İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER... VII 1 KLASİK DIŞ TİCARET TEORİSİ 1.GİRİŞ... 1 2.DIŞ TİCARETİN NEDENLERİ... 4 a)arz-talep Dengesizlikleri... 5 b)mal Farklılıkları... 7 c)fiyat Farklılıkları... 7 d)tüketici Zevkleri ve Tercihleri... 8 3.MERKANTİLİSTLER VE DIŞ TİCARET... 8 4.FİZYOKRATLAR VE DIŞ TİCARET... 10 5.KLASİK DIŞ TİCARET TEORİLERİ... 11 a)klasik Dış Ticaret Teorilerinin Standart Varsayımları... 12 b)mutlak Üstünlükler Teorisi... 14 c)ricardo'nunkarşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi... 17
X ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK 2 TEKLİF EĞRİLERİ ANALİZİ 1.KARŞILIKLI TALEP KANUNU... 27 2.TEKLİF EĞRİLERİ... 24 3.TEKLİF EĞRİLERİNİN GEOMETRİK OLARAK GÖSTERİLMESİ... 26 a)yatay Eksendeki Malı İhraç Eden Ülkenin Teklif Eğrisi... 26 b)dikey Eksendeki Malı İhraç Eden Ülkenin Teklif Eğrisi... 27 4.DIŞ TİCARET DENGESİ VE DIŞ TİCARET HADLERİNİN OLUŞUMU... 29 5.DIŞ TİCARET DENGESİNİN DEĞİŞMESİ... 30 a)yatay Eksendeki Malı İhraç Eden Ülkenin Teklifinin Artması... 31 b)yatay Eksendeki Malı İhraç Eden Ülkenin Teklifinin Azalması... 33 6.BÜYÜK BİR ÜLKE İLE KÜÇÜK BİR ÜLKENİN DIŞ TİCARET DENGESİ... 35 7.TİCARET FARKSIZLIK EĞRİLERİ... 40 8.PARASAL DIŞ TİCARET HADLERİ... 42 a)mal Dış Ticaret Hadleri... 43 b)gelir Dış Ticaret Hadleri... 43 c)faktör Dış Ticaret Hadleri... 44 9.PARASAL DIŞ TİCARET HACMİ... 44 3 FIRSAT MALİYETLERİ 1.KITLIK KANUNU... 51 2.FIRSAT MALİYETLERİ... 52 a)tüketim Kararlarında Fırsat Maliyeti... 53 b)devletin Kararlarında Fırsat Maliyeti... 53 c)üretim Kararlarında Fırsat Maliyeti... 54 3.MALİYET ŞARTLARI VE DÖNÜŞÜM EĞRİLERİ... 55 a)artan Fırsat Maliyeti Şartlarında Dönüşüm Eğrisi... 55 b)sabit Fırsat Maliyeti Şartlarında Dönüşüm Eğrisi... 58 c)azalan Fırsat Maliyeti Şartlarında Dönüşüm Eğrisi... 60 d)değişken Fırsat Maliyeti Şartlarında Dönüşüm Eğrisi... 62
İÇİNDEKİLER XI 4.DÖNÜŞÜM EĞRİLERİ İLE EKONOMİK BÜYÜMENİN GÖSTERİLMESİ... 63 5.DÖNÜŞÜM EĞRİSİ İLE KAYNAK YAPISININ GÖSTERİLMESİ... 64 6.DÖNÜŞÜM EĞRİSİ İLE ZEVK VE TERCİHLERİN GÖSTERİLMESİ... 65 7.FIRSAT MALİYETLERİNİN DIŞ TİCARETE UYGULANMASI... 66 4 FARKSIZLIK EĞRİLERİ ANALİZİ 1.TOPLUMSAL FARKSIZLIK EĞRİLERİ... 71 2.KAPALI EKONOMİ DENGESİ... 73 3.AÇIK EKONOMİ DENGESİ... 76 a)sabit Fırsat Maliyeti Şartlarında Denge... 73 b)artan Fırsat Maliyeti Şartlarında Denge... 79 c)azalan Fırsat Maliyeti Şartlarında Denge... 84 4.DIŞ TİCARET KAZANÇLARININ ANALİZİ... 86 5.ARZ YAPILARI AYNI TALEP YAPILARI FARKLI İKİ ÜLKENİN DIŞ TİCARETİ... 89 6.ARZ YAPILARI FARKLI TALEP YAPILARI AYNI İKİ ÜLKENİN DIŞ TİCARETİ... 92 7.TALEPTEKİ DEĞİŞMENİN DIŞ TİCARET HACMİNE ETKİSİ... 94 8.DIŞ TİCARET HADLERİNDEKİ DEĞİŞMENİN REFAH SEVİYESİNE ETKİSİ... 95 9.YOKSULLAŞTIRAN BÜYÜME... 97 10.KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜKLERİN TERSİNE DÖNMESİ... 99 5 HECKSCHER-OHLIN TEORİSİ 1.ÜLKELERİN FAKTÖR ZENGİNLİĞİ... 104 a)faktör Miktarı Tanımı... 106 b)faktör Fiyatı Tanımı... 106 c)faktör Kullanımı Tanımı... 107 2.MALLARIN FAKTÖR YOĞUNLUĞU... 107 3.HECKSCHER-OHLIN FAKTÖR ZENGİNLİĞİ TEORİSİ... 109 4.FAKTÖR FİYATLARININ EŞİTLİĞİ TEORİSİ... 111 5.STOLPER-SAMUELSON GELİR DAĞILIMI TEORİSİ... 115
XII ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK 6.RYBCZYNSKI TEORİSİ... 117 a)dönüşüm Eğrileriyle Geometrik Açıklama... 118 b)faktör Kısıtı Doğrularıyla Geometrik Açıklama... 121 7.HECKSCHER-OHLIN TEORİSİNİN EKSİKLERİ... 124 8.HECKSCHER-OHLIN TEORİSİNİN TEST EDİLMESİ... 128 a)leontieff Testi... 128 b)tatemoto ve Ichimura Testi... 129 c)bharadwaj Testi... 130 d)stolper ve Roskamp Testi... 130 e)baldwin Testi... 130 f)hong Testi... 131 g)wahl Testi... 131 6 YENİ DIŞ TİCARET TEORİLERİ 1.VARLIK TEORİSİ... 134 2.KANAL TEORİSİ... 134 3.TEKNOLOJİK AÇIK TEORİSİ... 135 4.MALLARIN HAYAT SEYRİ TEORİSİ... 136 a)yenilik Aşaması... 137 b)gelişme Aşaması... 138 c)olgunlaşma Aşaması... 139 d)gerileme Aşaması... 140 e)yok Olma Aşaması... 140 5.YETİŞKİN İŞGÜCÜ TEORİSİ... 141 6.GELİR VE TERCİHLERDE BENZERLİK TEORİSİ... 141 7.ÖLÇEK EKONOMİLERİ TEORİSİ... 143 8.MONOPOLLÜ REKABET TEORİSİ... 145
İÇİNDEKİLER XIII 7 DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME 1.ÜRETİM FAKTÖRÜ MİKTARINDA NÖTR DEĞİŞMELER... 155 2.DIŞ TİCARETİ ARTIRICI FAKTÖR DEĞİŞMELERİ... 159 a)küçük Ülkede Dış Ticareti Artırıcı Yönlü Büyüme... 159 b)büyük Ülkede Dış Ticareti Artırıcı Yönlü Büyüme... 164 3.DIŞ TİCARETİ SÜPER ARTIRICI FAKTÖR DEĞİŞMELERİ... 166 4.DIŞ TİCARETİ AZALTICI FAKTÖR DEĞİŞMELERİ... 168 5.DIŞ TİCARETİ SÜPER AZALTICI FAKTÖR DEĞİŞMELERİ... 169 6.TEKNOLOJİK DEĞİŞME... 171 7.TEKNOLOJİK DEĞİŞME TÜRLERİ... 173 a)nötr Teknolojik Değişme... 173 b)sermaye Yoğun Teknolojik Değişme... 175 c)emek Yoğun Teknolojik Değişme... 176 8.TEKNOLOJİK DEĞİŞMENİN DIŞ TİCARETE ETKİLERİ... 177 a)ekonominin Genelinde Nötr Teknolojik Değişme... 177 b)ekonominin Genelinde Sermaye Yoğun Teknolojik Değişme... 178 c)ekonominin Genelinde Emek Yoğun Teknolojik Değişme... 180 d)bir Sektörde Nötr Teknolojik Değişme... 182 9.EKONOMİK BÜYMENİN DIŞ TİCARETE ETKİLERİNİN TOPLU GÖSTERİLİŞİ... 185 8 DIŞ TİCARET POLİTİKASI VE KORUMACILIK 1.DIŞ TİCARET POLİTİKASININ AMAÇLARI... 188 a)dış Rekabetten Korunma... 188 b)dış Ödeme Dengesizliklerini Düzeltme... 189 c)ekonomik Büyüme ve Kalkınma... 189 d)iç Piyasada Monopollerin Kırılması... 190 e)tam İstihdamın Sağlanması... 191 f)enflasyonun Önlenmesi... 191 g)gelir Dağılımının Değiştirilmesi... 191 h)ekonomik Küreselleşme... 192
XIV ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK ı)gelir Sağlama... 192 i)dış Piyasalarda Avantajlı Duruma Geçme... 192 j)otarşi... 192 k)sağlık ve Sosyal Nedenler... 193 l)siyasi ve Askeri Nedenler... 193 2.DIŞ TİCARET POLİTİKASININ ARAÇLARI... 193 3.KORUMACILIĞI SAVUNAN GÖRÜŞLER... 194 a)genç Endüstriler Tezi... 194 b)sanayi Politikası Tezi... 197 c)stratejik Ticaret Politikası Tezi... 199 d)haksız Rekabete Karşı Korunma Tezi... 205 e)milli Savunma Tezi... 206 f)dış Açıkları Azaltma Tezi... 206 g)istihdamı Artırma Tezi... 207 h)dış Ticaret Hadlerini İyileştirme ve Refahı Artırma Tezi... 207 ı)üretim Maliyetlerinin Eşitlenmesi Tezi... 208 9 İTHALATA KONULAN GÜMRÜK TARİFELERİ 1.GÜMRÜK TARİFELERİNİN TANIMI... 209 2.GÜMRÜK TARİFELERİNİN AMAÇLARI... 210 a)devlet Hazinesine Gelir Sağlama... 210 b)milli Ekonomiyi Dış Rekabete Karşı Koruma... 210 3.GÜMRÜK TARİFELERİNİN ÇEŞİTLERİ... 211 a)spesifik Gümrük Tarifeleri... 211 b)ad-valorem Gümrük Tarifeleri... 211 c)karma Gümrük Tarifeleri... 212 4.GÜMRÜK TARİFELERİNİN MİKRO EKONOMİK ETKİLERİ... 212 a)üretim Kaybı... 212 b)tüketim Kaybı... 213 c)hazineye Gelir Etkisi... 213 d)bölüşüm Etkisi... 213 e)dış Ticaret Hacmi Etkisi... 214
İÇİNDEKİLER XV f)tüketici Rantı Etkisi... 216 g)üretici Rantına Etkiler... 218 h)gümrük Tarifelerinin Mikro Ekonomik Etkilerine Sayısal Örnek... 219 5.YASAKLAYICI TARİFE... 222 6.GÜMRÜK TARİFELERİNİN BÜYÜK BİR ÜLKENİN DIŞ TİCARET HADDİNE ETKİSİ. 223 7.GÜMRÜK TARİFELERİNİN KÜÇÜK BİR ÜLKENİN DIŞ TİCARET HADDİNE ETKİSİ. 225 8.GÜMRÜK TARİFE SAVAŞLARI... 227 9.GÜMRÜK TARİFELERİNİN KÜÇÜK BİR ÜLKENİN REFAH SEVİYESİNE ETKİSİ... 229 10.GÜMRÜK TARİFELERİNİN BÜYÜK BİR ÜLKENİN REFAH SEVİYESİNE ETKİSİ... 230 a)talep Esnekliğinin Birden Büyük Olması... 230 b)talep Esnekliğinin Birden Küçük Olması... 231 c)talep Esnekliğinin Bire Eşit Olması... 232 11.EN UYGUN GÜMRÜK TARİFESİ... 234 12.GÜMRÜK TARİFELERİNİN YANSIMASI... 235 13.NOMİNAL VE ETKİN GÜMRÜK TARİFESİ... 237 14.GÜMRÜK TARİFELERİNİN MAKRO EKONOMİK ETKİLERİ... 240 a)ödemeler Bilançosu Üzerine Etkiler... 240 b)döviz Tasarrufu Üzerine Etkiler... 241 c)yurtiçi Üretim Üzerine Etkiler... 242 d)fiyatlar ve Piyasa Üzerine Etkiler... 242 e)istihdam Düzeyine Etkiler... 242 f)dış Ticaret Hadleri Üzerine Etkiler... 243 g)milli Gelir Üzerine Etkiler... 243 h)gelir Dağılımı Üzerine Etkiler... 243 i)bütçe Gelirleri Üzerine Etkiler... 244 10 MİKTAR KISITLAMALARI 1.İTHALAT KOTALARI... 245 a)ithalat Kotalarının Tanımı... 245 b)ithalat Kotalarının Türleri... 245 c)kotaların Mikro Ekonomik Etkileri... 246 d)kotaların Mikro Ekonomik Etkilerine Sayısal Örnek... 249
XVI ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK e)kotaların Dış Ticaret Hadlerine Etkisi... 250 f)gümrük Tarifeleri ile Kotaların Karşılaştırılması... 252 2.İTHALAT YASAKLARI... 254 3.İHRACAT KOTALARI... 258 a)ihracatçı Ülkenin Kendi İsteğiyle İhracata Kota Konulması... 258 b)gönüllü İhracat Kotaları... 261 4.KAMBİYO KONTROLÜ... 263 11 TARİFE BENZERİ ARAÇLAR 1.İTHALAT TEMİNATLARI... 265 2.ÇOKLU KUR UYGULAMALARI... 266 3.FARK GİDERİCİ VERGİLER... 266 4.SÜBVANSİYONLAR... 267 a)yurtiçi Üreticilere Verilen Sübvansiyonlar... 267 b)ihracat Sübvansiyonları... 269 5.İHRACAT VERGİLERİ... 270 6.DAMPING... 273 a)bir Defa Yapılan Damping... 273 b)yıkıcı Damping... 273 c)sürekli Damping... 273 7.GÖRÜNMEZ ENGELLER... 276 8.YURTİÇİ KATKI ZORUNLULUĞU... 279 9.DOLAYLI VERGİLER... 280 10.TARİFE KOTALARI... 281 11.MEVSİMLİK GÜMRÜK VERGİLERİ... 281 12. ÇEŞİTLİ İTHALAT VERGİLERİ VE FONLARI... 281
İÇİNDEKİLER XVII 12 İHRACATIN TEŞVİKLERİ 1.GENEL OLARAK İHRACAT TEŞVİKLERİ... 283 a)gümrük Tarifeleri... 284 b)ihracatta Prim Sistemi... 284 c)ihracatta Vergi İadesi ve Vergi İndirimi... 285 d)girdi Teşvikleri... 286 e)devlet Yardımları... 286 2.TÜRKİYE'DE İHRACATA VERİLEN DEVLET YARDIMLARI... 286 a)araştırma Geliştirme Yardımları... 287 b)çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi... 288 c)pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği... 288 d)yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Desteği... 288 e)yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılma Desteği... 288 f)uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi... 288 g)istihdam Desteği... 289 h)eğitim ve Danışmanlık Desteği... 289 i)ürünlerin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY 'nin Yerleştirilmesi Faaliyetleri Desteği... 289 13 KARŞILIKLI TİCARET SİSTEMLERİ 1.GELENEKSEL SİSTEMLER... 293 a)takas... 293 b)kliring... 294 c)karşılıklı Satın Alma (Bağlı İşlem)... 295 d)aktarma Ticareti (Switch)... 296 e)değiş Tokuş (Swap)... 296 f)geri Satın Alma (Buy-Back)... 297 g)dengeleme Anlaşmaları (Offset)... 297 h)satın Al-Sat (Buy-Sell)... 298
XVIII ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK 1.YENİ SİSTEMLER... 299 a)fason İmalat... 299 b)yap-işlet-devret(yid)... 299 c)leasing... 302 d)factoring... 305 e)forfaiting... 308 f)barter... 310 14 ULUSLARARASI PARA SİSTEMLERİ 1.ULUSLARARASI PARA SİSTEMİ... 316 a) Çift Metal Standardı (1870 Öncesi)... 317 b) Altın Standardı (1870-1914)... 318 c) Buhran Dönemi (1914-1944)... 323 d) Bretton Woods Sistemi (1945-1973)... 326 2.GÜNÜMÜZ PARA SİSTEMİ UYGULAMALARI... 330 3.ULUSLARARASI PARASAL SİSTEMDE REFORM ÖNERİLERİ... 333 a) Dünya Merkez Bankası ve Dünya Parası... 333 b) Altın Standardına Geri Dönülmesi Önerisi... 337 c) Adım Adım (Piecemeal) Değişim Önerisi... 338 d) Bölgesel Entegrasyon... 339 15 ULUSLARARASI PARA FONU 1.IMF'NİN KURULUŞU... 341 2.IMF'NİN AMAÇLARI... 342 3.IMF'NİN YÖNETİMİ VE ÖRGÜT YAPISI... 345 a) Guvernörler Kurulu... 345 b) İcra Direktörleri (Yönetim) Kurulu... 347 c) Genel Direktörlük... 347
İÇİNDEKİLER XIX 4.IMF'NİN KOTALARI... 348 5.IMF'NIN KAYNAKLARI... 351 a) Kotalar... 351 b) Borçlanmalar... 352 c) Diğer Kaynaklar... 354 d) Swap Anlaşmaları... 355 6.IMF'NİN KAYNAKLARINDAN YARARLANMA... 355 a) Normal Mali İmkanlar... 359 b) Özel İmkanlar... 363 c) Az Gelişmiş Ülkeler İçin Uygulanan Kolaylıklar... 364 d) Geçici İmkanlar... 365 e) Acil Yardım... 366 7.ÖZEL ÇEKME HAKLARI (SDR)... 366 a) SDR'nin Yaratılması... 367 b) SDR'nin Değeri... 368 c) SDR'nin Faizi... 369 8.IMF'NİN GÖZETİMLERİ... 369 a) Ülke Bazlı Gözetim (İki Yanlı Gözetim)... 369 b) Global Gözetim (Çok Taraflı Gözetim)... 370 c) Bölgesel Gözetim... 370 9.IMF'NİN TEKNİK YARDIMLARI... 370 16 DÖVİZ PİYASASI 1.DÖVİZ VE DÖVİZ PİYASASININ TANIMI... 373 2.DÖVİZ PİYASASININ ÖZELLİKLERİ... 373 a) Küresel Piyasa Olması... 374 b) Sürekli Açık Piyasa Olması... 374 c) Organizasyonsuz Piyasa Olması... 375 d) İktisadi Birimler ve Rollerinin Farklı Olması... 376 e)spot ve Vadeli Teslim İşlemlerinin Olması... 378 f)tüketim Konusunda Farklılıklar Olması... 379
XX ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK 3.DÖVİZ PİYASASININ ÇEŞİTLERİ... 379 4.DÖVİZ PİYASASININ FONKSİYONLARI... 379 5.DÖVİZ KURUNUN AÇIKLANMASI... 381 6.DÖVİZ KURU ÇEŞİTLERİ... 383 a) Efektif Döviz Kurları... 383 b) Vadeli (Forward) Döviz Kurları... 384 c) Resmi Döviz Kurları... 384 d) Çapraz Döviz Kurları... 385 e) Nominal Döviz Kurları... 386 f) Spot Döviz Kurları... 386 g) Reel Döviz Kurları... 386 h) Karaborsa Döviz Kurları... 387 7.BANKALAR VE DÖVİZ PİYASASI... 387 a) Perakende Döviz İşlemleri... 388 b) Toptan Döviz İşlemleri... 388 c) Bankalar ve Dış Ticarete İlişkin Döviz İşlemleri... 390 8.DÖVİZ PİYASASINDA VADELİ İŞLEMLER... 392 a)forward Piyasası... 392 b)future Piyasası... 395 c)opsiyon Piyasası... 399 d)swap Piyasası... 400 11.DÖVİZ ARBİTRAJI... 403 a) Yer Arbitrajı... 404 b) Düzensiz Çapraz Kur Arbitrajı... 405 12.DÖVİZ SPEKÜLASYONU... 406 13.HEDGING... 409 14.KONVERTİBİLİTE... 412
İÇİNDEKİLER XXI 17 DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ 1.SERBEST KUR SİSTEMİ... 415 a) Döviz Talebi... 416 b) Döviz Arzı... 417 c) Döviz Piyasasında Denge ve Döviz Kuru... 418 d) Serbest Kur Sisteminin Yararları... 420 e) Serbest Kur Sisteminin Sakıncaları... 422 2.SABİT KUR SİSTEMİ... 423 3.ALTIN PARA SİSTEMİ... 424 4.AYARLANABİLİR SABİT KUR SİSTEMİ... 428 5.GENİŞ MARJLI PARİTELER KUR SİSTEMİ... 432 6.AYARLANABİLİR İSTİKRARLI KUR SİSTEMİ... 433 7.GÖZETİMLİ DALGALANAN KUR SİSTEMİ... 433 8.YÖNLENDİRİLMİŞ SABİT PARİTELER KUR SİSTEMİ... 434 9.PARA KURULU... 435 18 DÖVİZ KURU TEORİLERİ 1.FAİZ ARBİTRAJI TEORİSİ... 438 2.SATINALMA GÜCÜ PARİTESİ TEORİSİ... 442 a)mutlak Satınalma Gücü Paritesi... 442 b)nispi Satınalma Gücü Paritesi... 443 3.MONETERİST TEORİLER... 444 4.PORTFÖY TERCİHİ TEORİLERİ... 448 5.DIŞ TİCARET DENGESİNE DAYALI TEORİLER... 450 6.DÖVİZ KURLARININ AŞIRI TEPKİSİ TEORİSİ... 451 7.SPEKÜLATİF KABARCIKLAR TEORİSİ... 452
XXII ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK 19 ÖDEMELER BİLANÇOSU 1.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN TANIMI... 455 2.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ÖNEMİ... 456 3.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ÖZELLİKLERİ... 458 a) İşlem Süresi... 458 b) Ülkede Yerleşik Olma... 458 c) Ekonomik İşlemler... 459 d) Hesapların Çalışma Şekli... 460 e) Otonom ve Denkleştirici Hesaplar... 462 f) Hesap Birimi... 464 g) Akım Kavramı... 464 h) Bilgi Kaynakları... 464 4.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN HESAPLARI... 466 A) Cari İşlemler Hesabı... 466 a) Dış Ticaret Dengesi Hesabı... 468 b) Hizmetler Dengesi Hesabı... 470 c) Gelir Dengesi Hesabı... 474 d) Cari (Karşılıksız) Transferler Hesabı... 475 B) Sermaye ve Finans Hesapları... 477 C) Net Hata ve Noksan Hesabı... 488 5.ÖDEMELER BİLANÇOSUNDAKİ DENGELER... 490 a)temel Denge... 490 b)likidite Dengesi... 490 c)resmi Rezervler Dengesi... 491 6.ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU... 491
İÇİNDEKİLER XXIII 20 ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN DENKLEŞMESİ 1.ÖDEMELER BİLANÇOSU DENGESİZLİKLERİNİN NEDENLERİ... 493 a)yapısal Nedenler... 493 b)iktisadi Dalgalanmalar... 494 c)arızi Nedenler... 495 d)istikrar Bozucu Spekülasyon... 495 2.ÖDEMELER BİLANÇOSU AÇIKLARINI ÖNLEMEYE YÖNELİK POLİTİKALAR... 495 a) Açıkları Finanse Etmek... 495 b) Açıkları Baskı Altına Almak... 495 c) Açıkları Tedavi Etmek... 496 3.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN DENKLEŞMESİ... 496 4.SERBEST KUR SİSTEMİ... 496 5.ALTIN PARA SİSTEMİ... 498 6.FAİZ DEĞİŞMELERİ... 500 7.GELİR DEĞİŞMELERİ... 503 8.DIŞ TİCARET POLİTİKASI... 506 9.PARA POLİTİKASI... 509 10.MALİYE POLİTİKASI... 512 11.PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ AYNI ANDA UYGULANMASI... 515 12.DÖVİZ KURU POLİTİKASI... 517 21 KÜRESELLEŞME VE DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ 1.DTÖ NÜN DOĞUŞU... 527 2.DTÖ İLE GETİRİLEN YENİLİKLER... 527 3.DTÖ YE ÜYELİK VE DTÖ NÜN ÜYELERİ... 528 4.DTÖ NÜN AMAÇLARI... 528 5.DTÖ NÜN GÖREVLERİ... 530 6.DTÖ NÜN HUKUKİ YAPISI... 531
XXIV ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK 7.DTÖ NÜN ORGANLARI... 531 a) Bakanlar Konferansı... 531 b) Genel Konsey... 532 c) Diğer Organlar... 533 d) Genel Konseye Bağlı Organlar... 535 e) Çoklu Ticaret Anlaşmaları Komite ve Konseyleri... 535 f) Genel Direktör... 536 8.DTÖ NÜN KARAR ALMA MEKANİZMASI... 536 9.DTÖ NÜN TEMEL İLKELERİ... 537 a) En Çok Kayrılan Ülke İlkesi... 537 b) Piyasa Mekanizmasına Bağlılık İlkesi... 537 c) Ticaret Savaşına Karşı Çıkma İlkesi... 538 d) Ticaret Kısıtlamalarının Giderek Azaltılması İlkesi... 538 10.DTÖ NÜN TEMEL İLKELERİNDEN İSTİSNALAR... 538 a) Bölgesel İktisadi Birleşmeler... 538 b) Dış Ödeme Zorlukları İçinde Bulunan Ülkeler... 539 c) Gönüllü İhracat Kısıtlamaları... 540 d) Sınır-Kıyı Ticareti... 540 11.DTÖ NÜN ÇOK TARAFLI TİCARET GÖRÜŞMELERİ... 541 a) Cenevre 1947 Görüşmeleri... 541 b) Annecy 1949 Görüşmeleri... 541 c) Torquay 1950-1951 Görüşmeleri... 541 d) Cenevre 1955-1956 Görüşmeleri... 541 e) Dillon 1961-1962 Görüşmeleri... 541 f) Kennedy 1964-1967 Görüşmeleri... 542 g) Tokyo 1973-1979 Görüşmeleri... 543 h) Uruguay 1986-1994 Görüşmeleri... 544 12.DTÖ VE HİZMET TİCARETİ... 544 13.DTÖ VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI... 546 14.DTÖ VE ANLAŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ... 548 15.DTÖ VE TİCARET POLİTİKALARINI GÖZDEN GEÇİRME MEKANİZMASI... 548 16.DTÖ VE TARİFE DIŞI KISITLAMALAR... 549 17.DTÖ VE İTHALAT KOTALARI... 550 18.DTÖ VE İHRACATIN KONTROLÜ... 550
İÇİNDEKİLER XXV 19.DTÖ VE GÖRÜNMEYEN ENGELLER... 551 20.DTÖ VE FİYAT DENETİMLERİ... 551 21.DTÖ VE GÖZETLEME-İZLEME ÖNLEMLERİ... 552 22.DTÖ VE İTHALATTA LİSANS UYGULAMALARI... 552 23.DTÖ VE DAMPING... 553 24.DTÖ VE SÜBVANSİYONLAR... 555 a) İhracat Sübvansiyonları... 556 b)yasaklanmış Sübvansiyonlar... 556 c) Karşı Önlem Alınabilir Sübvansiyonlar... 557 d) Karşı Önlem Alınmayan Sübvansiyonlar... 558 25.DTÖ VE TEKSTİL-HAZIR GİYİM SEKTÖRÜ... 559 26.DTÖ VE TARIM SEKTÖRÜ... 560 27.DTÖ VE SANAYİ SEKTÖRÜ... 561 28.DTÖ VE DEVLET YARDIMLARI... 561 29.DTÖ VE KORUMA ÖNLEMLERİ... 562 30.DTÖ VE TEKNİK ENGELLER... 562 31.DTÖ VE KAMU İHALELERİ İLE KAMUNUN SATINALMA POLİTİKALARI... 563 32.DTÖ VE GATT KURALLARININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ... 563 33.DTÖ VE TİCARETLE BAĞLANTILI YATIRIM ÖNLEMLERİ(TRIMs)... 563 34.DTÖ VE DIŞ TİCARETE ETKİSİ... 564 22 EKONOMİK ENTEGRASYON 1.EKONOMİK ENTEGRASYONLARIN TANIMI... 565 2.EKONOMİK ENTEGRASYON ŞEKİLLERİ... 566 a) Ekonomik İşbirliği Anlaşması... 566 b) Serbest Ticaret Bölgesi... 567 c) Gümrük Birliği... 567 d) Ortak Pazar... 568 e) Ekonomik Birlik... 568
XXVI ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK 3.EKONOMİK ENTEGRASYONLARIN STATİK REFAH ETKİLERİ... 569 a) Ticaret Yaratılması... 570 b) Ticaret Saptırılması... 575 c)ticaret Yaratılması ve Ticaret Saptırılmasının Birlikte İncelenmesi... 577 d) Üretim Etkileri... 580 e) Tüketim Etkileri... 585 f) Ticaret Hadleri Üzerindeki Etkileri... 587 4.EKONOMİK ENTEGRASYONLARIN DİNAMİK REFAH ETKİLERİ... 591 a) Entegrasyonlar ve Ölçek Ekonomileri... 591 -İçsel Ölçek Ekonomileri... 591 -Dışsal Ölçek Ekonomileri... 593 b) Entegrasyonlar ve Rekabet Düzeyi... 593 c) Entegrasyonlar ve Talep Yönünden Kısır Döngünün Kırılması... 594 d) Entegrasyonlar ve Yurtiçi Tasarruflar... 595 e) Entegrasyonlar ve Sermaye Malları İthali... 597 f) Entegrasyonlar ve Yabancı Sermaye... 597 g) Entegrasyonlar ve Sermaye Birikimi... 598 h) Entegrasyonlar ve Sermaye Mallarının Kullanımında Etkinlik... 598 i) Entegrasyonlar ve Arz Yönünden Kısır Döngünün Kırılması... 599 j) Entegrasyonlar ve Belirsizliğin Azalması... 599 k) Entegrasyonlar ve Verimlilik... 600 l) Entegrasyonlar ve İstihdam Düzeyi... 600 m) Entegrasyonlar ve Ekonomik Kalkınma... 601 5.EKONOMİK ENTEGRASYONLAR VE İKİNCİ EN İYİ TEORİSİ... 602 6.EKONOMİK ENTEGRASYONLAR VE KUTUPLAŞMA TEORİSİ... 603 7.EKONOMİK ENTEGRASYONLARIN BAŞARI ŞARTLARI... 604
İÇİNDEKİLER XXVII 23 DIŞA AÇIK MAKRO İKTİSAT POLİTİKASI 1.İÇ DENGE VE IS-LM EĞRİLERİ... 607 A. Mal Piyasası ve IS Eğrisi... 608 B. Para Piyasası ve LM Eğrisi... 611 C. IS-LM Modelinde Ekonominin Dengesi... 613 D. IS-LM Modeli ve İstihdam Dengesi... 615 a)is-lm Modeli ve Tam İstihdam Dengesi... 615 b)is-lm Modeli Eksik İstihdam Dengesi... 616 c)is-lm Modeli ve Aşırı İstihdam Dengesi... 616 2.DIŞ DENGE VE ÖDEMELER BİLANÇOSU DOĞRUSU... 618 3.KISA VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ... 620 A.Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Serbest Olması... 620 B.Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Yasak Olması... 621 C. Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerine Kısıtlamaların Konulması... 622 4.AÇIK EKONOMİDE GENEL DENGE... 624 5.DIŞA AÇIK EKONOMİDE DENGESİZLİK DURUMLARI... 627 6.DIŞA AÇIK EKONOMİDE DENGE POLİTİKALARI... 631 A.Para Politikası... 631 B.Maliye Politikası... 635 7.SABİT KUR SİSTEMİNDE DENGE POLİTİKALARI... 638 A. Sabit Kur Sisteminde Para Politikası... 638 B. Sabit Kur Sisteminde Maliye Politikası... 643 a) Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Yasak Olması Durumu... 643 b) Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Kısıtlı Olması Durumu... 646 c) Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Serbest Olması Durumu... 649 8.SERBEST KUR SİSTEMİNDE DENGE POLİTİKALARI... 651 A. Serbest Kur Sisteminde Para Politikası... 652 B. Serbest Kur Sisteminde Maliye Politikası... 658 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 663
XXVIII ULUSLARARASI İKTİSAT Prof.Dr.Kenan ÇELİK