ORTADOĞU YILLIĞI 2012

Ortadoğu Yıllığı Sahibi: Bilgi Kültür Derneği adına Kemal İnat Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Muhittin Ataman Editörler Kemal İnat, Muhittin Ataman Yardımcı Editörler Ali Balcı, Nebi Miş, İsmail Numan Telci Kitap Tanıtım Editörü Murat Yeşiltaş Yayın Kurulu Tuncay Kardaş, Filiz Cicioğlu, Zafer Akbaş, Mehmet Öcal, Yıldırım Turan, Rıdvan Kalaycı, Mustafa Yetim, Bilal Yıldırım, Ensar Muslu, Ömer Behram Özdemir, Nuh Uçgan Danışma Kurulu Birol Akgün, Berdal Aral, Tayyar Arı, Atilla Arkan, Veysel Ayhan, Jurgen Bellers, Bünyamin Bezci, Ömer Çaha, Cenap Çakmak, İhsan Dağı, Burhanettin Duran, Raymond Hinnebusch, İrfan Haşlak, Mesut Özcan, Ahmet Öztürk, Harun Öztürkler, Markus Porsche-Ludwig, Ahmet Uysal, Yüksel Sezgin, Ramazan Kılınç, Ahmet T. Kuru Adres: Sakarya Sanat Galerisi, Kent Park, Maliye Caddesi No:2/1 (İtfaiye Karşısı) Adapazarı/Sakarya Telefon: 0264 295 63 73 www.ortadoguyilligi.com ortadoguyilligi@gmail.com açılımkitap Halıcılar Cad. Kocaoğlu Apt. No: 38/1 D:4 Fatih - İstanbul Tel: 0212 520 98 90 Fax: 0212 527 06 77 açılımkitap: 59 uluslararası ilişkiler: 4 yayınevi sertifika no: 22787 ISSN: 2146-7595 ISBN: 978-9944-105-51-4 içdüzen - kapak: tekin öztürk baskı: Şenyıldız Mat. Hed. Eşy. Tek. San. Tic. Ltd. Şti Maltepe Gümüşsuyu Cad. Dalgıç İş Merkezi K:1 No:3 Topkapı-İstanbul Tel: 0212 483 47 91 Matbaa Sertifika No: 11964 Ortadoğu Yıllığı aşağıdaki endeksler tarafından taranmaktadır: Columbia International Affairs Online (CIAO), Proquest, EBSCO, ASOS Index. Yılda bir kez yayınlanan Ortadoğu Yıllığı hakemli bir dergidir. Yazı ve makalelerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. açılımkitap bir pınar yayın grubu kuruluşudur.

Önsöz 2005 ten beri yayınlanmakta olan Ortadoğu Yıllığı bu sayısıyla birlikte sekizinci kez okuyucularıyla buluşmuş oldu. Son dönemde içeride demokrasisini sağlamlaştıran ve bunun getirmiş olduğu istikrar ortamı sayesinde belirgin bir şekilde ekonomik, siyasi ve askeri kapasitesini artıran Türkiye nin Ortadoğu daki bölgesel güç konumuna uygun politikalar izleyebilmesi için bu bölgenin daha iyi tanınması giderek daha önemli hale gelmektedir. Hem siyasi karar vericiler hem de araştırmacılar ve akademik dünya için Ortadoğu bölgesindeki ülkelerin siyasal, ekonomik ve toplumsal yapılarının detaylı bir şekilde bilinmesi ve bu yapılara dair yaşanan süreçlerin sağlıklı bir şekilde analiz edilebilmesini kolaylaştırmayı amaçlayan Ortadoğu Yıllığı doğru bilgi ve sağlıklı analiz sloganıyla yola çıkmıştı. Bu yolda kararlı bir şekilde ilerlemenin ve bir kesinti olmadan sekizinci sayıya ulaşmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Ağırlıklı olarak Sakarya Üniversitesi akademik kadrosu tarafından hazırlanan Ortadoğu Yıllığı, Sakarya Üniversitesi ndeki Ortadoğu odaklı faaliyetlerin ürünlerinden birini oluşturmaktadır. Ortadoğu Yıllığı ile Ortadoğu bölgesine odaklanmaya başlayan Sakarya Üniversitesi, Ortadoğu Çalışmaları isimli iki yüksek lisans ve bir doktora programı açarak bu alandaki faaliyetlerini genişletmiştir. Bu programlardan örgün öğretim olan yüksek lisans ve doktora programları Türkçe, Arapça, İngilizce ve Almanca dillerinde dersleri içerirken diğer program ise özellikle Ortadoğu bölgesinden uluslararası öğrencilere de hitap edecek şekilde İngilizce ve uzaktan eğitim şeklinde dizayn edilmiştir. 9-11 Ekim 2012 tarihlerinde Sakarya Üniversitesi nin ev sahipliğinde gerçekleştirilen Ortadoğu da Siyaset ve Toplum Kongresi de aynı odaklanmanın başka bir ayağı olarak görülebilir. Ortadoğu konusunda çalışan Türkiye ve yurt dışından 150 yi aşkın akademisyen, siyasetçi ve sivil toplum kuruluşu temsilcisini Sakarya Üniversitesi Kültür ve Kongre Merkezi nde Sapanca Gölü manzarası eşliğinde buluşturan Kongre de sunulan Türkçe, Arapça ve İngilizce bildiriler Ortadoğu siyaseti, ekonomisi ve toplumsal ya-

6 ORTADOĞU YILLIĞI 2012 pısına ışık tutacak bilgi ve analizler içermiştir. Yine Sakarya Üniversitesi nde kurulan Ortadoğu Araştırmaları Merkezi nin yapacağı faaliyetler ile Ortadoğu konusunda eksikliği hissedilen akademik çalışmalara katkıda bulunması amaçlanmaktadır. Ortadoğu Yıllığı 2012 nin birinci bölümünde Türkiye nin Ortadoğu Politikası ele alınırken ikinci bölümde Çekirdek Ortadoğu olarak tanımlanan bölgede bulunan 15 ülkede 2012 yılında siyasi ekonomik ve toplumsal alanda yaşanan gelişmeler bir yıllık formatında incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise bağımsız makaleler yer almaktadır. Önceki yıllıkların önsözünde belirtildiği gibi, söz konusu olan bir yıllık olduğu için, atıflar ve kaynakça konularında farklı bir yöntem izlenmiştir. Okuyucuyu sıkmamak amacıyla, yararlanılan gazetelerin ve haber ajanslarının bir kısmı internetten alınmasına rağmen, internet adresleri verilmemiş, sadece haberin ismi, hangi gazete ya da haber ajansından alındığı ve haberin yayınlandığı tarih bilgileri yazılmıştır. Söz konusu haberlerin asıllarına ulaşmak isteyen okuyucuların, ilgili gazete ya da haber ajanslarının internet sitelerinden, haber başlığı ve tarihini yazmak suretiyle arama yapmaları yeterli olacaktır. Ortadoğu Yıllığı nın bu aşamaya gelmesine katkıda bulunan tüm yazarlarımıza, son halini almasında desteklerini esirgemeyen Bilal Yıldırım, Ömer Behram Özdemir, Recep Tayyip Gürler ve İsmail Akdoğan ile yayın sürecinin hızlı sonuçlandırılması konusunda desteğini esirgemeyen Açılım Kitap a teşekkür ediyoruz. Kemal İnat

İçindekiler Türkiye nin Ortadoğu Politikası 2012 / Kemal İnat...9 Ortadoğu Ülkelerinin 2012 Yılı Gelişmeleri...31 Irak 2012 / Rıdvan Kalaycı...33 İran 2012 / Murat Yeşiltaş...63 Filistin 2012 / M. Cüneyt Özşahin...97 Lübnan 2012 / Cenap Çakmak...117 İsrail 2012 / Yıldırım Turan...137 Suudi Arabistan 2012 / Muhittin Ataman - İsmail Akdoğan...157 Mısır 2012 / İsmail Numan Telci...183 Suriye 2012 / Nebi Miş...217 Ürdün 2012 / Zafer Akbaş...255 Birleşik Arap Emirlikleri 2012 / Mustafa Caner...277 Yemen 2012 / Ensar Muslu...297 Kuveyt 2012 / Fahriye Keskin...325 Umman 2012 / Selim Dursun - Sefa Mutlu Koca...349 Katar 2012 / Mustafa Yetim...369 Bahreyn 2012 / Ahmet Öztürk...387 Ortadoğu Üzerine Makaleler...411 Türkiye nin İsrail ile İlişkilerinin Değişen dinamikleri: Bir Güvenlikleştirme Analizi/ Ali Balcı - Tuncay Kardaş...413 Ortadoğu da Dinsel ve Mezhepsel Çatışmalarda Ulemanın Rolü Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım / Muammer İskenderoğlu...435 Franda da İslamofobik Söylemin Ana Akımlaşması ve Arap Baharı nın Ekisi / Ömer Behram Öztemir...445 Arap Baharı nın İran-Suudi Arabistan İlişkileri Üzerindeki Etkisi / İsmail Akdoğan...463 Kitap Tanıtımı / Book Review...483