MTA Dergisi 112,27-40, 1991 ÖDEMİŞ ASMASİFİNDEKİ (MENDERES MASİFİ) OLASILI PAN-AFRİKAN META VOLKANİTLERİ Osman CANDAN* ve Nejat KUN* Öz. _ Batı Anadolu'da yer alan Menderes masifi, yaşlı kristalin kayaçlardan oluşmakladır. Bu masifin son ana metaorfizması Üst Paleo sen-üst Eosende gerçekleşmiştir, Menderes masifinde yer alan inceleme alanında gözlenen kaya birimleri alttan üste doğru temel gnays kompleksi, mavi gözlü gnays, leptit (metavolkanit), şist ve mermer olarak.saplanmıştır. Bu metamorfik birimler post-metamorfik asidik ve bazik plutonlarla kesilmiş ve genç volkanitler tarafından örtülmüştür. Gnays ve şist birimleri arasında yer alan leptitler dasil ve riyolit bileşimindeki volkanitlerin metamorfik eşlenikleridir. Ada yayı türü olan bu kayaçlar kalkalkalin karakterdedir. Yaş, jeolojik konum ve kimyasal bileşim özellikleri yönünden Menderes masifinin Ödemiş asmasıfinde yüzlek veren bu meta volkanitler Pan-Afrikan orojenezinin son fazlarına.ait olan ve Kuzeydoğu Afrika ve Arap yarımadasında geniş yayılım gösteren ada yayı karakterlerin dek i volkanitlerle deneştirilebilir. GİRİŞ Menderes masifi Batı Anadolu'da geniş alanlarda yüzlek veren yaşlı, kristalin kayaçlardan oluşmakladır. Bölgedeki önceki çalışmalar Phillippson (1911) tarafından başlatılmış ve günümüze değin çeşitli araştırıcılar tarafından sürdürülmüştür. Menderes masifinde gnays, şist ve fillit gibi kayaçlardan farklı bazı kaya türlerinin varlığı ilk defa Schuiling (1962) tarafından saplanılmıştır. Kun (1983) tarafından Menderes masifinin Çine asması finde yüzlek veren bu kayaçların yaşlı volkanitlerden türediği ortaya konulmuş ve isveç'teki hu tür kayaç örneklerinin kimyasal bileşimleriyle olan benzerliklerine dayanılarak aynı araştırıcı tarafından leptit olarak adlandırılmıştır. Sun yıllarda, Arap yarımadası ve Kuzeydoğu Afrika'da yüzlek veren Pan-Afrikan orojenine ait volkanitlerle Menderes masifinde geniş yayılım gösteren metavolkanitler (leptitler) arasındaki kökensel ilişkiden sıkça söz edilmekledir. Bu çalışmada. Menderes masifinin ödemiş asmasıfinde gözlenen leptitlerin kökeni ve jeotektonik konumu problemlerine yaklaşımda bulunulmaya çalışılmıştır. LİTOSTRATİGRAFİ Çalışma alanı Batı Anadolu'da yüzlek veren Menderes masifinin ödemiş asması finde yer almaktadır (Şek. l A,B). Bölgenin genelleştirilmiş sütun kesiti şu şekilde verilebilir: istifinin en alt düzeyini migmatitik, bandlı. granitik ve gözlü gnays türlerim içeren temel gnays kompleksi oluşturmakladır (Şek. 2)- Almandin türü granat içeren bu kayaçlarda feldispat porfiroblastları 7-8 cm boyuta ulaşmakladır. Yaygın kataklastik doku özelliklerinin gözlendiği bu gnaysların gene! mineral bileşimleri "Kuvars-plajiyoklaz (oligoklaz)-k feldispat (ortoklaz ve mikroklin)-biyotit-muskovit-granat-turmalin-zirkon ve apatit" olarak saplanmıştır. Menderes masifindeki varlığı ilk kez bu çalışmada ortaya çıkarılan mavi gözlü gnayslar, leptil ve temel gnays birim- Icnnin dokanaklarına yakın bölgelerde, farklı kalınlıklarda mercek ve düzeyler şeklinde bulunmakladır, iri, mavi-lacivert K-feldispat porfiroblastlarıyla karakterize olan tür gnayslar, istifin tabanında yüzlek veren temel gnays kompleksiyle mineralojik bileşim açısından büyük benzerlik göstermekledir. Fakat temel gnayslardan ayrı olarak bu kayaçlarda granatın yanı sıra sillimanit de bulunmaktadır, içerisinde bol miktarda leptit kalıntısının gözlendiği mavi gözlü gnayslar leplitler gibi volkanik kökenlidir. Gnaysları uyumlu olarak üstleyen leplitlcr 20 25 m ile birkaç kilometre arasında değişen kalınlık sunarlar. Bu kayaç Urda sillimanit ve disten gibi bazı anahlar minerallere sıkça rastlanmaktadır. Leptitler uyumlu bir dokanakla şistler tarafından üstlenir. Bu şist serisi alt düzeylerinde disten staurolit-granat şistlerde başlamakla ve üst dü/eylerinde granal-mika şistle;- re geçmektedir * Dokuz Eylül Ünıversitesi Jeoloji Mühendisiliği Bölümü, Bornova İzmir
28 Osman CANDAN ve Nejat KUN Fillit, mermer ve muskovit-kuvars şistler bu şist serisi içerisinde çeşitli kalınlıklarda arakatman ve mercekler şeklinde bulunmaktadır, iri kristalli disten-staurolit-granat şistler içerisinde, yaygın olarak şistoziteye koşut olarak uzanan distenpegmatoyid mercekleri gözlenmektedir. Disten-staurolit-granat şistlerin genel mineral bileşimleri "Kuvars-plajiyoklazdisten-stauroliı-granat-biyotit-muskovit -klorit -rutil-apatit ve zirkon" olarak saptanmıştır. Bunun dışında daha Üst düzeylerde gözlenen granal-mika şistlerin bileşimleri ise "Kuvars-plajiyoklaz-biyodl-muskovit-klorit-granat-apatit-tunnalin ve zirkon" olarak verilebilir. Arakatman ve mercek konumundaki fillitlerde aşağıdaki duraylı mineral toplulukları saptanmıştır Kuvars-muskovit- granat- kloritoyid; Kuvars-muskovit-granat-kloritoyid-staurolit; Kuvars-muskovit-granat-staıırolit; Kuvan-muskovit-granat-staurolit-disten. Mermer arakatmanları istifin üst düzeylerinde baskın hale geçmekte ve özellikle bölgenin KD kesiminde kalın karbonat serilerini oluşturmaktadır.
30 Osman CANDAN ve Nejat KUN Tüm bu metamorfik birimler metamorfik olmayan asidik ve bazik plutonlarla kesilmekte ve Neojen yaşlı volkanitlerde örtülmektedir. Granit-granodiyorit bileşimindeki asidik magmatikler gnays ve leptitler içerisinde, değişik boyutlardaki stoklar şeklinde bulunurlar, Bu kayaçların genel mineral bileşikleri "Kuvars + plajiyoklaz + ortoklaz -+- zirkon ± sillimanit ± granat" olarak saptanmıştır. Yine stok karakterindeki olivin gabrolar Birgi kasabasının çevresinde, mavi gözlü gnayslar içerisinde gözlenmektedir. Metamorfik olmayan bu bazik plutonların genel mineral bileşimleri ise "Plajiyoklaz -+- ortopiroksen - klinopiroksen -+- olivin + biyotit + apatit + zoisit -+- zirkon + granat" olarak verilebilir. Bu asidik ve bazik plutonların yüzeysel eşlenikleri olan volkanik kayaçlar inceleme alanının iki farklı yöresinde yüzlek vermektedir. Gerek mineralojik gerekse kimyasal bileşimleri bu genç volkanitlerin andezit/bazalt olduklarını göstermektedir. Bölgede yüzlek veren tüm kaya birimleri Neojen yaşlı, metamorfik olmayan sedimentler tarafından uyumsuz olarak örtülmektedir. LEPTİTLERİN PETROGRAFİSİ Leplitler Menderes masifinin orta kesiminde yer alan Ödemiş asmasifinde geniş yayılım sunarlar. Temel gnays ve şist serileri arasında bulunan bu kayaçların kalınlığı 20-25 metreden birkaç km ye kadar değişmektedir. Mor, grimsi ve gri renklerdeki bu kayaçlar sert ve masif olup genellikle kötü bir yönlenmeye sahiptir. Metavolkanitler yaygın olarak, kalınlıkları birkaç milimetreden metreye kadar değişen pegmatitik damarlarla kesilir. Bu Pegmatitik damarlar feldispat kuvars, muskovit ve turmalinden oluşur. Leptitlerin arazideki tipik ayırtaçlarından biri bol miktarda piroksen ve anortitçe zengin olan ve homfelstik doku gösteren, yaşlı sil ve daykları içermeleridir (Kun ve Candan, 1987). Bu eski damar kayaları leptitlerin ilksel volkanitleri ile birlikte metamorfizmaya uğramışlardır. Leptitlerde, yersel olarak korunmuş eski porfiritik doku kalıntıları gözlenebilmektedir. Bu özellik, leptit olarak adlandırılan birimin ilksel kayaçlarının volkanik olduğunu belirlemede oldukça önemlidir. Andezitik görünümdeki bu porfiritik kayaçlarda eski fenokristaller metamorfizma ile yönlendirilmiştir (Şek. 3). Bugün bu fenokristal kalıntıları kuvars, muskovit, feldispat, granat ve sillimanit gibi açık renkli mineraller tarafından doldurulmuştur.
Arazi gözlemleri, Menderes masifinde leptitlerin, temci gnays kompleksi ile şistler arasında bir kılavuz düzey oluşturduğunu ortaya koymuştur. Fakat günümüzde temel gnays kompleksi ile leptit birimi arasındaki haritalanan dokanak, büyük olasılıkla leptitler gibi volkanik kökene sahip olan mavi gözlü gnaysların varlığı nedeniyle gnays kompleksi / volkanik kaya sınırına karşılık gelmemektedir (Şek. 4). Petrografik çalışmalardan, leptitlerin karakteristik ince taneli, yönlenmesiz granoblastik ve homfelstik dokuya sahip oldukları saptanmıştır (Şek. 5). Aynı zamanda bazı biyotitçe zengin kaya Örneklerinde zayıf bir yönlenme de gözlenebilmekledir. Leptitlerin genel mineral bileşimleri "Kuvars + plajiyoklaz + ortoklaz + granat + biyotit -+- muskovit + epidot + sillimanit ± dişlen + turmalin + zirkon ve apatit" olarak verilebilir. Leptitler makroskobik ve mikroskobik özelliklerine göre üç ana grup altında toplanabilir: l - Granat-biyotit leplitlcr; 2 - Sillimanil-dislen leptitler; 3 - Benekli leptitler.
32 Osman CANDAN ve Nejat KUN Granat-biyotit leptitler Çalışma alanında yüzlek veren leptitlerin büyük çoğunluğu bu gruba aittir. Bu kayaçlarda biyotitin % 40, granatın % 35 e ulaşabilmesine karşın muskovit oranı daima % 5 in altındadır. Zayıf bir şistozile gösteren granat-biyotit leptitlerin genel mineral bileşimleri kuvars, plajiyoklaz, ortoklaz, biyotit, muskovit, granat, epidot, zoisit, apatit, turmalin ve zirkon olarak verilebilir. Sillimanit-disten leptitler Bu grup leptitler granat-biyotit leptitlere büyük benzerlik gösterirler. Bölgedeki Sillimanil-dislen leptitlerin dağılımı ancak mikroskobik çalışmalarla saptanabilmektedir. Bu kayaçlar, artan sillimanit içeriğine bağlı olarak daha sert ve yönlen-
ÖDEMİŞ ASMASİFİNDEKİ PAN-AFRİKAN META VOLKANİTLERİ 33 mesiz bir görünüm kazanırlar. Sillimanit oranı % l -l 5 arasında değişmektedir (Şek. 6). Fakat bu kayaçların disten içeriği hiç bir zaman % 3 ü aşmamaktadır. Dokusal verilere göre sillimaniterin oluşumları iki ana grup altında toplanabilir: 1) Feldispat dokanaklarında fibrolitler olarak bulunan sillimanitler; 2) Granat ve biyotit porfiroblasılarını replase eden sillimanit ler (Şek. 7). Benekli leptitler Şek. 7 - Biyotitlerin replase edilmesi ile oluşan sillimanit kristalleri. Sil - sillimanit; Bio - biyotit. 10X, paralel nikoller. Oldukça ender olarak gözlenen bu leplitler arazide, içerdikleri beyaz renkli beneklerle kolaylıkla ayın edilirler. Bu görünüm, ilksel volkanik kayaya ait korunmuş porfiritik doku k alınlılarından kaynaklanmakta olup leptitlerin ilksel kayaçlarının kökenlerini ortaya koymaları açısından oldukça önemlidir. Bu benekler genellikle kuvars, feldispat ve muskovitten oluşan beyaz renkli mineraller tarafından doldurulmuştur. Genelde, beneklerin merkezlerinde özşekilli bir granat kristali bulun
34 Osman CANDAN ve Nejat KUN makta ve bu merkez biyotit ve sillimanitçe zengin zonlarla çevrelenmekledir (Şek. 8). Mineralojik bileşimleri Sillimanitdisten leptitlere büyük benzerlik gösteren benekli leptitlerin genel bileşimleri "Kuvars-ortoklaz-plajiyoklaz-muskoviı-biyoiiısillimanit-distcn-granat-z.irkon ve apatit" olarak verilebilir. LEPTİTLERİN KİMYASI Leplitler yaklasık homojen bir mineralojik bileşim gösterirler. Fakat kayaçlardaki sillimanit, granat ve biyotitin miklan leptitlerin kimyasal bileşimlerini etkileyebilmektedir. Leplitlerdeki majör elementlere ait ortalama oksit değerleri SiO 2 = %61-74, Al2O 3 =%ll-18, FcO=%4-6, CaO=%0.7-2.6, H 2 O=%l-3. Na 2 O=%1.6-4.3 ve K 2 O=%24.5 arasında değişirken TiO 2 oram daima %1 in altında kalmakladır (Çizelge l). SiO 2 içerikleri baz alınarak hazırlanmış olan Çizelge 2 de ise isveç leptitlerinin (Löfgren, 1979) çalışma alanındaki leptillerle karşılaştırılması verilmekledir, isveç leptilleri 6 alt gruba ayrılmalarına karşın bölgedeki leplitlcr asidik ve bazik uç grupları içermemekte ve sadece üç grup alımda toplanmaktadır.leptitlerin ilksel volkanitlerinin özelliklerinin ortaya çıkarılabilmesi amacıyla bu kayaçlara ait çok sayıda kimyasal analiz değerleri çeşitli diyagramlara düşürülmüştür. Bölgeyi etkileyen yüksek derece metamorfizmasında gelişebilecek olasılı elemeni göçlerinin etkilerini elimine etmek için majör oksitlerin yanı sıra iz elementlere dayalı olarak hazırlanmış olan diyagramlardan da yararlanılmıştır. Eksenlerinde Na 2 O+K 2 O / SiO 2 değerlerini içeren Zenettin (1984) diyagramında lepliller riyolit, dasil ve andezit alanlarında kümelenmektedir (Şek. 9). Rb/Sr ve SiO 2 % l Zr/Ti() 2 değerlerinin kullanıldığı Kistler ve Evenden (197 ) ve Winchester ve Floyd (1977) diyagramlarında da bölge leptitleri yine andezit, riyodasit ve riyolit alanlarında toplanmaktadır (Şek. 10 ve 11).
ÖDEMİŞ ASMASİFİNDEKİ PAN-AFRİKAN META VOLKANİTLERİ 35
36 Osman CANDAN ve Nejat KUN Bölge leptitlerinin ilksel volkanitlerinin kökenlerini ortaya koymak amacıyla majör elementlere dayalı birçok diyagramdan yararlanılma yoluna gidilmiştir. Rittmann (1962) diyagramında metavolkanitlerin tümü kalkalkalin seri alanında yer almakladır (Şek. 12). Aynı oksitlerin kullanıldığı diğer bir diyagramda ise kayaçların büyük bir kısmı yine kalkalkalin alanda kümelenmesine karşın az sayıda örnek toleyitik bölgeye kaymıştır (Şek. 13). Eksenlerinde FeO* /MgO değerlerinin bulunduğu Miyashiro (1975) diyagramında da yine tüm örnekler kalkalkalin bölgede toplanmakladır (Şek. 14). Gottini (1968) tarafından önerilen log diyagramında bölge leptitlerinin tümü) sialik köken alanında yer almaktadır (Şek. 15), Dünyada, levha tektoniği kuramı ışığı altında volkanitlerin tektonik konumlarının açıklığa kavuşturulması amacıyla kullanılan çok sayıda diyagram bulunmakladır. Eksenlerinde SiO 2 /K 2 O majör oksit değerlerinin kullanıldığı Morrison (1980) diyagramında Ödemiş asmasifinde gözlenen tüm leptit örnekleri kalkalkalin karakterli ada yayı volkanitleri alanında (Şek. 16). TiO 2 ve FeO/MgO oksitlerinin kullanıldığı Glassley (1974) diyagramında ise yine tüm örnekler ada yayı bölgesinde kümelenmektedir (Şek. 17).
ÖDEMİŞ ASMASİFİNDEKİ PAN-AFRİKAN METAVOLKANİTLERİ 37
İz elementlere dayalı olarak Pearce ve Cann (1973) tarafından hazırlanan Tix10-2 //r/yx3. Tixl0-2 //r/sr:2 ve Ti//r diyagramları çalışma alanındaki metavolkanitlere uygulanmış ve örneklerin her üç diyagramda da kalkalkalin ada yayı volka nitleri alanlarında kümelendiği saptanmıştır (Şek. 18). Gass (1982) tarafından Kuzeydoğu Afrika'daki Üst Pan-Afrikan metavolkanitlerinın tektonik konumlarını açıklığa kavuşturmak amacıyla kullanılan TiO 2 (%)/Zr (ppm) diyagramı çalışma alanındaki leptitlere de uygulanmıştır (Şek. 19). Bu diyagramdan, Ödemiş asmasifindeki leptitlerin Kuzeydoğu Afrika ve Güneydoğu Arap yarımadasında yüzlek veren metavolkanitlerle büyük benzerlik gösterdiği anlatılmaktadır. Tüm bu diyagramlardan yararlanılarak Menderes masifinin Ödemiş asmasifinde yüzlek veren leptitlerin ilksel kayaçlarının riyolit, dasil bileşiminde, sialik kökenli, kalkalkalin karakterde ada yayı volkanitleri olduğu saplanılmıştır.
ÖDEMİŞ ASMASİFİNDEKİ PAN-AFRİKAN METAVOLKANİTLERİ 39 TARTIŞMA VE SONUÇLAR verilebilir. ödemiş asmasifinde yüzlek veren leptitlerin konumlan ve masifin genel evrimi içerisindeki rolleri aşağıdaki şekilde Menderes masifindeki son radyometrik yaş çalışmalarına göre metamorfik serinin en alt düzeyini oluşturan gnaysların ilksel sedimantasyon yaşı 545-670 my olarak saptanmıştır (Satır ve Friedrichsen, 1986). Baskın olarak grovak bileşimindeki sedimentlerden türeyen gnayslar yaklaşık 500 my önce yüksek derece metamorfizmasına uğramışlar ve 470 my yaşlı tonalitik-granitik plulonlar tarafından kesilmişlerdir (Satır ve Friedrichsen, 1986). Masifin birçok yöresinde, bu gnaysik temel yukarıda söz edilen post-metamorfik asidik plutonların yüzeysel eşlenikleri olan leptitlerin ilksel volkanitleri tarafından örtülmüştür (Kun ve Candan. 1987; Dora ve diğerleri, 1988). Riyolit-dasit bileşimindeki bu volkanitler çalışma alanındaki leptitlerin ilksel kayaçlarıdır. Bölgede Ordovisiyende tekrar sedimantasyon başlamış ve Paleosene kadar devam etmiştir. Volkanikler üzerinde yer alan bu tortul seri tabanda filiş türü sedimentlerle başlamakta ve üst düzeylerde platform türü kireçtaşlarına geçmekledir (Dürr, 1975; Çağlayan ve diğerleri, 1980; Konak ve diğerleri, 1987; Dora ve diğerleri, 1989). Menderes masifini etkileyen son ana metamorfizma Üst Paleosen-Alt Eosende gerçekleşmiştir (Dürr. 1975; Dürr ve diğerleri, 1978; Şengör, 1984; Kun ve Candan, 1987; Andriessen ve diğerleri, 1979). ödemiş asmasifinde yer alan leptitler bu yüksek derece metamorfizmasının ürünüdür (Kun ve Candan, 1987). Son yıllarda, yaygın olarak Menderes masifinin Kuzeydoğu Afrika ve Arap yarımadasında yüzlek veren Pan-Afrikan kıtasal kabuğunun bir parçası olduğu görüşü ileri sürülmekledir (Şengör ve diğerleri, 1984; Dora ve diğerleri, 1988). Gass'ye (1982) göre bu bölgede Üst Pan Afrikan orojenezi özellikle bileşimleri andezitten-riyolite kadar değişen asidik volkanik ve silisce zengin magmatik kayaçlarla karakterize olmakladır. Ada yayı türü olan bu kayaçlar kalkalkalin karakterdedir. Yukarıda verilen bilgilerden Menderes masifinin Ödemiş asmasifinde yüzlek veren leptitlerin gerek jeotektonik konum gerekse kimyasal bileşim açısından Kuzeydoğu Afrika'da yer alan Üst Pan-Afrikan volkanikleriyle büyük benzerlik gösterdiği anlaşılmakladır. Sonuç olarak, ödemiş asmasifinde gözlenen leptitlerin Kuzeydoğu Afrika ve Arap yarımadasında yaygın olarak yüzlek veren ve Pan-Afrikan orojenezinin son fazlarıyla ilgili olan ada yayı volkanitlerinin kuzeybatı uzamışı olduğu söylenebilir. TEŞEKKÜR Bu çalışma TÜBİTAK (TBAG-688) no.lı proje tarafından desteklenmiştir. Aynca çizimleri gerçekleştiren teknik ressam Mualla Gürle'ye de teşekkür ederiz. Yayına verildiği tarih. 26 Şubat 1990
40 Osman CANDAN ve Nejat KUN DEĞİNİLEN BELGELER Andriessen, P.A.; Boerlrijk, N.A.I.M.; Hebeda. E.H.; Priem. H.N.A.; Verdurman, E.A. Th. ve Verschure, R.H., 1979, Dating the events of metamorphism and granitic magmatism in the Alpine Orogen of Naxos (Cyclades, Greece): Contrib, Mineral. Petrol., 69, 215-225. Çağlayan. M.A.; Öztürk. E.M.; Öztürk, Z.; Sav. H. ve Akat, U., 1980, Menderes Masifi güney kanadına ait bulgular ve yapısal yorum: Jeo. Müh. Der.. 9-17. Dora, O. Ö.; Kun, N. ve Candan. O.. 1988, Metavolcanics (leptite) in the Menderes Massif: A possible paleoarc Volcanism: ODTÜ Melih Tokay Sempozyumu Derg. (baskıda). ; ve, 1989, Menderes Masifi'nin metamorfik tarihçesi ve jeotektonik konumu: ÇÜ Ahmet Acar Jeoloji Sempozyumu, Bildiri özetleri Kitapçığı. 5. Dürr, S., 1975, Über alter und geotektonisch stellung des Menderes Kristallins/SW - Anatolien und seine sequivalente in der mittleren Aegaeis: Marburg/Lahn. 107 s. ; Alther, R.; Keller, J.; Okrusch.M. ve Seidel, E-, 1978, Alps. Apennines. Hellerides. İnter-UnionCommission on Geodynamics Scientific Report No: 38. 454-477. Gass, G., 1982, Upper Proterozoic (Pan African) calc-alkaline magmatism in north-eastem African and Arabia: Ed. R.S. Thorpe, Andesite. John Wiley and Sons. Glassley, W.. 1974, Geochemistry and tectonics of the Crescent volcanic rocks, olympic peninsula: Geol. Soc. Amer. Bull., 85. 785-794. Washington. Gottini. V.. 1968. The TiO 2 frequency in volcanic rocks: Geol. Rdsch., 168 s. Kistler. R.W. ve Evemden, J-F, 1971. Sierra Nevada Plutonics cycle: Pan I., origin of composite granitic batholits: Geol. Soc. Amer. Bull. 82, 853-868. Konak. N.; Akdeniz, N. ve Öztürk, E.M., 1987. Geology of the south of Menderes Massif: IGCP Project No. 5. 42-53. Turkey. Kun, N., 1983, Çine dolayının petrografisi ve Menderes Masifinin güney kesimine ait petrolojik bulgular: Doktora tezi, DEÜ, izmir. ve Candan, O.. 1987, Ödemiş Asmasifindeki leptitlerin dağılımı, konumlan ve oluşum koşulları: TBAG-688 no.lı proje, 133 s. ve 1988. Menderes Masifindeki Erken Paleozoik yaşlı bazik damar kayaları: Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Derg. (baskıda), Löfgren, C., 1979, Do leptites represent Precambrian island arc rocks: Lithos, 12, 159-165. Miyashiro. A., 1975, Volcanic rock series and tectonic setting: In annual rewiev of earth and planetary Science, 3, 51-269. Morrison, G. W., 1980, Characteristics and tectonic setting of the shoshonite rocks association: Lithos, 13, 97-108. Pearce, J.A. ve Cann, J.R., 1973, Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analysis: Earth planet, Sci. Lett 19. 290-300. Phillippson, A.. 1911, Reisen und forschungen im Westlichen Klcinasien: Petermanns Miu Erganzonpsheft, 172, Gotha. Rittmann, A., 1962, Volcanoues and their activity: John Wiley and Sons, Newyork, London, 305 s. Saur, M. ve Friedrichsen, H., 1986, The origin and evolution of the Menderes Massif, W-Turkey: A rubidium/strontium and oxygen isotope study, Geol. Rundschaus 75/3,703-714. Schuiling, R.D., 1962, Türkiye'nin güneybatısındaki Menderes migmatit kompleksinin petrolojisi, yaşı ve yapısı hakkında: MTA Derg., 58, 71-84, Ankara. Şengör, M.C.; Satır, M. ve Akkök, R., 1984. Timing of tectonic events in the Menderes Massif. Wesıem Turkey, Implication for tectonic evolution and evidence for Pan-African basement in Turkey: Tectonics, C. 3. no, 7, 693-707. Winchester, J.A. ve Floyd. P.A., 1977. Geochemical discrimination products using immobile elements: Chem, Geol. 20, 325-343. Zenettin, B., 1984, Proposed new chemical Classification of volcanic rocks: Episodes. 714, 19-20.