Projemizin Amacı: Projemiz EDES in engelli bireylerin ve ailelerinin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi amacıyla tam bütünlük göstermektedir. Sinop Rehberlik Araştırma Merkezi nin hizmet götürdüğü alanın proje doğrultusunda genişlemesi, daha fazla engelli bireyin bilinçlendirilmesini sağlayacaktır. Hedef grubumuzda yer alan bireylerin bilgi yetersizliği göz önüne alındığında EDES in amacıyla tam bir paralellik göstermektedir. Projemizin Hedefleri: 1.Engelli aileleri ve bireylerine sahip oldukları haklar ve kullanma yöntemleri tanıtılmasına katkıda bulunmak 2.Engelli hakları konusunda farkındalık arttırılmasına katkıda bulunmak. 3.Yapılması planlanan sempozyum ve seminerlerle engelli bireylere yönelik toplumsal algının olumlu olarak arttırılmasına katkıda bulunmak. 4.Rehberlik ve Araştırma Merkezimize başvuran engelli aileleri ve bireylerinin sürekli olarak bilgi alabilecekleri kaynaklara sahip olmasına katkıda bulunmak. 2
Hedef grubun belirlenen ihtiyaç ve sorunları 2002 yılında Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından Türkiye genelinde yapılan Türkiye Engelliler Araştırmasına göre Türkiye genelinde toplam engelli nüfus oranı %12,29 dur. Yine bu araştırma verilerine göre Karadeniz bölgesi engellilik oranı en yüksek olan bölgeler arasındadır. 2010 yılında TÜİK tarafından ülke genelinde yapılan Engellilerin Sorun ve Beklentileri Araştırması sonuçlarına göre Ulusal Engelliler Veri Tabanında kayıtlı engellilerin %38,4 ü sosyal yardımlardan yararlanmaktadır. Bu araştırmaya göre Ulusal Engelli Veri Tabanına kayıtlı olan engelli bireylerin % 27 si engelli aylığından, %11,2 si ise Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü nün ayni ve nakdi yardımlarından düzenli olarak yararlandıklarını belirtmiştir. Bu çalışma sonuçlarına bakıldığında kayıtlı engelli bireylerin haklarını yeterince bilmedikleri ve engelli aylığını dahi alamadıkları görülmektedir. Ayrıca, Engellilerin Ulaşım hakları ile ilgili 4 Mart 2014 tarih ve 28931 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan engelliler için sağlık kurulu raporuyla %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen Türk vatandaşlarının kendileri, ağır engellilerin kendileri ile birlikte birden fazla olmamak üzere birlikte yolculuk ettikleri refakatçileri, demiryolları ve denizyollarının şehir içi ve şehirlerarası hatlarından, belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehircimi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanırlar denilmektedir. Bu çalışmalar doğrultusunda engelli bireylerin ve ailelerin haklarını daha iyi öğrenmeleri konusunda çalışmalar yapılması gerektiği açıkça görülmektedir. Hedef grubun tanımı ve tahmini sayıları İlimiz Türkiye genelinde engellilik oranı yüksek olan bölgeler arasında bulunmaktadır. Hedef grubumuz Sinop iline bağlı 9 ilçede yaşayan 1500 engelli birey ve ailesi, ayrıca Rehberlik Araştırma Merkezlerinden hizmet alan yaklaşık 960 kaynaştırma öğrencimiz ve ailelerini kapsamaktadır. Bunun yanında oluşturacağımız internet sitesi ve bastırılacak afiş, kitapçık ve broşürlerle birlikte Sinop ilinde yaşayan 201.000 vatandaştan en az 125.000 ne ulaşılacaktır. Bu hedef grup(ların) ihtiyaçlarının ve sorunlarının tanımlanması Engellilerin Sorun ve Beklentileri Araştırması nda açıkça görüldüğü gibi engelli sosyal yardımlarından faydalanan bireylerin sadece %38,4 olması bile engelli birey ve ailelerin haklarını yeterince bilmediğini 3
kanıtlamaktadır. Engelli kartına sahip olarak devletin engellilere sağlamış oldukları imkânların neler olduğunun engelli vatandaşlarımıza uzman kişiler tarafından anlatılma ihtiyacı olduğu görülmektedir. Engelli bakım hizmetleri, seyahat öncelikleri ve indirimleri, eğitim hakları, mesleki eğitim ve istihdam gibi sorun alanlarında bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Projenin hedef grup(ların) ihtiyaç ve sorunlarının çözümüne sağlayacağı katkı Projemizde belirtilen seminer, sempozyum, broşür ve engelli hakları el kitapları gibi faaliyetlerin gerçekleştirilmesi ile engelli birey ve ailelerin dolayısıyla toplumun ve hedef kitlemizin bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri büyük ölçüde karşılanmış olacaktır. Projeyi yürütecek olan Sinop Milli Eğitim Müdürlüğü, Sinop Rehberlik ve Araştırma Merkezi ve Sinop Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Derneğinin, projeler ve özel eğitim konusunda sahip olduğu uzman çalışanları ve özel eğitim konusunda yaptığı çalışmalar ve bu konudaki tecrübesi, amaçlanan hedeflere ulaşılmasında ve engelli bireyler ve ailelerin bilinçlendirilmesi konusundaki projemizin başarıya ulaşmasında önemli bir etken olacaktır. 4
HANGİ KURUMDAN HANGİ YARDIMI ALABİLİRİM? AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI Engellilerin yasal hakları, eğitim, rehabilitasyon hizmetleri, engellilere yönelik istihdam çalışmaları, ulaşılabilirlik, engellilere verilen yardım ve bağlanan aylıklar, sağlık hizmetleri, engellilerin koruma altına alınması, Bakım Rehabilitasyon veya Engelli Yaşam Merkezleri ne yerleştirilmesine ilişkin iş ve işlemlere ilişkin istek, öneri ve şikayetler değerlendirilerek gerekli bilgilendirme yapılmakta, vatandaşların hizmet alabilecekleri ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına yönlendirilmesi sağlanmaktadır. Detaylı bilgi için 0368 261 52 27 SAĞLIK BAKANLIĞI Sağlık raporunun alındığı hastanelerin bağlı olduğu kurumdur. Rapor ücreti verilmez. Engelli bireye öncelik sağlanır. Detaylı bilgi için 0368 261 19 62 TÜRKİYE İŞ KURUMU Engelli birey çalıştırılmasını kurum, kuruluşlara zorunlu kılan kurumdur. Aile Sağlık Raporu ile bağlı olduğu iş kurumuna müracaat edebilir. Detaylı bilgi için 0368 261 45 31 SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI Herhangi bir sosyal güvenliği olmayan veya muhtaçlık sınırında yaşayan özellikle engelli çocuğa sahip ailelere tekerlekli sandalye gibi yardımlar yapar. Detaylı bilgi için 0368 260 03 09 MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Engelli eğitim raporunu veren özel eğitim ücretini karşılayan kurumdur. Detaylı bilgi için 0368 261 19 84 5
SGK Engel oranı % 40 ve üzeri olan engelliye erken emeklilik hakkı kazanır. Sürekli bakıma muhtaç engelli bireye sahip annelere erken emeklilik hakkı tanınmıştır. Bakım gereksinimi olan engelli yakınına tayinde kolaylık sağlanmaktadır. Detaylı bilgi için 0368 271 44 64-65-66 BELEDİYELER Engelli aileleri için su faturalarında %40 indirim uygulanmaktadır. Detaylı bilgi için 0368 261 44 45 ULAŞTIRMA BAKANLIĞI Şehirler arası otobüslerde % 30 indirim sağlanmaktadır. Detaylı bilgi için 0362 445 00 98-02 15 T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Milli parklar, tabiatı koruma alanları ve tabiat anıtlarından girişlerde ücretsiz yararlanılmaktadır. Ayrıca çadır ve karavan yeri ücretinde %50 indirim uygulanmaktadır. Detaylı bilgi için 0312 207 50 00 DEVLET DEMİR YOLLARI Devlet Demir yolları ile seyahat edilmesi halinde engelli bireye %20 indirim uygulanır. Engelli bireyin engel oranı %40 ise %50 indirim uygulanır. Detaylı bilgi için 444 24 07 TÜRK HAVA YOLLARI Havayolları seyahatinde özür oranı %50 ise %40 indirim uygulanır. İç hatlarda ise %25 dir. Detaylı bilgi için 0212 444 08 49 VODAFONE VE TURKCELL % 40 İndirimle kullanılabilmektedir. Detaylı bilgi için vodafone : 0368 260 54 41 Turkcell : 0368 261 41 94 ZORUNLU TRAFİK SİGORTASI T.C. Sınırlarında binek aracı olan herkes zorunlu trafik sigortası yaptırmak zorundadır. Kazada çıkabilecek engellilik durumunda tazminat alma hakkı vardır. Hastane masrafları da karşılanmak zorundadır. 6
ENGELLİ BİREYİN EĞİTİMİ Engelli çocuklara gençlere ve yetişkinlere özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak bütünleştirilmiş ortamlarda engeli olmayanlarla eşit eğitim imkanı sağlanır. Engelli bireyler temel eğitim ilkeleri doğrultusunda genel eğitim, özel eğitim ve mesleki eğitim görme haklarını kullanabilmektedirler. 5378 sayılı Engelliler Kanununun 15. maddesinde Hiçbir gerekçeyle Engellilerin eğitim alması engellenemez. Engelli çocuklara, gençlere ve yetişkinlere özel durumları dikkate alınarak bütünleştirilmiş ortamlarda ve engelli olmayanlarla eşit eğitim imkanı sağlanır ibaresi yer almaktadır. Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin zorunlu öğrenim çağı, okul öncesi dönemi de içine alan 3-14 yaş olarak belirlenmiştir. Eğitim Hizmetinden Milli Eğitim Bakanlığı sorumludur. ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİNDEN YARARLANMA KOŞULLARI Sosyal güvencesi olsun olmasın özel eğitim ve Rehabilitasyon merkezlerinde verilen destek eğitim hizmetinden yararlanır. Uygun görülen engelli bireylerin özel eğitim giderlerinin her yıl Maliye Bakanlığı'nca belirlenen kısmı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır. 1-Engellilerin velisi yada okul kurum yönetiminin yazılı başvurusu. 2- Okula/Kuruma kayıtlı öğrenciler için bireysel gelişim raporu. 3-Herhangi bir okula kayıtlı olmayan RAM'dan (Rehberlik ve Araştırma Merkezi) aldığı belgeyle başvuru yapabilir. 7
ÖZEL EĞİTİME İHTİYACI OLAN ÖĞRENCİLERİN ERİŞİMİ OKULLARA ve KURUMLARA ÜCRETSİZ SAĞLANIR. Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin Okullara ve Kurumlara Erişimi Ücretsiz Sağlanma Projesinin özel eğitimine gereksinim duyan çocuklarının erişimini ücretsiz sağlanması ile eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması ve engelli öğrencilerin okumaya teşvik amacı vardır. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü işbirliğinde hazırlanmıştır. Proje kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki; Görme Engelliler Okullarında, İşitme Engelliler Okullarında Ortopedik Engelliler Okullarında Otistik Çocuklar Eğitim - İş Eğitim Merkezlerinde Zihinsel Engelliler Okullarında Uyum Güçlüğü Olanlar Okulunda Özel Eğitim Okulları Bünyesinde Anasınıfında Özel Eğitim Sınıflarında Eğitim alan öğrenciler ücretsiz taşınmaktadır. TEMEL EĞİTİMDEN ORTAÖĞRETİME GEÇİŞ SINAVINDA SAĞLANAN KOLAYLIKLAR Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş Sınavı nda engelli öğrenciler tek kişilik salonlarda sınava alınmakta, İhtiyaçlarına göre 30 dakikalık ek süre, Braille alfabesiyle basılmış soru kitapçığı, uygun fiziksel ortam, okuyucu, kodlayıcı veya Öğretmen eşliğinde sınava alınma gibi destekler sağlanmaktadır. Sınava girecek engelli öğrencilerin, sınavlarda durumlarına uygun hizmet alabilmeleri amacıyla engelli sağlık kurulu raporu veya özürlü kimlik kartı veya engelli bilgisinin işlendiği nüfus cüzdanı ile okul müdürlüğünün bulunduğu yerdeki Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü'ne başvurması gerekmektedir. 8
ENGELLİLERİN İSTİHDAMI Engellilerin engel türlerine göre, çalışabilme koşullarına bakılarak kurum ve kuruluşlarda istihdam edilmesi sağlanır. Türkiye İş Kurumu ve Devlet Personel Başkanlığı tarafından bu kurumlara engelliler başvurarak çalışabilirler. İŞKUR a Kayıt Şartları; Nüfus Kağıdı ve Sağlık Kurulu Raporu ile Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü ne Şahsen başvurarak yapılır. Kamuda Engelli Birey Çalıştırma Oranı % 4, Özel sektörde ise bu oran % 3 dür. İşkur aynı zamanda mesleği olmayan engelli bireye Meslek Edinme Eğitimi verir. Kamuda daimi çalışmak için, memur olma şartı vardır. Bunun içinde engelli bireyin EKPSS girmesi gerekir. Ortaöğretim, Önlisans, Lisans Mezunların sınava girme şartı vardır. 9
ENGELLİ GENEL SAĞLIK SİGORTASI SOSYAL GÜVENCESİ OLMAYAN VE ORTOPEDİK VE DİĞER YARDIMCI ARAÇ VE GEREÇ NASIL ALINIR? İl veya ilçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına müracaat ederek talepte bulunabilirsiniz. Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşunca güvencesi altından olmayan ve yeterli ödeme gücü bulunmayan engelli bireyler genel sağlık sigortası uygulamasından faydalanmaktadır. Bu kapsamda tedavi, muayene, ilaç, tetkik, diş, tedavisi ve ortez - protez ihtiyacı karşılanmaktadır. HASTA ALT BEZİ NASIL ALINIR? Hastalığı nedeniyle mesane veya rektum kontrolü olmadığının (çocuklar için en az 2 yaşını tamamlamış olmak kaydıyla) Hasta alt bezi kullanması gerektiğinin belirtildiği Uzman Hekim Raporu ile düzenlenmesi halinde, ihtiyaca binaen kullanılması öngörülen hasta alt bezine ait fatura bedeli birer aylık devreler halinde Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenir. TEKERLEKLİ SANDALYE NEREDEN ALINIR? Bağlı olduğunuz sosyal güvenlik kurumunca karşılanır. Her hangi bir sosyal güvencesi olmayanlar ise talepleri Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarından sağlanır veya Valilik ve Kaymakamlıklardan talep edilebilir. 10
İŞİTME CİHAZLARININ BEDELİNİ KİM ÖDER? Sosyal Güvenlik Kurumunca Sağlık Hizmetince ödeme yapılır. Cihazlarının ödenmeyen kısımları olmama halinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarından sağlanması Valilik ve Kaymakamlıklardan talep edilir. SOSYAL YARDIMLAR AYNİ-NAKDİ YARDIM (Yiyecek, Giyecek, Para Yardımı) Muhtaç durumda olup, herhangi bir sosyal güvenliği olmayan kişiler; İl veya İlçedeki Sosyal Yardımlaşma Vakıflarına başvurarak yardımlardan yararlanabilir. Ayrıca Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü nce muhtaç durumdaki çocukların bakıma destek için ayni ve nakdi yardımlar yapılmaktadır. Muhtaç olup engelli çocuğunun bakımında zorluk çeken aileler yardımlardan yararlanmak için İllerinde bulunan Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ne başvurabilirler. GENEL SAĞLIK SİGORTASI Hiçbir sosyal güvencesi olmayan bireylerin teşhis, tedavi, ilaç, diş tedavisi, ortez, protez ve gözlük ihtiyaçları yeşil kart verilerek karşılanmaktaydı. Genel Sağlık Sigortası uygulamasının başlamasıyla yeşil kart almaya hak kazananlar Genel Sağlık Sigortası kapsamında devam edecekler ve primleri belirlenen koşullarda devlet tarafından karşılanacaktır. Genel Sağlık Sigortası için Merkez ilçede Valiliğe diğer ilçelerde ise Kaymakamlıklara başvurması gerekmektedir. 11
ENGELLİ KİMLİK KARTI 12 Temmuz 2013 tarihinde 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunda yapılan değişiklikle, 03/04/2013 tarih ve 28931 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Engellilere Kimlik Kartı verilmesine dair yönetmelik gereği; verilen yetkiye dayanarak Aile ve Sosyal Politikalar il Müdürlükleri tarafından Engellilere Kimlik Kartı verilmektedir. Engelli kimlik kartı olan engelli bireyler mevcut kartlarıyla Ücretsiz Seyahat hakkından yararlanabilecekler. ENGELLİ KİMLİK KARTI ALMAK İÇİN GEREKLİ BELGELER Sağlık Kurulu Raporu Aslı veya Onaylı Sureti Nüfus Cüzdanı 4 Adet vesikalık fotoğraf Engel oranı % 40 olan engelli birey ile ağır engelli bireylerin birlikte yolculuk ettikleri en fazla bir refakatçilerine, Demiryolları ve denizyollarının şehiriçi ve şehirlerarası hatlarından, Belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehiriçi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanma hakkına sahiptir. 12
ÜCRETSİZ SEYAHAT HAKKINDAN REFAKATÇİSİ İLE BİRLİKTE YARARLANMAK İSTEYEN AĞIR ENGELLİLER İSE YENİ KART İÇİN BAŞVURU YAPACAKLAR Ücretsiz seyahat hakkından tek başına kullanılacak olan engelli bireylerin tekrardan kart çıkarmalarına gerek yoktur. Ücretsiz seyahat hakkından refakatçisiyle birlikte faydalanacak olan Ağır Engelli Bireylerin kimlik kartlarını YENİLEMELERİ gerekir. Ağır engelli vatandaşların ücretsiz seyahat hakkını refakatçileri ile birlikte yararlanabilmeleri için, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nca yeni basılan ve üzerinde ULAŞIMDA REFAKATÇİ HAKKI VARDIR ibaresinin yer aldığı kimlik kartını ibraz etmeleri gerekmektedir. ENGELLİ KİMLİK KART DEĞİŞİKLİĞİ YAPMAK İÇİN * Dilekçe * İki Adet Resim * Engelliler için Sağlık Kurulu Raporunun aslı yada onaylı örneği ile birlikte ikamet ettikleri bölgedeki Aile ve Sosyal Politikalar il Müdürlüğü ne başvurarak yenilenmesi gerekir. 13
SAĞLIK KORUYUCU HİZMETLER ENGELLİ BAKIM HİZMETLERİ VE ÜCRETİ Bakıma muhtaç engelli bireyin evlerinde ya da kurumda bakım hizmeti verilir.yine aynı şartlarda bakımı aile bireyi ya da yakını tarafından karşılanan engelli birey için, bakımı yapan kişiye bir asgari ücrete kadar ödeme yapılmaktadır. Bakım hizmeti ve bakım ücretinden faydalanmak için ikamet edilen yerdeki Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ne veya varsa İlçe Müdürlüğü ne başvurmak gerekmektedir. Evde Bakım Ücreti; aynı evde yaşayan aile bireyine ( akraba ) yada vasiye ödenir. Engelli bireyin Sağlık Kurulu Raporunda Engel derecesi %50 ve Ağır Engelli İbaresinin olması ve bunun karşında Evet olması gerekir. Özürlülük sınıflandırmasına göre ağır özürlü olduğu belgelendirilenlerden; günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olduğu, her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarının, bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3 ünden daha az olduğu bakım raporu ile tespit edilen engellilere bakım ücreti ödenir. ENGELLİ AYLIĞI Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından ödenen, genellikle muhtaçlık aylığı olarak da bilinen (65 yaşını doldurmuş muhtaç, güçsüz, kimsesiz kişilere verilen ve diğer adı 65 yaş aylığı olarak da bilinen) aylık; 25.03.2014 tarihinde ki değişiklikle 2022 sayılı 65 yaşını doldurmuş muhtaç, güçsüz, ve kimsesiz vatandaşlara verilen aylık olarak değiştirilmiştir. Aynı zamanda engeli %40 ve üzeri olan 18 yaşından büyük engelli bireye ve 18 yaşından küçük engelli çocuğu olan olan, anne babalara verilir. Ayrıca annesi babası olmayan 18 yaşından gün alamamış yetim çocuklara aylık bağlanmaktadır. 14
GEREKLİ BELGELER 1- NÜFUS KAĞIDI 2- ENGELLİ SAĞLIK KURUL RAPORU 3-2 ADET FOTOĞRAF 4- ENGELLİNİN VASİSİ VAR İSE VASİİ ATAMA MAHKEME KARARI 5- ANNESİ BABASI BOŞANMIŞ İSE BOŞANMAYA İLİŞKİN MAHKEME KARARI MUHTAÇ AYLIĞINI KİMLER ALABİLİR? * %40 ve üzeri engeli olan muhtaç engelli bireye ve ailesine verilir. * Hiçbir sosyal güvencesi olmayan bireye verilir. * Mahkeme kararı ve kanun ile bakım altına alınmamış olması halinde alabilirler. Kurum Bakımı Nedir? Bakıma muhtaç engelli bireyin aile yanında bakımının mümkün olmaması halinde kurumda bakım hizmeti verilir. Bakım hizmetleri Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü denetiminde yürütülmektedir. Bakıma muhtaç engelli bireye Aile ve Sosyal Politikalar Bakım Merkezlerinde ya da özel bakım merkezlerinde hizmet verilmektedir. Kurum Bakımı İçin Başvuru Yerleri Engelli bireyin ikametgâhının bulunduğu yerdeki Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ne veya varsa İlçe Müdürlüklerine başvurulması gerekmektedir. İlçe Müdürlüklerinin bulunmadığı yerlerde ise Kaymakamlıklara başvuru yapılabilir. ALO 183 * *(Aile, Kadın, Çocuk, Engelli ve Sosyal Hizmet Danışma Hattı nı 7 gün 24 saat arayabilirsiniz) 15
ENGELLİ BİREYİN VERGİ İNDİRİMİ VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANMAK İÇİN BAŞVURU YERLERİ Çalışan engelli bireyler ve bakmakla yükümlü oldukları engelli yakını çalışanlar engel oranlarına göre vergi indiriminden yararlanmaktadır. Engelli devlet memurları ve bakmakla yükümlü olduğu engelli yakını olan devlet memurları çalıştıkları kurumun ilgili birimine başvuru yapmaları gerekmektedir. Diğer çalışan engelli bireyler ve bakmakla yükümlü olduğu engelli yakını bulunan çalışanlar ise iş yerinden alacakları durumunu bildiren belge ile illerdeki Defterdarlık Gelir Müdürlüğü'ne, bağımsız vergi dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğü'ne, diğer ilçelerde Mal Müdürlüklerine başvuru yapmaları gerekmektedir. GELİR VERGİSİ İNDİRİMİNDEN * Ücretle çalışan engelli kişiler * Engelli kişiye bakmakla mükellef olan kişi * Engelli meslek sahibi ve engelli kişiye bakmakla yükümlü serbest meslek sahibi * Basit usulde vergilenen bazı tüccar, imalat, tamirat, küçük sanat ile uğraşan terzi, tamirci, marangoz, engelli esnaf sanatkarlarda yararlanabilir. GEREKLİ BELGELER * Dilekçe * Çalıştığı iş yerinden alacağı hizmet belgesi * Engelliler için verilen sağlık kurulu raporu * 3 adet vesikalık fotoğraf ENGELLİ KİŞİYE BAKMAKLA MÜKELLEF KİŞİLER * Çalıştığı iş yerinden alacağı hizmet belgesi * Engelli kişiye ait nüfus cüzdanı örneği * Engelli kişiye bakmakla yükümlü olduğunu gösteren belge * Engelli kişiye ait 3 adet vesikalık fotoğraf ENGELLİ MESLEK SAHİBİ İSE * Dilekçe * T.C kimlik numarası ve vergi numarasını gösteren belge * Nüfus cüzdanı örneği * 3 adet vesikalık fotoğraf ENGELLİ KİŞİYE BAKMAKLA YÜKÜMLÜ SERBEST MESLEK SAHİBİ * T.C kimlik numarası veya vergi kimlik numarasını gösteren belge * Engelli kişiye ait nüfus cüzdanı örneği * Engelli kişiye ait 3 adet vesikalık fotoğraf 16
H SINIFI SÜRÜCÜ BELGESİ NASIL ALINIR? H Sınıfı ehliyet alabilmek için ''özel tertibatlı araç kullanabilir'' ibaresi olan sağlık kurulu raporu ile birlikte sürücü kurslarına müracaat edebilirler. 18 yaşını doldurmuş ilköğretimini tamamlamış olması gerekmektedir. MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ H sınıfı ehliyeti olan ve özel araç kullanabilir sağlık raporu ile belgelenenler ve engelleri % 90 ve üzeri olan araç kullanamayan durumdaki kişiler için 3. Dereceden kan bağı olan veya noterce düzenlenmiş iş aktine bağlı istihdam edilen tek bir sürücü tarafından kullanılır. ENGELLİYE KONUTTA VERGİ MUAFİYETİ Madde 22.- 29.7.1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan gazilerin, ibaresinden sonra gelmek üzere engellilerin, ibaresi eklenmiştir. Buna göre; 200 metrekareden küçük tek konutu olan engelliler emlak vergisinden muaftır. BAŞVURU YERİ Vergi dairelerine başvurmaları gerekmektedir. VERGİ İNDİRİMİ NE İŞE YARAR? Vergi indirimi daha fazla maaş almanıza ve engelliler için erken emeklilik hakkınızın doğmasına sebep olur. Sağlık kurul raporunun %40 ve üzerinde olması halinde vergi indiriminden yararlanabilirler. 17
ŞEHİR YAŞAMINDA YAŞANAN ENGELLİ SORUNLARI Yollar, kaldırımlar, kamu binaları, parklar ve bahçeler, okullar, içinde yaşanılan konutlar, ulaşım araçları ve bunun gibi daha bir çok fiziksel çevre unsuru, engellilerin topluma katılmasının önünde ciddi birer engel oluşturmaktadır. Böylece sahip olduğu engeli nedeniyle hareket yeteneği sınırlanmış insanların bu ve benzeri sebeplerle yaşadıkları sınırlama daha da pekişmektedir. Bunun anlamı Hareket yeteneği sınırlanan bireyin toplumsal yaşamdan dışlanmasıdır. Oysa bütün bunlar, engellilerin topluma katılmasını, toplumla bütünleşmesini kolaylaştıracak bir biçimde tasarlanabilir ve geliştirilebilir. Bozuk yüzeyli yollar, güvenlik tedbirleri alınmayan alt yapı çalışmaları, çok yüksek kaldırımlar, özürlülerin kullanımına uygun olmayan telefon ve telefon kabinleri, gerekli düzenlemeler sesli ve görsel uyarıcılar olmadığı için özürlülere hizmet edemeyen ulaşım sistem ve araçları, kent ulaşımı ve yaşamında yoğun olarak karşılaşılan engellerdir. Kent bütününde ve yapı ölçeğinde özellikle işitme ve görme engellilerin yararlanacağı işaretlemeler, görsel ve sesli bilgilendirmeler son derece yetersizdir. Yeşil alanlar ve spor alanları özürlülerin de yararlanabileceği şekilde düzenlenmemiştir. Kısacası kentlerimizde özürlülerin hareketini kolaylaştırıcı düzenlemeler birkaç küçük uygulama dışında yapılmamıştır. Standartlara uygun olmayan rampalar vb. yapılan bazı hatalı uygulamalar, değil kolaylık sunmak aksine özürlü sayısını arttırıcı nitelikler göstermektedir. ENGELLİLERİN TRAFİK İÇERİSİNDE YAŞADIĞI ZORLUKLAR Kentlerde yaya dolaşımını kısıtlayan, taşıtlara öncelik tanıyan, taşıt trafiğini hızlandırmayı amaçlayan uygulamalar öncelik almakta, ışıklı yaya geçitleri kaldırılarak üst geçitler yapılmaktadır. Toplu taşımacılıkta özürlülere yönelik düzenlemelerde bütüncül yaklaşımlar yerine, bazı özel ve yetersiz çözümler getirilmektedir. İnşa edilen alt ve üst geçitler ise engelli bireylere göre tasarlanmamıştır. Bu geçitlerin pek azında asansör bulunmaktadır. Trafik içerisinde araçları ile seyreden engelli bireyler park yeri sorunu ile karşılaşmaktadır. Kent içerisinde engelli kullanımına ayrılmış park yerleri az sayıda bulunmaktadır. Kaldırımlar, kaldırım yükseklikleri standartların üzerindedir ve tüm kaldırımlarda rampa bulunmamakta, rampa bulunan kaldırımlarda ise eğim standartlarına uyulmamaktadır. Kaldırıma engelli bireylerin iniş ve çıkışları oldukça zordur. Kaldırım genişlikleri her zaman bir tekerlekli sandalyenin sığabileceği boyutlarda değildir. Bu sebeple tekerlekli sandalye kullanan engelli bireyler bazı kaldırımları kullanamamaktadır. Kaldırım üzerinde bulunan kent mobilyalarının keyfi denilebilecek karmaşa ile yerleştirilmiş olması, kaldırım üzerinde engelli bireylerin erişimi güçleştirmektedir. Kaldı ki, kaldırım üzerlerinde bulunan otobüs durakları, büfeler, belediye hizmet alanları yalnızca engelli bireylerin değil, tüm kentlilerin ulaşımını engellemektedir. 18
İSTİHDAM SORUNU Engellilerin toplumla bütünleşmesinin önündeki en önemli engel ise istihdam sorunudur İşsizlik ve çalışma yaşamından kaynaklanan sorunlar, engellileri kuşatan sorunlar arasında, adeta diğer sorunların da temeli konumunda olan, bir diğer söyleyişle doğrudan doğruya diğer sorunları doğuran ya da bu sorunların daha şiddetle yaşanmasına neden olacak etkilerde bulunan bir özelliğe sahiptir. ÇEVRESEL MİMARİ ERİŞİM HAKKI Türkiye de belediyeler, engellilere ait düzenlemeleri standartlara uygun olarak yapmak zorundadır. İmar Mevzuatına ulaşılabilirlikle (fiziksel engellerin kaldırılmasıyla) ilgili hükümler eklenmiştir. Buna göre, kaldırımlar, yaya yolları, konutlar ve umumi binalar özürlülerin ulaşabilirliğine uygun olarak yapılmak durumundadır. Vergisi alınmaz. ENGELLİLER İÇİN ÖZEL ARAÇLAR Ortapedik engelliler için araç alımlarına getirilerilen yasal kolaylıklar da sağlanmaktadır. Günlük ulaşımda engellinin ulaşım ihtiyacı için ithal edilen araçlardan hiçbir şekilde gümrük vergisi talep edilemez. H sınıfı sürücü belgesine sahip olan özürlüler yurt içinden aldıkları özel tertibatlı otomobillerde, katma değer vergisi indiriminden yararlanmakta ve taşıt alım vergisinden muaf tutulmaktadır. Ortopedik engellilere otomobil tipi araç alımlarında engel durumuna göre aracı hareket ettirici düzenek yer alan (modifiye edilmiş) kullanıma uygun hale getirilmiş edilmiş araçlardan Özel Tüketim ENGELLİLERİN EĞİTİM VE KÜLTÜR HAKKI Ortaöğretimde, işitme engelli öğrenciler meslek liselerine sınavsız yerleştirilebilmektedir. Yüksek eğitim kurumuna girmeye hak kazanan öğrenciler, Valilik bünyesindeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı ndan Başbakanlık Bursu ve yardımcı ders araç gereçlerin temini konusunda destek alabilir. Kredi ve Yurtlar Kurumu, %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen öğrencilere öncelik tanır ve harç üzerinden %50 indirim yapar. Halk Eğitim Merkezleri nde çeşitli mesleki eğitim programı alan ve %40 ve üzeri engellilerden, herhangi bir ücret alınmaz. 19
20