ÜNİVERSİTE ye giden bir İşitme Engelli (FİTYE) öğrenci Nelere Dikkat etmeli, Neler yapmalı ve Neler yapmamalı? Türk İşaret Dilinde izlemek için tıklayınız. Üniversiteye gitme imkanı bulan sizler öncelikle şunu bilmeniz gerekir, ülkemizde ne yazık ki çok az sayıda konuşmak yerine işaret dilini kullanan işitme engelli genç yükseköğrenime gidebilmektedir. Her 1000 FİTYE de sadece 5 i yükseköğrenim mezunudur; halbuki, örneğin görme engelliler alanında üniversite mezunu oranı % 2 den fazladır. Bu bağlamda lütfen üniversitede alacağınız eğitimin ve bu sırada geçireceğiniz sürenin değerini biliniz! Çok az işitme engelli bu olanağa kavuşmaktadır. Çoğunuzun üniversiteye girerken en büyük beklentisi, üniversite diplomasının size iş bulmadan kolaylık sağlayacağını düşünmenizdir. Bu doğrudur ve doğru bir kararla üniversiteye girmek için çaba gösterdiniz ve de bunu başardınız. Ama bilmeniz gereken önemli bir husus var; size iş sağlayacak olan tek başına diploma denilen bir kağıt parçası değildir. Sizin iş bulmanızı ve hatta kendi işinizi kurmanızı sağlayacak olan şey, bu sürede öğrendikleriniz, bu sürede insanları ve hayatı ne kadar tanıyabildiğiniz ve işitebilen işitemeyen, konuşabilen-konuşamayan diğer insanlarla ne kadar kaynaşabildiğinizdir. Diploma bu sürecin sonunda alınan bir belgedir ve eğer yukarıda sayılan bilgi ve becerileri kazanmadınızsa, tek başına sizin mutlu ve saygın bir insan haline gelmenizi sağlamaz. Önemli olan en az sınıf arkadaşlarınız kadar bilgili, becerikli ve sosyal olabilmenizdir. Çünkü okul bittiğinde onlarla birlikte iş hayatına girecek ve iş arayacaksınız! (Sizin işitme engeli gibi bir dezavantajınız varsa, kendinize özgü yetenekleriniz ve kamu ya da özel bütün kurum ve kuruluşlarda engellilere ayrılmış iş kotaları var.) Ancak daha iyi bir iş, daha yüksek maaş ve daha iyi çalışma şartları için sadece bu kotalara güvenmeyip sınıf arkadaşlarınızdan daha iyi olmaya çalışmalısınız (unutmayınız ki başta bilgisayar kullanımı, sanat dalları ve bazı spor alanları olmak üzere görsel alandaki algısal yetenekleriniz konuşabilen sınıf arkadaşlarınızdan daha iyi ve diğer insanların vücut dilini okumayı daha iyi biliyorsunuz). Bunun için sadece derslerde başarılı olmak, genel kültürü arttırmak ve her alanda çok şey bilmek de yeterli değildir; mutlaka anladıklarınızı ve bildiklerinizi, hem işaret dilinde hem de yazılı olarak karşınızdakilere anlatabilmelisiniz. Gelecekteki işvereniniz ve iş arkadaşlarınız, sizi daha yakından tanıyana kadar, özellikle ilk başta, sizi sunumunuzla değerlendirecek, iletişim yeteneğinize, sosyalliğinize ve alan bilginizi gösterme becerinize bakacaklardır. * Nasıl çalışmalısınız?
Yükseköğrenim her öğrenci için çalışmadan başarılabilecek bir süreç değildir. Özellikle FİTYE bir üniversite öğrencisi yükseköğrenime bazı dezavantajlarla başlar. Çoğunuzun, maalesef okuma-yazma becerisi ve genel kültürü sınıf arkadaşlarınızın gerisindedir. Ülkemizde FİTYE lerin ilk ve ortaöğrenimi sürecinde işaret dili kullanılamadığı ve işaret diline uygun Türkçe bir okuma-yazma programı eğitimi olmadığı için, ne yazık ki bu sorunları üniversite eğitimi içinde çözmek durumundasınız. Zaten şunu bilmelisiniz ki, üniversitedeki eğitimin tek amacı meslek edinmek değildir. Yükseköğrenim her üniversite öğrencisi için sadece meslek eğitimi demek değildir. Çok önemli birkaç yönü daha vardır. Bunların başında genel anlamda yaşam ve insanlar, özel anlamda da seçtiğiniz bilim alanı hakkında pek çok şeyi öğrenmeniz gelir. Her üniversite öğrencisi, hem FİTYE ler hem de konuşabilenler, seçtiği meslek ve bilim alanı ile ilgili kültürel birikimi, tarihini, sizden önce o alanda çalışan teorisyen ya da pratisyen meslektaşlarınızın yaptıkları ve yapamadıkları şeyleri ve toplumun alanınızdan beklentilerini öğrenmeniz gereklidir. Yükseköğrenim sırasında mümkün olduğunca okuduğunuz alan ile ilgili diğer alanlar hakkında da bilgi sahibi olmalınız; bu ileride kendinize özel bir çalışma alanı yaratmanıza ve dolayısıyla da iş bulmanıza yardımcı olacaktır. Unutmayınız ki, eğitim aldığınız alanda iş bulabilmeniz için hem teorik hem de uygulamalı derslerde sınıf arkadaşlarınızdan daha bilgili ve yetenekli ve ayrıca en az onlar kadar genel bilgi sahibi olmanıza bağlıdır. Özellikle görsel alanda sahip olduğunuz yeteneklerle genel kültürünüzü ve meslek bilginizi birleştirdiğiniz de, engellilere ayrılan kotaların sağladığı yardımı da göz önüne alırsanız, üniversite sona erdiğinde, iş bulma şansınız en az konuşabilenler kadar olacaktır. -Ders alma: Bu bağlamda, alanınızın mecburi derslerine ilave olarak öncelikle genel kültür alanınızdaki eksikleri kapatacak dersleri alınız. Daha sonra ise kendi alanınızla ilişkili diğer alanları öğrenecek derslere geçiniz. Eğer zaten sorumlu olduğunuz derslerle ancak başa çıkabildiğinizi düşünüyor ve yeni dersler almayı riskli görüyorsanız, bu dersleri resmen almayınız ama o derslerle ilgili kaynak kitapları, ders notlarını ve ödevleri temin ederek, boş zamanlarınızda çalışınız. Unutmayınız ki, sizin işitme engelli olmanızın şu anda size getirdiği en büyük iki sorun, okuma-yazma daki yavaşlığınız ve onlara göre genel kültür alanında daha az şey biliyor olmanızıdır. Bunların her ikisi de çalışarak kolaylıkla kapatabileceğiniz şeylerdir. Zor olan bunlar olmadan üniversiteye devam etmeye çalışmaktır. Şu ana kadar devam ettiğiniz okulların bu alanlarda yetersiz kalması, bundan sonra da başaramayacağınız anlamına gelmez. Yapmanız gereken, sadece daha fazla çalışmaktır. (Çok yakın zamanda üniversitelerde işitme engellilere yönelik özel hazırlanmış okuma-yazma ve kavram geliştirme programları açılacaktır; bu konuda okul idarelerinizden talepte bulununuz). Eğer kredili sistemle eğitim yapan bir yükseköğrenim kurumundaysanız, ilk yıl için aldığınız ders sayısını olabildiğince az tutunuz. Çünkü üniversiteye ve yerleşke (kampus) hayatına alışmanız vakit alacak ve bu arada pek çok sorunla uğraşmanız gerekecektir. Ayrıca bu süre zarfında okuma-yazma ve genel kültür konularındaki eksikleriniz kapatacak çalışmalar
yapabilirsiniz. Ancak unutmayınız ki, kredili sistemle eğitim veren kurumlarda okulu bitirip diploma almayı hak etmek için belli sayıda kredili notuna ulaşmanız gerekir. Bu hususu okuldaki danışmanınızla görüşerek ve gerekirse üniversite içindeki engelliler birimiyle temasa geçerek, detaylı olarak öğreniniz ve eksiklerinizi kapatacak ve yeteneklerinizi avantaja dönüştürecek bir ders alma planı yapınız. - Üniversitenizdeki engelsiz üniversite birimiyle tanışınız: Ülkemizde şu an itibariyle 95 üniversitede bu birimler kurulmuştur; geri kalanında da en kısa sürede kurulacaktır. Bu birimler size ve diğer engel gruplarına yardım etmek ve üniversite işçindeki işlerinizi kolaylaştırmak için kurulmuştur. Bu sunumda belirttiğimiz bütün hususlarda onlardan yardım alabilirsiniz ve mutlaka almalısınız. Ancak bunun için önce oraya giderek kayıt olmalısınız. Sizin gibi FİTYE olan ya da başka bir engelim ya da kronik hastalığı olan öğrencileri de bu birime götürerek kayıt ettirmelisiniz. Bu birim, doğal olarak, ancak bilebildiği öğrencilere yardım edecek ve kim daha fazla gider ve yardım talep ederse onlar daha fazla yararlanacaktır. Bu nedenle her türlü probleminiz için bu birimlere gidiniz. Bu birimlerde bir işaret dili tercümanının çalışıyor olması ilk talebiniz olmalıdır. Ayrıca, unutmayınız ki, her yeni kayıt döneminde sizin gibi yeni FİTYE ler o üniversiteye gelecektir; bu nedenle kayıt öncesinden engelsiz üniversite birimleri ile temasa geçerek, kayıt günleri onarla yardımcı olacak organizasyonlar gerçekleştiriniz, bizzat bilgilendirme sürecinde yer almayı bir sosyal görev olarak düşünüzü. Çünkü siz yeni gelenlerin ağabeyi ve ablası olarak bu işi herkesten daha iyi yapabilirsiniz. - Birlik olma ve birlikte hareket etme: Bir FİTYE olarak başta sınıf arkadaşlarınız olmak üzere üniversitedeki diğer öğrencilerin oluşturduğu birlik ve kulüplere katılınız. Bu husus her öğrenci için önemlidir ama özellikle sizin gibi işitime engelliler ilkokul ve liselerinden gelenler için toplumun diğer kesimleriyle tanışmak, birlikte olmak ve belirli bir amaç için bir araya gelip bir şeyler yapmak çok daha önemlidir. Bu diğer insanları ve çevreyim tanımanıza,dolayısıyla da sosyalleşmenize ve genel kültürünüzün artmasına doğrudan katkıda bulunacaktır. Buralardaki aktivite ve çalışmaları işaret dilinde sunumlar haline getirerek, o kulübün, üniversitenin veya derneğinizin web ine koyunuz. İşitme Engelliler Gelişim Merkezi, bu sunumlara ev sahipliği yapmaya hazırdır; lütfen bir kopyasını bize yollayınız. Bu bağlamda okuldaki diğer FİTYE ler ve diğer engelli gruplarıyla da bir araya geliniz; ortak sorunlarınıza ortak çözümler aramak her zaman daha etkili bir yoldur. Öğrendiklerinizi birbirinizle paylaşınız. Birbirinize yardımcı olunuz. Ama lütfen üniversitedeki hayatınızı, gerek derslerde gerekse yerleşke (kampus) içindeki ve dışındaki sosyal hayatınızı sadece FİTYE arkadaşlarınızla sınırlı hale getirmeyiniz. - Mevzuat hakkında bilgi sahibi olma:
Okulunuzun idari sitemini tam olarak öğreniniz; her okulun mevzuat adını verdiğimiz, yasalara ve yönetmeliklere dayanan işlerin yapılış yolunu gösterir kuralları vardır. Okula hangi kıyafetlerle ve ne zaman gelip gideceğinizden, ders alma usullerine, devamsızlık haklarına, yurt ve kütüphaneleri kullanma şartlarına, burs ve öğrenci kredisi desteklerine ve disiplin konularına kadar her şey buralarda yazılıdır. Okul idareleri sizlere bunu işaret dilinde hazırlamak durumundadır; ama siz de okumak durumundasınız. Öyleyse en güzeli o üniversitedeki FİTYE ler olarak bir araya gelerek, bu yönetmelikleri bir idarecinin yardımıyla okuyup anlayıp işaret diline çevirmektir. Böylece sizden sonra gelenler bundan faydalanabilecekleri gibi, siz de gereksinim duyduğunuzda dönüp tekrar bakabilirsiniz. Çünkü bu yönetmelikler son derece karışıktır. Hiçbir öğrencinin aklında tamamı kalmaz; hatta bazen öğretim elemanları ve idareciler bile şaşırabilirler. Bu süreçte engellilere mevzuatın sağladığı ilave avantajları da mutlaka öğreniniz. - Belgeleri temin etmek: O okulun öğrencisi olmanızdan dolayı doğal olarak hak ettiğiniz belgeleri (öğrenci kimliği, toplum taşım araçlarını indirimli kullanmanızı sağlayan pasolar, kütüphane kartı, medikososyal kartı spor salonu kartı vb) temin ediniz. - Okulunuz ve bölge hakkında bilgi sahibi olma: Okulunuzu, yerleşkeyi (kampusu) ve yurdunuzu, yakın çevresi ve bölgedeki gereksinim duyacağınız her türlü kurum ve binayı (kütüphane, yemekhane, mediko-sosyal binası, spor salonu, havuz, kafeterya, kulüp odaları, fotokopi çekeceğiniz yerler, konser salonları, postane, lokanta), otobüs-dolmuş durakları ve alışveriş yerleri ile birlikte tanıyınız. Bu yerlere nasıl ulaşacağınızı, açılış ve kapanış saatleri, giriş-çıkışta uyulması gereken kıyafet vb kurallar konusunda bilgi sahibi olunuz ve bunları bir not defterine tek tek kaydediniz. Özellikle bir yangın, deprem vb bir felaket anında hangi yolları kullanacağınızı öğreniniz ve kaydediniz. Engelsiz üniversite birimi ile irtibat kurarak bulunduğunuz ortamın işitme engelliler için güvenli olmayan yönlerinin düzeltilmesini isteyiniz. Bu bağlamda yangın vb durumlarda devreye girecek görsel alarm sistemleri kurulmasını talep ediniz. Okul binaları ve yerleşke (kampus) içinde yönleri, binaları ve giriş-çıkışları gösteren net işaretler talep ediniz. - Talepler: Bir FİTYE olarak bulunduğunuz üniversiteden ve size ders anlatan öğretim elemanlarından bu çalışmada değişik kısımlarda özetlediğimiz taleplerde bulunmaya hakkınız vardır ve bunu mutlaka yapınız (ama bunu yaparken değerli FİTYE üniversite öğrencileri ve adayları kısmında belirttiğimiz hususlara dikkat ediniz). Aşağıda bu taleplerin içinde en önemli iki başlığı sıraladık. Lütfen geri kalanlar için ilgili sayfalara bakınız ( Proje Raporu ; İşitme Engelli Öğrencilerin Devam Ettiği Bir Sınıf Ortamı ve Fiziksel Şartları Nasıl Olmalıdır ; İşitme Engelli
Öğrencilerin Olduğu Bir Sınıfta Nasıl Davranmalı ; Yükseköğrenim üniversite ortamında işitme engelli öğrencilerin durumu ve gereksinimleri ) Bu taleplerinizi öncelikle üniversitenizdeki engelsiz üniversite birimleri üzerinden gerçekleştiriniz. Bu birimler bir rektör yardımcısına bağlı olarak çalıştıkları için sorunlarınızı daha kolay ve etkin olarak çözecek olanakları kolaylıkla harekete geçireceklerdir. - Derslerde dersi size tercüme edecek bir Türk İşaret Dili Tercümanı (İDİT) isteyiniz. - Her ders için not talep ediniz; ders öncesinde bu notları alınız (en güzeli dönem başında öğretim elemanının size ders notlarını topluca vermesidir). Eğer bulunduğunuz sınıfta İDİT yoksa, okul idaresinin size yardımcı olacak bir kişi atamasını isteyiniz. Bu kişi size ders sırasında anlatılanları ve tartışmaları yazılı olarak vermeli, ödevler, bir sonraki dersin zamanlaması, sınav vb planlamaların yer ve tarihleri, konusunda yardımcı olmalıdır. Bu kişinin sınıf arkadaşlarınızın arasından seçilmesi çok doğru bir yaklaşım olacaktır. - Paylaşma ve kaynakları işaret diline çevirme: Hem derslerde hem katıldığınız toplantı ve kulüp çalışmalarında hem de idari konularda öğrendiklerinizi ve tecrübelerinizi diğer işitme engelli arkadaşlarınızla (üniversiteye giden gitmeyen) paylaşınız. Onlara okuduklarınızı ve yaşadıklarınızı anlatınız ve onların da yorum ve katkıda bulunmasını isteyiniz. Konuyu işaret dilinde rahatça tartışabiliyor hale geldikten sonra, bir video ya kaydederek sizden sonra aynı alanda çalışacak işitme engelliler için kaynak oluşturunuz. (Hazırlayacağınız bu kaynakları İşitme Engelliler Gelişim Merkezi nin web sayfalarından yayınlamaya hazırız. Sizlerin yardımıyla web üzerinde her bir üniversiteyüksekokul ve ders için ayrı ayrı işaret dilinde kaynaklar hazırlamak bundan sonraki amacımızdır.) Sizler şimdi yükseköğrenime gitme olanağına kavuşan işitme engelliler olarak, sizden sonra aynı okula ve aynı yerleşkeye (kampüse) gelecek öğrencilerin daha az sorunla karşılaşması için kalıcı ürünler oluşturmak durumundasınız. Ayrıca bu çalışmalar sırasında konuyu kendi dilinizde tekrar ve tekrar anlatacağınız için daha iyi anlayacak, özümseyecek ve tamamen kendi malınız yapacaksınız. Dil bir konuyu anlamak için sadece bir araç değil, aynı zamanda onu kafanıza yerleştirirken (yani tam anlamıyla öğrenir hatta ezberlerken) de kullandığınız bilgi saklama/depolama yoludur. Sizin gibi işaret dili kullanan ve konuşamayan pek çok işitme engellinin beyni bilgiyi işaret dilinde daha iyi anlıyor ve depoluyor olabilir; bu gayet doğal bir durumdur (bu aynen bir bilgisayara onunla uyumlu bir program kullanarak veriyi tam aktarmak gibi bir durumdur; her ne kadar insan beyni her bilgisayardan daha gelişmiş olsa da, yine de temel kural değişmez, en iyi anladığınız ve iletişim kurduğunuz yol, en iyi öğrenme yoludur).