BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK SEKTÖRÜ

BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK SEKTÖRÜ T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ 31.12.2013 ANKARA 1

İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK SEKTÖRÜ KÜRESEL TİCARETİ... 13 BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK SEKTÖRÜ TÜRKİYE TİCARETİ... 20 2

GİRİŞ Bu bölümde kullanılan dış ticaret verileri ISIC Rev 4, üretim ve istihdam verileri NACE Rev 2 sınıflandırmasına dahildir. İkili NACE Rev 2 kodları, ikili ISIC Rev 4 doları ile birebir uyumlu iken, dörtlü NACE Rev 2 kodları toplanmak suretiyle dörtlü ISIC Rev 4 kodlarına ulaşılmaktadır. Bilgisayar ve Elektronik sektörü ISIC Rev 4 sınıflandırmasına göre 26 no lu koddan oluşmaktadır. ISIC Rev 4 sınıflandırmasına göre Bilgisayar ve Elektronik sektörü aşağıdaki gibidir: 26 BİLGİSAYARLARIN, ELEKTRONİK VE OPTİK ÜRÜNLERİN İMALATI Bu bölüm, bilgisayarların, bilgisayar çevre birimlerinin, iletişim teçhizatının ve benzer elektronik ürünler ile bu tür ürünlerin parçalarının imalatını kapsamaktadır. Bu bölümdeki üretim süreci, entegre devrelerin tasarımı, kullanımı ve ileri derecede özel küçültme teknolojileriyle tanımlanmaktadır. Bu bölüm ayrıca, tüketici elektroniklerinin, ölçme, test etme, idare ve kontrol teçhizatının, ışın, elektromedikal ve elektroterapötik cihazların, optik aletlerin ve teçhizatların imalatı ile manyetik ve optik medyanın imalatını kapsamaktadır. 2610 Elektronik bileşenlerin ve devre kartlarının imalatı Bu sınıf, elektronik uygulamalar için yarı iletkenlerin ve diğer bileşenlerin imalatını kapsamaktadır.bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; -elektronik kondansatörlerin imalatı, - elektronik dirençlerin imalatı, - mikro işlemcilerin imalatı, - elektron tüpleri imalatı, - elektronik konnektörlerin imalatı, - çıplak baskılı devre kartları imalatı, - entegre devre imalatı (analog, dijital veya hibrit), - diyotlar, transistörler ve ilgili devre cihazlarının imalatı, -elektronik bileşen tipli indüktörlerin imalatı (Örneğin; jikleler, bobinler, transformatörler), - elektronik kristallerin ve kristal takımların imalatı, - elektronik uygulamalar için solenoidlerin, anahtarların ve güç dönüştürücülerin imalatı, 3

- yarı iletken, tamamlanmış veya yarı tamamlanmış küplerin veya yonga plakaların imalatı, - ara yüz kartları imalatı (Örneğin; ses, görüntü (video), denetleyiciler, ağ (network), modem kartı) - elektronik gösterge bileşenlerinin imalatı (plazma, polimer, LCD), - ışık yayan diyotların (LED) imalatı, Ayrıca bu sınıf aşağıdakileri de kapsamaktadır; - yazıcı kabloları, monitör kabloları, USB kabloları, bağlayıcılar vb. imalatı. Kapsam dışı olanlar; - akıllı kartların basımı, bkz. 1811, - bilgisayar ve televizyon ekranlarının imalatı, bkz. 2620, 2640, - harici modem imalatı, bkz. 2630, - X-ray tüpleri ve benzer ışın cihazlarının imalatı, bkz. 2660, - optik teçhizat ve aletlerinin imalatı, bkz. 2670, - elektrikli uygulamalar için benzer cihazların imalatı, bkz. bölüm 27, - floresan balastları imalatı, bkz. 2710, - elektrikli röle imalatı, bkz. 2710, - elektrik kablolama gereçleri imalatı, bkz. 2733, - tamamlanmış teçhizat imalatı, başka bir yerde sınıflandırılmaktadır. 2620 Bilgisayar ve bilgisayar çevre birimleri imalatı Bu sınıf, elektronik bilgisayarların, örneğin ana bilgisayarların, masa üstü bilgisayarlarının, dizüstü bilgisayarların, bilgisayar sunucularının ve bellek cihazları, girdi/çıktı cihazları (yazıcılar, monitörler, klavyeler) gibi bilgisayar çevre donanımlarının imalatını ve/veya montajını kapsamaktadır. Bilgisayarlar, analog, dijital, ya da hibrit olabilir. Dijital bilgisayarlar, en yaygın tipi, aşağıdakilerin tamamını gerçekleştiren cihazlardır: (1) çalışan program ya da programları ve programın uygulanması için gerekli olan verileri barındıran; (2) kullanıcıların ihtiyaçlarına, gereksinimlerine uygun olarak serbestçe programlanabilen; (3) kullanıcılar tarafından belirlenen aritmetik hesaplamaları yapan ve (4) insan müdahalesi olmaksızın, işlem devam ederken mantıksal bir karar ile uygulamayı modifiye etmek için bu bilgisayarı gerekli kılan bir süreç programını çalıştıran aletlerdir. Analog bilgisayarlar, matematiksel modelleri uygulama kapasitesine sahiptirler ve en azından analog kontrol ve programlama elemanlarından oluşurlar. 4

Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; - masaüstü bilgisayarları imalatı, - dizüstü bilgisayarları imalatı, - ana bilgisayarların imalatı, - cep veya avuç içi bilgisayarları imalatı (Örneğin; PDA), - manyetik disk sürücüler, harici sürücüler ve diğer bellek depolama cihazları imalatı, - optik disk sürücülerin (Örneğin; CD-RW, CD-ROM, DVD-ROM, DVD-RW) imalatı, - yazıcı imalatı, - monitör imalatı, - klavye imalatı, - her çeşitte fare (mouse), joystik ve iztopu aksesuarları imalatı, - tesis edilmiş bilgisayar terminalleri (depoları) imalatı, - bilgisayar sunucuları imalatı, - barkotlu tarayıcılar dahil tarayıcı imalatı, - akıllı kart okuyucuları imalatı, - sanal gerçeklik sağlayan kasklar imalatı, - bilgisayar projektörleri imalatı (video projektörleri). Ayrıca bu sınıf aşağıdakileri de kapsamaktadır; - mekanik olarak çalışmayan otomatik vezne makineleri (ATM`lerin), satış noktası terminalleri (POS) gibi bilgisayar terminallerinin imalatı, - çıktı alma, tarama, kopyalama, faks çekme gibi iki veya daha fazla işlevi olan çok fonksiyonlu büro makinelerinin imalatı. Kapsam dışı olanlar; - kayıtlı medyanın çoğaltılması (bilgisayar medyası, ses, görüntü, vb.), bkz. 1820, - bilgisayarlarda ve bilgisayar çevre birimlerinde kullanılan elektronik bileşenlerin ve elektronik parçaların imalatı, bkz. 2610, - dahili/harici bilgisayar modem kartlarının imalatı, bkz. 2610, - arayüz kartlarının, modüllerin ve parçalarının imalatı, bkz. 2610, 5

- harici modem imalatı, bkz. 2630, - dijital iletişim anahtarlarının, veri iletim teçhizatının (Örneğin; köprüler, yönelticiler, ağ geçitleri) imalatı, bkz. 2630, - CD çalarlar ve DVD çalarlar gibi tüketici elektronik cihazlarının imalatı, bkz. 2640, - televizyon monitörlerinin ve ekranlarının imalatı, bkz. 2640, - video oyun konsollarının imalatı, bkz. 2640, - bilgisayarlar veya diğer cihazlarla kullanmak için boş optik ve manyetik medyanın (boş kaset, CD, DVD vb.) imalatı, bkz. 2680. 2630 İletişim ekipmanlarının imalatı Bu sınıf, elektronik olarak kablolar üzerinden veya radyo ve televizyon yayını ve kablosuz iletişim donanımı gibi hava aracılığı ile sinyal taşımada kullanılan telefon ve veri iletişim donanımlarının imalatını içermektedir. Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; - Merkezi iletişim santral donanımları imalatı, - kablosuz telefon imalatı, - özel sayısal veya analog telefon santrallerinin imalatı, - telesekreter imalatı da dahil telefon ve faks teçhizatlarının imalatı, - ağ geçitleri, köprüleri ve yönlendiricileri gibi veri iletim donanımlarının imalatı, - yayın alıcı ve verici anten imalatı, - kablolu televizyon donanımlarının imalatı, - çağrı cihazları imalatı, - cep telefonları imalatı, - mobil iletişim donanımları imalatı, - radyo ve televizyon stüdyoları ve yayın teçhizatları imalatı (ticari televizyon kameraları dahil), - harici modemler, taşıyıcı ekipmanların imalatı, - kontrol istasyonlarına sinyal gönderen hırsız ve yangın alarm sistemleri imalatı, - radyo ve televizyon vericilerinin imalatı, 6

- kızıl ötesi (enfraruj) sinyal kullanan iletişim cihazlarının imalatı (Örneğin; uzaktan kumanda cihazları). Kapsam dışı olanlar; -iletişim donanımlarında kullanılan elektronik parçalar ve montaj parçalarının imalatı (dahili ve harici bilgisayar modem kartları dahil), bkz. 2610, - dahili/harici bilgisayar modem kartlarının imalatı, bkz. 2610 - bilgisayarların ve bilgisayar çevre donanımlarının imalatı, bkz. 2620, - tüketiciler için ses ve görüntü donanımı imalatı, bkz. 2640, - elektronik sayı levhaları (skorbord) imalatı, bkz. 2790, - trafik ışıklarının imalatı, bkz. 2790. 2640 Tüketici elektroniği ürünlerinin imalatı Bu sınıf, ev eğlence sistemleri, motorlu taşıtlar, havaalanı, alışveriş merkezi vb. yerlerdeki hoparlör sistemleri ve müzik aletleri ses yükselticileri için elektronik müzik ve görüntü donanımlarının imalatını içermektedir. Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; - video kaset kayıt cihazları ve çoğaltma donanımları imalatı, - televizyon imalatı, - televizyon ekranları ve görüntü panelleri imalatı, - ses kaydetme ve çoğaltma sistemleri imalatı, - stereo teçhizatları imalatı, - radyo imalatı, - hoparlör sistemleri imalatı, - ev tipi video kamera imalatı, - parayla çalışan otomatik plakçalar imalatı, - müzik enstrümanları ve havaalanı, alışveriş merkezi vb. yerlerdeki hoparlör sistemleri için ses yükselticisi imalatı, - mikrofon imalatı, - CD ve DVD çalar imalatı, - karaoke makineleri imalatı, - kulaklıklar (Örneğin; radyo, stereo, bilgisayar) imalatı, 7

- video oyun konsolları imalatı. Kapsam dışı olanlar; - kayıtlı medyanın çoğaltılması (bilgisayar medyası, ses, video, vb), bkz. 1820, - bilgisayar çevre donanımları ve bilgisayar monitörleri imalatı, bkz. 2620, - telesekreter imalatı, bkz. 2630, - çağrı cihazı imalatı, bkz. 2630, - uzaktan kumanda aletleri (radyo ve kızılötesi (enfraruj) imalatı, bkz. 2630, - çoğaltma teçhizatları, yayın alıcı ve verici antenler, ticari video kameraları gibi stüdyo yayın teçhizatları imalatı, bkz. 2630, - sabit (değiştirilemez) yazılımlı elektronik oyun imalatı, bkz. 3240. 2651 Ölçme, test ve seyrüsefer amaçlı alet ve cihazların imalatı Bu sınıf, araştırma, tespit, seyrüsefer, kılavuzluk, havacılık ve denizcilik ile ilgili sistem ve aletlerin imalatını içermektedir. Bunlar, ısıtma, iklimlendirme, soğutma gibi uygulamalar ve cihazlar için otomatik kontrol ediciler ile düzenleyiciler; ısı derecesi, nem, basınç, vakum, yanma, debi, seviye, kıvam, yoğunluk, asitlik, yoğunlaşma ve deviri ölçmek, göstermek, işaret etmek, kaydetmek, iletmek ve kontrol etmek için kullanılan aletler ve cihazlar; sayaçlar(örneğin; kayıt etme) ve hesaplama cihazları; elektriğin ve elektrik sinyallerinin özelliklerini ölçmek ve test etmek için kullanılan aletler; katı, sıvı, gaz, ya da bileşik materyallerin numunelerinin kimyasal ya da fiziksel bileşimi ya da konsantrasyonlarının laboratuvar analizinde kullanılan aletler ve sistemler; diğer ölçme ve test aletleri ile bunların parçalarından oluşmaktadır. Elektrikli olmayan ölçme, test ve seyrüsefer cihazları da (basit mekanik aletler hariç) burada kapsanmaktadır. Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; - hava taşıtı motoru ile ilgili aletlerin imalatı, - otomotiv emisyonu test cihazlarının imalatı, - meteoroloji aletlerinin imalatı, - fiziksel özellikleri test etme ve inceleme cihazlarının imalatı, - yalan makinesi imalatı, - radyasyon belirleme ve izleme cihazlarının imalatı, - arazi ölçme (kadastro çalışmaları ile ilgili aletler) aletlerinin imalatı, - cam sıvı termometreleri ve çift metal tipli olanlarının imalatı (tıbbi olanlar hariç) - nem ayarlayıcı cihazların imalatı, 8

- hidronik limit kontrol aletlerinin imalatı, - alev ve ateş kontrol cihazlarının imalatı, - spektrometrelerin imalatı, - hava basıncı ile çalışan göstergelerin imalatı, - tüketim sayaçlarının imalatı (Örneğin; su, gaz, elektrik), - debi metreler (akış metreler) ve sayma aletleri imalatı, - sayma makinelerinin imalatı, - mayın dedektörlerinin, sinyal üreticilerin; metal detektörlerinin imalatı, - denize atılan ve yapı itibariyle suda yüzen şamandıralara benzeyen deniz altından aldıkları sesleri antenleri aracılığıyla radyo sinyalleri olarak suyun üzerindeki araçlara ileten cihazlar (sonik şamandıralar) da dahil araştırma, belirleme, seyrüsefer, havacılık ve denizcilikle ilgili aletlerin imalatı, - radar cihazlarının imaları, - Global Konumlandırma Sistemleri (GPS) cihazlarının imalatı, - araç gereçler için çevresel ve otomatik kontrol aletlerinin imalatı, - ölçüm ve kayıt cihazlarının imalatı (Örneğin; uçuş kayıt cihazı), - hareket dedektörlerinin imalatı, - radar imalatı, - laboratuvar analiz cihazlarının imalatı (Örneğin; kan analiz cihazı), - ölçme, test vb. için laboratuvar tipi tartıların, terazilerin, mikroorganizma geliştirmede kullanılan aygıtların ve diğer çeşitli laboratuvar cihazlarının imalatı. Kapsam dışı olanlar; - telesekreter makinelerinin imalatı, bkz. 2630, - ışınlama cihazlarının imalatı, bkz. 2660, - optik ölçme ve kontrol etme cihazlarının ve aletlerinin (Örneğin; yangın kontrol teçhizatı, fotoğrafik fotometre (ışık ölçüm cihazı), telemetreler) imalatı, bkz.2670, - optik konumlandırma aletlerinin imalatı, bkz. 2670, - dikte (steno vb.) makinelerinin imalatı, bkz. 2817, 9

- baskül (laboratuvar tartı aletleri hariç), su terazisi, şerit metre vb. aletlerin imalatı, bkz. 2819, - tıbbi termometrelerin imalatı, bkz. 3250, - sanayi işlem kontrol cihazlarının kurulumu, bkz. 3320, 2652 Kol saatlerinin, masa ve duvar saatlerinin ve benzerlerinin imalatı Bu sınıf kol saatleri, masa saatleri ve duvar saatleri ile zaman mekanizmaları ile bunların parçalarının imalatını kapsamaktadır.bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; - göstergeli panel saatleri de dahil her çeşit kol saati, masa saati ve duvar saatlerinin imalatı, - değerli metal kasalar da dahil olmak üzere kol saati ve masa saati kasaları imalatı, - zaman kaydetme donanımlarının ve zaman aralıklarını ölçmek, kaydetmek ve başka şekillerde göstermek için kullanılan saat makineli veya senkron motorlu donanımların imalatı, örneğin; parkmetreler, işçilerin geliş ve gidişlerini kaydeden saatler, zaman/tarih damgaları, süreç kronometreleri, - saat makineli veya senkron motorlu zaman devre anahtarlarının ve diğer ayırıcıların imalatı; zaman kilitleri, - masa, duvar ve kol saatleri için parçaların imalatı; her çeşit masa, duvar ve kol saatleri için makineler, zemberekler, kıymetli taşlar, saat kadranları, akrep ve yelkovanlar, taban levhaları, kordon köprüsü ve diğer parçalar, her tür materyalden masa ve kol saatleri için kasalar ve muhafazalar. Kapsam dışı olanlar; - metal olmayan saat kayışlarının imalatı (tekstil, deri, plastik), bkz. 1512, - değerli metallerden saat kayışlarının imalatı, bkz. 3211, - değerli olmayan metallerden saat kayışı imalatı, bkz. 3212, 2660 Işınlama, elektro medikal ve elektro terapi ile ilgili cihazların imalatı Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; 10

- ışınlama cihazlarının ve tüplerinin imalatı (Örneğin; endüstriyel, tıbbi tanı, tıbbi tedavi, araştırma, bilimsel); - beta, gama, X-ışını veya diğer ışınlama cihazları, - Bilgisayarlı tomografi (CT) tarayıcıları imalatı, - PET tarayıcıları imalatı, - manyetik rezonans görüntüleme (MRI) cihazlarının imalatı, - tıbbi ultrason cihazlarının imalatı, - elektrokardiyografi cihazlarının imalatı, - elektro tıbbi endoskopik cihazların imalatı, - tıbbi lazer cihazlarının imalatı, - kalp atışını ayarlayan cihazların imalatı, - işitme cihazlarının imalatı. Ayrıca bu sınıf aşağıdakileri de kapsamaktadır; - gıda ve sütün kalite ve güvenliği için kullanılan ışınlama cihazlarının imalatı, Kapsam dışı olanlar; - laboratuvar analiz cihazlarının imalatı (Örneğin; kan analiz cihazı), bkz.2651 - bronzlaşmada kullanılan cihazların imalatı, bkz. 2790. 2670 Optik aletlerin ve fotografik ekipmanların imalatı Bu sınıf, dürbünler, mikroskoplar (elektron ve proton hariç), teleskoplar, prizmalar ve lensler/mercekler (göz tedavisi ile ilgili olanlar hariç) gibi optik aletlerin ve lenslerin imalatını; lenslerin/merceklerin (göz tedavisi ile ilgili olanlar hariç) kaplanmasını ve parlatılmasını; lenslerin/merceklerin (göz tedavisi ile ilgili olanlar hariç) montajını ve fotoğraf makineleri ve fotometreler (ışık ölçüm cihazı) gibi fotografik aletlerin imalatını kapsamaktadır.bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; - optik aynaların imalatı, - tüfeklerin optik görüş ekipmanların (optik tüfek dürbünleri dahil) imalatı, - optik konumlandırma teçhizatının imalatı, - optik büyütme aletleri imalatı, - optik mekanistlerin hassas aletlerinin imalatı - optik karşılaştıcıların imalatı, - fotoğraf makinelerinin (filmli veya dijital) imalatı, 11

- sinema filmi ve slayt projektörlerinin imalatı (bilgisayar projektörleri hariç), - tepegöz projektörlerin imalatı, - optik ölçme ve kontrol etme cihazlarının ve aletlerinin (Örneğin; yangın kontrol teçhizatı, fotoğrafik fotometre (ışık ölçüm cihazı), telemetreler) imalatı - lens/merceklerin, optik mikroskopların, dürbünlerin ve teleskopların imalatı - lazer tertibatlarının ve parçalarının imalatı Kapsam dışı olanlar; - bilgisayar projektörlerinin imalatı, bkz. 2620, - ticari televizyon ve video kameralarının imalatı, bkz. 2630, - ev tipi video kameraların imalatı, bkz. 2640, - elektron ve proton mikroskoplarının imalatı, bkz.2651, - lazer parçaları kullanan nihai teçhizatların imalatı, makinenin tipine göre imalat sınıfına bakınız (Örneğin; medikal lazer teçhizatı için, bkz. 2660), - fotokopi makinelerinin imalatı, bkz. 2817, - göz tedavisi ile ilgili ürünlerin imalatı, bkz. 3250. 2680 Manyetik ve optik kaset, bant, CD, vb. ortamların imalatı Bu sınıf, manyetik ve optik kayıt gereçlerinin imalatını kapsamaktadır. Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır; - boş manyetik ses ve görüntü bantlarının imalatı, - boş manyetik ses ve görüntü kasetlerinin imalatı, - boş disketlerin imalatı, - boş optik disklerin (CD, DVD vb.) imalatı, - taşınabilir belleklerin (flash disk, i-pod vb.) imalatı. Kapsam dışı olanlar, - kayıtlı medyanın (kayıtlı kaset, CD, DVD vb.) çoğaltılması (bilgisayar ortamı, ses, görüntü, vb.), bkz. 1820. 12

BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK SEKTÖRÜ KÜRESEL TİCARETİ Grafik 1: 2007-2011 Döneminde Dünya Bilgisayar ve Elektronik Ticareti (Milyar Dolar) Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı Grafik 1, 2007-2011 döneminde Bilgisayar ve Elektronik sektörüne ilişkin tüm dünyada gerçekleştirilen ihracat ve ithalat verilerini göstermektedir. Grafiğe göre, Bilgisayar ve Elektronik sektörünün ihracat ve ithalatının, küresel ticaretin krizden en fazla etkilendiği yıl olan 2009 yılı dışında arttığı görülmektedir. Veriler, küresel Bilgisayar ve Elektronik ticaretinin 2008 yılında bir önceki yıla göre arttığını ancak küresel krizin etkilerinin hissedilmeye başlanmasıyla 2009 yılında 2007 yılındaki değerlerine kadar düştüğünü göstermektedir.2010 yılına gelindiğinde ise sektör küresel ölçekte hızlı bir toparlanma göstererek kriz öncesi değerlerini aşmış, 2011 yılında ise bir önceki yıla göre ihracatı %7, ithalatı ise %8 artarak sırasıyla 2.141 ve 2.337 milyar dolara ulaşmıştır. Bu rakamlar dünya mal ticaretinin yaklaşık %12 sine tekabül etmektedir. 13

Tablo 1: Bilgisayar ve Elektronik Sektöründe 2007-2011 Döneminde Ortalama İhracatı En Yüksek İlk 10 Ülkenin İhracat Değerleri (Milyon Dolar) Ülke 2007 2008 2009 2010 2011 Çin 388.465 429.650 387.410 503.247 559.224 A.B.D. 149.044 162.219 130.595 150.918 165.819 Güney Kore 117.292 116.529 105.957 134.242 132.846 Singapur 112.406 124.960 99.213 131.485 130.210 Japonya 123.909 123.953 95.676 119.163 118.722 Hong Kong 84.969 106.419 82.211 120.975 160.168 Tayvan.. 82.810 117.213 127.885 Almanya 117.166 114.366 88.139 105.125 117.624 Hollanda 79.675 74.770 62.957 72.667 77.064 Malezya.. 61.348 73.589 73.310 Türkiye 3.244 2.667 2.248 2.323 2.513 Diğer 363.312 465.124 388.658 445.867 475.604 TOPLAM 1.539.482 1.720.657 1.587.222 1.976.814 2.140.989 Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı (Not: Türkiye verisi GTB den elde edilmiştir. Ortalama ihracat değerleri ilgili ülkenin verisinin bulunduğu yıl sayısı dikkate alınarak hesaplanmaktadır.) Tablo 1, küresel Bilgisayar ve Elektronik sektöründe 2007-2011 döneminde ortalama ihracatı en yüksek ilk 10 ülkenin yıllara göre ihracat değerlerini göstermektedir. Tabloya göre, ele alınan yılların tümünde Çin, Bilgisayar ve Elektronik sektöründe açık ara en fazla ihracat yapan ülke olmuştur. Söz konusu ülke 2011 yılında 559 milyar dolarlık ihracatıyla küresel Bilgisayar ve Elektronik ihracatının yaklaşık %26 sını gerçekleştirmiştir. Dolayısıyla Çin küresel Bilgisayar ve Elektronik sektöründe tedarik bakımından en büyük oyuncudur. Bu anlamda Çin in Bilgisayar ve Elektronik sektörünü yönlendirme gücü olduğu söylenebilir. 2011 yılında Çin i sırasıyla ABD (166 milyar dolar), Hong Kong(160 milyar dolar), Güney Kore (133 milyar dolar), Singapur (130 milyar dolar), Tayvan(127 milyar dolar) ve Japonya (119 milyar dolar) izlemiştir. Türkiye 2,5 milyar dolarlık ihracatla toplam Bilgisayar ve Elektronik ihracatından %0,1 pay alarak sıralamada 38. olmuştur. Tabloda yer alan 10 ülke, 2011 yılında küresel Bilgisayar ve Elektronik ihracatının %78 ini gerçekleştirilmiştir. 14

Grafik 2: 2007-2011 Döneminde Dünya Bilgisayar ve Elektronik Sektöründe İhracatta İlk 5 Ülke ve Türkiye (Milyon Dolar) Kaynak: Dünya Banka WITS Veri Tabanı (Not: Türkiye verisi GTB den elde edilmiştir.) Grafik 2, 2007-2011 döneminde küresel Bilgisayar ve Elektronik sektöründe toplam ihracatı en yüksek ilk beş ülke ve Türkiye nin ihracat değerlerini göstermektedir. Grafikte yer alan ülkelerin Bilgisayar ve Elektronik sektörü ihracatının 2009 yılında krizden olumsuz yönde etkilendiği görülmektedir. Türkiye nin Bilgisayar ve Elektronik sektörü ihracatının ise yıllar itibariyle kayda değer ölçüde değişkenlik göstermediği anlaşılmaktadır. 15

Tablo 2: Bilgisayar ve Elektronik Sektöründe 2007-2011 Döneminde Ortalama İthalatı En Yüksek İlk 10 Ülkenin İthalat Değerleri (Milyon Dolar) Ülke 2007 2008 2009 2010 2011 Çin 282.100 284.022 254.676 362.427 397.819 A.B.D. 296.057 293.708 261.763 317.475 335.896 Hong Kong 162.207 169.046 161.192 206.193 228.345 Almanya 114.844 116.083 96.554 119.127 128.368 Japonya 85.451 88.135 74.091 97.416 103.642 Singapur 84.698 94.312 72.840 95.316 96.086 Hollanda 72.899 71.313 58.974 71.246 73.084 İngiltere 74.426 69.522 56.220 62.509 63.729 Meksika. 59.407 52.040 66.299 70.072 Güney Kore 57.287 60.497 50.246 63.051 68.415 Türkiye 10.845 10.410 9.062 10.751 12.237 Diğer 496.787 582.108 566.580 707.873 759.677 TOPLAM 1.737.601 1.898.563 1.714.238 2.179.683 2.337.370 Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı (Not: Türkiye verisi GTB den elde edilmiştir. Ortalama ithalat değerleri ilgili ülkenin verisinin bulunduğu yıl sayısı dikkate alınarak hesaplanmaktadır.) Tablo 2, küresel Bilgisayar ve Elektronik sektöründe 2007-2011 döneminde ortalama ithalatı en yüksek ilk 10 ülkenin yıllara göre ithalat değerlerini göstermektedir. İncelenen dönem içerisinde Çin ve ABD nin önemli bir farkla en fazla ithalat yapan ülkeler olduğu görülmektedir. 2011 yılında Bilgisayar ve Elektronik sektöründe Çin toplam 398 milyar dolar tutarında ithalat ile sektörün ithalatının yaklaşık %17 sini gerçekleştirmiştir. Çin i sırasıyla ABD(336 milyar dolar), Hong Kong (228 milyar dolar), Almanya (128 milyar dolar) ve Japonya (104 milyar dolar) izlemiştir. Tabloda yer alan ilk 10 ülke, 2011 yılında küresel Bilgisayar ve Elektronik ithalatının %66 sını gerçekleştirmiştir. Türkiye ise küresel Bilgisayar ve Elektronik sektöründe 2011 yılında 12,2 milyar dolarlık ithalatla, toplam Bilgisayar ve Elektronik ithalatından %1 pay almış ve sıralamada 30. olmuştur. 16

Grafik 3: 2007-2011 Döneminde Dünya Bilgisayar ve Elektronik Sektöründe İthalatta İlk 5 Ülke ve Türkiye (Milyon Dolar) Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı, (Not: Türkiye verisi GTB den elde edilmiştir.) Grafik 3, 2007-2011 dönemi için Bilgisayar ve Elektronik sektöründe değer bakımından en fazla ithalatı gerçekleştiren ilk beş ülke ve Türkiye nin ithalat değerlerini göstermektedir. Grafikte yer alan ülkelerin Bilgisayar ve Elektronik sektörü ithalatının 2009 yılında krizden olumsuz yönde etkilendiği görülmektedir. Grafiğe göre Türkiye hariç 5 ülke, 2011 yılında küresel Bilgisayar ve Elektronik sektörü ithalatının %51 ini gerçekleştirmiştir. Grafik 2 ve 3 birlikte değerlendirildiğinde, ticaret hacmi bakımından en yoğun Bilgisayar ve Elektronik ticaretinin Asya ülkelerinde gerçekleştiği görülmektedir. Bunun en büyük sebebi Çin in bu kıtada yer almasıdır. 17

Grafik 4: 2007-2011 Döneminde Bilgisayar ve Elektronik Sektörü Ticaretinde Başta Gelen Coğrafi Ülke Grupları (Milyar Dolar) Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı. H:İhracat, T:İthalat Grafik 4, 2007-2011 döneminde küresel Bilgisayar ve Elektronik sektörü ticaretinde en fazla ithalat ve ihracat gerçekleştiren coğrafi ülke gruplarını göstermektedir. Buna göre 2011 yılında küresel Bilgisayar ve Elektronik ticaretinde 1.357 milyar dolar ile Diğer Asya bölgesi en fazla ihracat yapan bölge olmuştur. Bölge 2011 yılında sektörün toplam ihracatının %63 ünü tek başına gerçekleştirmiştir. Bu bölgeyi 467 milyar dolar ile AB-27, 181 milyar dolar ile Kuzey Amerika ve 45 milyar dolar ile Diğer Avrupa (AB hariç) izlemiştir. Bilgisayar ve Elektronik ihracatı coğrafi bölgeler olarak incelendiğinde en büyük tedarikçinin Diğer Asya bölgesi olduğu görülmektedir. Bu durumun en büyük nedeni söz konusu bölgenin Bilgisayar ve Elektronik ihracatında başta gelen ülkelerden olan Çin, Güney Kore, Singapur ve Japonya yı içermesidir. Ayrıca, Diğer Avrupa içinde sınıflandırılan Türkiye nin 2011 yılında söz konusu bölgenin ihracatının %6 sını yaptığı tespit edilmiştir. Bilgisayar ve Elektronik ithalatına bakıldığında ise 2011 yılında en fazla ithalat gerçekleştiren bölge 1.095 milyar dolar ile Diğer Asya olmuştur. Bölge tek başına sektörün toplam ithalatının %47 sini gerçekleştirmiştir. Bu bölgeyi sırasıyla 573 milyar dolar ile AB-27, 381 milyar dolar ile Kuzey Amerika ve 74 milyar dolar ile Diğer Avrupa (AB hariç) izlemiştir. Bilgisayar ve Elektronik ithalatı coğrafi bölgeler olarak incelendiğinde en büyük pazarın 18

Diğer Asya bölgesi olduğu görülmektedir. Bu durumun en büyük nedeni söz konusu bölgenin Bilgisayar ve Elektronik ithalatında başta gelen ülkelerden olan Çin, Hong Kong ve Japonya yı içermesidir. Grafik 5: 2007-2011 Döneminde Ekonomik Ülke Gruplarına Göre Bilgisayar ve Elektronik Dış Ticareti (Milyar Dolar) Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı. H:İhracat, T:İthalat Grafik 5, 2007-2011 döneminde ekonomik ülke gruplarına göre Bilgisayar ve Elektronik sektörünün dış ticaret verilerini göstermektedir. Buna göre sektörün 2011 yılında ihracatının 1.147 milyar dolarlık kısmı, bir başka deyişle %54 ü yüksek gelir grubunda bulunan ülkeler tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu grubu 778 milyar dolar ile düşük ve orta gelir grubu izlemiştir. Dolayısıyla, Bilgisayar ve Elektronik ticaretinin genel olarak yüksek düzeyde sermaye malı ve teknoloji içeren ürünlerden oluştuğu söylenebilir. Diğer taraftan 2011 yılında Bilgisayar ve Elektronik ithalatının 1.426 milyar dolarlık kısmı yüksek gelir grubuna ait ülkeler tarafından gerçekleştirilirken, bu grubu 754 milyar dolar ile düşük ve orta gelir grubu izlemiştir. Bu durum ise Bilgisayar ve Elektronik sektöründe talebin büyük ölçüde gelişmiş ülkelerde gerçekleştiğinin bir göstergesidir. 19

BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK SEKTÖRÜ TÜRKİYE TİCARETİ Grafik 6: 2007-2012 Bilgisayar ve Elektronik Sektörü Türkiye Üretimi, İhracatı, İthalatı, Dış Ticaret Dengesi (Milyon Dolar) Kaynak: GTB, TUİK. Raporun hazırlandığı dönemde 2012 yılına ait üretim verileri olmadığından 2012 yılı önceki yılların basit ortalamasıdır. H:İhracat, T:İthalat Bilgisayar ve Elektronik sektöründe 2007 yılında Üretim 1 milyar dolar, İhracat 3,2 milyar dolar, İthalat 10,8 milyar dolar, Dış ticaret dengesi -7,6 milyar dolar olarak gerçekleşmişken; 2009 yılında ise, Üretim 900 milyon dolara, İhracat 2,2 milyar dolara, İthalat 9 milyar dolara gerilemiş, Dış ticaret dengesi ise -6,8 milyar dolar olmuştur. 2011 yılında Üretim 1 milyar dolar, İhracat 2,5 milyar dolar, İthalatı 12,2 milyar dolar, Dış ticaret dengesi ise -9,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında, 20

Üretim (tahmini) 1 milyar dolar, İhracat 3 milyar dolar, İthalat 12,8 milyar dolar, Dış ticaret dengesi -9,8 milyar dolar olmuştur. 300 Milyo n Dolar ve Üzeri 300 Milyo n Doları n Altı Tablo 3: 2007-2012 Döneminde Ortalama 300 Milyon Dolar ve Üzerinde İhracat/İthalat Yapılan Ülkeler (Milyon Dolar) Avrup a Birliği 27 Diğer Asya Kuzey Ameri ka İhracat_Ortala ma İthalat_Ortala ma İhracat_20 12 İthalat_20 12 Almanya 471 832 592 901 Fransa 247 365 258 384 İngiltere 575 229 548 213 Macarist an 24 602 47 350 Güney Kore 5 570 2 1.021 Japonya 2 385 1 336 Tayvan 2 346 3 515 Çin 7 3.976 7 5.177 A.B.D. 31 581 35 598 Hepsi Diğer 1.307 3.131 1.529 3.306 TOPLAM 2.671 11.018 3.023 12.800 Kaynak: Kaynak: GTB, TUİK. (Serbest Bölgeler ülkelere dahildir.) (Not: Ortalama değerler ilgili ülke ile ithalat ve/veya ihracatın gerçekleştiği yıl sayısı dikkate alınarak hesaplanmaktadır.) Bilgisayar ve elektronik sektöründe 2007-2012 döneminde ortalama 300 milyon ve üzerinde ticaret yapılan 9 ülke bulunmaktadır. 9 ülkenin 4 ü Avrupa Birliği, 3 ü Diğer Asya, 1 i ise Kuzey Amerika grubu içinde yer almaktadır. 3.976 milyon dolar ile Çin önemli tutarda ithalat yapılan ülke olup; Çin i sırasıyla Almanya, Macaristan, Güney Kore takip etmektedir. Önemli tutarda ihracat yapılan ülkelerin başında ise İngiltere, Almanya ve Fransa gelmektedir. 21

Grafik 7: 2007-2012 Döneminde Ortalama 300 Milyon Dolar ve Üzerinde İhracat/İthalat Yapılan Ülkeler (Milyon Dolar) Kaynak: Kaynak: GTB, TUİK. (Serbest Bölgeler ülkelere dahildir.) (Not: Ortalama değerler ilgili ülke ile ithalat ve/veya ihracatın gerçekleştiği yıl sayısı dikkate alınarak hesaplanmaktadır.) 22

Tablo 4: 2007-2012 Döneminde En Yüksek Bilgisayar ve Elektronik İthalatı Yapan 20 Ülke ve Türkiye nin Bu Ülkelere İhracatı (Milyon Dolar) Avrupa Birliği 27 Avustralya ve Yeni Zelanda Diğer Asya Diğer Avrupa (A.B Hariç) Kuzey Amerika Orta Amerika ve Karayipler Almanya Fransa Hollanda İngiltere İspanya İtalya Avustralya Güney Kore Hindistan Hong Kong Japonya Malezya Singapur Tayland Tayvan Çin Rusya Federasyonu A.B.D. Kanada Meksika 2007 2008 2009 2010 2011 2012 H 555 505 375 353 446 592 T 114.844 116.083 96.554 119.127 128.368 114.995 H 251 246 216 236 275 258 T 56.090 58.156 49.226 56.439 59.366 55.856 H 153 80 52 58 60 76 T 72.899 71.313 58.974 71.246 73.084 69.503 H 826 604 464 473 535 548 T 74.426 69.522 56.220 62.509 63.729 65.281 H 248 238 245 228 95 153 T 33.522 37.522 22.405 25.102 23.601 28.430 H 128 101 186 135 153 141 T 35.629 36.435 31.998 45.124 43.223 38.482 H 2 0 2 4 3 1 T 20.263 21.273 19.932 23.864 27.648 22.596 H 4 7 6 6 2 2 T 57.287 60.497 50.246 63.051 68.415 59.899 H 5 4 6 4 5 8 T.. 22.871 25.313 30.894 26.360 H 2 5 6 7 21 22 T 162.207 169.046 161.192 206.193 228.345 185.396 H 2 2 1 2 3 1 T 85.451 88.135 74.091 97.416 103.642 89.747 H 1 1 0 0 0 1 T.. 40.616 53.785 53.240 49.214 H 1 4 1 2 4 3 T 84.698 94.312 72.840 95.316 96.086 88.650 H 1 5 1 1 0 1 T 26.454 27.062 23.659 30.479 32.379 28.007 H 2 2 2 2 3 3 T.. 41.670 57.443 60.480 53.198 H 5 10 8 7 6 7 T 282.100 284.022 254.676 362.427 397.819 316.209 H 37 36 13 19 32 46 T 21.784 26.866 15.863 23.649 27.308 23.094 H 26 29 32 33 29 35 T 296.057 293.708 261.763 317.475 335.896 300.980 H 3 2 1 2 2 1 T 37.992 39.555 33.074 40.340 44.715 39.135 H 0 1 1 0 1 1 T. 59.407 52.040 66.299 70.072 61.954 Kaynak: Kaynak: GTB, TUİK,WITS. H: Türkiye İhracatı, T: İlgili Ülke İthalatı (Not: Ülkelerin 2012 yılına ait ithalat değerleri henüz açıklanmadığından, 2012 yılı için verisi bulunan son 5 yılın ortalama değeri esas alınmıştır.) 23

Grafik 8: 2007-2012 Döneminde En Yüksek Bilgisayar ve Elektronik İthalatı Yapan 20 Ülke ve Türkiye nin Bu Ülkelere İhracatı (Milyon Dolar) Kaynak: Kaynak: GTB, TUİK, WITS. (Çubuklar, 2007-2012 dönemindeki Ülkelerin Yıllık Ortalama İthalatını ve Türkiye'nin Bu Ülkelere Yıllık Ortalama İhracatını göstermektedir.) 2007-2012 döneminde sektörün en önemli ithalatçıları sıra ile Çin (316 milyar dolar), ABD (301 milyar dolar), Hong Kong (185 milyar dolar) ve Almanya (115 milyar dolar) dır. 2007-2012 döneminde bilgisayar ve elektronik sektöründe en yüksek ithalatı, ortalama 316 milyar dolar ile Çin yapmakta olup; Türkiye nin söz konusu dönemde Çin e ihracatı ise sadece 7 milyon dolar düzeyindedir. Türkiye nin söz konusu dönemde en yüksek ihracatı 592 milyon dolar ile Almanya ya gerçekleştirilmiş olup; Türkiye, Almanya nın ihtiyacının %0,5 ini karşılamaktadır. 24

Tablo 6: 2007-2012 Döneminde En Yüksek Bilgisayar ve Elektronik İhracatı Yapan 20 Ülke ve Türkiye nin Bu Ülkelerden İthalatı (Milyon Dolar) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Almanya H 117.166 114.366 88.139 105.125 117.624 108.484 T 927 850 668 750 895 901 Belçika T 42 33 22 24 26 21 Fransa H 39.794 39.748 31.700 35.749 39.546 37.307 T 345 371 303 339 450 384 Hollanda H 79.675 74.770 62.957 72.667 77.064 73.427 T 103 82 55 79 127 111 İngiltere H 42.054 39.883 34.330 36.350 37.645 38.052 T 342 258 173 202 188 213 Avrupa Birliği 27 Diğer Asya Diğer Avrupa Güney Amerika Kuzey Amerika İrlanda H 25.192 22.909 16.803 13.047 13.141 18.219 İspanya T 81 77 38 42 77 40 İsveç H 17.802 19.203 14.878 18.869 21.294 18.409 İtalya H 17.366 16.987 13.690 15.608 18.341 16.398 T 315 298 224 267 351 279 Macaristan H 23.642 27.136 23.702 27.025 27.275 25.756 Polonya T 106 85 103 217 194 384 Çek Cumhuriyeti H 18.040 22.423 17.755 21.497 27.250 21.393 H 117.292 116.529 105.957 134.242 132.846 121.373 Güney Kore T 675 493 351 421 460 1.021 Hindistan T 49 23 15 64 116 100 Hong Kong H 84.969 106.419 82.211 120.975 160.168 110.949 H 123.909 123.953 95.676 119.163 118.722 116.284 Japonya T 479 496 314 324 365 336 Malezya H.. 61.348 73.589 73.310 69.416 Singapur H 112.406 124.960 99.213 131.485 130.210 119.655 T 84 70 62 79 84 102 Tayland H 35.099 35.398 31.911 39.204 38.313 35.985 T 143 143 110 146 153 152 Tayvan H.. 82.810 117.213 127.885 109.302 T 335 269 254 346 357 515 Çin H 388.465 429.650 387.410 503.247 559.224 453.599 T 3.289 3.489 3.298 3.915 4.689 5.177 İsviçre H 23.367 27.439 22.225 26.988 34.624 26.929 T 177 212 146 184 225 190 Ukrayna T 0 0 0 0 1 1 Brezilya T 15 8 5 9 10 6 H 149.044 162.219 130.595 150.918 165.819 151.719 A.B.D. T 584 598 557 563 585 598 Kanada T 43 40 32 37 43 38 Orta Amrka ve Meksika H. 61.813 53.520 65.656 65.577 61.642 Karayipler Kaynak: GTB, TUİK, WITS. H: İlgili Ülke İhracatı, T: Türkiye İthalatı (Not: Ülkelerin 2012 yılına ait ithalat değerleri henüz açıklanmadığından, 2012 yılı için verisi bulunan son 5 yılın ortalama değeri esas alınmıştır.) 25

Grafik 9: 2007-2012 Döneminde En Yüksek Bilgisayar ve Elektronik İhracatı Yapan 20 Ülke ve Türkiye nin Bu Ülkelere İthalatı (Milyon Dolar) Kaynak: Kaynak: GTB, TUİK. (Çubuklar, 2007-2012 dönemindeki ülkelerin Yıllık Ortalama İhracatını ve Türkiye'nin Bu Ülkelerden Yıllık Ortalama İthalatını göstermektedir.) 2007-2012 döneminde sektörün ihracatında Çin (453 milyar dolar), ABD (152 milyar dolar), Güney Kore(121 milyar dolar), Singapur(120 milyar dolar) ve Japonya (116 milyar dolar) önde gelen ülkelerdir. Türkiye nin 5,2 milyar dolar en fazla ithalat yaptığı ülke Çin olup; bu ithalat ile Çin in ihracatından %1,1 lik bir pay almaktadır. 152 milyar dolarlık ihracat yapan ABD den Türkiye nin gerçekleştirdiği ithalat 598 milyon dolardır. 121 milyar dolarlık ihracat yapan Güney Kore den Türkiye nin yaptığı ithalat 1021 milyon dolardır. 26

2007-2012 döneminde bilgisayar ve elektronik sektöründe ortalama 50 milyon doların üzerinde dış ticaret yapan firma sayısı 45 dir. Söz konusu dönemde en yüksek ihracatı yapan firma ortalama 1.571 milyon dolar ile Vestel Dış Ticaret AŞ dir. Bu firmayı 323 milyon dolar ile Arçelik Anonim Şirketi, 105 milyon dolar ile Grundig Elektronik Anonim Şirketi takip etmektedir. 2007-2012 döneminde en yüksek ithalatı yapan firma ortalama 576 milyon dolar ile Nokia Komünikasyon AŞ dir. Bu firmayı 482 milyon dolar ile Hewlett-Packard Teknoloji AŞ takip etmiştir. Tablo 7: Bilgisayar ve Elektronik Sektörü Dâhilde İşleme (Milyon Dolar) Yıl DİR Toplam İhracattaki DİR Toplam İthalattaki İhracat İhracat Pay İthalat İthalat Pay 2007 2.552 3.244 79% 930 10.845 9% 2008 2.017 2.667 76% 817 10.410 8% 2009 1.749 2.248 78% 662 9.062 7% 2010 1.757 2.323 76% 786 10.751 7% 2011 1.885 2.513 75% 958 12.237 8% 2012 2.191 3.023 72% 1.493 12.800 12% Kaynak: GTB Tablo 7.A: Bilgisayar ve Elektronik Sektörü Dâhilde İşleme (ISIC Kod 4)(Milyon Dolar) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2610 Elektronik bileşenlerin ve DİR İhracat 24 12 15 12 14 10 devre kartlarının imalatı DİR İthalat 490 385 293 318 348 342 2620 Bilgisayar ve bilgisayar çevre DİR İhracat 14 12 2 2 3 2 birimleri imalatı DİR İthalat 23 7 13 12 13 11 2630 İletişim donanımlarının imalatı DİR İhracat 6 9 4 2 7 50 DİR İthalat 76 36 35 35 38 615 2640 Tüketici elektronik ürünlerinin DİR İhracat 2.484 1.956 1.704 1.715 1.831 2.091 imalatı DİR İthalat 145 145 124 127 141 145 2651 Ölçme, test etme, yönlendirme DİR İhracat 21 26 24 26 30 35 ve kontrol teçhizatı imalatı DİR İthalat 189 234 190 285 403 360 2652 Kol saatleri, masa ve duvar DİR İhracat 0. 0 0 0 0 saatlerinin imalatı DİR İthalat 5 5 4 5 7 7 Işınlama, elektro medikal ve DİR İhracat 1 0 0 0. 0 2660 elektro tedavi edici cihazların imalatı DİR İthalat 0 0 0 0 0 0 2670 Optik aletlerin ve fotoğrafçılık DİR İhracat 0 1.. 0 3 teçhizatlarının imalatı DİR İthalat 1 3 2 5 8 13 2680 Manyetik ve optik kaset, bant, DİR İhracat 1 1 0 0.. CD vb. medyanın imalatı DİR İthalat 2 0 0 0 0 0 Kaynak: GTB 27

Grafik 10: 2007-2012 Yılları Rejim Türüne Göre Bilgisayar ve Elektronik Sektörü İhracatı (Milyon Dolar) Kaynak: GTB 28

Grafik 11: 2007-2012 Yılları Rejim Türüne Göre Bilgisayar ve Elektronik Sektörü İthalatı (Milyon Dolar) Kaynak: GTB 2007-2012 döneminde dâhilde işleme kapsamında ortalama 940 milyon dolarlık ithalat, 2 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirilmiş olup, İthalatın yaklaşık %9 u, ihracatın ise %76 sı dâhilde işleme kapsamında yapılmıştır. 29

Grafik 12: 2007-2012 Döneminde Bilgisayar ve Elektronik Sektörünün İstihdam Endeksi Kaynak: TÜİK 2007-2012 dönemi bilgisayar ve elektronik sektörü istihdamında, 2007 yılından itibaren bir azalışın olduğu ancak 2010 yılından itibaren istihdamın sürekli artış gösterdiği görülmektedir. TUİK verilerine göre 2009 yılında bilgisayar ve elektronik sektöründe istihdam edilen kişi sayısı 24.382 dir. 2009 yılındaki çalışan sayısı bilgisayar ve elektronik sektörü istihdam endeksine göre önceki ve sonraki yıllara uyarlandığında çalışan sayısının, 2007 yılında 29.573 2008 yılında 26.852 2009 yılında 24.382 2010 yılında 24.943 2011 yılında 26.664 2012 yılında 28.797 olduğu tahmin edilmektedir. 30

NOT: BU RAPORDA YER ALAN DEĞERLENDİRMELER UZMAN GÖRÜŞÜ OLUP SADECE BİLGİLENDİRME AMACIYLA HAZIRLANMIŞTIR. BU RAPORDA YER VERİLEN GÖRÜŞ VE DEĞERLENDİRMELER, HİÇBİR ŞEKİLDE T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI NIN KURUMSAL GÖRÜŞ VE YAKLAŞIMINI YANSITMAMAKTADIR. 31