BTP 207 İNTERNET PROGRAMCILIĞI I Ders 1
2 Dersi Veren: Doç.Dr. Nuray At Mühendislik Fakültesi, Elektrik-Elektronik Müh. Bölümü, EEM213 e-mail: nat@anadolu.edu.tr Kaynaklar: 1. E. Yaşar, T. Özseven, İnternet Programcılığı 1, Murathan Yayınevi, 2010 2. İnternet kaynakları. Örneğin, http://odabashuseyin.files.wordpress.com/2011/04/internetprogramcc4b1lc4b1c49fc4b1-i-html.pdf Değerlendirme: Ara Sınav %20 Proje, Kısa Sınav %20 Final %60
3 İnternet: TCP/IP protokolünü kullanarak, birçok bilgisayarın birbiri ile bağlı olduğu, bilgisayar veya bilgisayar ağlarının meydana getirdiği küresel sistem. TCP/IP: (Transmission Control Protocol / Internet Protocol) İnternet üzerinde bilgisayarların haberleşmesini, veri iletimini ve paylaşımını belirleyen kurallardır. İntranet: Genellikle TCP/IP protokolünü kullanan bir şirket veya kuruma ait ağ yapılarını içine alan geniş ağdır. Temel amacı kuruluş içerisinde bilgi paylaşımını sağlamaktır. İnternet in özel bir versiyonu olarak düşünülebilir.
4 World Wide Web: dünya çapında ağ anlamına gelmektedir. Hyper-media (metin+resim+ses+görüntü) tabanlı dosyalardan oluşan siteleri taramak amacıyla kullanılır. WWW aslında bilgilerin bulunduğu ve işlendiği bir evrenin cisimleşmiş şeklidir, temelde HTTP üzerinde çalışır. Web Sayfası: (Web Page) İnternet üzerinde görüntülenebilen her dosya web sayfasıdır. Web sayfası HTML denen bir işaretleme dili ile yazılır. Web Tarayıcısı: (Web Browser) World Wide Web üzerinde bulunan sayfaları yükleyip görüntülemeyi sağlayan program. HTML: (Hyper Text Markup Language) Web sayfası hazırlama dilidir.
5 Web Server: HTML sayfalarını web tarayıcısına gönderen internet üzerindeki sunucu makinelerde çalışan programdır.
6 HTTP: (Hyper Text Transfer Protocol) İnternet üzerinde sunucu ve istemci arasında veri transferinin kurallarını ve yöntemlerini düzenleyen protokoldür. HTML dosyalarının transferinde kullanılır. HTTPS: (Hyper Text Transfer Protocol Secure) İnternette sunucular ve istemci arasında veri transferinin başkaları tarafından okunamayacak şekilde nasıl aktarılacağına dair kurallar ve yöntemleri düzenleyen protokoldür. Özellikle internet bankacılığında veya kredi kartıyla internet üzerinden yapılan işlemlerde HTTPS kullanılır. Bu tür siteler ziyaret edildiğinde adres çubuğunda http yerine HTTPS yazar. HTTPS ile bağlantı kurulan sitelerde transferi yapılan veri sadece istemci ve sunucu tarafında okunabilecek şekilde şifrelenir.
7 SMTP: (Simple Mail Transfer Protocol) E-posta göndermek için sunucu ve istemci arasındaki iletişim şeklini belirleyen protokoldür. Kullanıcılar arasında posta hizmetlerinin olabilmesi için her iki uçtaki bilgisayarların açık olması gerekmektedir. Bu mümkün olmayacağı için postaların depolanacağı ve yönetileceği bir sunucuya ihtiyaç vardır. Standart bir e-posta adresi aşağıdaki gibidir: Kullanıcı_adı@alan_adı E-posta göndermek veya almak için HTTP tabanlı bir web sayfası (gmail, hotmail, yahoo) veya e-posta işlemleri için özel yazılmış bir program (örneğin, outlook) gereklidir.
8 DNS (Domain Name System 1/2) İnternet üzerinde yer alan tüm sitelerin bir IP (Internet Protocol) adresi vardır. Bir site ziyaret edilmek istendiğinde sitenin adresi kullanılır ama arka planda veri alışverişi IP numarası üzerinden gerçekleşir. DNS, site adresinin IP karşılığını veren sistemdir. Bu karşılıklar veritabanında tutulur. Bu veri tabanlarına DNS sunucular denir.
9 DNS (Domain Name System 2/2)
10 http://mf.anadolu.edu.tr 4 3 2 1 1. Ülke Kodu: İnternet adresleri ilk önce ülkelere göre ayrılır. tr- Türkiye, de- Almanya, uk- İngiltere, ca- Kanada, jp- Japonya anlamına gelir. ABD adresleri için böyle bir ek kullanılmaz. 2. Üst Düzey Alan Takısı: Adresin hangi tür hizmet veren bir kuruluş olduğunu gösterir. 2 2.com Ticari kuruluş.net Ağ organizasyonları.edu Eğitim kurumu.int Uluslararası org..gov Devlet kurumu.mil Askeri kuruluş.org Ticari olmayan, devlete de bağlı bulunmayan kurum.arpa Ters DNS sorgulaması yapılabilecek yerler
11 http://mf.anadolu.edu.tr 4 3 2 1 3. Alan Adı: (Domain Name) Şirketin veya kuruluşun adını belirler. 4. Alt Alan: (Sub Domain) Aynı alan adına bağlı alanlardır. Aynı alan adına bağlı birden fazla alt alanlar açılarak birbirinden bağımsız olarak kullanılabilir.
12 FTP: (File Transfer Protocol) TCP/IP protokolünü kullanarak internet üzerinde dosya aktarımını ve paylaşımını sağlayan protokoldür. Dosyalar FTP sunucu denilen bir veya daha fazla bilgisayarda tutulur. Sunulan hizmetlerden faydalanmak için sunucuya kullanıcı adı ve şifre ile bağlanmak gerekir. Herkese erişim hakkı tanıyan FTP sunucularına bağlanmak için kullanıcı adı olarak anonymous, şifre olarak e-posta adresi kullanılır. www.anadolu.edu.tr sitesinin FTP adresi ftp.anadolu.edu.tr dir. FTP sunucusuna bağlanabilmek için kullanıcı adı ve şifre hosting hizmeti alınan kuruluş tarafından verilir.
13 FTP Hizmetlerinden Faydalanma (1/2) 1. ftp.exe isimli Windows içerisindeki konsol uygulaması kullanılabilir. Bu programı kullanarak ftp sitesine bağlanıp hizmetleri yürütmek için bazı komutların bilinmesi gerekir: ls: bulunulan klasördeki dosyaları listele cd: bulunulan klasörü değiştir mkdir: yeni bir klasör oluştur pwd: bulunulan klasörün yerini (adresini) göster open: başka bir bilgisayarla bağlantı kur close: bağlantıyı kapat
14 FTP Hizmetlerinden Faydalanma (2/2) 2. Web tarayıcıları temel hizmetleri yerine getirmek için kullanılabilir. 3. FTP amaçlı FileZilla FTP Client, CuteFTP, veya FTP Explorer gibi programlar FTP nin tüm hizmetlerinden faydalanmak için oluşturulmuş özel programlardır. TELNET: Uzaktaki bir bilgisayara bağlanarak o bilgisayarın bir terminaliymiş gibi çalışmak için kullanılır. Gerçekte o makinenin başında olunmadığı için aslında TELNET bir terminal emülasyon protokolüdür. Günümüzde diğer uygulama protokolleri kadar popüler olmasa da halen kütüphane hizmetlerini TELNET üzerinden veren bir çok kurum vardır. Windows içerisinde telnet.exe isimli bir konsol uygulamasıyla TELNET sunucularına bağlanılabilir. TELNET hizmetlerini yürütmek için bazı komutların bilinmesi gerekir.
15 POP3: (Post Office Protocol Version 3) Bir kullanıcının yolladığı e-posta SMTP kullanılarak alıcıya gönderilir. SMTP tek yönlüdür (sadece gönderme). Postaların alınabilmesi için POP3 veya IMAP kullanılır. POP3 postaların alınmasını ve posta kutularının yönetilmesini sağlayan bir protokoldür. Mail sunucusuna gelen postaları almak için kullanılır. Bu yapıya göre kullanıcı postaları tek bir dizinde (Inbox=Posta Kutusu) tutulur. Kullanıcı, bu dizine postalarını almak için bağlandığında, tüm postalar bu dizinden kendi bilgisayarına taşınır.
16 IMAP: (Internet Message Access Protocol) POP3 gibi sunucuya gelen postaları almak için kullanılan bir protokoldür. Aralarındaki en büyük fark postaların sunucuda tutulup bilgisayara aktarılmamasıdır. Yani postalar sunucu ve bilgisayarın her ikisinde de bulunacaktır. Dolayısı ile farklı bilgisayarlardan postalar okunabilir. Web tabanlı posta istemcisi kullanan bütün sunucular IMAP kullanır. Outlook, Apple Mail gibi posta istemciler kullanıldığında posta sunucusunun desteklediği protokole bağlı olarak IMAP veya POP3 kullanılabilir.
17 POP3 & IMAP POP3 kullanıldığında posta sunucusuna bağlanılarak bütün mesajlar istemciye çekilir ve bağlantı kapatılır. IMAP kullanıldığında istek olduğu durumlarda bağlantı kurulur. Mesaj sunucudan tamamen istemciye taşınmaz sunucu üzerinde kalır. POP3 kullanıldığında aynı posta kutusuna tek kullanıcı bağlantı kurabilir. İlk bağlantı kuran postayı alır, daha sonra bağlananlar postayı alamaz. IMAP kullanıldığında ise posta sunucu üzerinde kalacağı için aynı anda birden fazla kullanıcı postayı görebilir. IMAP kullanıldığında mesajı açmadan ekli dosya bilgisayara indirilebilir. POP3 te ise mesaj içeriği ve ekler bir bütündür, mesaj açılmadan ekli dosyalar görülemez.
18 Vekil Sunucu: (Proxy Server) İnternete erişim sırasında kullanılan ara sunucudur. Proxy kullanıldığında, bir sayfaya bağlanmak istendiğinde istek vekil sunucuya iletilir. Vekil sunucu istenilen sayfaya bağlanarak aldığı içeriği istekte bulunan tarayıcıya iletir. Avantajları: Çok fazla ziyaret edilen sayfalar vekil sunucu tarafından önbelleğe alınarak aynı sayfa tekrar ziyaret edilmek istendiğinde, önbellekteki sayfa güncel ise sunucuya bağlanmak yerine önbellekten çağrılacaktır. Girilmesi istenmeyen sayfalara erişim engellenebilir. Aynı vekil sunucuyu kullanan birden fazla istemci var ise kimlerin nereyi ziyaret ettiği takip edilebilir. Belirlenen anahtar kelimeleri içeren sayfalardan bu kelimeler temizlenerek istemciye gönderilebilir.
19 URL (Uniform Resource Locator) Web tarayıcı aracılığı ile ziyaret edilen sitenin adresidir. URL nin ilk bölümü transfer protokolünü (http, ftp, mailto,news, ), ikinci bölümü alan adını (anadolu.edu.tr, yahoo.com) ve diğer bölüm dizin ve sayfanın dosya adını gösterir. http://www.eem.anadolu.edu.tr/nat/eem%20306/icerik/306_lecture1.pdf İnternet üzerinde yayınlanan sayfaların tamamı sunucu üzerinde bir dizinde depolanır. Yukarıdaki adreste web sitesinin bulunduğu ana dizinde sırasıyla nat ve EEM 306 dizinleri ve EEM 306 dizininin içerisinde bulunan 306_lecture1.pdf sayfası görüntülenecektir.