi araçlarının doğaya zarar verdiği görülmüştür. Gözlem notlarında ve çekilen fotoğraflarda bu tahribatlar rahatça görülmektedir. Yerel Yönetimler ve Denetim: Ortaya çıkan başka bir sonuçta doğa sporları yapılan alanlardaki denetim ve kontrol eksikliğidir. Gözlem sırasında Milli parklarda ücret alınmaktadır. Fakat gerekli denetimlerin ve temizlik hizmetlerinin yapılmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Buna bağlı olarak Gaziantep Köklüce Kanyonu, Kahramanmaraş Başkonuş Milli Parkı ve Aladağlar Milli parkında yönetimsel eksikler olduğu gözlemlenmiştir. Farklı araştırmalarda doğa ve çevrenin ile ilgili araştırmalar yapılmıştır. Dinç ve Öztürk (2013) araştırmasında, doğada yapılan aktiviteler ve çevre konusuna değinmiştir. Araştırmasında doğa sporlarının çevreye ve doğaya zarar vermeden sürdürülmesi gerektiğine vurgu yapmıştır. Bizim araştırma sonuçlarımıza göre doğa sporları yapan sporcuların doğayı korumaya yönelik tutumlarının üst düzeyde olmasıdır. Araştırmamızda doğa sporları yapılan alanların doğa turizmine ve spora katkısının önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. Özellikle doğada zaman geçirmenin artmaya başladığı bu dönemlerde doğa tahribatlarının fazlalığı göze çarpmaktadır. En belirgin örneklerden birisi Antalya da yer alan ve tırmanıcıların en uğrak yerlerinden biri olan Geyikbayır ı tırmanış bahçesi olmuştur. Dünyanın en önemli kaya tırmanış merkezlerinden Antalya'daki Geyikbayırı'nda kurulması planlanan taş ocağına ilişkin maden arama ruhsatı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından iptal edilmiştir (www.haberler.com, Erişim tarihi: 7.04.2016). Bu tip haberler ve kararlar doğa sporları alanlarının korunmasına yönelik olarak umut vermektedir. Sonuçta, doğa sporu yapılan alanların korunması, doğa sporu yapanlar için ve turizme katkıları olması açısından önemlidir. Ayrıca bu tip kalıcı tahribatların ekolojik denge için de tehdit olduğu söylenebilir. Yerel yönetimdeki aksaklıklar, piknikçiler, Off-road faaliyetleri, barajlar ve benzeri yapıların yapım aşaması, doğa turizm hizmeti veren şirketler doğanın kirlenmesine ve tahribatına sebep olmaktadır. Bunun yanında doğada zaman geçirmek için şehir merkezlerine yakın yani ulaşımı kolay bölgelerin özellikle korunması gerekmektedir. Piknikçilerin bilinçlendirilmesi sağlanarak çevre kirliliği en az düzeye indirilebilir. Unutulmamalıdır ki tahrip edilen doğa asla eskisi gibi olmaz. 164 Öneriler - Yerel yönetimler ildeki doğa sporcuları ile bağlantıya geçerek işbirliği yapabilir. - Doğa sporları alanlarının ve milli parkların sık sık denetlenmesi gerekmektedir. - Yerel yönetimler doğanın korunması yönünde hareket etmesi tavsiye edilmektedir. - Off-road sporu özel hazırlanmış ve belirlenmiş pistlerde yapılmalı aksi davrananlara ve tespit edilenlere ciddi yaptırımlar uygulanmalıdır. - Doğa sporu yapılan piknik alanlarında bilgilendirici tabelalar asılabilir. - Piknik alanlarında görevliler vasıtası ile denetlemeler yapılabilir.
- Özellikle doğa turizmi zenginliği barındıran kanyon, milli park, yayla gibi yerlerde tahribat yapan ve doğanın dokusunu bozan kişi veya şirketlere karşı caydırıcı cezai işlemler uygulanabilir. KAYNAKLAR Ardahan F. ve Yerlisu Lapa, T. (2011). Açık alan Rekreasyonu: Bisiklet Kullanıcıları ve Yürüyüşçülerin Doğa Sporu Yapma Nedenleri ve Elde Ettikleri Faydalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1): 1327 1341. Aydın O. (2012). AB de Kırsal Turizmde İlk 5 Ülke ve Türkiye de Kırsal Turizm. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14 (23): 39-46 Aydıngün H. (1997). Doğada Yasam ve Gezi Notları.Yayınevi Ltd., İstanbul. Aslan Z. ve Aktaş G. (1994). Turizm Açısından Çevre Sorunlarına Genel Bir Yaklaşımı Çevre Dergisi. Berkün M, Aras E, Koç T. (2008). Barajların ve hidroelektrik santrallerin nehir ekolojisi üzerinde oluşturduğu etkiler. Türkiye Mühendislik Haberleri / Sayı: 452-2008/6 Cordes K., Ibrahim H. M. (1999). Aplication in Recreation & Leisure for Today and Future. Second Edition, WCB / McGraw-Hill, Boston. Çevik S. (1999). Çevre Konularına Genel Bir Bakış. Tüketici Bülteni. TSE Yayınları. Ankara. Demirhan G. (2003). Doğa sporlarına ilişkin riskin algılanması. Spor Bilimleri Dergisi. 14 (1): 1-13. Dinç A. ve Öztürk R. (2013). Beyşehir Gölü Milli Parkının Ekoloji Ve Turizm Bakımından Araştırılması. Türk Bilim Derlemeler Dergisi. 6(1):118-123. Ercan A. A. ve Sar S. (2004). Edremit Körfez Bölgesindeki Eczane Eczacılarının Stres Kaynakları. Ankara Ecz. Fak. Graydon D. ve Hanson K. (2005). Dağcılık Zirvelerin Özgürlüğü. Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Sti. Gülez S. (1990). Mill Park Planlamasında Kamuoyu Etkisi(Maçka Altındere Vadisi Milli Parkı Örneği). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. Seri A, (40)1: 117-131. Hill P. (2007). RockClimbing. Cicerone Press, Cumbria, U.K. Kaplan A., Ardahan F. (2012). Doğa Sporları Yapan Bireylerin Profilleri, Doğa Sporu Yapma Nedenleri ve Elde Ettikleri Faydalar: Antalya Örneği, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, (5) 8: 93-113. Koçak F., Balcı V. (2010). Doğada Yapılan Sportif Etkinliklerde Çevresel Sürdürülebilirlik. Ankara Üniversitesi Çevre Bilimleri Dergisi, 2(2): 213-222. Mahruki N. (2000). Everest te İlk Türk. İstanbul: Altan Matbaacılık Ltd. Şti. Somuncu, M. (2004). Dağcılık ve Dağ Turizmindeki İkilem: Ekonomik Yarar ve Ekolojik Bedel. Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (1):1-22. Soykan F. (1999). Doğal Çevre ve Kırsal Kültürle Bütünleşen Bir Turizm Türü: Kırsal Turizm. Anatolia: Turizm Araştırmaları dergisi. Yıl. 10, Mart-Haziran. 67-75. Uluocak U. ve Köksal, A. (1998). Dağcılık Tarihinde Etik Tartışmalar. I. Doğa Sporları ve Bilim Sempozyumu. Bildiriler Kitabı: 15-16, 23-24 Kasım. Ankara. Yıldırım A., Şimşek H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin yayınevi, 6. Baskı, Ankara 165
İnternet kaynakları 1. Plummer R. (2009). Outdoor Recreation. First Edition Published by Routledge, New York. http://www.antremanbilimi.com. (12.03.2016 tarihinde erişildi.). 2. (http://www.haberler.com/kaya-tirmanis-merkezi-geyikbayiri-ndaki-maden- 7152435-haberi/ erişim tarihi: 24.12.2015 ) 166