KİMYA SEKTÖRÜ HS No: (2705-2715, 28-39, 4001-4010, 4014-4017) Kimya sektörü ürünleri oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Sektör; mineral yakıtlar/yağlar (27 GTİP li), inorganik kimyasallar (28 GTİP li), organik Kimyasallar (29 GTİP li), eczacılık (30 GTİP li), gübre (31 GTİP li), boya, macun, vernik (32 GTİP li), parfümeri ve kozmetik (33 GTİP li), sabun (34 GTİP li), albüminoid madde (35 GTİP li), barut,patlayıcı madde (36 GTİP li), fotoğrafçılık, sinemacılık eşyası (37 GTİP li), muhtelif kimyasallar (38 GTİP li), plastik ve plastikten mamul eşya (39 GTİP li) ve kauçuk ve kauçuktan eşya (40 GTİP li) ürünlerini kapsamaktadır. DÜNYA ÜRETİMİ Dünyada kimya sanayinin yaklaşık % 38 ini ana kimyasallar, % 27 sini özel kimyasallar, %25 ini farmasötikler ve % 10 unu tüketici kimyasalları oluşturmakta olup; kimya üretiminin yaklaşık % 33 ü Asya, % 29 u Avrupa Birliği, % 25 i NAFTA ülkeleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Kimya sanayi üretiminin dünyada sektörlere hammadde temini açısından dağılımına bakıldığında sektör üretiminden; tekstil ve hazır giyim sektörünün %3,2, elektrikli eşya sektörünün %2,2, makine ve elektrik sektörlerinin %2,8, işlenmiş metal ürünler sektörünün %3,1, madeni ürünler sektörünün %3,1, inşaat sektörünün %7,9, otomotiv sektörünün %4,3, kağıt ve baskı ürünleri sektörünün %4,6, toptan ve perakende sektörlerinin %5,1, tarım sektörünün %7, kauçuk ve plastik sektörünün %13,9, hizmetler sektörünün %4,9 pay aldıkları görülmektedir. Firmalar açısından bakıldığında ise, çeşitli ülkelerde tesisleri bulunan BASF, Dow Chemicals, Eastman Chemical Company, Shell, Bayer, INEOS, ExxonMobil, DuPont, SABIC, Braskem ve Mitsubishi dünyadaki en büyük kurumsal kimya ürünleri üreticileri arasında yer almaktadır. DÜNYA TİCARETİ Dünya kimya sanayi ihracatı 2013 yılında yaklaşık 5,1 trilyon ABD Doları olarak gerçekleşmiş olup dünya toplam ihracatı (18 trilyon ABD Doları) içerisindeki payı %28,9 tür. Aynı yıl itibariyle kimya sanayi ithalatı ise 5,5 trilyon ABD Doları olarak gerçekleşmiş olup, dünya toplam ithalatı (18,7 trilyon ABD Doları) içerisindeki payı %29,3 dir. (ITC Trademap) Öte yandan, dünyadaki kimyasal madde dış ticaretinin coğrafi dağılımına bakıldığı zaman her ne kadar son senelerde Asya nın payının artmasıyla payı azalsa da, AB nin halen en büyük dış ticaret hacmine sahip olduğu görülmektedir. Avrupa Kimya Endüstrisi Konseyi CEFIC- verilerine göre, 2012 yılında AB-27 ülkeleri dünya kimya ihracatının %41,6 sını gerçekleştirirken, Asya ülkeleri %35,2 sini, NAFTA üyesi ülkeler %13,5 ini, diğer Avrupa ülkeleri %5 ini, Latin Amerika ülkeleri %5,7 sini ve Afrika ve Okyanusya ise %2 sini gerçekleştirmiştir. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 1
Dünya 2013 yılı kimya ürünleri ihracatı rakamlarına göre başlıca ihracatçı ülkeler ABD, Suudi Arabistan, Rusya Federasyonu, Almanya, Belçika, Hollanda, Çin, Kanada ve Birleşik Arap Emirlikleri olarak sıralanmaktadır. Söz konusu ülkelerin birçoğunun anılan sıralamada ilk sıralarda yer almalarındaki başlıca etken, bahsi geçen ülkelerin dünya mineral yakıtlar ve yağlarda yapmış oldukları üretim, işleme veya pazarlama olarak değerlendirilebilir. Dünya kimya ürünleri ihracatında ülkemiz 2013 yılında yaklaşık 19,2 milyar ABD doları düzeyindeki ihracatı ve %0,37 lik payıyla 44. Sırada yer almıştır. Tablo 5. Ürün Bazında Dünya Kimya Sektörü İhracatı (Bin ABD $) Fasıl ÜRÜN 2010 2011 2012 2013 27 Mineral Yakıtlar / 2.162.233.913 3.021.417.613 3.087.134.857 2.897.917.822-6 Yağlar 28 İnorganik Kimyasal 115.698.566 141.857.702 129.296.672 120.603.110-7 29 Organik Kimyasallar 372.652.338 446.574.729 442.665.274 450.465.347 2 30 Eczacılık Ürünleri 444.175.069 467.789.825 465.001.149 487.719.327 5 31 Gübreler 54.786.221 75.922.924 75.449.613 67.157.824-11 32 Boya, Macun, 70.569.627 81.906.791 79.309.792 81.078.409 2 Vernik 33 Parfümeri, Kozmetik 89.062.808 102.093.372 102.725.653 108.440.545 6 34 Sabunlar 47.216.099 54.887.530 55.687.308 57.176.549 3 35 Albüminoid Madde 22.486.797 26.026.918 26.570.436 27.948.500 5 36 Barut,Patlayı cı Madde 3.821.211 4.234.109 4.395.066 4.644.522 6 37 Fotoğrafçılık, Sinemacılık 17.969.596 18.862.132 17.663.024 16.697.632-5 Eşyası 38 Muhtelif Kimyasallar 153.240.617 183.482.117 177.633.052 182.363.681 3 39 Plastik Ve Plastikten 485.988.429 565.322.234 561.712.613 581.589.439 4 Mamul Eşya 40 Kauçuk Ve Kauçuktan 97.234.314 138.166.773 126.183.564 110.709.718-12 Eşya Toplam 4.137.135.605 5.328.544.769 5.351.428.073 5.194.512.425-3 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 2
Tablo 6. Ülkelere Göre Dünya Kimya Sektörü İhracatı (Bin ABD $) Sıra Ülke Adı 2010 2011 2012 2013 1 ABD 280.567.869 341.780.599 353.180.786 369.802.440 5 7 2 S. Arabistan 237.506.991 348.695.186 371.277.875 349.030.846-6 7 3 Rusya 271.731.084 361.831.833 385.164.832 317.682.204-18 6 4 Almanya 238.039.816 276.313.329 271.764.784 288.830.046 6 6 5 Belçika 171.973.989 197.606.786 190.709.349 225.447.844 18 4 6 Hollanda 168.597.102 204.867.329 210.156.652 204.185.192-3 4 7 ÇHC 135.445.377 174.725.092 182.776.383 195.881.592 7 4 8 Kanada 122.432.831 150.651.880 149.738.886 155.150.486 4 3 9 BAE 94.520.010 141.332.097 149.389.153 153.005.212 2 3 10 İngiltere 136.325.328 157.281.323 154.715.825 146.888.556-5 3 11 Fransa 124.223.192 141.539.419 137.493.917 138.803.348 1 3 12 Katar 71.448.186 110.587.671 126.974.297 130.947.102 3 3 13 G.Kore 86.928.521 121.438.917 126.476.125 127.544.035 1 2 14 Singapur 98.955.747 135.474.137 132.351.093 124.133.146-6 2 15 Hindistan 64.228.556 89.749.506 91.222.882 111.889.605 23 2 44 Türkiye 13.275.572 17.138.299 19.112.909 19.181.868 0,36 0,37 Liste Toplamı 2.316.200.171 2.971.013.403 3.052.505.748 3.058.403.522 0,2 59 Genel Toplam 4.137.135.605 5.328.544.769 5.351.428.073 5.194.512.425-3 100 Tablo 7. Ürün Bazında Dünya Kimya Sektörü İthalatı (Bin ABD $) FASIL ÜRÜN 2010 2011 2012 2013 2013 Pay 27 Mineral Yakıtlar / 2.229.213.227 3.038.602.343 3.198.510.730 3.118.030.512-3 Yağlar 28 İnorganik Kimyasal 121.906.416 149.631.425 138.960.821 130.362.417-6 29 Organik Kimyasallar 398.795.975 480.704.124 470.391.827 478.631.680 2 30 Eczacılık Ürünleri 451.518.243 480.275.981 480.707.196 500.951.957 4 31 Gübreler 58.404.973 84.695.503 82.098.862 74.472.299-9 32 Boya,Macun, Vernik 70.496.532 81.048.629 78.644.883 81.003.561 3 33 Parfümeri, Kozmetik 86.279.552 97.113.322 99.906.028 107.278.903 7 34 Sabunlar 47.455.648 54.272.112 54.389.666 57.471.549 6 35 Albüminoid Madde 23.268.451 27.515.913 28.158.232 29.767.148 6 36 Barut, Patlayıcı 3.940.774 4.438.933 4.783.618 4.901.002 2 Madde 37 Fotoğrafçılık, Sinemacılık 17.882.710 18.680.925 17.453.422 17.161.165-2 Eşyası 38 Muhtelif Kimyasallar 158.288.025 191.820.115 185.442.470 188.837.505 2 39 Plastik Ve Plastikten 500.459.453 576.361.832 567.731.714 594.753.005 5 Mamul Eşya 40 Kauçuk Ve Kauçuktan 102.545.287 138.080.518 124.687.110 117.555.881-6 Eşya Toplam 4.270.455.266 5.423.241.675 5.531.866.579 5.501.178.584-1 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 3
Tablo 8. Ülkelere Göre Dünya Kimya Sektörü İthalatı (Bin ABD $) 2013 Sıra Ülke Adı 2010 2011 2012 2013 Pay 1 ABD 567.600.089 699.183.086 666.566.779 623.094.233-7 11 2 ÇHC 343.682.993 461.910.210 491.261.806 502.133.686 2 9 3 Almanya 274.178.135 341.936.868 336.784.920 343.498.178 2 6 4 Japonya 245.509.520 331.803.682 358.123.868 333.762.379-7 6 5 G.Kore 155.488.805 209.588.802 223.058.771 219.614.240-2 4 6 Hindistan 139.013.766 188.928.319 219.281.399 218.179.452-1 4 7 Fransa 176.184.380 222.734.133 218.166.887 213.633.986-2 4 8 Hollanda 162.561.088 196.859.657 213.106.496 211.371.450-1 4 9 Belçika 156.807.451 185.991.251 183.417.583 210.447.245 15 4 10 İtalya 156.786.238 188.380.227 181.313.391 171.184.279-6 3 11 İngiltere 141.298.942 177.797.863 177.135.990 168.272.541-5 3 12 Singapur 104.905.341 147.948.331 152.981.258 145.437.960-5 3 13 İspanya 107.079.727 131.563.984 128.945.579 127.578.235-1 2 14 Kanada 88.379.661 107.640.059 106.895.205 106.721.028 0 2 15 Tayvan 82.382.585 97.578.774 101.233.290 101.336.681 0 2 24 Türkiye 51.692.241 53.336.906 52.185.458 54.161.746 4 1 Liste Toplamı 2.953.550.962 3.743.182.152 3.810.458.680 3.750.427.319-2 68 Genel Toplam 4.270.455.266 5.423.241.675 5.531.866.579 5.501.178.584-1 100 TÜRKİYE DE KİMYA SEKTÖRÜ ÜRETİMİ Türk kimya endüstrisi, ağırlıklı olarak petrokimya, sabun, deterjan, gübre, ilaç, boya-vernik, sentetik elyaf, soda gibi çeşitli kimyasal hammadde ve tüketim ürünlerinin üretiminin gerçekleştirildiği tesislerden oluşmaktadır. Sektörde faaliyet gösteren firmalar ölçek ve sermaye kaynakları açısından farklılık göstermektedir. Sektörde faaliyet gösteren firmaların önemli bir kısmı küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluşmakla birlikte, büyük ölçekli firmalar ile çok uluslu şirketler de faaliyet göstermektedir. Kimya sektörü ithalata bağımlı bir sektördür. Kullanılan hammaddenin yüzde 70 i ithal edilmekte,%30 u ise yerli üretimle karşılanmaktadır. Plastik üretimin ana girdisi %90 oranında petrokimya sektöründen sağlanmaktadır. Petrokimya sektörü ise büyük ölçekli, sermaye ve teknoloji yoğun bir sektördür. Plastik ve kauçuk sektörü %90 ın üzerinde ithalata bağımlı bir sektördür. Kimya sektörü sermaye-teknoloji yoğun bir sektör olduğu için işgücü yoğunluğu düşüktür. Bu nedenle, sektörün imalat sektörü istihdamı içindeki payı, son beş yıldır %8 düzeyinde seyretmiştir. TÜİK verilerine göre 2004 yılında kimya sektöründe 191.348 kişi istihdam edilirken bu rakam beş yılda % 19,92 artarak 2009 yılında 229.465 e ulaşmıştır. 2009 yılı itibarıyla kimya sektöründe 21.836 işyeri bulunmaktadır. İmalat sanayindeki firmaların % 6,81 i kimya sektöründe yer almaktadır. Kimya Sanayi, lojistik önemi açısından çoğunlukla ülkenin kıyı bölgelerinde lokalize olmuştur. Petrol ve petrol ürünleri, deterjan, sabun, ilaç kimyasalları, boya gibi ürünleri üreten kimya firmalarının çoğu Marmara Bölgesinin üç büyük sanayi ili olan İstanbul, Kocaeli ve Sakarya da, Ege Bölgesinde İzmir de Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 4
yerleşim gösterirken, gübre ve petrol ürünleri firmalarının çoğu Akdeniz Bölgesinde toplanmıştır. Ayrıca Akdeniz bölgesinde ana ham maddelerden olan soda, bikromat gibi önemli üretim merkezleri de bulunmaktadır. Türkiye deki en büyük petrokimya şirketi eskiden bir kamu kuruluşu olan ve 2007 yılında özelleştirilerek SOCAR & TURKAS A.Ş. tarafından satın alınan Petkim dir. Petkim in İzmir deki Aliağa petrokimya tesisinin yıllık kapasitesi 3,2 milyon tondur. Petkim in ürün yelpazesi içinde LDPE, HDPE, PVC ve PP ürünleri, masterbatch ler, elyaf ve aromatikler yer almaktadır. Bu ürünler inşaat, elektrik, elektronik, ambalaj, tekstil ve ayrıca tıp, boya, deterjan ve kozmetik sektörleri açısından önem taşımaktadır. Petkim, birçok sektöre hammadde olarak ürettiği söz konusu ürünleri için ana girdi olarak kullandığı naftayı, gerek yurt içindeki tek üretici olan Tüpraş tan, gerekse ithalat yoluyla yurt dışından temin etmektedir. Aynen Petkim gibi, eskiden bir kamu kuruluşu olan ve 2005 yılında özelleştirilen Tüpraş, ülkemizde ham petrol işleyen tek kuruluş olup, faaliyetlerini İzmit, İzmir, Kırıkkale ve Batman daki petrol rafinerilerinde sürdürmektedir. Şirketin üretimini yaptığı ürünler; LPG, benzin, hafif ve ağır nafta, kerosen, hafif ve ağır dizel (motorin) ve fuel oil yakıtıdır. Türkiye nin en büyük 500 üretici firması listesinde yer alan kimya firmalarının başında da petrokimya sanayinde faaliyet gösteren TÜPRAŞ ve PETKİM yer almaktadır. Öte yandan, temeli 25 Ekim 2011 tarihinde atılan ve 2018 tarihinde tamamlanması planan SOCAR Türkiye Ege Rafinerisi (STAR), yeni Teşvik Yasası kapsamındaki Stratejik Yatırımlar çerçevesinde onaylanan ilk yatırım olmuştur. 10 milyon ton kapasiteli rafineri, sektörün ihtiyacı olan temel kimyasalların yurt içinde üretilmesi açısından önem taşımaktadır. Kimya sektöründe kapasite kullanımı, diğer sektörlere verdiği girdileri de göz önünde bulundurulduğunda, ülkenin genel eğilimine bağlı olarak gelişme göstermiştir. 2013 yılında, ağırlıklı kapasite kullanım oranı kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı sektöründe %78,6, temel eczacılık ürünlerin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı sektöründe %72,5 ve kauçuk ve plastik ürünleri imalatı sektöründe %74,3, kök kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünlerinde ise %73,6 olmuştur. 19/06/2012 tarihli ve 28328 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 15/06/2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile düzenlenen esaslar çerçevesinde Kimya yatırımları Genel Teşvik Uygulamaları, Bölgesel Teşvik Uygulamaları, Büyük Ölçekli Yatırımlar ve Stratejik Yatırımlar kapsamında desteklenmektedir. Bu çerçevede; 01.01.2013-31.07.2014 tarihleri arasında kimya ürünleri imalatı konusunda; genel ve bölgesel destekten faydalanan yabancı sermayeli 23; genel, bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik yatırımlardan faydalanan yerli sermayeli 132 adet belge bulunmakta olup, söz konusu toplam 155 belgenin Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 5
toplam sabit yatırım tutarı 7.916 milyon TL dir. Anılan belgeler kapsamında 5.037 kişi istihdam edilmektedir. Öte yandan, 01.01.2013-31.07.2014 tarihleri arasında plastik ürünleri imalatı konusunda; genel destekten faydalanan yabancı sermayeli 31, genel ve bölgesel destek verilen yerli sermayeli 406 adet belge bulunmakta olup, sabit yatırım tutarı 3.491 milyon TL dir. Anılan belgeler kapsamında 10.058 kişi istihdam edilmektedir. KİMYA SEKTÖRÜ 2023 İHRACAT STRATEJİSİ Mayıs 2010 tarihinde yayımlanan TİM İhracatçı Raporu kapsamında 2008-2023 Stratejik Hedeflerine göre, ülkemizin, 2023 yılında, 500 milyar dolar değerindeki genel ihracat rakamı ile dünya ihracatındaki payını ikiye katlayarak ilk 20 ülke arasında yer alacağı belirtilmektedir. Söz konusu raporda aynı dönem itibariyla, kimya sektörü ihracat gelirinin de, 4.8 kat artarak 14,6 dan 50 milyar dolara yükselmesi, % 0,44 oranındaki dünya pazar payının 1.8 kat artarak % 0.79 a çıkartılması hedeflenmektedir. İhracat hedefinin 50 milyar dolara ulaşılması için güçlü olduğumuz alt sektör ihracat değerlerinin; Organik ve anorganik kimyasalların 1.5 den 5.9 a milyar dolara Mineral Yakıtlar, yağları 5.1 den 11.7 milyar dolara Boya ve Hammaddelerin 0.5 den 2.5 milyar dolara Sabun, Deterjan, Kozmetiğin 1,0 den 3.3 milyar dolara Plastik Kauçuk ve Mamüllerinin 4.5 den 23.3 milyar dolara Eczacılık Ürünlerinin 0.4 den 3.3 milyar dolara yükselmesi hedeflenmektedir. Kimya Sektöründe Hedef Pazarlar; Rusya, Cezayir, İran, Kazakistan, Libya, Mısır, Romanya, Suudi Arabistan, Tunus, Ukrayna, AB ülkeleri, ABD, Çin, Pakistan, Macaristan, Azerbaycan, Irak, Ürdün, Suriye, Fas, BAE, İsrail, Katar, Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk, Avustralya, Hong Kong, Malezya, Güney Afrika, Endonezya, Tayland, Filipinler ve Vietnam olarak belirlenmiştir. TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİ İhracat Kimya sektörü ihracatımız 2009 yılında bir önceki yıla göre %30 oranında değer kaybederken, 2010 yılında %22 oranında artarak 13,4 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise kimyasal ürünler ihracatımız olumlu bir performansla %29 düzeyinde artış göstermiş ve 2011 yılını otomotiv sektörünün ardından 2. büyük ihracatçı sektör olarak kapatmıştır. Benzer şekilde, kimya ihracatımız 2012 yılında %12 oranında artışla 19,11 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiş ve sektörün toplam ihracatımız içindeki payı %12,6 olarak kaydedilmiştir. 2013 yılında ise, kimya sektörü ihracatımız 19,18 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiş ve sektörün toplam ihracatımız içerisindeki payı %12,6 olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 6
Tablo 1. Kimya Sektörü İhracatımız (Bin ABD $) Fasıl ÜRÜN 2010 2011 2012 2013 27 Mineral Yakıtlar / Yağlar 4.217.292 6.257.519 7.281.157 6.429.900-12 28 İnorganik Kimyasal 930.971 1.216.054 1.267.399 1.200.112-5 29 Organik Kimyasallar 520.326 545.361 646.895 598.507-7 30 Eczacılık Ürünleri 558.281 566.797 661.800 754.894 14 31 Gübreler 205.587 200.598 147.832 98.810-33 32 Boya,Macun, Vernik 532.754 611.677 701.583 764.533 9 33 Parfümeri, Kozmetik 492.057 558.728 621.234 706.342 14 34 Sabunlar 678.234 767.760 854.899 916.448 7 35 Albüminoid Madde 94.368 135.575 183.542 197.187 7 36 Barut, Patlayıcı Madde 15.581 18.306 23.575 23.964 2 37 Fotoğrafçılık, Sinemacılık Eşyası 14.048 17.496 25.440 26.278 3 38 Muhtelif Kimyasallar 399.848 451.667 497.268 554.910 12 39 Plastik Ve Plastikten Mamul 3.717.427 4.580.545 5.014.997 5.610.671 12 Eşya 40 Kauçuk Ve Kauçuktan Eşya 898.798 1.210.216 1.185.288 1.299.312 10 Toplam 13.275.572 17.138.299 19.112.909 19.181.868 0,36 Alt sektörler itibariyle 2013 yılı kimya ihracatımıza bakıldığında ilk sırada yer alan ürünlerin mineral yakıtlar ve yağlar, plastik ve plastikten mamul eşyalar, kauçuk ve kauçuktan eşyalar, inorganik kimyasallar ve sabunlar ürün grupları olduğu görülmektedir. Tablo 2.Ülkelere Göre Kimya Sektörü İhracatımız (Bin ABD $) Sıra Ülke Adı 2010 2011 2012 2013 2013 Pay 1 Mısır 483.721 1.127.631 1.823.808 1.469.519-19,4 7,7 2 Irak 709.523 933.424 1.156.367 1.273.100 10,1 6,6 3 Almanya 753.152 954.326 947.397 983.757 3,8 5,1 4 Rusya Federasyonu 620.356 730.043 816.331 796.092-2,5 4,2 5 BAE 468.197 946.057 862.378 707.829-17,9 3,7 6 İran 509.819 534.731 626.533 646.454 3,2 3,4 7 İtalya 479.942 611.231 637.885 637.709 0,0 3,3 8 Hollanda 207.148 382.026 503.086 611.643 21,6 3,2 9 İspanya 281.537 302.438 388.737 609.083 56,7 3,2 10 Malta 85.197 477.941 815.978 599.213-26,6 3,1 11 Azerbaycan 339.482 415.377 500.564 564.630 12,8 2,9 12 İngiltere 481.865 564.765 567.532 546.888-3,6 2,9 13 KKTC 350.660 441.783 455.170 515.137 13,2 2,7 14 ABD 418.401 421.058 498.023 456.907-8,3 2,4 15 ÇHC 318.194 408.812 424.695 397.374-6,4 2,1 16 Romanya 379.886 423.663 392.204 357.822-8,8 1,9 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 7
17 Fransa 253.703 332.184 312.500 345.825 10,7 1,8 18 Bulgaristan 212.023 250.700 282.108 333.581 18,2 1,7 19 Libya 211.375 68.095 222.195 299.429 34,8 1,6 20 Gürcistan 195.449 251.194 273.898 288.676 5,4 1,5 Liste Toplamı 7.759.630 10.577.479 12.507.389 12.440.668-0,5 64,8 Genel Toplam 13.275.572 17.138.299 19.112.909 19.181.868 0,4 100,0 Ülkeler bazında kimya sektörü ihracatımız incelendiğinde, 2013 yılında başlıca pazarlarımızın; Mısır, Irak, Almanya, Rusya Fed., Birleşik Arap Emirlikleri olduğu görülmektedir. 2013 yılında söz konusu sektörde Avrupa pazarına ihracatımızda artış yaşanırken, bazı Arap ülkelerinde yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle bu pazarlarda ihracatımızın bir önceki seneye göre azalış gösterdiği görülmektedir. İthalat Tablo 3. Kimya Sektörü İthalatımız (Bin ABD $) FASIL ÜRÜN 2010 2011 2012 2013 27 Mineral Yakıtlar / Yağlar 23.403.921 18.220.277 19.126.037 18.848.954-1,4 28 İnorganik Kimyasal 1.423.788 1.721.687 1.592.244 1.592.956 0,0 29 Organik Kimyasallar 4.400.320 5.504.435 5.064.621 5.314.051 4,9 30 Eczacılık Ürünleri 4.410.051 4.697.445 3.995.651 4.151.044 3,9 31 Gübreler 1.016.777 1.374.399 1.382.708 1.492.105 7,9 32 Boya, Macun, Vernik 1.545.048 1.884.497 1.828.419 1.965.995 7,5 33 Parfümeri, Kozmetik 984.293 1.071.449 1.027.870 1.141.557 11,1 34 Sabunlar 625.558 813.407 806.543 870.815 8,0 35 Albüminoid Madde 429.274 492.773 494.950 527.656 6,6 36 Barut, Patlayıcı Madde 35.951 52.854 48.003 55.176 14,9 37 Fotoğrafçılık, Sinemacılık Eşyası 223.866 239.763 214.223 214.872 0,3 38 Muhtelif Kimyasallar 1.795.419 2.204.854 2.053.155 2.123.677 3,4 39 Plastik Ve Plastikten Mamul Eşya 9.730.441 12.578.492 12.505.303 13.881.111 11,0 40 Kauçuk Ve Kauçuktan Eşya 1.667.534 2.480.574 2.045.731 1.981.777-3,1 Toplam 51.692.241 53.336.906 52.185.458 54.161.746 3,8 Alt sektörler itibariyle 2013 yılı kimya ithalatımıza bakıldığında, ilk sırada yer alan ürünlerin ihracatımızdaki sıralamaya benzer şekilde, mineral yakıtlar ve yağlar ile plastik ve plastikten mamul eşyalar olduğu ve bunları organik kimyasallar ile eczacılık ürünleri ürün gruplarının takip ettiği görülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 8
Tablo 4.Ülkelere Göre Kimya Sektörü İthalatımız (Bin ABD $) Sıra Ülke Adı 2010 2011 2012 2013 2013 Pay 1 Rusya Federasyonu 9.076.289 4.404.589 5.204.949 6.038.706 16,0 11,1 2 Almanya 3.977.568 4.671.478 4.413.097 4.810.526 9,0 8,9 3 İtalya 2.777.843 4.060.427 4.606.417 3.875.553-15,9 7,2 4 Hindistan 1.443.991 3.933.840 3.489.840 3.681.350 5,5 6,8 5 Yunanistan 851.504 1.970.784 2.740.313 3.378.839 23,3 6,2 6 ABD 2.098.278 3.252.931 2.846.755 2.663.132-6,5 4,9 7 ÇHC 1.542.438 2.236.037 2.076.859 2.406.749 15,9 4,4 8 Fransa 1.918.245 2.190.359 2.138.268 2.132.660-0,3 3,9 9 Suudi Arabistan 2.399.592 1.930.322 2.122.121 1.963.900-7,5 3,6 10 İsrail 804.052 1.429.206 1.144.488 1.937.002 69,2 3,6 11 Belçika 1.420.941 1.691.279 1.602.074 1.759.109 9,8 3,2 12 G.Kore 793.044 1.473.165 1.135.635 1.419.695 25,0 2,6 13 Hollanda 1.218.672 1.609.036 1.347.514 1.388.507 3,0 2,6 14 İspanya 1.107.578 1.463.623 1.445.050 1.347.013-6,8 2,5 15 İngiltere 1.260.581 1.326.358 1.277.375 1.161.239-9,1 2,1 16 Mısır 404.041 683.256 743.556 905.458 21,8 1,7 17 Bulgaristan 309.078 681.410 1.031.846 868.111-15,9 1,6 18 İran 4.576.528 666.980 726.261 813.287 12,0 1,5 19 İsviçre 866.017 975.318 759.193 762.579 0,4 1,4 20 Cezayir 933.326 1.136.525 914.560 701.862-23,3 1,3 Liste Toplamı 39.779.606 41.786.923 41.766.171 44.015.277 5,4 81,3 Genel Toplam 51.692.241 53.336.906 52.185.458 54.161.746 3,8 100,0 Ülkeler bazında kimya sektörü ithalatımız incelendiğinde, 2013 yılında kimya ürünleri ithalatı yaptığımız başlıca ülkelerin; Rusya, Almanya, İtalya ve Hindistan olduğu görülmektedir. REACH TÜZÜĞÜ VE AB NİN KİMYASALLAR MEVZUATI AB mevzuatında kimya sanayine ilişkin çevre konulu birçok düzenleme bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi 2005 yılında Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen REACH (Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi ve İzni) Tüzüğü dür. Avrupa Birliği Kimyasallar Politikasını teşkil eden REACH Tüzüğü 1 Haziran 2007 de yürürlüğe girmiştir. Söz konusu tüzüğe göre, AB+AEA (İzlanda, Norveç ve Lihtenştayn) ülkelerinde faaliyet gösteren ve yılda 1 ton veya daha fazla miktarda kimyasal madde üreten veya ithal eden firmaların söz konusu kimyasal maddeleri AB örgütlenmesi içerisinde yer alan Avrupa Kimyasallar Ajansı (AKA) yönetimindeki merkezi bir veri tabanına kaydettirmesi zorunludur. Tüzüğün tüm uygulamalarından AB deki üreticiler veya ithalatçılar sorumlu olsalar da, bu yükümlülüklerin AB dışından mal tedarik edilen firmalarla paylaşılmak zorunda olunması nedeniyle, AB dışındaki pazarların da REACH ten etkilenmesine neden olmaktadır. Söz konusu durumun, sektörde faaliyet gösteren firmalarımıza, AB mevzuatını ve geçiş sürecini takip edebilecek yetkin personel istihdam etmeleri ve geçiş Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 9
sürecinde yapılacak düzenlemelere ilişkin maliyet unsurlarına katlanmaları yönüyle önemli zorluklar doğuracağı öngörülmektedir. AKA da kaydı bulunmayan ürünlerin AB ye girişi mümkün değildir (No data-no market). REACH in getirdiği mali ve idari yükümlülükler bir takvime bağlanmıştır. Bu takvime göre 1 Haziran 2008 tarihinde başlayan ön kayıt süreci 1 Aralık 2008 de son bulmuştur. Ön-kayıt yaptıran firmalar ürettikleri ya da ithal ettikleri maddelerin tonajına ve tehlike statüsüne bağlı olarak kayıt geçiş sürecinden yararlanabilecektir. AB'ye 100-1000 ton/yıl madde (kendi halinde ya da karışım içinde) ihraç eden firmalar için son kayıt tarihi 31 Mayıs 2013'te sona ermiştir. 1 ton/yıl ve üzeri olan maddelerin kaydı için 1 Haziran 2018 son tarih olarak belirtilmiş olup, konu ile ilgili güncel gelişmeleri aşağıdaki internet adreslerinden takip edilmesinde fayda görülmektedir. İnsan sağlığının ve çevrenin korunmasının yanı sıra piyasanın rekabetçi ve etkin yapısının korunmasının da hedeflendiği söz konusu mevzuat, hem kimyasallardan kaynaklanan risklerin yönetiminde, hem üretilen kimyasallar hakkında sağlıklı bilgilerin sağlanması konusunda, sanayiye büyük sorumluluklar yüklemektedir. Öte yandan, Avrupa Birliğinin Kimyasalların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanmasına ilişkin (Classification, Labelling and Packaging) CLP Tüzüğü (1272/2008/EC) 20 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. CLP Tüzüğü kademeli olarak Tehlikeli Maddeler (67/548/EEC) ve Tehlikeli Karışımlar (1999/45/EC) sayılı Direktiflerin yerine geçecektir. AB nin kimyasallarla ilgili politikasında değişiklik getiren her iki düzenleme de AB ye yapılan sektörel ihracatımızı doğrudan etkilemesi açısından önem arz etmektedir. Bu çerçevede, kimya sektöründe farkındalığı artırmak ve üretici ve ihracatçı firmalara destek sağlamak amacıyla, Bakanlığımız desteğiyle kurulan REACH Sanayi Yardım Masası 2007 yılı Eylül ayından itibaren İstanbul Maden ve Metaller İhracatçıları Birliği (İMMİB) bünyesinde faaliyet göstermektedir. 2009 yılı Haziran ayındaki yapılanmayla REACH Yardım Masası, REACH-CLP Sanayi Yardım Masasına dönüştürülmüştür. Söz konusu Yardım Masası kurulduğundan beri aktif bir şekilde düzenlediği seminerler ile sektörü bilgilendirmektedir. Anılan yardım masalarına ilişkin internet siteleri aşağıda yer almaktadır: http://reach.immib.org.tr/web/index.php?option=com_frontpage&itemid=1 http://clp.immib.org.tr/web/index.php İLGİLİ İHRACATÇI BİRLİKLERİ İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri (http://www.immib.org.tr) Akdeniz İhracatçı Birlikleri (http://www.akib.org.tr) KAYNAKLAR T.C. Ekonomi Bakanlığı, Bilgi İşlem Merkezi Verileri International Trade Center (ITC), Trade-Map (http://www.trademap.org/) Avrupa Kimya Endüstrisi Konseyi (CEFIC) verileri (http://www.cefic.org/) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kimya Sektörü Raporları (http://www.sanayi.gov.tr/) Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014 10