Kalıcı Organik Kirleticiler ve Stockholm (KOK) Sözleşmesi
Kalıcı Organik Kirleticilerin (KOK) özellikleri nelerdir? -Zehirlidirler. - Çevrede kolayca yok olmazlar. -Besin zincirinde birikirler - Hava, su, toprakla kaynaklarından çok uzak mesafelere kolayca yayılabilir ve taşınabilirler. Küresel önlem açısından öncelikle ele alınan12 adet Kalıcı Organik Kirletici (KOK) kimyasal hangileridir? Aldrin (Özellikle karınca ve çekirgelerle mücadelede kullanılan bir tarım ilacıdır.) Klordan (Ziraii mücadelede kullanılan bir tarım ilacıdır.) DDT (Bit ve pire gibi zararlılarla ve sıtma ile mücadelede yaygın olarak kullanılan tarım ilacıdır) Dieldrin (Ziraii mücadelede kullanılan bir tarım ilacıdır.)
Dioksinler (Yakma prosesleri ve bazı klorlu pestisitler ile endüstriyel kimyasalların üretilmesi sırasında istenmeden açığa çıkan bir yan üründür.) Endrin (Ziraii mücadelede kullanılan bir tarım ilacıdır.) Furanlar (Dioksinler gibi yakma prosesleri ve bazı klorlu pestisitler ile endüstriyel kimyasalların üretilmesi sırasında istenmeden açığa çıkan bir yan üründür.) Heptaklor (Fare, sıçan gibi zararlı hayvanlarla mücadelede kullanılan bir pestisittir.) Hekzaklorobenzen (Zararlı mantar ve istenmeyen otlarla mücadele kullanılan ve dioksin furan oluşumuna neden olan bir pestisittir.) Mireks (Ziraii mücadelede kullanılan bir tarım ilacıdır.) Poliklorlu Bifeniller (Elektrik trafolarında ve kapasitörlerde kullanılan bir endüstriyel kimyasal olup yanmaya karşı direnç gösterdiği için boya, plastik ve karbonsuz kopya kağıtlarının üretiminde kullanılmıştır.) Toksafen (Ziraii mücadelede kullanılan bir tarım ilacıdır.) Bu on iki kalıcı organik kirletici kimyasal Kirli Düzine olarak adlandırılır. Diğer (Yeni Dokuz) Kalıcı Organik Kirleticiler: Klordekon (Pestisit) Hekzabromobifenil (Endüstriyel Kimyasal) Lindan (Pestisit) Alfa Hekzaklorosiklohekzan (Pestisit) Beta Hekzaklorosiklohekzan (Pestisit) Tetrabromodifenil eter ve pentabromodifenil eter (Endüstriyel Kimyasal) Hekzabromodifenil eter ve heptabromodifenil eter (Endüstriyel Kimyasal) Perflorooktansülfonik Asit(PFOS) ve Perflorooktansülfonilflorit (Endüstriyel Kimyasal) Pentaklorobenzen (Pestisit ve istenmeden üretilen yan ürün)
Bu kimyasallara nasıl maruz kalıyoruz ve sağlığımızı nasıl tehdit ediyorlar? Kalıcı organik kirletici kimyasallara maruziyetin en önemli kaynağı gıdalardır. İnsanlar, özellikle yağ içeriği yüksek olan et, balık, kümes hayvanları, süt ve süt ürünlerinin tüketimiyle bu kimyasalları vücutlarına alırlar. Bunların yanı sıra endüstriyel üretimler, atık yakma gibi faaliyetlerin yapıldığı alanlara yakın yerlerde yaşayan insanlar içtikleri sular ve soludukları hava ile bu kimyasallara maruz kalmaktadırlar. Bebekler ve çocuklar bu kimyasallara karşı çok daha hassastırlar ve anne sütü ile daha hayatlarının ilk günlerinde bu kimyasal maddelere maruz kalarak ileride ciddi sağlık sorunları yaşayabilirler. Kalıcı Organik Kirleticiler vücudumuzda doğal olarak bulunan veya üretilen kimyasal taşıyıcıların kimliğine bürünerek, endokrin ve bağışıklık sistemlerini bozarak hormon bozarlar. Özellikle hormonları etkileyerek üreme sistemi üzerinde olumsuz etkilere yol açarlar. Ayrıca zihinsel gelişme yavaşlığı ve kanser yapıcı etkileri olduğu tespit edilmiştir.
Kalıcı Organik Kirleticilere (KOK) İlişkin Stockholm Sözleşmesi nedir? Kalıcı Organik Kirleticilere ilişkin Stockholm Sözleşmesi, insan sağlığı ve çevreyi oldukça tehlikeli olan bu kimyasalların olumsuz etkilerinden korumayı, kısıtlama veya yasaklama gibi tedbirler alarak üretimlerini, kullanımlarını, ticaret ve salınımları ile elde kalan stokları ve atıklarını tamamen ortadan kaldırmayı hedefleyen uluslar arası bir anlaşmadır. Kalıcı Organik Kirleticilere (KOK) İlişkin Stockholm Sözleşmesi neyi hedefler? Kalıcı Organik kirletici kimyasallarının üretimini ve kullanımlarını tamamen ortadan kaldırmayı, Kalıcı Organik kirletici kimyasallardan sadece birkaçının alternatiflerinin bulunmadığı bazı istisnai durumlarla kullanımlarına izin verilmesini, İstenmeden yan ürün olarak açığa çıkan kalıcı organik kirleticilerin üretimini ortadan kaldırmayı, Kalıcı organik kirletici içeren atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesini sağlamayı, Kalıcı organik kirletici olduğu tespit edilen yeni kimyasallarla ilgili önlemleri almayı
hedefler. Ülkemiz Kalıcı Organik Kirleticilere (KOK) İlişkin Stockholm Sözleşmesi kapsamında neler yapmaktadır? Ülkemiz 12 Ocak 2010 tarihinden itibaren bu sözleşmeye taraf olmuştur. Sözleşme kapsamında kalıcı organik kirletici kimyasalların sözleşme hükümlerine uygun olarak yönetilmesine ilişkin ulusal uygulama planı taslak olarak hazırlanmıştır. Sözleşmenin gerekliliklerini tam olarak uygulayabilmek için gerekli çalışmalar ve proje hazırlıkları devam etmektedir. Siz neler yapmalısınız? Kalıcı organik kirletici kimyasallara maruz kalmamak açısından çevre dostu üretim yapan firmaların ürünlerini kullanmayı tercih etmeli, gereksiz yere plastik ürün (özellikle torba, poşet, pet şişe vs.) kullanmaktan kaçınmalı, mümkün olduğunca organik atıklarla ekonomik değeri olan atıkları birbirinden ayrı biriktirmeye özen göstermelisiniz. Bu sayede hem kendimizi, hem çocuklarımızı, hem de çevremizi kalıcı organik kirletici kimyasalların etkilerinden korumuş oluruz DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN: Çevre ve Orman Bakanlığı
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Kimyasallar Yönetimi Dairesi Başkanlığı Söğütözü Caddesi No:14/E 06560 Beştepe ANKARA www.kimyasallar.cevreorman.gov.tr