HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 16 Kasım 2009 / 45 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem Müdür +90 (212) 316 16 50 izlem.erdem@isbank.c om.tr Figen Yılmaz Müd. Yrd. +90 (212) 316 16 78 figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş İktisat Uzmanı +90 (212) 316 16 85 ozgur.demirtas@isbank.com.tr Aslı Göksun Şat İktisat Uzm. Yrd. +90 (212) 316 16 94 goksun.sat@isbank.com.tr İlker Şahin İktisat Uzm. Yrd. +90 (212) 316 16 82 ilker.sahin@isbank.com.tr Özge Çataklı Stj. İktisat Uzm. Yrd. +90 (212) 316 16 89 ozge.catakli@isbank.com.tr Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta Euro Alanı nda 3. çeyrek büyümesine ilişkin ilk veriler, GSYH nin 2. çeyreğe göre, %0,5 olan beklentilerin altında kalarak %0,4 büyüdüğünü ortaya koydu. Bir önceki yılın aynı dönemine göre bakıldığında ise Euro Alanı GSYH si %4,1 gerilemiş durumda. 27 ülkeyi kapsayan Avrupa Birliği GSYH si ise 3. çeyrekte önceki çeyreğe göre %0,2 büyürken, 2008 in aynı dönemine göre %4,3 geriledi. İlk açıklanan verilerde büyümenin kaynakları detaylı olarak yer almasa da, diğer istatistiklerden çıkartılan sonuç, büyümenin özellikle Almanya ve Fransa nın olumlu ihracat verileriyle kamu yatırım harcamalarının desteğinde gerçekleştiği yönünde. Tüketici kesiminde ise zayıflığın devam ettiği tahmin ediliyor. Bölgenin büyük ekonomilerine bakıldığında, bir önceki çeyreğe göre 3. çeyrekte Almanya nın %0,7, Fransa nın %0,3, İtalya nın %0,6 büyüdüğü; İngiltere nin ise %0,4 küçüldüğü görülüyor. Beklentilerin altında kalan büyüme verileri ışığında Avrupa nın ABD ye göre daha yavaş bir toparlanma sürecinde olduğu anlaşılıyor. Euro nun Dolar karşısında değer kazanmasının da Euro bölgesinin ihracat performansını olumsuz etkilemesi bekleniyor. Bu nedenle Çin in para birimi Yuan ın değerlenmesine izin vermek suretiyle toparlanmaya destek vermesi gerektiğini söyleyen seslerin Avrupa da çoğaldığı görülüyor. Geçen hafta Avrupa dan gelen bir diğer önemli veri Eylül ayı sanayi üretimiydi. Sanayi üretimi Eylül de bir önceki aya göre Euro Bölgesi nde, %0,6 olan beklentilerin altında kalarak %0,3 artarken, yıllık bazda %12,9 geriledi. Aynı rakamlar AB27 ülkeleri için ise sırasıyla %0,2 artış ve %12,1 gerileme şeklinde gerçekleşti. En büyük ihracat pazarımız olan Almanya da Eylül ayı sanayi üretimi aylık bazda beklentilerin üzerinde %3 artarken yıllık bazda %13,9 geriledi. Rusya ekonomisi 3. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %13,9 büyürken geçen yılın aynı çeyreğine göre %8,9 daraldı. Petrol ve doğalgaz ihracatının büyük önem arz ettiği Rusya ekonomisinde petrol fiyatlarının toparlanmaya başlaması bu gelişmede etkili oldu. Eylül ayında ABD dış ticaret açığı yüksek petrol fiyatlarının etkisiyle genişledi ve beklentilerin üzerinde, $36,5 milyar düzeyinde gerçekleşti. ABD haftalık işsizlik maaşı başvuruları ise 502.000 kişi ile beklentilerin altında açıklandı. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2009 yılı için günlük ortalama küresel petrol talebi tahminini 210.000 varil yükselterek 84,8 milyon varile çıkardı. Bu tahmin Kuzey Amerikaʹdan gelen beklenenden güçlü ekonomik verilerle, Asya ve Ortadoğuʹdaki OECD üyesi olmayan ülkelerin güçlü petrol talebine dayandırılıyor. 2010 yılında ise günlük küresel petrol tüketimi ortalamasının 86,2 milyon varil olması bekleniyor. Diğer taraftan IEA yetkilileri, ekonomilerdeki kırılganlığın sürdüğünü, gelişmiş ülkelerin fiyatlardaki artışlara duyarlı olduğunu ve petrol fiyatlarında yaşanabilecek artışların talebi azaltabileceğini belirtiyor. Yazılım şirketi Adobe Systems tasarruf gerekçesiyle 680 kişiyi, Ericsson ise 2010 yılı ortalarında İngiltereʹdeki fabrikasından 700 kişiyi işten çıkaracağını bildirdi. Avrupa nın en büyük havayollarından olan British Airways ve İspanyol Iberia, 2010 da birleşeceklerini açıkladı. İki şirketin birleşmesiyle dünyanın 3. büyük havayolu şirketinin oluşacağı belirtiliyor. Neden Önemli Büyüme Verisi Büyüme Verisi, bir ülke sınırları içerisinde belirli bir zaman diliminde üretilen tüm mal ve hizmetlerin toplamından üretim için kullanılan ara mallar düşüldükten sonra bulunan değerdir. Açıklandığı dönem itibariyle genel ekonomik aktivitelerdeki değişime referans verir. Veri, açıklandığı dönemdeki genel ekonomiye dair söylediklerinin yanında, piyasalarda yaşanabilecek önemli ekonomik eğilimleri ve potansiyel yatırım kararlarını belirleyen temel değişkenlerdendir. Türkiye de Eylül ayı Sanayi Üretim Endeksi, ödemeler dengesi ve Ekim ayı İmalat Sanayiinde Eğilimler, geçen haftanın öne çıkan verileriydi. Sanayi Üretim Endeksi, 2009 yılı Eylül ayında 2008 yılının aynı ayına göre %8,6, bir önceki aya göre ise %0,2 azaldı. Alt sektörler itibarıyla, madencilik ve taşocakçılığı endeksi Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %6,4, imalat sanayi endeksi %9,3, elektrik, gaz ve su endeksi ise %4,1 geriledi. İmalat sanayi alt grupları içinde en büyük gerileme diğer ulaşım araçlarında, en yüksek artış ise büro makineleri ve bilgisayar imalatında gerçekleşti. İmalat sanayiinde kapasite kullanım oranı, Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre 4,9 puan azalırken, bir önceki aya göre 1,7 puan artarak %71,8 seviyesinde gerçekleşti. İç pazarda talep yetersizliği, işyerlerinin tam kapasite ile çalışmamasının en önemli nedeni olarak gösterilirken, dış pazarda talep yetersizliği diğer önemli neden olarak belirlendi. Eylül ayında cari açık $869 milyon düzeyinde gerçekleşti. Böylece, 2009 Ocak Eylül dönemine ait cari açık bir önceki yılın aynı dönemine göre %75,9 gerileyerek $8,64 milyar oldu. KAPANIŞ VERİLERİ (13 Kasım) İMKB 100 : 48.442 / $ : 1,4914 USD : 1,4746 $ / : 89,71 EURO : 2,1949 Petrol ($/varil) : 75,06 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %8,69 Altın ($/ons) : 1.118,80
Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 06.Kas 13.Kas Değişim İMKB 100 46.970 48.442 %3,13 İMKB 30 59.398 61.229 %3,08 Sınai 34.361 35.394 %3,01 Hizmetler 32.790 33.149 %1,09 Mali 70.493 73.243 %3,90 Hacim (milyon TL) İMKB 100 3.500 54.000 3.000 52.500 2.500 51.000 49.500 2.000 48.000 1.500 46.500 1.000 45.000 06..Kas 10.Kas 11.Kas 12.Kas 13.Kas Kaynak: İMKB İşlem Hacmi İMKB 100 Endeksi Önceki haftasonu G20 liderlerinden gelen açıklamalar ve önemli merkez bankalarının verdiği sinyallerin, genişletici önlemlerin ekonomik büyüme rayına oturana kadar sürdürüleceği doğrultusunda olması, piyasaların haftaya alıcılı bir başlangıç yapmasını sağladı. Ekonomik önlemlerden erken bir geri dönüş olmayacağı güvencesiyle haftanın ilk günlerinde yükselen yurtdışı borsalarda, haftanın sonuna doğru kâr satışlarıyla bir miktar gerileme yaşandı. Yurtdışı piyasaları takip ederek ilk 3 gün yükselen İMKB 100 endeksi de kâr satışlarının etkisiyle Perşembe ve Cuma günü gerilese de, haftayı %3,13 yükselişle 48.442 puandan kapattı. Bu hafta özellikle ABD de açıklanacak perakende satışlar, sanayi üretimi, enflasyon ve yeni konut inşaatları verileri takip edilecek. Yoğun veri trafiğine bağlı olarak bu hafta İMKB 100 endeksinin yurtdışı piyasalarla birlikte hareket etmesini bekliyoruz. Tahvil Bono Piyasaları TAHVİL BONO Değişim BİLEŞİK FAİZLERİ (%) 06.Kas 13.Kas (Puan) TRB170210T15 7,49 7,39 0,10 TRT030811T14 8,80 8,69 0,11 TRT020211T11 8,46 8,26 0,20 TRT110511T17 8,72 8,65 0,07 TRT030310T10 7,55 7,39 0,16 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 130,07 129,33 0,74 Kaynak: İMKB %14,00 %12,00 %10,00 %8,00 %6,00 %4,00 %2,00 %0,00 Kas.08 Ara.08 Beklenen Reel Faiz (%) Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 %1,66 Kas.09 Geçtiğimiz hafta tahvil bono piyasasında, G 20 toplantısında faizlerin erken artırımının felakete yol açabileceği yönünde yapılan açıklamalara ve yurtiçinde açıklanan verilerin ardından Merkez Bankası nın faiz oranlarını daha uzun bir süre düşük tutacağı beklentisine bağlı olarak faiz oranlarının gerilediği gözlendi. Bununla birlikte, 17 Kasım Salı günü yapılacak olan yeni gösterge tahvil ihalesi öncesinde piyasa oyuncularının gösterge kıymette satışa yönelmesi faiz oranlarındaki gerilemeyi sınırladı. TCMB Para Politikası Kurulu nun bu hafta içi yapacağı toplantıda da faizleri indirmesi bekleniyor. Ancak, PPK nın 2010 un sonuna kadar faizleri düşük seviyede tutup sonra tekrar yükselteceği beklentisiyle, bu hafta gerçekleştirilecek ihalelerde 13 ay vadeli kıymete kuvvetli talep geleceğini düşünüyoruz. 03.08.2011 vadeli gösterge tahvilin bileşik faizi haftalık bazda 11 baz puan geriledi ve %8,69 seviyesine indi. Bu hafta tahvil bono piyasasında Hazine nin yapacağı yüklü ihaleler ve TCMB PPK kararının yakından izlenmesini, faiz oranlarının görece yatay seyretmesini bekliyoruz. 2
Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 06.Kas 13.Kas Değişim Dolar (¹) 1,4757 1,4746 %0,07 Euro (¹) 2,1961 2,1949 %0,05 Sepet (²) 3,1667 3,1647 %0,06 /$ Paritesi (³) 1,4847 1,4914 %0,45 $/Yen Paritesi (³) 89,91 89,71 %0,22 (¹) 15:30ʹda açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasalardaki kapanış verileridir. 1,65 1,60 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 115 110 105 100 95 90 85 80 Hafta başından itibaren faizlerin düşük seyredeceği ve küresel ekonomiyi canlı tutmaya yönelik politikaların süreceği beklentisiyle Dolar, özellikle Euro karşısında düşük bir seyir izlemeye devam etti. Ayrıca piyasalarda oluşan uzun süre faiz artırımına gidilmeyeceği beklentisine bağlı olarak yatırımcıların carry trade işlemlerini artırması Dolar ın Yen karşısındaki seyrini etkiledi. Ancak, haftanın sonuna doğru riskli menkullere gelen satışla birlikte Dolar a bir miktar alım geldi. Yurtdışı piyasalardaki parite gelişmelerine bağlı olarak $/TL kotasyonlarında da görece sakin bir seyir izlendi. Bu hafta, döviz piyasasında yatay bir seyir izleneceğini, ancak yapılabilecek açıklamalarla bu sakin seyrin sekteye uğrayabileceğini düşünüyoruz. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM VIX Endeksi Değişim 85 06.Kas 13.Kas (Puan) 75 EMBI+ Endeks 486,20 492,05 5,85 Spread 317 307 10 Türkiye Endeks 337,81 342,27 4,46 Spread 249 238 11 Kaynak: JP Morgan 65 55 45 35 25 15 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 23,36 Kas.09 Geçtiğimiz hafta eurotahvil piyasasında oldukça hacimsiz bir hafta yaşandı. Piyasada gözlenen bu hacimsiz ve yatay seyirde küresel piyasalardaki kararsızlık etkili oldu. ABD de açıklanan verilerin ve bilançoların piyasa beklentilerini karşılamasına rağmen, yatırımcıların gelişmekte olan piyasalara yönelmekte çekingen davranması nedeniyle gelişmekte olan ülkelerin eurotahvillerinde de hacimsiz ve hafif alıcılı bir seyir izlendi. Bununla birlikte ABD hazine tahvillerinin getirilerinin de düştüğü gözlendi. Gelişmekte olan ülkelerin eurotahvillerinin risk primi haftalık bazda 10 puan gerileyerek 307 değerini alırken, Türkiye nin risk primi 11 puan düştü ve 238 oldu. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi ise geçen hafta bulunduğu 24,19 seviyesinden 23,36 ya indi. 3
Emtia Piyasaları Altın Petrol $/ons $/varil 1.150,00 1.100,00 1.050,00 1.000,00 950,00 900,00 850,00 800,00 750,00 700,00 1.118,80 90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 75,06 Geçen haftaya yükselerek başlayan, Perşembe günü ise kâr satışlarıyla $/ons 1.100 seviyelerine gerileyen altın fiyatları, Cuma günü yeni bir rekor kırarak haftayı $/ons 1.118,8 seviyesinden kapattı. Haftalık bazda %2,21 yükselen altın fiyatlarındaki yukarı yönlü seyrin merkezinde, Dolar daki zayıflama yer alıyor. Küresel ekonomiye ilişkin endişeler ve risk algısının yüksekliği, diğer yatırım araçlarına göre güvenli liman olma özelliği bulunan altını cazip hale getiriyor. Faizlerin uzun bir süre düşük seviyelerde kalacağı beklentisinin yoğunlaşması, talebi artıran bir diğer unsur. Altın fiyatlarının bu hafta da yükselişini sürdüreceğini, ancak bir miktar kâr satışları yaşanabileceğini düşünüyoruz. Geçen haftaya yükselerek başlayan petrol fiyatları, ABD de açıklanan yüksek stok verilerinin yanı sıra, Uluslararası Enerji Ajansı nın OPEC in üretiminin arttığına ilişkin raporuna bağlı olarak ilerleyen günlerde geriledi. Brent türü petrolün spot fiyatı haftalık bazda %0,27 düşerek $/varil 75,06 oldu. ABD Enerj Bakanlığı tarafından ham petrol stoklarının 1,76 milyon varil artarak 337,7 milyon varile yükseldiğinin açıklanması ve rafinerilerin düşük kapasite kullanımıyla çalışması, petrol talebinin zayıflığına bağlanıyor. Ekonomideki toparlanma istikrar kazanmadığı takdirde, petrol fiyatlarının kısa vadede daha fazla yükselmesi beklenmiyor. Bu Haftanın Gündemi 16 Kasım TÜİK Temmuz Eylül Dönemi İşgücü İstatistikleri 385 Gün Vadeli, 8 Aralık 2010 İtfa Tarihli, TL Cinsi İskontolu Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı TÜİK Ekim Ayı Tüketici Güven Endeksi ABD Ekim Ayı Perakende Satışlar (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,9 Artış, Otomotiv Hariç: %0,4 Artış) Euro Alanı Ekim Ayı Tüketici Fiyat Enflasyonu (HICP) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,3 Artış, Yıllık: %0,1 Azalış) 17 Kasım 623 Gün Vadeli, 3 Ağustos 2011 İtfa Tarihli, TL Cinsi İskontolu Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı 1.178 Gün Vadeli, 1 Ekin 2014 İtfa Tarihli, TÜFE ye Endeksli Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı ABD Ekim Ayı Üretici Fiyat Enflasyonu (PPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,5, Çekirdek Aylık: %0,1) ABD Ekim Ayı Sanayi Üretimi Verisi (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,4 Artış) ABD Eylül Ayı Net Sermaye Girişleri Euro Alanı Eylül Ayı Dış Ticaret Verisi 18 Kasım Hazine İç Borç Ödemesi (TL4.099Milyon) ABD Ekim Ayı Yeni Konut İnşaatları (Piyasa Beklentisi: 600 Bin Adet) ABD Ekim Ayı Tüketici Fiyat Enflasyonu (CPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,2 Artış, Çekirdek Aylık: %0,1 Artış) 19 Kasım TCMB Para Politikası Kurulu Toplantısı (Tahminimiz: 25 Baz Puan Faiz İndirimi) 20 Kasım TCMB Kasım Ayı II. Dönem Beklenti Anketi TÜİK Ekim Ayı Kurulan ve Kapanan Şirketler Hazine Ekim Ayı Merkezi Yönetim Bütçe Finansmanı Hazine Ekim Ayı Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku 4
Uyarı Notu: Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayınlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5