SAĞLIKLI ÇOCUĞU TANIMAK-I İÇİNDEKİLER Sağlığın Tanımı Sağlığı Etkileyen Faktörler Sağlığın Bileşenleri Sağlığın Önemi Çocuk Sağlığının Önemi Çocuk Sağlığını Etkileyen Faktörler ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI Yrd. Doç. Dr. Sibel KÜÇÜKOĞLU HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Sağlıkla ilgili tanımları kavrayacak, Sağlığın ve çocuk sağlığının önemi konusunda yeterli bilgiye sahip olacak, Çocuk sağlığını etkileyen faktörleri kavrayabileceksiniz. ÜNİTE 1
GİRİŞ Sağlıklı olmak ve sağlıklı yaşamak, insan mutluluğunun en önemli ve en öncelikli ögesidir. Sağlık kendiliğinden var olan bir durum değildir. Bu uğurda daha doğum öncesi dönemlerden başlayarak çaba göstermek gerekir. Doğal olarak bu aşamada en önemli görev anne ve babalara düşmektedir. Anne ve babalar genetik özelliklerinin yanı sıra kendi ve bebeklerinin sağlıklarına gösterdikleri özenle daha uzun ve mutlu bir hayat yaşayabilirler. Sağlık ve hastalık toplumun inançlarına ve değerlerine göre tanımlanır. Sağlık ve hastalık, toplumun inançlarına ve değerlerine göre tanımlanır. Bir kişi rollerini ve davranışlarını ancak topluma ya da çevreye uygun olarak gerçekleştirdiği zaman, o kişinin sağlıklı olduğundan söz edilir. Rollerini ve sorumluluklarını yerine getiremez ve davranışında uygunsuzluk görülürse bu kişinin hasta olduğu söylenir. Kültür, sağlık ve hastalık hakkındaki bu yargıları etkiler. Bir kültürel grupta kabul edilen bir davranış bir diğer kültürde kabul görmeyebilir. Çocuğun sağlıkta ve hastalıkta bakımı, toplumdaki yetişkinlerin düşüncelerine bağlı olarak değişerek bugünkü kavramlara ulaşılmıştır. Son yıllarda hızlanan sanayileşme, kentleşme, sağlık, eğitim ve konut sorunları ile teknoloji alanında yaşanan hızlı değişimin medikal alanlarda ve yaşamın her alanında kullanımının artması, ulaşım ve haberleşmenin hızlanması sonucu toplumsal yaşam biçimleri farklılaşmış ve çocuk sorunları yeni boyutlar kazanmıştır. SAĞLIK Sağlık yalnızca hastalığın olmayışı olarak değil, bireysel sorumluluğu ve yaşam kalitesini kapsayacak şekilde geniş bir yelpazede tanımlanabilmektedir. Sağlık; koruyuculuk, tedavi edicilik, rehabilitasyon, öz bakım, optimal iyilik hâli, sağlık davranışı gibi pek çok kavrama odaklanmaktadır. Sağlık, fiziksel gücün önemini vurguladığı kadar, sosyal ve bireysel kaynakların önemini de vurgular. Sağlık, bireyin ya da grubun istek ve gereksinimlerini karşılayabilme, çevre ile baş edebilme ve değiştirebilme düzeyidir. Bu nedenle, sağlık yaşamın bir amacı olmakla birlikte günlük yaşamın da kaynağıdır ve fiziksel, duygusal, sosyal ve spiritüel (manevi) bileşenleriyle çok boyutlu bir kavramdır. SAĞLIĞIN TANIMI Sağlık kavramı evrensel olmasına rağmen, anlamı bireyden bireye, toplumdan topluma farklılık gösterir. Bu nedenle, biyolojik sosyolojik ve kültürel olarak farklı tanımları yapılabilir. Biyolojik olarak sağlık; vücudun her hücresinin en yüksek düzeyde işlev görmesi, hücreler arasında tam bir uyumun olması durumudur. Sosyolojik olarak sağlık; bireyin kendisinden beklenen rol ve sorumlulukları yerine getirebilmesi, çevre ile olumlu ilişkiler kurabilmesi olarak tanımlanabilir.
Psikolojik olarak sağlık; bireyin beklenmedik bir durumla karşılaştığında yaşadığı duyguları ve geliştirdiği başa çıkma yöntemleri ile duruma ve çevresine uyum sağlayabilmesi olarak tanımlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sağlığı, yalnızca hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, mental ve sosyal olarak tam bir iyilik hâlini belirten durum olarak tanımlamıştır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere kişinin bedensel olarak hasta veya sakat olmaması sağlık için yeterli değildir. Kişinin ruhen sağlıklı olması ve sosyal yönden tam bir uyum içinde olması gerekir. Sağlık tanımında bahsedilen hastalık ve sakatlık kavramlarını şöyle açıklayabiliriz. Hastalık: İç ya da dış etkenler sebebiyle vücudun fizyolojik veya ruhsal yapısının ve fonksiyonlarının bozulması durumudur. Sakatlık: Kişinin duygu veya hareket organlarından en az birinin kaybı ya da görev yapmamasıdır. Sağlık, bireyin yaşamı boyunca değişebilen, dinamik bir durumdur. Sağlık, bireyin yaşamı boyunca değişebilen, dinamik bir durumdur. Bireyin farklı fizyolojik ve biyo- psiko-sosyal boyutlarda fonksiyonlarını sürdürebilmesini, uyum sağlayabilmesini ifade eder. Birey fizyolojik fonksiyonlarını sürdürebiliyor, sosyal yaşantısı düzenli, üretken, duygu ve düşüncelerinin farkında olan ve ifade edebilen, entelektüel becerilere sahip ise sağlıklıdır. Sağlık, fiziksel iyilik ve yeterlilik kadar, bireysel ve çevresel kaynaklarla ilişkili, bireyin ihtiyaçlarını karşılayabilme, çevre ile baş edebilme ve çevreyi değiştirebilme düzeyidir. Sağlığı Etkileyen Faktörler Bireyin sağlığını etkileyen bir çok faktör vardır. Bunlar; Yaş, Cinsiyet, Yaşanılan yer, Meslek/ iş İnanç, Eğitim, Sağlık hizmetlerinden yararlanma, Bireyin davranışı/yaşam biçimi, Kalıtım, Küresel çevre (Canlı Küre), Gelir (para), Kültür, Sosyal ilişkiler, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
Aile ilişkileri olarak özetlenebilir. Ödev Sağlıkla ilgili verilen tanımlardan yola çıkarak sağlık kavramını kendi ifadelerinizle açıklayınız. Çevrenizde bulunan bir çocuğu sağlıkla ilgili öğrendikleriniz doğrultusunda değerlendiriniz. Bunu sınıf içi etkinlik olarak diğer arkadaşlarınızla paylaşınız. Sağlık kavramı, objektif ve subjektif sağlık olarak iki farklı biçimde incelenebilir. Subjektif Sağlık: Bireyin kendisini, fiziksel, sosyal ve psikolojik olarak nasıl algıladığını ifade eder. Birey, hasta olmadığı halde kendini hasta hissedebilir ya da tam tersi olarak, hasta olduğu halde kendini sağlıklı hissedebilir. Bireyin kendini iyi hissetmesi, hasta olarak algılamaması, yardım arayışını engeller. Birey kendini iyi hissettiği için sağlık kuruluşuna başvurmaz ya da çok geç başvurur. Bu durum, erken tanı ile tedavisi mümkün olan kanser gibi hastalıklarda, iyileşme sürecini geciktirecek ya da imkânsız hâle getirecektir. Objektif Sağlık: Muayene, laboratuar testleri ile belirlenen sağlıklı olma durumudur. Hastalığın olmamasıdır. Sağlık üç boyutta ele alınabilir. Bunlar; Negatif Sağlık: Tedavi ve rehabilitasyonu (geliştirme) gerektiren sağlık durumudur. Sigara içme, madde ya da alkol alışkanlığı, kötü diyet, önerilen tadaviyi/ ilaçları reddetme sağlığa o anda ya da zamanla zarar verecek negatif sağlık davranışlarıdır. Nötral Sağlık: Herhangi bir hastalık durumu olmaksızın dengeli bir sağlıktır. Sağlığı geliştirebilmek için önce negatif sağlık durumundan nötral sağlık durumuna ulaşılması gerekir. Sağlığın fiziksel, spiritüel, sosyal ve duygusal-ruhsal olarak bazı bileşenleri vardır. Pozitif Sağlık: Sağlığın geliştirilmesi, iyilik düzeyinin artırılması ile ilişkilidir. Nötral sağlık durumundan sonra ulaşılan, yaşam kalitesini geliştiren, potansiyel sağlığı geliştiren sağlık davranışlarını ifade eder. Sağlığın Bileşenleri Sağlığın fiziksel, spiritüel, sosyal ve duygusal-ruhsal olarak bazı bileşenleri vardır. Fiziksel Sağlık: Fiziksel muayene ve tanı işlemleri ile saptanabilen hastalık ya da bozukluğun olmamasıdır. Fiziksel sağlıkta kişi, temel insan gereksinimlerinden Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
olan solunum, beslenme, boşaltım, hareket, uyku, cinsellik gibi fiziksel gereksinimlerini tam olarak yerine getirebilmelidir. Spiritüel Sağlık: Sağlığın spiritüel alanı bir kişinin yaşamının anlamını, ölümün kabulünü ve daha yüksek bir güçle bireysel bir ilişkiyi vurgular. Burada, alışılmış fiziksel sınırların ve kısıtlılıkların aşıldığı bir farkındalık düzeyi vardır. Sağlık bakımından önemli bir kavram olan spiritüel boyut, sıklıkla kişinin sağlığının sürekliliğini tehlikeye sokan fiziksel ve duygusal tehditler olduğunda bireyi destekler ve rahatlatır. Ayrıca, sağlığın anlamını açıklaştırmak ve sağlık değeri oluşturmak için bir fırsat sağlar. Sosyal Sağlık: Bireyin diğer insanlarla olan iletişimi, sevilme, ait olma,, aile içi ve arkadaşları ile ilişkileri, dernekler, tiyatro, sinema gibi yaşamını ve gelişimini etkileyen sosyal uğraşılarının olması sosyal sağlığı belirleyen en önemli faktörlerdir. Duygusal-Ruhsal Sağlık: Bireyin kendisi ve çevresiyle sürekli bir denge ve uyum içinde olmasıdır. Ancak bu denge ve uyum, durağan bir nitelik taşımayıp değişken bir denge ve esnek bir uyumdur. SAĞLIĞIN ÖNEMİ Sağlığı ve ömür süresini belirleyen iki ana etmen vardır. Bunlar kişinin genetiği (%30) ve yaşam biçimidir (%70). Sağlıklı bir yaşam için alınması gereken önlemler, genellikle günlük hayatımızda uygulamamız gereken küçük ve kolay çabalardan oluşmaktadır. Bu anlamda günlük yaşamı düzenleyen bazı kuralların bilinerek uygulanması sağlığın korunmasını kolaylaştırmaktadır. Bu kurallardan en önemlileri temizlik, sağlıklı beslenme, bedensel ve zihinsel aktivite, düzenli uyku ve yaşam, sigara, alkol, uyuşturucu ve uyarıcı maddelerden uzak durma, kazalardan korunma, sorunlarla başa çıkmada doğru ve uygun yöntemler kullanmadır. Kişilerin sağlığı koruma yönündeki davranışları ve sağlık sorunları yaşadığında yaptıkları, genel olarak sağlık davranışı terimi ile ifade edilmektedir. Bireyler sağlıklarını koruma yönünde çeşitli bireysel ve toplumsal kaynaklardan hareketle birtakım davranışlarda bulunurlar. Sağlığı koruyucu davranışların tümünü ya da çoğunu yapanların, yapmayanlardan daha sağlıklı olduğu tespit edilmiştir. Bireylerin olumlu sağlık davranışları kazanması için, bu davranışlar konusunda bilgi sahibi olmaları gerekir. Bireylerin olumlu sağlık davranışları kazanması için, bu davranışlar konusunda bilgi sahibi olmaları ve edindikleri bilgiyi, davranış biçimlerini değiştirmek için kullanmaları gerekir. Aksi halde, bireyler olumsuz sağlık davranışı gösterebilirler. Olumsuz sağlık davranışı ise, bireylerin sağlığı için risk oluşturan eylemlerde bulunmasıdır. Sağlık davranışları sağlığı geliştirenler ve sağlığa zarar verenler diye ayrıldığında; sağlığa zarar veren davranışlar; sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi, aşırı yağlı yemek tüketimi, fastfood türü beslenme gibi davranışları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
içerir. Sağlığı geliştiren davranışların ise kişileri hastalıklardan koruyan spor, yeterli ve dengeli beslenme gibi davranışları kapsadığı belirtilmektedir Sağlık kavramı hakkında kişilerin ve toplumları bilgi, tutum ve davranışları ne olursa olsun sağlık bir bütündür. Tüm insanlar için sağlıklı olmak temel amaç olmalıdır. Sağlığa verilen önem, hasta olmadan önce başlamalı ve bir yaşam boyu sürmelidir. Sağlık göstergeleri Resim 1. Toplumu oluşturan insanların sağlık düzeyi, ülkelerin gelişmişlik düzeyini belirleyen en önemli göstergelerdendir. Toplumların sağlık düzeyini belirlerken hastalık görülme hızları ve ölüm oranlarına bakarak, kişi başı sağlık harcamaları ya da sağlığa ayırdıkları paya bakarak değerlendirebiliriz. İnsan sağlığına önem veren ülkelerin mevcut kaynaklarının önemli bir bölümünü sağlığı koruyucu programlara ayırdığı görülmektedir. Ülkemizde sağlık hizmetleri koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici sağlık hizmetleri olarak yürütülmektedir. Koruyucu sağlık hizmetleri birinci basamak sağlık hizmetleri olup, Sağlık Evi, Sağlık Ocağı, Toplum Sağlığı Merkezlerinde verilmektedir. Bu merkezlerde sağlam çocuk izlemi, beslenme, bağışıklama, aile planlaması, temel ilaçların sağlanması, çevre sağlığı hizmetleri verilmektedir. Tedavi edici sağlık hizmetleri devlet ve üniversite hastanelerinde yürütülen ikinci basamak sağlık hizmetleridir. Hastalıkların erken tanı, tarama ve hastalıkların tedavisi yapılmaktadır. Rehabilitasyon hizmetleri üçüncü basamak hizmetler olup, hastalık ya da engeli ile yaşamak zorunda kalan insanların kendine bakabilecek düzeye getirilerek toplumda bu sorunu ile yaşayabilir ve üretebilir duruma getirilmesine yönelik hizmetleri kapsamaktadır. Bireysel Etkinlik Alışkanlık hâline getirdiğiniz olumlu ve olumsuz sağlık davranışlarınızı arkadaşlarınızla tartışınız ve olumsuz sağlık davranışları hakkında neler yapabileceğiniz konusunda fikir alışverişinde bulununuz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Çocuk Sağlığının Önemi Çocuk bir toplumun hatta dünyanın geleceği ve temel taşıdır. Çocuk bir toplumun hatta dünyanın geleceği ve temel taşıdır. Geleceğin sağlam temeller üzerine kurulması ana ve çocuk sağlığına verilen önemle sağlanır. Sağlıklı bir çocuğa sahip olmak için önce ana sağlığının korunması ve devamlılığının sağlanması gerekir. Resim 2. Tüm toplumlarda çocuklar, geleceğin yetişkini olarak özenle yetiştirilen, eğitilen ve eldeki olanakları en üst düzeyde kullanarak, tüm gereksinimleri karşılanmaya çalışılan değerli bireylerdir. Çocuk minyatür bir yetişkin değil, kendine özgü bir bireydir. Fizyolojik ve zihinsel yönlerden immatür (tam gelişmemiş), ancak gelişen bir canlıdır. İmmatürlüğü nedeniyle sağlığının sürdürülmesi ve iyileştirilmesi için erişkin savunuculuğunu/sözcülüğünü gerektirir. Çocuklar çeşitli sağlık sorunlarına duyarlı ve riskli bir grup olarak düşünülürler. Çocuklarda hastalık örüntüleri ve hastalıkların yönetimi erişkinlerden farklıdır. Çocuklar her zaman özel bakım gereksinimleri olan bireylerdir ve çocuk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, tüm toplumların öncelikli hedefleri arasındadır. Resim 3. Sağlıklı çocuk sahibi olmak için; Gebelikten önce, gebelik sırasında, Doğumdan sonra uyulması gerekli kurallar vardır. Bunlar; Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
Gebelikten önce, gebelik sırasında: Akraba evliliği Kalıtsal hastalıklar Rh uyuşmazlığı Taşıyıcı anneler Annenin zararlı alışkanlıkları gözden geçirilmeli ve en uygun durumda gebelik planlanmalıdır. Doğum sonrasında: Annenin sağlıklı beslenmesi (süt yapımı için) Çocuğun yeterli ve dengeli beslenmesi Enfeksiyonlardan koruma (bağışıklıma) Beden ve ruh sağlığının gelişimine katkıda bulunmadır. Bireysel Etkinlik Sınıf içinde üç gruba ayrılarak doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası çocuğun sağlığını etkileyebilecek faktörleri inceleyiniz. Bireysel deneyimlerinizi paylaşınız. Çocuk sağlığı ailenin yaşam şekli, kültürü ve dinî uygulamalarından etkilenmektedir. Çocuk Sağlığını Etkileyen Faktörler Anne sağlığı, aile sağlığı, sosyoekonomik durum, çevre ve sosyal destek, çocuk sağlığını etkileyen önemli faktörlerdir. Anne sağlığı, çocuk sağlığının temel bir belirleyicisidir. Annenin yaşı, gebelik öncesi sağlık ve beslenme durumu, doğum öncesi bakım, doğum aralıkları çocuğun sağlığını etkileyen anneye ilişkin faktörlerdir. Çocuk sağlığı ailenin yaşam şekli, kültürü, dinî uygulamaları, gelenekleri, alışkanlıkları ve çocuk yetiştirme uygulamalarından da etkilenmektedir. Hijyenik olmayan bir çevre birçok hastalığın sorumlusudur. Resim 4. Ailenin ekonomik durumu, çocuk sağlığında çok önemli bir faktördür. Yoksulluğun etkileri tüm yaş gruplarında görülmekle birlikte yoksulluktan en fazla etkilenen grup çocuklardır. Günümüzde gelişmekte olan ülkelerde yaşayan çocukların %40 ı günde bir doların altında gelire sahiptir. Yoksulluk, çocuk hastalıkları ve ölümlerinin yüksek düzeyde seyretmesinin temel nedenidir. Yoksulluk nedeniyle ailenin toplam harcama düzeyi azaldığından, çocuklara Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
yönelik yapılan gerek gıda ve giyim gibi zorunlu harcamalar, gerekse eğitim ve sağlık gibi harcamaların payı da düşmektedir. Yoksulluk çocuğun fiziksel ve entelektüel gelişimini de etkilemektedir. Yapılan araştırmalar ekonomik düzeyi düşük olan ailelerin çocuklarının boy ve kilolarının normal değerlerin altında olduğunu göstermiştir. Çevresel faktörler çocuk sağlığında çok önemli olan diğer bir faktördür. Hijyenik olmayan bir çevre birçok hastalığın sorumlusudur. Ev hijyeni, aile hijyeni yeterli ve güvenilir su bulunmaması, atıklar ve benzeri faktörler çocuk sağlığını tehdit etmektedir. İnsanın çevresinde bulunan ve sağlığına zararlı etkiler yapabilen bütün fiziksel şartlara fiziksel etmen adı verilir. Bu etmenler sağlığımızı doğrudan etkileyebildikleri gibi hastalıkların yayılmasına da yol açabilirler. Özellikle bulaşıcı hastalıklardan korunmada (kolera, tifo, çocuk felci vb.) çevre şartlarının büyük önemi vardır. İnsan sağlığını yakından ilgilendiren fiziksel etmenler: Su Katı ve sıvı atıklar Barınak İklim şartları Hava Radyasyon Gürültü Giyim eşyaları İş yerleri ve çalışma ortamları olarak sıralanabilir. Aile içi etkileşimin ve diğer sosyal etkileşimlerin sağlıklı olması çocuğun psikolojik ve entelektüel gelişiminde önem taşımaktadır. Toplum ve kurumlardan alınan sosyal destek de çocuğun sağlık durumunun geliştirilmesi ve sürdürülmesinde gerekli bir faktördür. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
Özet Sağlık yalnızca hastalığın olmayışı olarak değil, bireysel sorumluluğu ve yaşam kalitesini kapsayacak şekilde geniş bir yelpazede tanımlanabilmektedir. Sağlık, bireyin yaşamı boyunca değişebilen, dinamik bir durumdur. Bireyin farklı fizyolojik ve biyo- psiko-sosyal boyutlarda fonksiyonlarını sürdürebilmesini, uyum sağlayabilmesini ifade eder. Birey fizyolojik fonksiyonlarını sürdürebiliyor, sosyal yaşantısı düzenli, üretken, duygu ve düşüncelerinin farkında olan ve ifade edebilen, entelektüel becerilere sahip ise sağlıklıdır. Tüm toplumlarda çocuklar, geleceğin yetişkini olarak özenle yetiştirilen, eğitilen ve eldeki olanakları en üst düzeyde kullanarak, tüm gereksinimleri karşılanmaya çalışılan değerli bireylerdir. Çocuklar çeşitli sağlık sorunlarına duyarlı ve riskli bir grup olarak düşünülürler. Çocuklarda hastalık örüntüleri ve hastalıkların yönetimi erişkinlerden farklıdır. Çocuklar her zaman özel bakım gereksinimleri olan bireylerdir ve çocuk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, tüm toplumların öncelikli hedefleri arasındadır. Çocuk sağlığı ailenin yaşam şekli, kültürü, dinî uygulamaları, gelenekleri, alışkanlıkları ve çocuk yetiştirme uygulamalarından da etkilenmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşiml olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Bireyin kendisinden beklenen rol ve sorumlulukları yerine getirebilmesi, çevre ile olumlu ilişkiler kurabilmesi olarak tanımlanan sağlık aşağıdakilerden hangisidir? a) Biyolojik olarak sağlık b) Psikolojik olarak sağlık c) Fiziksel sağlık d) Sosyolojik olarak sağlık e) Subjektif sağlık 2. Aşağıdakilerden hangisi sağlığı etkileyen faktörlerden biridir? a) Yaş b) Yaşanılan yer c) Meslek/ iş d) İnanç e) Hepsi 3. Aşağıdakilerden hangisi nötral sağlığı tanımlar? a) Muayene ve laboratuar testleri ile belirlenen sağlık durumudur b) Tedavi ve rehabilitasyonu gerektiren sağlık durumudur c) Herhangi bir hastalık durumu olmaksızın dengeli bir sağlıktır d) Sağlığın geliştirilmesi, iyilik düzeyinin artırılması ile ilişkilidir e) Hiçbiri 4. Aşağıdakilerden hangisi sağlığın bileşenleri arasındadır? a) Fiziksel sağlık b) Spiritüel sağlık c) Sosyal sağlık d) Duygusal-ruhsal sağlık e) Hepsi 5. Sağlığı ve ömür süresini belirleyen iki ana etmen aşağıdakilerden hangisidir? a) Genetik ve yaşam biçimi b) Yaşam biçimi ve kültür c) Genetik ve iklim d) Kültür ve genetik e) Yaşam biçimi ve iklim 6. Aşağıdakilerden hangisi olumsuz sağlık davranışları arasında değildir? a) Sigara içme b) Alkol kullanma c) Düzensiz yemek yeme Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
d) Düzensiz uyku e) Spor 7. Çocuk sağlığı ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? a) Çocuk minyatür bir yetişkindir b) Fizyolojik ve bilişsel yönlerden immatürdür c) Çocuklar çeşitli sağlık sorunlarına duyarlı ve riskli gruptur d) Çocuklarda hastalık örüntüleri ve hastalıkların yönetimi erişkinlerden farklıdır. e) Çocuklar her zaman özel bakım gereksinimleri olan bireylerdir 8. Sağlıklı çocuk sahibi olmak için doğum sonrası dönemde aşağıdakilerden hangisine dikkat edilmelidir? a) Annenin sağlıklı beslenmesi (süt yapımı için) b) Çocuğun yeterli ve dengeli beslenmesi c) Enfeksiyonlardan koruma (bağışıklıma) d) Beden ve ruh sağlığının gelişimine katkıda bulunma e) Hepsi 9. Aşağıdakilerden hangisi koruyucu sağlık hizmetleri arasında değildir? a) Sağlam çocuk izlemi b) Hastalığın tedavisi c) Beslenme, bağışıklama d) Aile planlaması e) Temel ilaçların sağlanması 10. Aşağıdakilerden hangisi çocuk sağlığını etkileyen faktörlerden biridir? a) Aile sağlığı b) Sosyoekonomik durum c) Çevre d) Sosyal destek e) Hepsi Cevap Anahtarı 1.D, 2.E, 3.C, 4.E, 5.A, 6.E, 7.A, 8.E, 9.B, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Hasanoğlu, E., Düşünsel, R., Bideci, A. (2010). Temel Pediatri, Ankara: Ayrıntı Basımevi, Güneş Tıp Kitapevi. Çavuşoğlu, H. (2013). Çocuk Sağlığı Hemşireliği, 10. Baskı, Ankara: Sistem Ofset Basımevi. Neyzi, O. ve Ertuğrul, T. (2010). Pediatri, 4. Baskı, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. Erdem Y. (2011). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Çocuk Hastalıkları, Ankara : Matsa Basımevi. Törüner, EK., Büyükgönenç, L. (2012). Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. 1. Baskı, Ankara: Gökçe Ofset. Conk Z., Başbakkal Z., Yılmaz H.B., Bolışık B. (2013). Pediatri Hemşireliğ, 1. Baskı, Ankara: Akademisyen Kitabevi. Öz F. (2010). Sağlık Alanında Temel Kavramlar, 2. Baskı, Ankara: Mattek Matbaacılık. Ay F.A. (2011). Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler, 3. Baskı, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2006) Meslekî Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi. Çocukları Tanıma, Ankara. Turgut, A. (2013). Sağlıklı Yaşamın Önemi, 1. Baskı, Ankara: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü. (2008). Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi Sağlık ve Sağlığın Korunması Modülleri. Ankara: İlkay Ofset Matbaacılık. Garcia, M.J., Castillo, I., Pablos, C. (2009). Determinants of leisure-time physical activity and future intention to practice in Spanish college students. Spanish Journal of Psychology, 12: 128-137. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13