2
ÇALIŞTAY SONUÇ BİLDİRGESİ Aralık 2013 İstanbul
GİRİŞ Ülkemizde hızlı toplumsal değişim yaşanmaktadır. Her değişim, beraberinde kimlik ve kişilik çatışmasını getirir. Ülkemizde, kentleşme, sanayileşme, iç göç hızının artması, gecekondulaşma ve aile kurumunun parçalanmasına paralel olarak sosyal sorunlarda önemli bir artış gözlemlenmektedir. Toplumsal yozlaşma, kendine yabancı kitleler oluşturmakta, bir yandan refah düzeyi yüksek bir toplum içinde giderek artan problemli kişiler üretmektedir. Böylece toplumsal yapımızda kendi kendine gelişmekte olduğu modern alt kültür kavramı ciddi bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Modern alt kültür, toplumun genel ve çoğunluktaki kültürel değerlerinden farklı uçta çatışmalı öfkeli yabancılaşmış ve yozlaşmış bir kültürü ifade eder. Farklı değerlerden ziyade değerlerden yoksunluğu belirtir ve günümüzde giderek büyümektedir. Madde ve uyuşturucu bağımlılığı, aile içi şiddet, fuhuş, anti- sosyal davranışlar, kural tanınamazlık gibi özellikleriyle giderek yaygınlaşan bir modern alt kültür özellikleri oluşturur. Ülkemizde meydana gelen toplumsal değişmeye paralel, iç göçle birlikte oluşan yeni çarpık şehir merkezleri beraberinde aile kurumunu olumsuz etkilemiştir. Üretim araçlarında farklılaşma kadın ve koca arasındaki rol paylaşımını değiştirmiş, ilişkilerde yaşanan çatışmalar yönetilmediği için krize dönüşerek aileler parçalanmıştır. Ailelerin yapısal sorunlarında en çok çocuklar etkilenerek çocukların temel ihtiyaçlarının karşılanmaması gerekli ilgi sevgi ve şefkat gösterilmemesinin yanı sıra fena muamele, fiziksel ve cinsel istismar çocuklara yönelik şiddet kapsamında yer alır. Aile kurumunda yapısal değişeme bağlı olarak geleneksel ilişki kurallarımız değişmiş sosyal yardımlaşma, dayanışma, kardeşlik bağları iyice azalmıştır. Özellikle yaşanan sosyal sorunlardan çocuğun yanı sıra kadın, yaşlı, özürlüler ve yoksul grupları en çok etkilenmiştir. 4
AMAÇ Risk Altında ve Korunması Gereken Çocuklar çalıştayı ile çocukları risk altında kalmasına sebep olan faktörlerin belirlenmesiyle, Başakşehir ilçesinde risk altındaki çocuklarımıza yönelik koruyucu, önleyici ve rehabilitasyon hizmetleri gerçekleştirmek amaçlanmaktadır. HEDEF Risk oluşturan çocuklara yönelik kamu kurum kuruluşları, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, uzmanlar ve bilim insanları arasında işbirliği ile ortak projeler gerçekleştirmektir. Risk altında çocukların korunmasına öncelik taşıyan konuların çözümünde verimi artırmak, sürekliliği sağlamak ve aktif katılımı gerçekleştirmek amacı ile sivil toplum kuruluşları arasında güç birliğinin sağlanması, hizmetlerin yaygınlaştırılması için zorunludur. Başakşehir ilçesinde çocuk yararı gözetilerek yapılacak bütün çalışmalarda kamu kuruluşları, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının ortak proje geliştirme ve uygulamalarında ve diğer özel kişi ve kuruluşlarla işbirliği de öncelikli hedefimiz olacaktır. Türkiye nin onaylayarak kabul ettiği Çocuk Haklarına Dair Sözleşme nin temel kriterleri olan çocuğun yaşama ve gelişme hakkının korunması, çocuğun görüşünün alınması, çocuğa karşı her tür ayrımcılığın önlenmesi ve çocuğun öncelikli yararının gözetilmesi ilkelerini benimseyerek, İstanbul Başakşehir ilçesinde yaşayan çocukların ortak iyiye ulaşmalarına katkının nasıl mümkün olabileceğini ortaya koymak üzere Başakşehir Stk Platformun koordinasyonu Başakşehir Kaymakamlığı, Başakşehir Belediyesi, Başakşehir Belediyesi Kent Konseyi ve İstanbul Üniversitesi değerli temsilcilerinin katkılarıyla düzenlenen Risk Altında ve Korunması Gereken Çocuklar çalıştayı 28-29 Aralık Retaj Royale İstanbul Hotel de yapılmıştır. 5
ÇALIŞTAY ÖNERİLERİ Başakşehir İlçesinin Sosyal Doku Haritası çıkarılması gerekmektedir. İvedilikle çıkarılacak sosyal doku haritası ile ilçede yaşayan tüm ailelerin sosyo-ekonomik ve kültürel yapıları, dezavantajlı kesimlerin, risk oluşturan hususları tespit edilecektir. Sosyal Doku Haritası ile ortaya çıkan tablo çerçevesinde risk altında olan çocuklar ve aileleri ile ilgili aşağıda belirtilen plan, proje ve programların uygulanma şekli, yöntemi ve zamanı belirlenmiş olacaktır. Bu haritada çıkan bilgiler ışığında yoksul ailelerin profili ortaya çıkmış olacak ve bu çerçevede belirlenen ihtiyaç sahibi ailelere yönelik hizmet modelleri oluşturulacaktır. Başakşehir İlçesinde, çocuk yoksulluğuna günlük çözüm yolları bulunması için aileye sosyal desteği sağlamak amaçlı kamu kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ile iş ve sanayi çevreler iş birliği ve eşgüdüm içerisinde sosyal projeler gerçekleştirmelidir. Başakşehir İlçesinde, yaşayan çalışan çocukların sosyal, kültürel ve ekonomik profilleri ve beklentilerini belirleyen araştırma projesi yürütülmelidir. 0-6 yaş arasındaki çocukları kapsayacak şekilde gelişimsel tarama ve ilköğretim okullarındaki öğrencilerin istismar ve ihmal durumlarının saptanması projesi yürütülmelidir. Risk altında çocuk ve ailelerine yönelik güçlendirme, rehabilitasyon ve izleme yönünde sosyal hizmet çalışmaları planlanmalıdır. Risk altında çocuklar tespit edilerek gerekli rehberlik, danışma ve destek hizmetlerinin verilebileceği koruyucu/önleyici sistemlerin geliştirilmesi sağlanmalıdır. Gönüllü kuruluşların okul faaliyetlerine ve eğitime katkıları özendirilmelidir. Çocuk istismarı ve ihmalini önleyici madde bağımlılığından koruyucu eğitim çalışmalarına öncülük edilecektir. 6
Uyuşturucu ve uçucu maddelerin kötüye kullanılmasına karşı yapılan mücadelede sivil toplum kuruluşları ve yerel yönetimlerin işbirliği gerekmektedir. Risk altında çocuklara yönelik hizmetlere katılımı hususunda, öğretmenler ve imam hatiplere yönelik eğitici eğitimi ve destek programları oluşturulmalıdır. Çocukların sosyal olarak risk altında olduğu bölgelerde ana-baba eğitimi programları organize edilmelidir. Çocukların risklerden korunmasına yönelik ortaokul ve lise öğrencilerine burs verilmesi sağlanmalıdır. Çocuk ve gençlerin boş zamanlarını değerlendirici sanat, spor, kültürel etkinliklere katılımı desteklenmeli kamu kurum kuruluşları, yerel yönetimlerle bu yönde hizmet veren sivil toplum kuruluşları ve spor kulüpleri işbirliği içerisinde faaliyetler organize etmelidir. ÇOCUK VE GENÇLİK HİZMETLERİ KOORDİNASYON MERKE- Zİ projesi yürütülmelidir. Başakşehir İlçesinde, ÇOCUK VE GENÇLİK MERKEZLERİ açılmalıdır. Risk altında çocukların tespiti, takibi, korunması ve meslekî eğitime yönlendirilmesi konusunda çalışmalar bu merkez tarafından organize edilmelidir. Acil Çocuk Yardım hattı - Acil BAĞIMSIZ YAŞAM Hattı kurulmalı ve görev alacak personelin gerekli donanım ve yetkiye sahip olması sağlanmalıdır. Başakşehir İlçesinde ilk olarak, sosyal hizmet müdahalesinin ve takibinin gerçekleştirilmesi sağlamak amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne bağlı Sosyal Hizmet Merkezi açılmalıdır. AİLE DANIŞMA ve YAŞAM MERKEZİ açılması projesi yürütülmelidir. Aileye yönelik danışmanlık ve eğitim programları geliştirilmeli, kaliteli ebeveynlik yapabilme yönünde aile danışma merkezi hizmetleriyle aileler desteklenmelidir. 7
Başakşehir ilçesinde her mahallesine kadın, erkek, anne, baba ve çocuklara yönelik eğitim, rehberlik ve danışmanlık çalışmalarının yürütüldüğü AİLE DANIŞMA VE YAŞAM MERKEZLERİ kurulmalıdır. Evlilik öncesi anne-baba okulu uygulamaları özendirilmeli, babaların eğitimine öncelik verilmeli, evlilik okulları plânlanmalıdır. Evlenmek için başvuran gençlerden Evlilik Okulu Sertifikası istenmesi ile ilgili hukuki bir çalışmanın yapılması önem arz etmektedir. Evlenme adayı gençlere yönelik bir sağlıklı aile ve evlilik rehberi hazırlanmalıdır. Boşanmış veya anne-baba ayrılığı söz konusu olduğunda, çocuk açısından destekleyici psikolojik danışmanlık hizmetlerine başlanmalıdır. Anne ve baba çocuklarıyla, sağlıklı iletişim becerileri geliştirmeye yönelik eğitim projesi yürütülmelidir. Başakşehir İlçesinde göç eden ailelerin, kente uyumuna yönelik hizmet politikaları geliştirilmeli bu amaçla yoğun göç bölgelerinde toplum merkezleri açılmalı ve profesyonel meslek elemanlarıyla ailelerin desteklenmesi gerekmektedir. Başakşehir İlçesi, sosyo-ekonomik düzeyin düşük bölgelerinde yapılacak saha çalışmalarıyla, memleketine geri dönmek isteyen ailelere kaymakamlık ve belediye bağlı sosyal yardım kuruluşları kanalıyla finansman sağlanarak, sosyalrestorasyon projesi yürütülmelidir. Sanayi kuruluşlarıyla işbirliği içinde mesleki eğitim özendirilmeli, çalışan çocuklara yönelik sosyal destek projesi yürütülmelidir. Gelişimsel farklılığı olan çocuk sahibi aileler belirlenerek bunlara özel sürekli eğitim ve rehabilite edici programlar geliştirilip, uygulanmalıdır. Mülteci, sığınmacı ve göçle gelen çocukların kayıtları yapılmalıdır. Bu amaçla çocukların aileleri, ebeveynleri veya yanında kaldıkları kişilere, psiko-sosyal ve ekonomik yardım sağlanmalıdır. Başakşehir İlçesinde, sosyal sorunların yaşandığı mahallelerde sokaklarının ışıklandırılmasına önem verilmedir. 8
Başakşehir İlçesinde, spor ve serbest zaman etkinliklerinin değerlendirildiği alanlarda güvenlik ve bakım sorunu bulunmaktadır. Oyun ve spor alanlarının yapılması kadar korunması ve güvenliğinin sağlanması da gerekmektedir. Başakşehir İlçesinde, en trajik ve en riskli çocuk grubu madde bağımlısı çocuklarıdır. Başakşehir İlçesinde madde bağımlısı çocuk grubu içinde tanımlanabilecek çocuk sayısı kesin olarak bilinmemektedir. Madde bağımlısı çocuklara yönelik telefon hattı, ilk adım, rehabilitasyon, aileye geri dönüş sürecini sağlayıcı kurumsal yaklaşıma yönelmek amacı ile çalışmalar yapılması gerekmektedir. Madde bağımlısı çocuklara yönelik rehabilitasyon projesi yürütülmedir. Uzmanlarla birlikte eğitimciler, imam hatipler, ve akran eğitimcilerin yer alması desteklenmelidir. Madde bağımlısı çocuklara yönelik rehabilitasyon hizmetlerinde kamu kurum, yerel yönetim organları, üniversite temsilcileriyle ve sivil toplum kuruluşları arasında işbirliği ve eşgüdüm sağlanmalıdır. Madde kullanan çocuklara yönelik hizmetlerde görev almak üzere, ilçedeki gönüllülere, ağabey-ablalık sistemi projesi yürütülmelidir. Madde bağımlısı çocuk ve gençlere meslek edindirme projesi yürütülmelidir. Yukarda ifade edilen tüm plan, program ve projelerin nihai hedefi ise, bedenen, ruhen ve sosyal olarak iyi olan, iyilik halini devam ettiren ve daha iyiye doğru giden bir BAŞAKŞEHİR; yaşanabilir, yaşanan ve yaşanma noktasında tavsiye edilen bir BAŞAKŞEHİR olabilmek ve bunu sağlayabilmektir. Kamuoyuna saygıyla duyurulur. 9