BTP208 İnternet Programcılığı II XML ve XML Uygulamaları (2. Kısım) Hazırlayan Öğr. Gör. Özgür ÖZŞEN İçerik XML DTD Belge Tipi Tanımlamaları 1
Karakter Veri Bir elemanın başlangıç ve bitiş etiketi içindeki metin karakter veri olarak adlandırılır. Özel amaçlı olarak kullanılan (&,<,>,",') karakterleri metin içerisinde kullanılamaz. HTML den farklı olarak eleman içindeki boşluklar (white space) korunur. Etiket ve özellik tanımlarındaki boşlukları parser kaldırır. <kitap_adı> Professional XML </kitap_adı> Karater veri Karakter ve Varlık Referansları Karakter referansları onluk ve onaltılık sayı sistemi ile karakterleri göstermek için kullanılır. Onluk : &#NNNN; Onaltılık : &#xnnnn; <copyright> Copyright 2000 SAMS Publishing</copyright> <copyright> Copyright 2000 SAMS Publishing</copyright> Varlık referansları (entity references) verilen bir isim ile DTD te tanımlamış referansları veya (&,<,>,",') XML özel karakterlerini göstermek için kullanılır. Varlık referansı :&isim; <yazar> Didier Martin & Mark Birbeck</yazar> & 2
Karakter ve Varlık Referansları (&,<,>,",') karakterleri için XML standart varlık referansları > > < < & ' & ' " " DTD devarlık referansı tanımı <!ENTITY firma "XYZ Bilgisayar A.Ş."> <reklam> &firma;" E-ticaret " hizmetleri sunar. </reklam> XYZ Bilgisayar A.Ş. "E-ticaret" hizmetleri sunar. Açıklamalar ve İşlem Komutları Açıklama (Comments)yapısı HTML ile aynıdır. <!-- Açıklama --> İşlem komutları (Processing instructions) XML belgelerini işleyen uygulamalara bir komut geçilmesi istenildiğinde kullanılır. <?hedef... Komutlar...?> <?xml version= 1.0?> 3
CDATA Bölümleri CDATA bölümleri (CDATA sections) XML de kullanılan işaretleme ifadelerinin göz ardı edilmesi gereken metinleri yazmada kullanılır. XML parsır ı bu bölümde metin içerisinde yer alan işaretleme ayıraçlarını ve etiketlerini normal karakter olarak algılar. <![CDATA[...]]> <![CDATA[ *P = &A; K = "Ali"; C = (i<= 5) ; ]]> Belge Tipi Deklarasyonu Belge tipi deklarasyonları (Document type declaretion) bir XML belgesinin giriş kısmında tanımlanır ve belgenin kullandığı harici ve dahili DTD (Document Type Definiton) i belirtir. <!DOCTYPE kök_eleman_ismi SYSTEM "sistem_tanımlayıcısı"> <!DOCTYPE kök_eleman_ismi PUBLIC "public_tanımlayıcısı""sistem_tanımlayıcısı"> SYSTEMile bu tür XML için özel yapılmış bir DTD dosyası olduğunda kullanılır. Eğer daha önce yapılmış bir DTD kullanılmak isteniyorsa SYSTEM yerine PUBLIC yazılmalıdır. Harici DTD adresi <?xml version="1.0"?> <!DOCTYPE addressbook SYSTEM "http://xyz.com/addressbook.dtd" [ <!ENTITY amp "&"> <!ENTITY apos "'"> ]> 4
Belge Tipi Deklarasyonu <?xml version="1.0"?> <!DOCTYPE addressbook [ <!ELEMENT addressbook (person)+> <!ELEMENT person (name,email*)> <!ATTLIST person gender (male female) #IMPLIED> <!ELEMENT name (family,given)> <!ELEMENT family (#PCDATA)> <!ELEMENT given (#PCDATA)> <!ELEMENT email (#PCDATA)> ]> <addressbook> <person> <name> <family>wallace</family> <given>bob</given> </name> <email>bwallace@megacorp.com</email> </person> <person> <name> <family>tuttle</family> <given>claire</given> </name> <email>ctuttle@megacorp.com</email> </person> </addressbook> Dahili (Internal or inline) DTD İyi Oluşmuş ve Doğru Belgeler İyi Oluşmuş Belgeler(Well-Formed Documents) XML söz dizimi (syntax) kurallarına uyan XML belgeleri well-formed belgeler olarak adlandırılır. Doğru Belgeler(Valid Documents) Belge için tanımlanmış olan DTD teki gramer kurallarına uyan belgeler valid belgeler olarak adlandırılır. 5
Belge Tipi Tanımlamaları - DTD Belge Tipi Tanımlamaları (Document Type Definitions (DTD)) herhangi bir alanda kullanılacak yeni işaretleme dillerinin yapısını(gramer) tanımlar. Programlama dillerinin gramer inin tanımlamada kullanılan EBNF (Extended Backus Naur Form) gösterimine benzer bir yapıya sahiptir. Kişi ::= (isim telefon-no*) EBNF <!ELEMENT kişi (isim telefon-no*)> DTD Belge Tipi Tanımlamaları - DTD Bir XML belgesinin yapısı tanımlamada kullanılan temel DTD deyimleri DTD deyimi Anlamı ELEMENT ATTLIST ENTITY NOTATION Bir XML elemanı tanımlar. Bir eleman tipinin alabileceği özellikleri tanımlar. Belli bir içeriğin bir isme bağlanarak o isimle ilişkilendirilmesini sağlar. XML harici içeriğin tanımlanmasını sağlar. Bu tanımlanan içerik XML belgesinin bir parçası olarak parse edilmez. 6
DTD document Belge Tipi Tanımlamaları - DTD <!ENTITY test SYSTEM http://ceng.anadolu.edu.tr/test/test.txt > <worker> <name>&test;</name> </worker> XML document Bu örnekte testadında bir externalparameterkullanılmıştır. Kullanıldığı yere test.txtdosyasının içindeki yazılar koyulacaktır. DTD document <!ENTITY photo SYSTEM http://ceng.anadolu.edu.tr/test/photo.gif NDATA GIF89a> <!ATTLIST photo src ENTITY #REQUIRED> XML document <worker> <photo src= &photo; /> </worker> Burada NDATA(Notation Data), bu datanın parse edilebilir bir data olmadığını gösterir. Dikkat edilmesi gereken bir şey de photo elementinin src attribute inin tipi Entity olarak verilmelidir. Dört çeşit eleman tipi vardır. Eleman Tanımlamaları Empty (Boş) : Eleman herhangi bir içerik içermez. Elemanın özellikleri olabilir. Element Only (Yalnızca Eleman) : Eleman yalnızca alt seviye (child) elemanları içerebilir. Mixed (Karışık) : Eleman alt seviye elemanlar ve karakter veri karışımını içerebilir. Any: Eleman DTD in izin verdiği her içeriği içerebilir. 7
Boş Eleman (Empty Element)Tanımlamaları İçeriği boş olan elemanlar. <!ELEMENT Elemanİsmi EMPTY> <!ELEMENT img EMPTY)> <img/> <img></img> <img src= resim.gif /> <img src= resim.gif /><img> DTD XML Yalnız Eleman İçeren Elemanlar Yalnızca alt seviye elemanları içerir. <!ELEMENT Elemanİsmi İçerik-modeli> <!ELEMENT e-posta (kime, kimden, tarih?, konu?, mesaj)> Sıralama: kime, kimden, tarih, konu, mesaj +: Bir veya daha fazla?: Opsiyonel <!ELEMENT özgeçmiş(giriş, (eğitim deneyim+)+, hobiler?, referanslar*)> : Veya *: Sıfır veya daha fazla 8
Yalnız Eleman İçeren Elemanlar Eleman tanımlarında kullanılan semboller ve anlamı Eleman Tanımı Anlamı A? A+ A* A,B A B () (#PDATA) Opsiyonel; A alt elemanı bir defa veya hiç gözükmeyebilir. A alt eleman mutlaka bir defa veya daha fazla gözükür. A alt eleman sıfır veya daha fazla gözükebilir. B elemanı A dan sonra gözükmelidir. A veya B den bir tanesi gözükebilir. Parantez içinde geçecek elemanları guruplar. Örneğin (A,B)+ ifadesi A ve B nin ardışık olarak bir veya daha fazla geçeceğini göstermektedir. Karakter Veri(parsed) Karışık (Mixed) Elemanlar: Mixed ve Any Elemanı Karışık elemanlar hem karakter veri hem de alt elemanları içerebilirler. <!ELEMENT konu (#PCDATA)> <!ELEMENT not (konu tarih #PCDATA)*> <not> </not> ANY Elemanları: <konu> Yeni Dönem </konu> <tarih> 1 Ekim 2000 </tarih> Okul kayıtları başlayacak. ANY elemanı karakter veri, tanımlanmış elemanlar veya bunların karışımını içerebilir. <!ELEMENT Elemanİsmi ANY> 9
Özellikler (Attributes) Bir eleman hakkındaki özellik bilgileri aşağıdaki formatta tanımlanır. Dört çeşit Default tipi vardır. <!ATTLIST Elemanİsmi Özellikİsmi ÖzellikTipi Default> Default #REQUIRED Anlamı Özellik her zaman tanımlanmalıdır. #IMPLIED Özellik opsiyoneldir. #FIXED Değer Özellik sabit bir Değer e sahiptir. Özellik eleman içinde tanımlı olmazsa, parser bu sabit değer in olduğunu varsayar. Değer Özellik eleman içinde tanımlı olmazsa, parser bu değer in olduğunu varsayar. Eğer tanımlı ise özellik farklı bir değer içerebilir. Özellikler (Attributes) <!ATTLIST Kitap BasımTarihi CDATA #REQUIRED> <Kitap BasımTarihi= 1.1.2000 > XML e Giriş </Kitap> <!ATTLIST Kitap Basım-Sayısı CDATA #IMPLIED> Şart Karakter veri <Kitap Basım-Sayısı= 5 > XML e Giriş </Kitap> <Kitap> XML e Giriş </Kitap> Opsiyonel <!ATTLIST deniz renk #FIXED mavi > <deniz renk= mavi >... </deniz> <!ATTLIST elma renk kırmızı > <elma renk= kırmızı >... </elma> <elma renk= yeşil >... </elma> <elma>... </elma> Sabit Default Değer 10
Özellikler (Attributes) Enumarated özellikler bir dizisi içerir. <!ATTLIST kalem renk (mavi kırmızı yeşil beyaz) kırmızı > Notation XML harici veri tiplerini tanımlamakta kullanılır. Bu örnek resim formatının gif veya jpeg olabileceğini belirtmektedir. <!ATTLIST resim format NOTATION (gif jpeg) #REQUIRED> ID tipindeki özellik değerleri bir belge içerisinde yalnızca bir defa geçebilir. Bu bize bir elemanı unique olarak tanımlamamızı sağlar. <!ATTLIST personel personel-no ID #REQUIRED> IDREF, ID tipindeki elemanlara referans vermemizi sağlar. <!ELEMENT mühendis EMPTY> <!ATTLIST mühendis per-no IDREF #REQUIRED> <personel personel-no= 12345 > <isim> Ali Veli </isim>... </personel>... <mühendis per-no= 12345 /> Default Varlıklar (Entities) Varlıklar herhangi bir veri parçasına bir isim vererek bu veri parçalarına referans vermemizi sağlar. Bunu C dilindeki DEFINE fonksiyonu gibi düşünebiliriz. Üç çeşit varlık tanımlaması vardır: Genel Varlıklar(General Entities) Parametre Varlıklar(Parameter Entities) Karakter Varlıklar(Character Entities) Genel Varlıklar Genel varlıklar bir metin parçasına bir isim vererek bu isimle metini kullanmamızı sağlar. <!ENTITY şirket XYZ Bilgisayar Limited Şirketi A.Ş. > <reklam> Firmamız &şirket; internet danışmanlığı hizmeti sunar. </reklam> <!ENTITY aciklama SYSTEM http://www.xyz.com/readme.txt > 11
Varlıklar (Entities) Parametre Varlıklar (Parameter Entities) Parametre varlık tanımlamalarıdtd nin içinde bir isimle veri parçalarına referans vermemizisağlar. <!ENTITY % Varlıkİsmi VarlıkTanımı> <!ENTITY % boyut uzunluk, genişlik, yükseklik? > <!ELEMENT tavan (%boyut;)> <!ELEMENT çatı (%boyut;)> <!ELEMENT duvar (%boyut;)> Karakter Varlıklar (Character Entities) Verilecek bir isim vasıtasıyla istenilen karakterleri göstermek için kullanılır. <!ENTITY copyright © > uzunluk, genişlik, yükseklik? > Notation(Gösterim) Notation tanımlamaları XML harici verinin ve bu harici ile ilişkilendirilecek bir yardımcı uygulamanın(helper application) tanımlanmasını sağlar. XML parser XML verisi üzerinde parse işlemini yapar. XML harici verilerin işlenmesini bu veri formatları ile ilişkilendirilecek bir uygulama ile yapabilir. Aşağıdaki örnekte jpg ve gif formatında tanımlanmış verileri ilgili uygulamalarla ilişkilendirmektedir. <!NOTATION jpg SYSTEM jpgviewer.exe > <!NOTATION gif SYSTEM gifviewer.exe > 12
Sorular? 13