İlköğretim TRAFİK GÜVENLİĞİ Ders Kitabı Yazarlar KOMİSYON DEVLET KİTAPLARI BİRİNCİ BASKI..., 2012
M LLÎ E T M BAKANLI I YAYINLARI...: 5762 DERS KİTAPLARI DİZİSİ...: 1565 12.?.Y.0002.4268 Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz. EDİTÖR Prof. Dr. Osman Nuri ÇELİK DİL UZMANI Dr. İbrahim GÜLTEKİN GÖRSEL TASARIM UZMANI Fatih SAĞLAM Sevim YILMAZ PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI Melek AY DUMLUPINAR ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME UZMANI Özge ARICI REHBERLİK UZMANI Ömer Uğur AKSOY ISBN 978-975-11-3692-3 Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 10.04.2012 gün ve 22 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 13.07.2012 gün ve 10335 sayılı yazısı ile birinci defa 222.164 adet basılmıştır.
İÇİNDEKİLER Organizasyon Şeması... 9-10 1. ÜNİTE TRAFİK BİLİNCİ...11 Trafikte Sorumluluk... 12 Güvenli Yolları Kullanıyorum... 16 Güvenli Yerlerde Oynuyorum... 18 Bisikletimi Dikkatli Kullanıyorum... 20 Emniyet Kemerini Takıyorum... 22 Trafikle İlgili Ögeleri Öğreniyorum... 26 Ulaşım Türleri ve Ulaşım Araçları... 30 Trafik İşaret Levhalarını Tanıyorum... 34 Kara Yolunda Karşıya Geçiş Kuralları... 38 Yaya Kaldırımında Yürüyorum... 44 Yaya Kaldırımı Olmayan Yollarda Nasıl Yürümeliyim?... 48 Taşıtlara Güvenli Binip İniyorum... 50 Güvenli Yolculuk Yapıyorum... 52 Toplu Taşıma Araçlarını Koruyorum... 56 Değişik Hava Koşullarına Göre Önlem Alıyorum... 60 Gece Yürüyüşlerinde Önlem Alıyorum... 64 Tehlikeli Yolculuk... 66 Trafik Kazalarının Sebeplerini Öğreniyorum... 70 Ünite Sonu Değerlendirme... 75 7
İÇİNDEKİLER 2. ÜNİTE İLK YARDIM... 79 Kimlerden ve Nasıl Yardım İstemeliyim?...80 Doğru İlk Yardımı Öğreniyorum... 84 Taşıtlardaki İlk Yardım Çantası... 86 Hafif Yaralanmalarda İlk Yardım... 90 Öncelik Ambulansın... 94 Ünite Sonu Değerlendirme... 98 Ders Yılı Sonu Değerlendirme... 101 Sözlük... 105 Kaynakça... 110 8
ORGANİZASYON ŞEMASI Kazanıma ait renk bandı Ünite adı Derse hazırlık sorusu TRAFİK BİLİNCİ Kitap logosu NELER BİLİYORUZ? Hangi taşıtlarla yolculuk yapıyorsunuz? Yük taşımak için hangi taşıtlar kullanılıyor? Hazırlık sorusu logosu TEHLİKELİ YOLCULUK Metne ait görsel Bu yaz ailece nasıl bir tatil yapabileceğimiz üzerinde konuşuyorduk. Babam bu yıl Bergama yı gezerek tatilimizi değerlendirebileceğimizi söyledi. Bu fikir bana da çok çekici gelmişti. Çünkü öğretmenimiz yaz tatili boyunca yaptığımız seyahatlerde trafikte bizlere ilginç ya da tehlikeli gelen durumları not alıp fotoğraflarını çekmemizi istemişti. Heyecanla beklediğim o gün nihayet geldi. Ben arka koltuktaki yerimi çoktan alıp emniyet kemerimi de taktım. Yolculuğun ilerleyen saatlerinde önümüzdeki traktörün kasasındaki insanlar dikkatimi çekti. Yolda onarım çalışması olduğu için traktör bir o yana bir bu yana sallanıyordu. Üzerindeki insanlar düşmemek için güçlükle tutunuyorlardı. Konu başlığı İşlenişe ait metin 66 Sayfa numarası 9
ORGANİZASYON ŞEMASI Öğrenci Çalışma Kitabı na yönlendirme logosu Kazanıma ait değerlendirme soruları Çalışma Kitabı 65-67 TRAFİK BİLİNCİ Bunları biliyor musunuz? görseli NELER ÖĞRENDİK? Toplu taşıma araçlarında yolculuk yaparken dikkat etmemiz gereken kurallar nelerdir? Bu kurallara uyulmaması hâlinde ne gibi sonuçlarla karşılaşılır? Çeşitli bilgilerin yer aldığı bölüm BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? İstanbul da şehir içinde arabaların ulaşım aracı olarak kullanılmasına 1800 lü yılların ilk yarısında başlanmıştır. Bu ilk şehir içi arabalar uzun bir süre erkek yolcu taşımadılar. Çünkü at, Orta Asya dan beri Türk erkeklerinin ilk ve tek ulaşım aracı, gücün ve itibarın sembolüydü. Arabalar ise ancak yaşlanınca veya hastalanınca kullanılacak araçlar olarak düşünülüyordu. Ancak zaman değişip arabaların çağın aracı olarak gerekli hâle gelmesiyle Türk erkekleri de arabayı tercih etmeye başladılar. Otomobil Uçar Gider. Sayfa 52 55 10
1. ÜNİTE TRAFİK BİLİNCİ 11
NELER BİLİYORUZ? Trafikte başkalarına hoşgörülü davranmak ve trafik kurallarına uymak denilince aklınıza neler geliyor? TRAFİKTE SORUMLULUK Yunus o gün çok mutluydu. Çünkü Yunus ve arkadaşları uzaktan kumandalı araba ile eğlenceli bir oyun oynuyorlardı. Bu sırada annesi Yunus, haydi gel oğlum gezmeye gidiyoruz. diyerek onu çağırdı. Yunus: Peki anne, geliyorum. Yunus ve annesi, babasının kullandığı arabaya bindiler. Yunus arka koltuğa, annesi de ön 12
koltuğa oturdu. Hareket etmeden önce hepsi de emniyet kemerlerini taktılar, artık yola çıkmaya hazırdılar. Arabada etrafı seyrederken, Yunus arkadaşlarıyla yaptıkları oyuncak araba yarışlarını hatırladı. Yunus: Babacığım, ne olur daha hızlı gidelim. Babası: Olmaz oğlum, trafik oyun değildir. Aşırı hız istenmeyen sonuçlar doğurabilir. O anda babası arabayı yavaşlatarak durdurdu. Yaşlı bir kadın yolun karşı tarafına geçmek 13
için bekliyordu. Araba durduğunda yaşlı kadın yavaşça karşı kaldırıma doğru yürümeye başladı. Daha sonra Yunus ve ailesi yollarına devam ettiler. Babası: Bak, gördün değil mi? Hızlı gitseydik başımıza ciddi bir kaza gelebilirdi. Kimsenin canının yanmasını istemeyiz değil mi? Yunus: Evet babacığım haklısın. Hızlı gitseydik belki de durmamız gereken yerde duramayacaktık. O sırada bir siren sesi duyuldu. Arkalarından bir ambulansın geldiğini fark ettiler. Babası arabayı sağ şeride yanaştırarak ambulansa yol verdi. 14
Yunus: Babacığım, ambulansın siren sesini duyduğunda neden sağ şeride geçtin? Babası: Ambulans, itfaiye ve polis araçlarının trafikte geçiş üstünlüğü vardır. Çünkü ambulansta bulunan hastanın en kısa sürede hastaneye ulaştırılması, hayatının kurtarılması açısından çok önemlidir. O yüzden diğer sürücüler tarafından bu araçlara yol verilir. Yunus o günkü geziden çok önemli dersler çıkarmıştı. Arkadaşlarını gördüğünde ilk işi öğrendiklerini onlarla paylaşmak olacaktı. Komisyon (Bu kitap için yazılmıştır.) UYULAN HER KURAL, BİZİ HAYATA BAĞLAR. Çalışma Kitabı 11-13 NELER ÖĞRENDİK? Trafikte tehlikelerden korunmak için alınabilecek tedbirler nelerdir? Trafikte en önemli şey nedir? Söyleyiniz. 15
NELER BİLİYORUZ? Okulunuza gelirken yaya geçidi veya okul geçidini kullanıyor musunuz? Niçin? GÜVENLİ YOLLARI KULLANIYORUM Arkadaşlar! Okula başladığım ilk gündü ve beni okula babam götürmüştü. Birlikte evden çıkmıştık, babam Aliciğim bugün okula seni ben götüreceğim. Ancak bugünden sonra kendin gitmek zorundasın. demişti. Okuluna yürüyerek gideceğin için en güvenli yolu belirlememiz gerekiyor. Bizim için güvenli yolu nasıl belirleriz? Okula, eve ya da gitmek istediğimiz yere farklı yollardan ulaşabiliriz. Örneğin; en kısa yolu ya da birlikte yürümek için arkadaşımızın gittiği başka bir yolu tercih edebiliriz. O zaman biz en kısa yolu seçelim? 16
Aliciğim en kısa yol en güvenli yoldur diyemeyiz. Gideceğimiz yolun güvenli olabilmesi için üzerinde ışıklı trafik işaret cihazı, yaya kaldırımı, alt ve üst geçitller, trafik polisi ile trafik işaret levhaları bulunmalı ve buraları kullanmalıyız. Ancak bu unsurların olmadığı üzerinde çukur, tümsek gibi yürümeyi zorlaştırıcı engellerin bulunduğu yollar ise güvensiz yollardır ve biz bu yolları kullanırsak can güvenliğimizi tehlikeye atmış oluruz. Okuluna daha kısa sürede ulaşabilirdik. Ancak bu yol senin için güvenli olmayabilirdi. Sen de sonraki günlerde birlikte geldiğimiz yolu kullanırsan evimize ve okuluna güvenli bir şekilde ulaşmış olursun. Çalışma Kitabı 17-21 NELER ÖĞRENDİK? Güvenli bir yol üzerinde hangi trafik unsurları bulunmalıdır? 17
NELER BİLİYORUZ? Nerelerde oyun oynuyorsunuz?? GÜVENLİ YERLERDE OYNUYORUM Aşağıdaki resmi inceleyerek resimle ilgili soruları cevaplayınız. Mehmet ve arkadaşları nerede oynuyorlar? Mehmet ve arkadaşlarını ne gibi tehlikeler bekliyor? Cadde ve sokak kenarlarında ya da buralara yakın boş arsa ve bahçelerde oyun oynamak tehlikelidir. Oyun oynarken yola kaçan topun peşinden aniden yola çıktığımızda her an bir araç ile karşılaşabiliriz. Oyun oynamak için inşaat alanları ve çöp dökülen yerler de uygun değildir. Buralarda oyun oynarsak çivi, cam gibi inşaat malzemeleri yaralanmamıza sebep olabilir. Çöp dökülen yerler ise sağlık ve temizlik açısından oyun oynamak için uygun alanlar değildir. 18
Aşağıdaki resmi inceleyerek resimle ilgili soruları cevaplayınız. Resimlerdeki çocuklar nerelerde oynuyorlar? Resimlerdeki çocukların oynadıkları yerler güvenli mi? Neden? Oyun oynamak için mahallemizdeki oyun parkı ve okulumuzun bahçesi gibi araç trafiğinden uzak olan güvenli oyun alanlarını tercih edersek oluşabilecek olumsuz sonuçlardan kendimizi korumuş oluruz. Çalışma Kitabı 23-25 NELER ÖĞRENDİK? Oyun oynayabileceğimiz güvenli yerler nerelerdir? Cadde ve sokaklar ile buralara yakın yerlerde oynamanın sakıncaları nelerdir? 19
NELER BİLİYORUZ? Bisiklet, paten, kaykay, kızak vb. araçları güvenli bir şekilde kullanabilmek için ne gibi önlemler alabiliriz? BİSİKLETİMİ DİKKATLİ KULLANIYORUM Annem doğum günüme iki gün kaldığını söyledi. Dedem Sana onbirinci yaş günü hediyesi almak için bir spor mağazasına gidelim dedi. Acaba bana ne alacaktı? Nihayet doğum günüm geldi çattı. O gün ailece kahvaltımızı yaptık. Dedem kahvaltıdan kalkarken Haydi hazırlan, spor mağazasına gidiyoruz. dedi. Ben de hemen hazırlandım. Ayakkabılarımı bağlarken annem Sen bu kadar çabuk giyinebilir miydin? diye sordu. Hep beraber gülüştük. Birlikte spor mağazasından içeri girdik. Satış görevlisi Hoş geldiniz ne istemiştiniz? diyerek bizi karşıladı. Mağazayı biraz gezdikten sonra karar vereceğiz. dedi, dedem. Ben mağazayı gezmeye başladım bile. Patenler elimde satış görevlisine doğru ilerledim. Satış görevlisi Paten almayı düşünüyorsan kask, dizlik, dirseklik de almalısın. dedi. Dedem kask, dizlik ve dirsekliği yalnızca paten kullanırken değil, kaykay, kızak ve bisiklet kullanırken de takmalısın dedi. O an gözlerim ışıldadı. Bisiklet mi? diye bağırmışım. Satış görevlisi bisikletleri görmek isteyip istemediğimi sordu. Evet! dedim. Mağazada boy boy bisikletler vardı. Satış görevlisi Alacağın bisikletin boyuna uygun olması çok önemli! dedi. Kornasını çaldım. Harika bir sesti. Dedem Frenleri de kontrol etmelisin, korna da fren de çalışır durumda olmalı. dedi. Bu kırmızı bisikleti çok beğenmiştim. Dedem gülümseyerek Kutay, bu bisikleti sana alırsak onu nerelerde kullanmayı düşünüyorsun? 20
dedi. Dedeciğim on bir yaşını tamamlayan çocuklar ve yetişkinler taşıt yollarının kenarına ayrılan bisiklet yollarını kullanabiliyor. Bugün on bir yaşımı bitireceğim için artık bisiklet yollarını kullanabilirim. dedim. Dedem az önce beğendiğim bisikleti inceledi. Tekrar bana dönerek Bisiklete binerken nelere dikkat etmen gerektiğini biliyor musun? dedi. Sağa sola dönüşlerde dikkat etmem, hızlı gitmemem ve bisikletin selesine ikinci bir kişi oturtmamam gerektiğini biliyorum. Ayrıca bisiklet, kaykay, paten, kızak vb. araçları kullanırken akrobatik hareketler de yapılmamalıdır. dedim. Söylediklerim dedemin çok hoşuna gitmişti. Sana bu kırmızı bisikleti alacağım, söylediğin kurallara da uyacağından eminim. dedi. Sevinçle dedemin boynuna sarıldım. Dedemle beraber çok beğendiğim kırmızı bisikleti aldık. Bisikletime binerek ilk kullanışımda dedeme kurallara ne kadar dikkat ettiğimi gösterdim. Çalışma Kitabı 25-27 Komisyon (Bu kitap için yazılmıştır.) NELER ÖĞRENDİK? Bisiklet, paten, kaykay, kızak vb. araçları kullanırken hangi güvenlik tedbirlerini almalıyız. Neden? Bisiklet, paten, kaykay, kızak vb. araçları kullanırken tehlike oluşturabilecek davranışlar nelerdir? Bisiklet, paten, kaykay, kızak vb. araçları güvenli olarak nerelerde kullanabiliriz? 21
NELER BİLİYORUZ? Araç içinde emniyet kemeri takılmasının faydaları neler olabilir? EMNİYET KEMERİNİ TAKIYORUM Tuna o gün çok heyecanlıydı. Uzun süredir görmediği dayısıyla sinemaya gidecekti. Dayısının arabasını uzaktan görünce sevinçle kapının önüne koştu. Arabasını park eden dayısı Tuna yı kapının önünde görünce gülümsedi. Arabadan inerek Tuna nın yanına gitti. Tuna: Merhaba dayıcığım, hoş geldin. Dayısı: Hoş bulduk Tunacığım. Birlikte sinemaya gitmeye hazır mısın? Tuna: Evet dayıcığım, hazırım. Dayısı: Haydi o zaman oyalanmadan hemen arabaya binelim, eminim izleyeceğimiz filmi çok beğeneceksin. Tuna her zamanki gibi arabanın arka koltuğuna 22
oturarak dayısının arabayı çalıştırmasını bekledi. Dayısı arabaya bindi. Arabayı çalıştırmadan önce ikiside emniyet kemerlerini kendilerine göre dikkatlice yerlerine taktılar. Tuna: Dayıcığım, gideceğimiz yer yakın olsa bile emniyet kemeri takmamız gerekir mi? Dayısı: Tunacığım, araba kullanırken güvenli yolculuk yapmaya çok dikkat ederim. Bu nedenle emniyet kemerimi takmadan yola çıkmam. Arabayla giderken, bir köpeğin önlerine fırlamasıyla dayısı frene basarak aniden durdu. Her ikisinin de emniyet kemerleri takılı olduğu için bu durumdan etkilenmediler. Dayısı: Tunacığım, yolculuk sırasında sürücü aniden frene bastığında emniyet kemerinin takılı olmaması durumunda başımıza neler gelebileceğini anladın mı? Tuna: Evet, araç içinde sağa sola çarpabilir hatta araçtan fırlayabiliriz. Emniyet kemeri takmanın önemini şimdi daha iyi anladım. Bundan sonra ben de senin gibi taşıta her binişimde emniyet kemeri takacağım. 23
Dayısı : Sadece özel taşıtlarda değil okul servislerinde de emniyet kemeri takmalısın. Ancak emniyet kemerinin güvenliğimizi sağlaması için onu kullanan kişinin boyuna ve kilosuna uygun şekilde bağlanmış olması gerekir. Ayrıca kendi güvenliğin için onbir yaşına kadar arka koltukta oturman gerekir. Tuna : Ben arka koltukta oturmaktan memnunum. Kardeşimin yanında oturmayı çok seviyorum. Dayısı: Kardeşin çocuk koltuğunda oturuyor değil mi? Tuna: Evet dayıcığım. Peki çocuk koltuğu ne işe yarıyor? 24
Dayısı: Çocuk güvenlik koltukları herhangi bir kaza anında üzerinde oturan çocuğun aracın içinde sağa sola çarpmasını ve dışarı fırlamasını engeller. Çocuk güvenlik koltuklarının 0-3 yaş, 3-6 yaş ve 6-12 yaş çocuklar için üç farklı çeşidi vardır. Tuna ve dayısının konuşmaları bittiğinde sinemanın önüne gelmişlerdi bile. Dayısı arabayı otoparka park etti ve arabadan inerek sinemaya doğru yürüdüler. Çalışma Kitabı 29-31 Komisyon (Bu kitap için yazılmıştır.) NELER ÖĞRENDİK? Emniyet kemerini takmamız niçin önemlidir? Taşıtlarda çocuk güvenlik koltuğu bulundurmanın güvenlik açısından önemi nedir? Hava yastıkları, kaza sırasında s sürücü ü ü ve yolcuları l korumak k için taşıtlarda bulunan güvenlik donanımlarıdır. Hava yastıkları, kafa ve göğüs yaralanmalarını azaltmak üzere tasarlanmışlardır. Taşıtların ön taraflarından herhangi bir yere çarpmaları durumunda hava yastıkları yerlerinden hızla çıkarak, şişer ve taşıt içinde bulunan sürücü ve yolcuların öne doğru fırlamalarını engeller. Araçta hava yastığı olsa bile yolcular mutlaka emniyet kemeri takmalıdır. Hava yastığı yalnızca güvenliği tamamlayıcı bir önlemdir. BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? http://www.trafik.gov.tr/trafik-güvenligi/trafik-güvenligi-hava.aspx 25
NELER BİLİYORUZ? Günlük hayatınızda çevrenizde trafikle ilgili neler görüyorsunuz? TRAFİKLE İLGİLİ ÖGELERİ ÖĞRENİYORUM Ders zili çalmış, hepimiz yerlerimize oturmuş, öğretmenimizi bekliyorduk. Öğretmenimiz sınıfa heyecanla girerek: Çocuklar yarın trafik güvenliği dersinde 5.sınıflar arasında bir yarışma yapmayı planladık. Emre: Öğretmenim ben de yarışmada olmak istiyorum. Öğretmen: Emreciğim, senin gibi yarışmada görev almak isteyen birçok arkadaşın var. Ancak sınıfımızı dört kişilik bir grup temsil edecek. Sizce bu sorunu nasıl çözebiliriz? Hep birlikte O zaman oylama yapalım öğretmenim. dedik. Birlikte adayları belirledik. Seçimleri yaptık. Emre, Belamir, Ecrin ve Mesut sınıfımızı temsil edecekti. Hepimiz teneffüste onlara çok güvendiğimizi ve 5B sınıfı olarak birinci olacaklarına inandığımızı söylemiştik. Ertesi gün konferans salonunda yarışma için bütün hazırlıklar tamamlanmış ve öğretmenimizin işaretiyle ilk soru soruldu. 26
Sunucu: Trafiği düzenlemek için kullanılan özel işaretlere ne ad verilir? iki dakika içerisinde önünüzdeki kartlara doğru cevapları okunaklı bir şekilde yazınız. Süreniz başladı. Yarışmacılar telaşla soruların doğru cevaplarını bulmaya ve yazmaya çalışıyorlardı. Sürenin bittiğini belirten sunucu, öğrencilerden kartlarını kaldırmalarını istedi. Kartlarda Trafik İşaretleri yazıyordu. Sunucu: Tüm sınıflar doğru cevabı verdi. Hepsini tebrik ediyor, onlara onar puan veriyoruz. İkinci sorumuz şöyle Şehir içinde bulunan ana yola ne ad verilir? Süre bitiminde 5A, 5B ve 5D sınıfları Cadde ; 5C sınıfı ise Sokak cevaplarını vermişlerdi. Sunucu üç sınıfı tebrik edip onlara onar puan verdi. 5C sınıfı öğrencileri soruya yanlış cevap verdikleri için üzülmüşlerdi. Sunucu: Şimdi de üçüncü sorumuzu okuyorum. Kara yolunda insan, hayvan ve yük taşımaya yarayan araçlara ne ad verilir? Hepimizin yüzünde tatlı bir tebessüm belirmişti. Soru kolaydı ve arkadaşlarımız çok rahatlamışlardı. Kendilerinden emin doğru cevabı yazıyorlardı. Süre bitmeden sorular cevaplanmıştı. Her kartta Taşıt yazıyordu. Sunucunun tüm sınıflara onar puan vermesinin ardından salondan alkış 27
sesleri yükseldi. Sırada dördüncü sorumuz var. Yayaların güvenli olarak yürüyebildikleri alana ne ad verilir? 5-A ve 5-D sınıfları Yaya Geçidi, 5B ve 5C sınıfları Yaya Kaldırımı cevaplarını vermişlerdi. Birden heyecanlandık çünkü arkadaşlarımızın doğru cevabı ile birinci olacaktık. Tüm öğrenciler sessizce sonucu bekliyorduk. Doğru cevap Yaya Kaldırımı 5B ve 5C sınıflarını alkışlıyor, onlara onar puan veriyoruz. 5-A ve 5-D sınıflarına üzülerek puan veremiyoruz. Sıra beşinci sorumuzda Trafikte düzeni ve güvenliği sağlamak kimin görevidir? Bu soruya her sınıf Trafik Polisi doğru cevabını verdiği için hepimiz sevinmiştik. Beşinci sorunun sonunda ara değerlendirme yapıldı. Bizim sınıf 50 puan almıştı, 5A, 5C ve 5D sınıfları ise kırkar puan almışlardı. Altıncı soru Taşıtların ve yayaların kavşaklardan geçişini düzenleyen ışık sistemine ne ad verilir? Merakla her soruyu dinliyor, arkadaşlarımızı takip ediyor, yüzlerinden neler hissettiklerini anlamaya çalışıyorduk. Bu soruda tedirginlik yaşadıklarını anlamıştım. Nihayet cevabın yazımı bitmişti. 5B ve 5C sınıfları Işıklı İşaret Cihazı, 5A sınıfı Trafik Işıkları, 5D sınıfı ise Trafik İşaretleri cevaplarını vermişlerdi. Sunucu: Bu sorunun doğru cevabı Işıklı Trafik İşaret Cihazı, 5-A sınıfının Trafik Işıkları cevabını da doğru olarak kabul ediyoruz. Üç sınıfı tebrik ediyor, onlara puan veriyor ancak 5-D sınıfına puan veremiyoruz. Yedinci soru Caddeye oranla daha dar ve kısa olan yola ne ad verilir? Tüm sınıflar Sokak 28
doğru cevabını vermişlerdi. Sekizinci soru Taşıt yolunda yayaların güvenli bir şekilde karşıya geçmelerini sağlayan işaretle belirlenmiş alanlara ne denir? idi. Yaya Geçidi cevabı ile tüm sınıflar on puan almıştı. Salondaki heyecan giderek artıyordu. Son iki soruya gelinmişti ve sınıfımız seksen puanla birinci sıradaydı. Sunucu: Son sorumuzda sizden okuduğum tanımın doğru ya da yanlış olduğunu kartlarınıza yazmanızı istiyorum. Okulların çevresinde bulunan özellikle öğrencilerin geçmesi için trafik işareti ile belirlenmiş alanlara okul geçidi denir. süreniz başladı. Soruya doğru cevap verirsek birinci olacaktık ve hepimiz bu anı bekliyorduk. Heyecandan konuşamaz hâldeydik. Arkadaşlarımızın doğru yanıtı ile alkış tufanı koptu. Doksan puanla birinci olmak hepimizi çok mutlu etmişti. Arkadaşlarımız yanımıza geldiğinde onları tebrik ettik. Sınıfımızda küçük bir kutlama yaptık. Öğretmenlerimizin öncülüğünde düzenlenen bu yarışma sayesinde trafikle ilgili çok şey öğrenmiş, hem zevkli bir ders geçirmiş hem de çok eğlenmiştik. Çalışma Kitabı 26-29 Komisyon (Bu kitap için yazılmıştır.) NELER ÖĞRENDİK? Okula gelirken trafikle ilgili hangi unsurları kullanıyorsunuz? 29
NELER BİLİYORUZ? Seyahat ederken hangi ulaşım araçlarını tercih ediyorsunuz? ULAŞIM TÜRLERİ VE ULAŞIM ARAÇLARI Merhaba, ben Tuna! Ağabeyim, annem ve babamla fırsat buldukça ülkemizin tarihî, turistik ve doğal güzelliklerini görmek için seyahat etmeyi çok severiz. Seyahate çıkmadan önce hangi ulaşım türünden yararlanacağımızı ailece kararlaştırırız. Gerçi karar verirken epeyce zorlanırız. Neden mi? Çünkü babam kara yolunu, annem deniz yolunu, ağabeyim hava yolunu tercih eder. Ben ise demir yolunu tercih ederim. Sonunda önce 30
güvenlik sonra ekonomik durumu ve zamanı göz önüne alarak karar veririz. Bazı yolculuklarımızda birden çok ulaşım türünü bir arada kullanırız. Kara yolu ulaşımını otobüs ve otomobille; deniz yolu ulaşımını gemi, vapur ve feribotla; hava yolu ulaşımını, uçak ve helikopterle; demir yolu ulaşımını ise tren, metro ve yüksek hızlı trenle yaparız. Haberlerde seyretmiştim, ülkemizde Ankara-Eskişehir den sonra Ankara-Konya arasında da yüksek hızlı tren seferleri başlamış. Babam yüksek hızlı tren hatlarının daha da yaygınlaşacağını söylüyor. Artık yolculuk yapmak daha keyifli, konforlu, güvenli ve hızlı olacakmış. Ailece gezmeyi çok sevdiğimizi söylemiştim. Önümüzdeki yaz Van a gitmeyi planlıyoruz. Akdamar Adası nı, Van Kalesi ni göreceğiz. Ama ben en çok Van Kedisini merak ediyorum. Ankara dan Bitlis in ilçesi Tatvan a trenle oradan Van a feribotla gideceğiz. Hepimizin bildiği gibi gidilen yerin yol ve hava şartlarına göre ulaşım türü ve aracı da değişir. Ayrıca hız, güvenlik, ekonomiklik tercihimiz de ulaşım araıcı seçimimizi etkiler. Gideceğimiz yere hızlı ve güvenli ulaşmak istiyorsak uçağı, ekonomik yolculuk yapmak istiyorsak treni ve otobüsü tercih ederiz. Yolculuğa çıkacağımız günü iple çekiyorum. 31 Komisyon (Bu kitap için yazılmıştır.)
Çalışma Kitabı 41-43 NELER ÖĞRENDİK? Ulaşım türleri ve ulaşım türlerine ait araçlar nelerdir? Uçak, tren, gemi, otobüs araçlarını hız, güvenlik, ekonomiklik yönünden karşılaştırınız. BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? Karşınızda Uçan Tren, Maglev Uçan tren olabilir mi? Yoksa bu bir sihirbazlık işi mi? Öyle olduğunu düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Bu, olsa olsa mıknatısların işi! MAGLEV TRENİ Bir tren düşleyin. Kanatları yok ama bir uçak kadar hızlı gidiyor. Hızlı olduğu kadar sessiz de çalışıyor. Üstelik hava kirliliğine neden olabilecek karbondioksit, metan gibi gazlar da salmıyor. Yani doğa dostu. Ancak maglev adı verilen bu trenler Çin, Japonya gibi birkaç ülkede kullanılıyor. Örneğin, Şangay daki maglev treni yolcuları yalnızca 30 km lik bir 32
hat boyunca taşıyor. Otomobille yaklaşık 20 dakikada aşılan bu mesafeyi maglev treni 7 dakika 20 saniyede aşıyor! Maglev treninin nasıl çalıştığını anlamak için mıknatısların özelliklerini incelemek gerekir. Mıknatısların kuzey ve güney olmak üzere iki kutbu vardır. İki mıknatısın Kuzey ve Güney Kutuplarını yan yana getirin. Zıt kutuplar birbirini çeker. Peki benzer kutuplar; örneğin iki mıknatısın Kuzey Kutubu nu yan yana getirirseniz ne olur? Benzer kutuplar birbirini iter. Hatta iki mıknatısı, benzer kutupları birbirine bakacak şekilde üst üste koymaya çalışırsanız, üsttekinin havada durduğunu bile gözlemleyebilirsiniz. İşte, maglev trenlerinde de mıknatısların bu özelliklerinden yararlanılır. http://www.biltek.tubitak.gov.tr 33
NELER BİLİYORUZ? Trafikte işaret levhaları olmasaydı ne gibi zorluklar yaşanırdı? Zarar görmüş trafik işaret levhaları gördüğünüzde neler düşünüyorsunuz? TRAFİK İŞARET LEVHALARINI TANIYORUM Trafik güvenliği dersindeydik. Öğretmenimiz herkes grup oluşturup tahtaya yazdığım konulardan birini seçsin. dedi. Biz de Işıklı trafik işaret cihazı ve trafik işaret levhalarının anlamları ve bunları korumanın önemi başlıklı konuyu seçtik. Çalışmamızı hazırlarken çok şaşırdık. Çünkü trafik işaret levhalarının şeklinin de bir anlamı olduğunu öğrenmiştik. Kare şeklindeki levhalar bilgilendirici, yuvarlak şekilde olanlar yasakları hatırlatıcı, üçgen şeklinde olanlar uyarıcı levhalardı. Sunumumuzu görsellerle desteklemek için anlatacağımız trafik işaret levhasını kartona çizdik. Öğretmenimizin sınıfımıza gelmesiyle sunumumuz başladı. YAYA GEÇİDİ İŞARET LEVHASI Arkadaşlar, yaya geçidi işaret levhası taşıt yolundan yayaların güvenle karşıya geçmeleri için belirlenmiş alanın olduğunu gösterir. İlk geçiş hakkı yayanındır. Kare şeklinde olup bilgilendirici trafik işaret levhasıdır. MECBURİ YAYA YOLU İŞARET LEVHASI Arkadaşlar, bir yolun tamamının veya bir kısmının sadece yayaların kullanımına ayrılmış olduğunu, yolun bu kısmının taşıt trafiğine kapalı olduğunu gösterir. Yuvarlak şekilde olup yasakları hatırlatıcı trafik işaret levhasıdır. 34
YAYA GİREMEZ İŞARET LEVHASI Arkadaşlar, yaya giremez işaret levhasını gördüğümüzde yayaların bu yola girmelerinin kesinlikle yasak olduğunu aksi taktirde yayalar ve sürücüler açısından tehlike oluşturacağını anlamalıyız. Yuvarlak şekilde olup yasakları hatırlatıcı trafik işaret levhasıdır. OKUL GEÇİDİ İŞARET LEVHASI Arkadaşlar ben de size okul geçidi işaret levhasının anlamını anlatacağım. Okul çevresinde öğrencilerin karşıya güvenli geçmesini sağlamak amacıyla taşıt yolunda ayrılmış alanın olduğunu gösterir. Bu trafik işaret levhası sürücüyü daha yavaş ve dikkatli olma konusunda uyarır. Kare şeklinde olup bilgilendirici trafik işaret levhasıdır. BİSİKLET GİREMEZ İŞARET LEVHASI Arkadaşlar, bisiklet giremez işaret levhasını gördüğümüzde bisikletimizle bu yola girmemeliyiz. Hem kendimizin hem de sürücülerin hayatını tehlikeye atmamalıyız. Yuvarlak şekilde olup yasakları hatırlatıcı trafik işaret levhasıdır. 35
IŞIKLI TRAFİK İŞARET CİHAZI LEVHASI Işıklı trafik işaret cihazını gören sürücü ve yayalar yanan ışığın rengine göre hareket etmelidirler. Kırmızı dur, sarı hazırlan, yeşil geç anlamındadır. Yayalara sadece kırmızı ve yeşil ışık yanar. Üçgen şeklinde olup uyarıcı trafik işaret levhasıdır. KONTROLSÜZ DEMİR YOLU GEÇİDİ İŞARET LEVHASI Kontrolsüz demir yolu geçidi levhasını gören sürücüler bulundukları yerde kara yoluyla demir yolunun kesiştiğini, güvenliği sağlamak amacıyla herhangi bir bariyer olmadığını anlar ve hızlarını azaltırlar. Üçgen şeklinde olup uyarıcı trafik işaret levhasıdır. Arkadaşlar! Trafik işaret levhaları bizleri uyararak yasakları hatırlatır ve bilgilendirerek can ve mal güvenliğimizi korur. Ancak özellikle şehirler arası yolculuk yaparken sık sık zarar görmüş trafik işaret levhaları ve ışıklı trafik işaret cihazları görüyoruz. Zarar görmüş levhalar amacın yerine getiremez. Hem sürücünün hem de yayanın can güvenliği tehlikeye girer. Grubumuz sunumunu bitirince öğretmenimiz hazırladığımız trafik işaret levhalarını sınıf panosuna asmamızı isteyip özenli çalışmamız için bizi kutladı. 36
Çalışma Kitabı 45-47 NELER ÖĞRENDİK? Trafik işaret levhalarını tanımak bize ne gibi yararlar sağlar? Trafik levhalarının kötü kullanılıp zarar görmeleri, trafikte hangi tehlikelere neden olabilir ve bunun yurdumuz ekonomisine verdiği zararlar nelerdir? Tartışalım. BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? İlk üç renkli trafik işaretleri Amerika nın neredeyse bütün otomobil firmalarının üretim yaptığı Detroit (Ditroit) şehrinde 1919 yılında kullanılmaya başlandı. Ama yolun ortasına şerit sınırı olarak orta çizgilerin çekilmesini 1925 te Almanlar icat etti. Otomobil sanayisinin en çok geliştiği Almanya da daha fazlası da beklenirdi. Beklendiği gibi de oldu. 1926 da Berlin de ilk trafik işaretleri kullanılmaya başlandı. 1927 yılında yapılan düzenlemelerle de bu işaretlere bugünkü gibi kırmızı renkler hâkim oldu. Otomobil Uçar Gider, 2011 37
NELER BİLİYORUZ? Kara yolunda karşıdan karşıya geçmek için nereleri kullanıyorsunuz? KARA YOLUNDA KARŞIYA GEÇİŞ KURALLARI O gün öğretmenimiz ile semtimizdeki kütüphaneye gitmek üzere yola çıkacaktık. Öğretmenimiz okul bahçesinde sıra olmamızı ve trafik güvenliği dersinde öğrendiğimiz kara yolunda karşıya geçiş kurallarını hatırlayıp uygulamamızı istemişti. İlk önce okulun hemen önündeki yaya geçidini kullanarak karşı kaldırıma geçmiştik. Her gün okula gidip gelirken yürüdüğüm bu kaldırımlarda öğretmenim ve arkadaşlarımla birlikte de yürümek çok keyifliydi. Bir süre yürüdükten sonra geniş bir kavşağa geldik. O gün çok yoğun olan trafiği bir trafik polisi yönlendiriyordu. Ben tam Yeşil ışığın yanmasını beklemeliyiz. diye düşünürken öğretmenimiz: Çocuklar, trafik polisinin görev yaptığı yerlerde ışıklara değil trafik polisinin komutlarına uymalıyız, dedi. 38
Yaya geçidinde beklediğimizi gören trafik polisi, araçları durdurarak güvenli bir şekilde karşıya geçmemizi sağladı. Sınıfımızın en acelecisi Uğur sıkılmaya başlamıştı. Öğretmenim, kütüphaneye daha çok var mı? Daha çok yürüyecek miyiz? gibi sorular soruyordu. Öğretmenimiz: Çocuklar, semt kütüphanemiz bu trafik ışığını da geçtikten sonra karşıdaki tarihî binadır, dedi. Uğur arka sıralardaki yerinden fırlayıp öne doğru koşarak: Öğretmenim yeşil ışık sönmeden hemen geçelim. Öğretmenimiz: Çocuklar, burada olduğu gibi karşıya geçişlerin saniyelerle sınırlı olduğu bir yaya geçidinde, yeşil ışık çok önceden yanmış ise kısa süre sonra bu ışık kırmızı yanaca- 39
ğından bir sonraki yeşil ışıkta geçmeyi beklememiz daha güvenli olacaktır, dedi. Öğretmenimizin anlattıklarını uygulayarak yolun karşısına geçip kütüphane binasının bahçesine gelmiştik. Bina görevlisi bizleri kapıda karşılayıp binayı gezdirirken binanın tarihçesini anlattı ve kütüphaneden nasıl yararlanabileceğimizi söyledi. Öğretmenimiz, dönüşte farklı bir yolu kullanacağımızı söylemişti. Kısa bir süre yürüdükten sonra karşımıza trafiğin hızla aktığı büyük bir cadde ve üzerinde yayalar için yapılmış bir üst geçit çıkmıştı. Hep birlikte merdivenleri kullanarak üst geçitten caddenin karşısına güvenli bir şekilde geçtik. Öğretmenimiz: Çocuklar, gördüğünüz gibi biz yayalar üst geçitleri ya da alt geçitleri kullanarak yolun karşısına herhangi bir tehlike ile karşılaşmadan güvenli bir şekilde geçebiliriz, dedi. Yolculuğumuz boyunca kafama 40
takılan Acaba güvenli geçiş yerlerinin bulunmadığı durumlarda karşıya nasıl geçebiliriz? sorusunu öğretmenimize yönelttim. Öğretmenimiz: Çok güzel bir soru sordun Furkan, güvenli bir geçişin bulunmadığı yerlerde, yayaların önce durmaları, daha sonra yola bakıp trafiğin sesini dinlemeleri ve güvenli olduğuna karar verdikten sonra karşıya geçmeleri gerekir. Aynı zamanda bunu Dur, Bak ve Dinle, Karar Ver, Geç komutlarıylada anlatabiliriz, dedi. Yürüdüğümüz kaldırımın kenarına park eden birçok araç öğretmenimizin dikkatini çekmişti. Öğretmenimiz: Çocuklar, böyle bir durumda duran araçların arasından, önünden ya da arkasından karşıya aniden geçersek hızla gelen araçlar bizi göremeyebilir ve tehlikeli durumlar ortaya çıkabilir, dedi. Oya söz alarak: Öğretmenim, karşıya geçişlerde araçların durma mesafesini de dikkate almalıyız, değil mi? 41