BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE KÖKENİ GİRİŞ

Transkript

1 MTA Dergisi 110, 45-54, 1990 BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE KÖKENİ Ahmet ŞAŞMAZ* ve Ahmet SAĞIROĞLU* ÖZ. Billurik dere cevherleşmeleri Yüksekova karmaşığına ait granit ve diyoritik kayaçların içerisinde ve bu kayaçlann kontaktında gelişmiştir. Granitik ve diyoritik kayaçlar içerisinde görülen cevherleşmeler, K-G doğrultulu tansiyon çatlaklarına yerleşmiş damar tipi cevherleşmelerdir. Bu damarlarda yaygın olarak pirit, kalkopirit, sfalerit, galen, manyetit, hematit ve spekülarite rastlanır. Damarların bazılarında bu minerallerden bir veya birkaçı baskın olabilmektedir. Granitik ve diyoritik kayaçlann kontaktında görülen cevherleşmeler kontakt tipi cevherleşmeler olup yukarıdaki minerallere ilâve olarak Cu-sulfotuz, Bi-sulfotuz ile Ag-fahlers gibi mineralleri de içerirler. Yörede gözlenen bu cevherleşmelere serisitleşme, kaolinleşme, silisleşme, kloritleşme, turmalinleşme ve epidotlaşma gibi yoğun bir alterasyon eşlik etmektedir. Cevherleşmeler olasılıkla Üst Kretase-Paleosen yaş aralığında, Keban metamorfitlerinin Yüksekova karmaşığı üzerine bindirmesi sırasında gelişmiştir ve bölgenin tektonik evrimi ile yakından ilişkilidir. GİRİŞ Bu çalışmaya konu olan Billurik dere cevherleşmeleri, Elazığ ilinin yaklaşık 25 km kadar kuzeyinde yer alır (Şek.l). Billurik dere cevherleşmeleri, Yüksekova karmaşığı içerisinde ve değişik özellikte bulunurlar. Cevherleşmeler konusunda yayınlanmış bir çalışma yoktur. Yüzeylenmiş şekliyle cevherleşmeler ekonomik olmadığından madencilik sektörünün de ilgisini çekmemiştir. Ancak, cevherleşme alanını da içine alan Doğu Toros kuşağı daha önce birçok araştırmacı tarafından değişik amaçlarla çalışılmıştır. Perinçek (1979), Kempton ve Savcı (1982), * Fırat Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Elazığ.

2 46 Ahmet ŞAŞMAZ ve Ahmet SAĞIROĞLU Yazgan (1981,1984), Bingöl (1982,1984), Asutay (1985) ve Akgül (1987) Yüksekova karmaşığının petrografik ve petrolojik özelliklerini incelemişlerdir. Elazığ yöresinde görülen Yüksekova karmaşığındak'i cevherleşmelere yönelik ilk çalışma, Sağıroğlu (1986,1987) tarafından Kızıldağ (Elazığ) çevresinde yapılmıştır.! Bu araştırmada, Billurik dere yöresinin 1: ölçekli jeoloji haritası yapılmış, cevherli kütlelerin konumlan saptanmış ve yapısal jeoloji çalışılmıştır. Aynca, cevherli kütlelerin, yan kayaçların ve alterasyon zonlarının mineralojisi ve petrografisi incelenerek, cevherleşmenin kökeni ve cevherleşme modeli saptanmaya çalışılmıştır. LİTOLOJİ İnceleme alanındaki temeli, Koniasiyen-Kampaniyen yaşlı Yüksekova karmaşığı oluşturmaktadır. Bu karmaşığın üzerine açısal uyumsuzlukla Orta-üst Eosen yaşlı Kırkgeçit formasyonu gelir. Kırkgeçit formasyonu ise yer yer üst Miyosen yaşh Karabakır formasyonu tarafından örtülmektedir (Şek.2).

3 BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİ 47 Yüksekova karmaşığı Bu karmaşık ilk defa Perinçek (1979) tarafından Hakkari ili Yüksekova ilçesi yakınlarında tanımlanmıştır. Karmaşık, çalışma alanında egemen birim olup, Yılan geçiren, Meşeliköy, Boğaz tepe ve Billurik dere yöresinde geniş bir yayılıma sahiptir. Elazığ çevresinde çok farklı kayaç toplulukları ile temsil edilen bu karmaşık, inceleme alanında üç değişik kayaç grubu adı altında incelenmiştir. Bunlar; granitik kayaçlar, diyoritik kayaçlar ve bu kayaçları kesen aplitik ve mikrodiyoritik damarlardır. Granitik kayaçlar. Bu kayaçlar sahanın orta ve doğu kesimlerinde görülür ve açık renkli olmalarıyla diğer kayaçlardan kolayca ayrılırlar. İncelenen tüm kesitlerde taneli doku hâkimdir ve mineralleri eşboydur. Bu kayaçlar, kuvars, K-feldispat, plajiyoklaz, biyotit, amfibol gibi mineraller, zirkon, apatit, sfen ve manyetit gibi tali minerallerden oluşmaktadır. Diyoritik kayaçlar. Açık ve koyu renkli iki tür mineralden oluştuğu gözlenir. Açık renkli mineralleri plajiyoklaz ve kuvars, koyu renkli mineralleri ise amfiboller oluşturur. Monzonit, monzodiyorit, diyorit ve bunlann kuvarslı bileşenlerinden oluşan birimi, arazide birbirinden ayırmak olanaksızdır. Bu kayaçlarda tanesel doku hâkimdir ve çoğu mineralleri ayrışmıştır. Damar kayaçları. Çalışma alanında bulunan granitik ve diyoritik kayaçlar, aplitik ve mikrodiyoritik damarlar tarafından kesilmiştir. Yazgan (1984), bu kayaçlann Baskil'deki eşleniklerinin K/Ar yaş tayinine göre Kampaniyen yaşh olduğunu belirtmiştir. Bunlann kalınlıkları l cm cm arasında değişmektedir. Kırkgeçit formasyonu Formasyon ilk defa TPAO jeologları tarafından (1978) Van ili güneyinde tanımlanmış ve adlanmıştır (Tuna, 1979). Yüksekova karmaşığı üzerine açısal uyumsuzlukla oturan Kırkgeçit formasyonu ince bir çakıltaşı seviyesi ile başlayıp; kumtaşı, kumlu kireçtaşı ve kireçtaşı-marn ardalanmasından oluşan bir istif sunar. Avşar (1983), bulduğu fosillere dayanarak formasyonun yaşını Orta-Üst Eosen olarak belirlemiştir. Karabakır formasyonu Bu formasyon ilk defa Naz (1979) tarafından Pertek ilçesi Karabakır köyü çevresinde tanımlanmıştır. Sahada Kırkgeçit formasyonu üzerine uyumsuz olarak oturan Karabakır formasyonu, olivinli bazaltlarla temsil edilir. Sirel ve diğerleri (1979), Palu civarında yaptığı çalışmada, bulduğu fosillere dayanarak birime üst Miyosen yaşını vermiştir. YAPISAL JEOLOJİ inceleme alanında temeli, magmatik kayaçların oluşturması nedeniyle kıvrımlı yapılardan çok, kınk tektoniği önemli ölçüde etkili olmuştur. Yüksekova karmaşığı tektonik hareketlerin etkisi ile çatlaklı bir yapı kazanmıştır. Bu çatlakların doğrultularına göre yapılan gül diyagramında egemen çatlak doğrultu yönü, K D olduğu belirlenmiştir (Şek.3). Yüksekova karmaşığına ait kayaçlarda yaygın olarak görülen alterasyon nedeniyle küçük ölçekteki fayları görmek zordur. Çalışma alanında görülen en büyük fay, Billurik dereye paralel olarak uzanan, yaklaşık 2 km uzunlukta granit-diyorit kontakt boyunca yer alır. Fayın eğim atımlı normal bir fay olabileceği düşünülmüş, fakat atımı belirlenememiştir (Şek.2). Faylanmalar Orta-üst Eosen yaşlı Kırkgeçit formasyonunu etkilememiştir. Granit ve diyoritlerin Baskil'deki eşleniklerinin Koniasiyen-Kampaniyen (Yazgan, 1984) olduğu düşünülürse, faylanmaların da Kretase sonu Paleosende geliştiği ortaya çıkar ki, bu yaş aralığı da Yazgan'ın(1984) Keban metamorfiklerinin Yüksekova karmaşığı üzerine bindirme yaş aralığına uymaktadır.

4 48 Ahmet ŞAŞMAZ ve Ahmet SAĞIROĞLU Kırkgeçit formasyonu iyi tabakalanma göstermektedir. Bunlann doğrultuları D-B, eğimleri kuzeye doğrudur. ile Granitik ve diyoritik kayaçlarda çatlak doğrultularının analizi ile elde edilen gül diyagramında 25 ve 325 doğrultulu iki maksimum olduğu görülür (Şek.3). Bu iki maksimum arasındaki dar açının açıortayının en büyük basınç gerilmesi olduğu kabul edildiği takdirde, bölgenin K-G (yaklaşık 355 yönlü) doğrultulu sıkışmanın etkisinde kaldığı sonucuna varılır. Bu da Tatar'ın (1986) lanstad fotoğraflarından yararlanarak yaptığı kınk analizindeki sıkışma doğrultusu ile tamamen uyumluluk göstermektedir. Bu sıkışma, Keban metamorfitlerini Yüksekova karmaşığı üzerine bindiren kuvvet olmalıdır. CEVHERLEŞMELER Elazığ yöresindeki Yüksekova karmaşığı içinde birçok mineralizasyon bilindiği halde bu konuda çok az araştırma yapılmıştır. Cevherleşmelere yönelik ilk çalışma Sağıroğlu (1986,1987) tarafından Kızıldağ (Elazığ) yöresinde yapılmış ve araştırmacı buradaki cevherleşmelerin özellikleri ve kökeni ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Billurik dere cevherleşmeleri, Yüksekova karmaşığına ait granitik ve diyoritik kayaçlann içerisinde ve bu iki kayacın dokanağında görülür. Granitik ve diyoritik kayaçlann içindeki cevherleşmeler damar tipi, granitik ve di-

5 BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİ 49 yoritik kayaçların dokanağında ise kontakt tipi cevherleşmeler gözlenir. Yörede gözlenen cevherleşmeler ise üç kısımda incelenmiştir. Granitik kayaçlar içerisinde görülen cevherleşmeler Bu cevherleşmeler genellikle damar tipidir ve yoğun olarak Ziyaret sırtı çevresinde görülür (Şek.2 ve Şek. 6). Cevherli damarların kalınlıkları cm, yüzeyleme uzanımları ise 4-5 m arasında değişmektedir. Cevherleşmeler kırık ve çatlak zonları boyunca gelişmiş ve bu cevherleşmelerin üst kısımları tamamıyla oksitlenmiştir. Granitik kayaçlar içerisinde görülen cevherleşmeler çatlaklar içerisinde ağsı ve saçınımlı dokuya sahiptir. Genellikle cevher mineralleri öz şekilli-yarı öz şekilli kristaller halindedir ve burada görülen mineral topluluğu galen, sfalerit, kalkopirit, pirit ve spekülarittir. ı Galen. Genellikle 7-8 cm kalınlıkta damarlarda 0.5 cm büyüklüğünde kristaller halindedir. Galen, sfalerit içindeki kalkopiritleri ornatarak kalkopiritlerin galen-sfalerit dokanağında oluşmasını sağlamıştır (Levha I, şek. l). Galenler dilinim, kenar ve çatlakları boyunca anglesit ve sehisite dönüşmüştür. Serüsitin galenler içinde ilerlemesi böbreğimsi haleler şeklindedir. Sfalerit. Sfalerit, granitik kayaçların içindeki cevherli zonlarda çok az miktarda bulunmaktadır. Tane boyu mm arasında değişen sfaleritler kenar zonları boyunca karbonatlaşarak simitsonite dönüşmüştür. Bazı sfalerit taneleri, kalkopirit ayrılımları içermektedir (Levha I, şek.l). Kalkopirit. Çatlak zonları boyunca gelişmiştir ve ortalama tane boyu mm arasındadır. Kalkopirit içinde belirli düzlemler boyunca mikron boyutunda galenler bulunmaktadır. Yine kalkopirit, içinde sfalerit yıldızcıkları içermektedir (Levha I, şek.2). Bu sfalerit yıldızcıkları oluşum sıcaklığının yüksek olduğunu gösterir (Ramdohr, 1980, s.529). Kalkopirit yüzeysel koşullarda önce kovellin ve kalkozine, daha sonra da limonite dönüşmüştür (Levha I, şek.3). Pirit. Granitik kayaçlar içerisinde ilk oluşan mineraldir. Piritin ortalama tane boyu 1-2 mm arasında olup, özşekilli kristaller halindedir ve kalkopiritten daha yaşlıdır (Levha I, şek.4). Spekülarit. Dere içlerinde çatlaklarda sıvama şeklinde gelişmiştir. Bunların tane boyu 0.5 mm dir ve tabüler şekillerde bulunmaktadır. Granitik kayaçlarda cevherleşmeye eşlik eden alterasyon türleri serisitleşme ve kaolinleşmedir. 300 C altındaki sıcaklıklarda serisit ve K-feldispatın duraylılığı aşağıdaki reaksiyonlarla sınırlıdır (Barnes, 1979, s.195). Bu reaksiyon serisinde K-feldispat önce serisite, daha sonra da kaolinite dönüşmektedir. Bu olguyu incelenen örneklerde mikroskop altında görmek mümkündür. Diyoritik kayaçlar içerisinde görülen cevherleşmeler İnceleme alanında görülen cevherleşmelerin büyük bir kısmı diyoritik kayaçlar içerisinde yoğunlaşmıştır. Buradaki damarların çoğu yüzeyde oksitlenerek demir şapka oluşturmuştur. Cevherli damar ile yan kayaç arasında

6 50 Ahmet ŞAŞMAZ ve Ahmet SAĞIROĞLU altere zon bulunmaktadır (Levha I, şek.5). Bunların kalınlıkları birkaç cm den l0 m ye kadar ulaşmaktadır ve doğrultulan K-G ve KD-GB şeklindedir. Damarların uzunlukları yer yer m ye kadar erişebilmektedir. Diyoritik kayaçlar içinde görülen cevherleşmeler, mineral topluluğu bakımından oldukça fakirdir ve daha çok ağsı,bazen de saçınımlı halde yoğun pirit cevherleşmeleri görülür. Pirit, manyetit, hematit ve kalkopirit izlenen cevher mineralleridir. Pirit. Ortalama tane boyu 2-3 mm arasında değişmektedir ve içerisinde yer yer manyetit kapanımlarına rastlanır. Bölgede bulunan piritlerin çoğu limonite dönüşmüştür. Manyetit. Manyetit çatlaklar boyunca piritle iç içe bulunmaktadır. Genellikle yan özşekilli kristaller halindedir ve yaklaşık büyüklükleri 0.5 mm dir. Manyetitler ışınsal çubuk demetleri şeklinde izlenmektedir (muşketofit). Kenar zonları boyunca martitleşme görülmekte ve kuvvetli manyetik özelliği göstermektedir. Hematit ve kalkopirite kesitlerde çok az rastlanmıştır. Hematit genellikle tane yığışımları şeklinde, kalkopirit ise, küçük kristaller halinde pirit ile beraber bulunmaktadır. Diyoritik kayaçlarda epidotlaşma, kloritleşme ve karbonatlaşma gibi değişik türdeki alterasyonlar, cevherleşmeye eşlik etmekte ve bunlara damarın çevresi ile yan kayaç ve cevherli zonun dokanağında rastlanmaktadır. Epidot ve karbonatlar aşağıdaki reaksiyon sonucu oluşmaktadır (Winkler, 1979,s. 149)-. Granit diyorit kontaktındaki cevherleşmeler Granitik ve diyoritik kayaçlann sınırında görülen bu cevherleşmeler genel olarak kontakt tipi cevherleşmelerdir. Buradaki cevherleşme ağsı ve saçınımlı olarak iki türde izlenir. Ağsı cevherleşme kayacın çatlakları boyunca,saçınımlı cevherleşme ise; ağsı cevherleşme ile yan kayaç içinde gözlenir. Bu tip cevherleşmede, diğer bölgedeki cevher minerallerine ilâve olarak, Ag-fahlers (traberjit), Cu-sulfotuzları ve Bi-sulfotuzları görülür. Bu bölgede kalkopirit, galen ve sfalerit baskın olarak bulunur (Levha I, şek.6). Galen. Kontakt boyunca en baskın bulunan minerallerdendir ve bunlann içerisinde eser miktarda gümüşfahlers (traberjit?) bulunmaktadır (Levha I, şek.7). Boyutları 30 x 12 mikron olup, kalkopiriti ornatarak yer almıştır, Sfalerit. 1.5 x l cm boyutunda iri kristaller şeklindedir ve demirce çok fakir olduğundan iç refleksleri beyaz-açık beyazdır. Cu-sulfotuz Pirit içerisindeki çatlaklarda kalkopiriti ornatmış ve olasılıkla emplektittir (Levha I, şek.8). Krem beyazı renginde ve çatlak içerisinde elipst benzer şekildedir. Bi-sulfotuz. Ufak taneli, çubuksu damarcıklar şeklinde, pirit ve kalkopirit çatlakları boyunca yer alır (Levha I, şek.8). Bi-sulfotuzların tane boylan çok küçük olduğundan türlerini saptamak güçtür. Olasılıkla bizmutinitaikinit-kozalit türündedirler. Bunlar krem şansı renginde, çok kuvvetli anizotropiye sahip ve çatlaklarda düzensiz şekillerde bulunurlar. Granit-diyorit Kontaktındaki cevherleşmelere epidotlaşma, Karbonatlaşma, serisitleşme, kaolinleşme ve silisleşme gibi alterasyon türleri eşlik etmektedir. ı

7 BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİ 51 CEVHERLEŞME-YAPISAL JEOLOJİ ilişkisi Daha önce değişik bölümlerde de değinildiği gibi cevherleşmeler, fay ve çatlak zonlarını seçmişlerdir. Cevherleşme ile yapısal jeolojinin bu ilişkisi göz önünde bulundurularak bölgenin yapısal analizi yapılmış ve bu analiz sonuçlan yapısal jeoloji kısmında verilmiştir (Şek.3). Ayrıca çalışma alanında yüzeylenen 38 adet cevherli damarın doğrultuları analiz edilerek (Şek.4) yapısal analiz ile korelasyon yapılmıştır (Şek.5). Bölgede egemen cevherli damar doğrultusu yaklaşık K-G dir. Yarık ve çatlaktan meydana getiren ana gerilme doğrultusu K-G kabul edildiğine göre Şekil 5 teki yarık ve çatlakları makaslama çatlağı, cevherli damarları ise çekme çatlağı olarak kabul edebiliriz. Cevherli damarların makaslama çatlaklarını seçmeyip, bunun yerine çekme çatlaklarını seçtiği görülmüştür. Bu da çekme çatlaklarının makaslama çatlaklarına göre hidrotermal çözeltilerinin dolanımı için daha uygun bir ortam oluşturmasıyla açıklanabilir. SONUÇ VE TARTIŞMA l inceleme alanındaki Yüksekova karmaşığına ait kayaçlardaki çatlak doğrultulan dikkate alınarak hazırlanan gül diyagramına (Şek.3) göre, bölgenin yaklaşık K-G (355 yönlü) doğrultulu bir sıkışmanın etkisinde kaldığı görülür. Bölgedeki jeolojik veriler bu sıkışmanın Koniasiyen ile Orta-Üst Eosen aralığında geliştiğini göstermekte ve bölgede çalışan diğer araştırmacıların tektonik yorumlarıyla tamamen uyum sağlamaktadır (Yazgan, 1984; Sağıroğlu, 1986).

8 52 Ahmet ŞAŞMAZ ve Ahmet SAĞIROĞLU 2 Fayların geometrisi bölgesel tektonik geometri ile uyumludur ve K-G doğrultulu kuvvetlerin etkisinde gelişmiştir. Bu yaş aralığı da bölgede çalışan araştırmacılar (Yazgan, 1984; Bingöl, 1984) tarafından Keban metamorfitlerinin Yüksekova karmaşığı üzerine bindirme yaş aralığına uymaktadır. 3 Billurik dere cevherleşmeleri fay ve kontaktlarla ilişkilidir. Yörede görülen cevherli zonların doğrultulan dikkate alınarak yapılan gül diyagramında (Şek.4), egemen çatlak doğrultuların K-G olduğu saptanmıştır. Bu diyagramın, çatlak doğrultularından yapılan gül diyagramı (Şek.3) ile bütünleştirilerek, cevherli zonların D-B doğrultulu çekme gerilmesine karşılık gelen tansiyon çatlaklarını seçtiği görülmüştür. ' 4 Bölgedeki cevherleşmeler iki ayrı süreç içerisinde meydana gelmiştir. Birincil evrede; granitler, diyoritler içerisine yerleşirken, granitlerin beraberinde getirdiği derin kökenli hidrotermal çözeltiler, granit-diyorit kontaktında cevherleşmelere neden olmuştur. Buradaki cevherleşmelerde yüksek sıcak-mineralleri (Cu ve Bi-sulfotuzlar, turmalin, epidot ve silisli damarlar) ile yüksek sıcaklığın belirteci olan sfalerit içindeki kalkopirit ayrılımları ve kalkopirit içindeki sfalerit yıldızcıkları görülmüştür. Yukarıdaki verilere dayanılarak, kontaktta oluşan cevherleşmelerin sıcaklık arasında oluştuğu söylenebilir. ikinci evrede ise granitik kayaçlar, diyoritik kayaçlann içerisine yerleştikten sonra Keban metamorfitleri Yüksekova karmaşığı üzerine bindirmektedir. Bu sırada, granitik ve diyoritik kayaçlar kırılarak faylı ve çatlaklı bir yapı kazanmıştır. Bölgedeki bu tektonizma sırasında magmatizma da devam etmektedir. Bunun sonucu olarak ya-

9 BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİ 53 nk ve çatlaklar, damar kayaçları ve cevherli çözeltiler tarafından doldurulmuştur. Yarık ve çatlaklarda dolaşan bu cevherli çözeltiler, granitik ve diyoritik kayaçlann içerisinde görülen damar tipi cevherleşmelerin oluşmasını sağlamıştır. Granitik ve diyoritik kayaçlar içerisinde görülen cevherleşmelerin, cevher ve alterasyon mineral topluluğuna bakılarak C sıcaklık arasında oluştuğu söylenebilir. 5 Billurik dere yöresinde görülen cevherleşmelerin yüzeylenmiş kısımlarının ekonomik önemi yoktur. Cevherli kütlelerin rezervi, ekonomik düzeyin çok altındadır. Ancak bu tür yataklarda derinlere doğru cevher mineral bileşiminin değiştiği (Evans, 1980, s.60;park ve Diarmid, 1975, s.169) bilinen bir gerçektir. KATKI BELİRTME Bu yazı, yüksek lisans tez çalışmasından yararlanarak hazırlanmıştır. Yapısal analizlerle ilgili katkılarından dolayı Prof.Dr. Yusuf Tatar'a, magmatik kayaç tayinlerini yapan Doç.Dr. A.Fevzi Bingöl'e ve cevher minerallerinin incelenmesinde yardımlarım gördüğümüz Dr.Ahmet Çağatay'a ayrı ayrı teşekkür ederiz. DEĞÎNÎLEN BELGELER Yayına verildiği tarih, 21 Şubat 1989 Akgül, M., 1987, Baskil granitoyidinin petrografik ve petrolojik incelenmesi: Yüksek lisans tezi,kü Fen Bilimleri Enst.(yayımlanmamış), Trabzon. Asutay, H.J., 1985, Baskil (Elazığ) çevresinin jeolojik ve petrografik incelenmesi: Doktora tezi, AÜ Fen Bilimleri Enst.(yayımlanmamış), Ankara.

10 54 Ahmet ŞAŞMAZ ve Ahmet SAĞIROĞLU Avşar, N., 1983, Elazığ yakın kuzeybatısında stratigrafik ve paleontolojik araştırmalar: Doktora tezi, FÜ Fen Bilimleri Enst.(yayımlanmamış), Elazığ. Barnes, H.L., 1979, Geochemistry of hidrothermal ore deposits: John Wiley - Sons Inc., 798, New York- Chichester-Brisbane- Toranto. Bingöl, A.F., 1982, Elazığ-Pertek-Kovancılar arası volkanik kayaçlarının petrolojisi: FÜ Fen Fakültesi Derg., l, 9-21, Elazığ., 1984, Geology of the Elazığ area in the Eastern Taurus region: Proceedings Int.Symp. on the Geology of the Taurus Belt, Ankara. Evans, A.M., 1980, introduction to one geology, lackwell Sc.Publication, 231s,Oxford. Hempton, M.R. ve Savcı, G., 1982, Elazığ volkanik kayaçlarının petrolojik ve yapısal özellikleri: TJK Bült., 25, 2, , Ankara. Naz, H., 1979, Elazığ-Palu dolayının jeolojisi: TPAO arşivi Rap.,1360 (yayımlanmamış), Ankara. Park, C.F. ve Mac Diarmid, R.A., 1975, One Deposits, Freeman ve Co., 530 s, San Francisco. Perinçek, D., 1979, The Geology of Hazro-Korudağ-Çüngüş-Maden-Ergani-Elazığ-Malatya area: Guide Book, TJK yayını, Ankara. Ramdohr, P., 1980, The ore minerals and their intergrovvths: Academia-Verlag, Berlin, 1202 s. Sağıroğlu, A., 1986, Kızıldağ-Elazığ cevherleşmelerinin özellikleri ve kökeni: Jeoloji Mühendisliği, c.29, 5-13, Ankara. ve Preston, R.M.F., 1987, Ore mineralogy of Kızıldağ Pb-Zn veins-vvith a special emphasis on the Composition of the tetrahedrites: FÜ Fen Bilimleri Enst., 2-2, s, Elazığ. Sirel, E., Metin, S. ve Sözeri, B., 1975, Palu (KD Elazığ) denizel Oligosenin stratigrafisi ve mikropaleontolojisi: TJK Bült., 18, 2, , Ankara. Tatar, Y., 1986, Elazığ çevresinde Fırat Havzasının yapısal jeoloji özellikleri: Elazığ çevresinde Fırat Havzasının jeoloji ve yeraltı zenginlikleri sempozyumu bildiri özetleri, 4-5 t, Elazığ. Tuna, E., 1979, Elazığ-Palu-Pertek dolayının jeolojisi: TPAO arşivi Rap.,1363 (yayımlanmamış), Ankara. Winkler, H.G.F., 1979, Petrogenesis of metamorphic rocks: Springer-Verlag, 3485, Berlin-Heidelberg-Nevv York. Yazgan, E., 1981, Doğu Toroslar'da etkin bir paleokıta kenan etüdü (Üst Kretase-Orta Eosen) Malatya-Elazığ Doğu Anadolu: Yerbilimleri, 7, , Ankara., 1984, Geodynamic evolution of the Eastern Taurus region: Proceedings Int.Symp. on the Geology of the Taurus Belt, , Ankara.

11 LEVHALAR

12 LEVHA-I Şek.l Galenin sfaleritler içindeki kalkopiriti ornatması. Tek nikol, gl- galen; sf- sfalerit; kp- kalkopirit. Şek.2 Kalkopirit içindeki sfalerit yıldızcıkları. Tek nikol. Açık kısımlar kalkopirit, koyu kısımlar sfalerittir. Şek.3 Kalkopiritin önce kovellin-kalkozine daha sonra da limonite dönüşmesi. Tek nikol, kp- kalkopirit; kk-kovellin-kalkozin; Im- limonit. Şek.4 Pirit-kalkopirit yaş ilişkisi. Tek nikol. Açık kısımlar pirit, koyu kısımlar kalkopirittir. Şek.5 Cevherli damar (1), altere zon (2) ve yan kayacın (3) arazideki görünümü. Şek.6 Kontakt zonu masif cevherleşmeleri. Tek nikol, gl-galen; sf-sfalerit; kp-kalkopirit. Şek.7 Galen içindeki gümüş mineralleri. Tek nikol. Açık renkli kısımlar galen, koyu kısımlar Ag-fahlers mineralidir. Şek.8 Piritin çatlakları boyunca bulunan Cu-sulfotuz ve Bi-sulfotuzlar. Tek nikol, py- pirit; Bis- Bi-sulfotuzlar; Cus-Cu-sulfotuz.

13 Ahmet ŞAŞMAZ ve Ahmet SAĞIROĞLU LEVHA-I