YEN BR BLGSAYARLI SIVI FLTRASYON ÖLÇÜM CHAZININ GÜVENLRLK ANALZ RELIABILITY ANALYSIS OF A NEW COMPUTERIZED FLUID FILTRATION DEVICE Hasan ORUÇO LU * Abdülkadir )ENGÜN * Nihat YILMAZ ** Funda KONT ÇOBANKARA * ÖZET Bu in vitro çalmann amac, endodontik mikrosznt deerlendirmeleri için gelitirilen yeni bir bilgisayarl sv filtrasyon ölçüm cihaznn güvenilirliini test etmekti. 150 adet çekilmi tek köklü insan dilerinin koronal parças kesildikten sonra çalma uzunluu bir dijital radyografi ve 15 no K-file ee ile belirlendi. Kök kanallar Maillefer GT döner kök kanal aletler ile ekillendirildi. Tüm kanallar güta-perka ve 10 farkl kök kanal dolgu pat kullanlarak souk lateral kondansasyon teknii ile dolduruldu. Her bir örnek için sv filtrasyon deerinin ölçülmesi bu amaçla gelitirilmi olan bir bilgisayar yazlm ile 30 saniye aralklarla toplam 10 dakika süresince otomatik olarak deerlendirildi. Her bir örnek için belirlenen zaman aralnda mikropipet içerisindeki hava kabarcnn hareketi ;l.cmh 2 O.min -1 olarak hesapland. Gruplarn kantitatif mikrosznt deerleri Cronbach alfa istatistiksel test teknii ile deerlendirildi. Sistemin alfa katsays 0.9962 olarak tespit edildi. Sonuç itibariyle, yeni bilgisayarl sv filtrasyon ölçüm cihaznn gelecek mikrosznt testleri için güvenilir bir test metodu olduu belirlendi. Anahtar kelimeler: Bilgisayarl sv filtrasyon ölçüm sistemi, güvenilirlik analizi, Cronbach alfa test metodu SUMMARY The aim of this in vitro study was to test the reliability of a new computerized fluid filtration device developed for endodontic microleakage evaluation. 150 extracted human single-rooted teeth were used. The coronal part of each tooth was removed and working length was established by digital radiography with a #15 K-file. The root canals were instrumented with Maillefer GT-Rotary files. All canals were obturated with 10 different root canal sealers and gutta-percha by using the cold lateral condensation technique. Measurement of the fluid filtration of each sample was made automatically at 30 second intervals for 10 minutes by means of PCcompatible software which was written for these fluid filtration measurements. The measurement of the movement of the air bubble in the micropipette per unit time was quantitated the permeability for each sample in ;l.cmh 2 O.min -1. Quantitative microleakage values of groups were evaluated with Cronbach's Alpha statistical test method. This system's alpha was 0.9962. The new computerized fluid filtration device seems a reliable test method for the future microleakage tests. Key words: Computerized fluid filtration device, reliability analysis, Cronbach s alpha test method GR) Baarl bir endodontik tedavinin amaçlarndan birisi kökkanal sisteminin tam ve szdrmaz bir ekilde doldurulmasdr. Bu amaca ulamak için yaplan kök kanal dolgusunun mikroorganizma ve doku svlarnn giriini önlemek için hem apikal hem de koronal olarak tüm kök kanal boluunu kapatmas gerekir. 1,2 Apikal sznt baarsz kök kanal tedavileri için en yaygn neden olarak düünülür. 3 Bunun yan sra koronal szntnn da önemli bir baarszlk nedeni olduu rapor edilmitir. 4-6 Kök kanal tedavisinde baarya ulamak için pek çok dolgu materyali kullanlmaktadr. En yaygn ekilde *Selçuk Üniversitesi, Di Hekimlii Fakültesi, Di Hastalklar ve Tedavisi Anabilim Dal, KONYA. **Selçuk Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlk Fakültesi, Elektrik-Elektronik Mühendislii, KONYA. 98
tavsiye edilen materyaller bir kanal dolgu patyla birlikte güta-perka kullanmdr. Güta-perkann su geçirmez (impermeabl) bir materyal olduu göz önüne alndnda doldurulmu bir kök kanal boyunca oluan szntnn; kanal dolgu pat ve dentin duvarlar veya kanal dolgu pat ve güta-perka arasnda veya kanal dolgu pat içindeki boluklar boyunca oluma ihtimalleri mevcuttur. Dolaysyla bir kök kanal dolgusunun szdrmazlk özellii; kullanlan kanal dolgu patnn fiziksel ve kimyasal özellikleriyle son derece ilikilidir. 7 Endodontik materyaller konusunda devam eden aratrma ve gelimelere ramen günümüzde kabul edilmi materyal ve dolgu teknikleriyle kök kanal sisteminin tamamen kapatldndan emin olmak hala tam anlamyla mümkün deildir ve en ideali bulma konusunda yaplan çalmalarda ilk aamada ilgi, büyük oranda farkl endodontik dolgu materyal ve tekniklerinin kapatma yeteneklerinin aratrlmas üzerinde younlamtr. Bu balamda, sznt çalmalar oldukça yaygn ekilde kullanlmaktadr. Kök kanal dolgu materyallerinin apikal ve koronal kapatma özelliklerinin belirlenmesi ve karlatrlmas için çok farkl metotlar kullanlmtr. Boya penetrasyonu, bakteriyel penetrasyon, radyoizotop penetrasyon analizleri, elektrokimyasal metot en yaygn kullanlan metotlar olarak saylabilir. 8-11 Ancak szntnn deerlendirilmesi için kabul edilmi standart bir yöntem yoktur. Deerlendirme metotlarnn çeitlilii ve deerlendirme parametrelerindeki farkllklar çalmalar arasnda iliki kurulmasn zorlatrmaktadr. In vitro bir çalmada, apikal sznt ayn di üzerinde üç farkl metotla test edilmi ve kullanlan metodun test sonuçlar üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduu bildirilmitir. 12 Bu konudaki standardizasyon yokluu ve sonuç itibariyle çalma sonuçlarnn karlatrlamamas üzerine Wu ve Wesselink 13 endodontik sznt çalmalarnn güvenilirliini arttrmak için sv filtrasyon sisteminin kullanlmasn tavsiye etmilerdir. Mlk defa Derkson ve ark. 14 tarafndan tarif edilen bu metot, geçici dolgu materyallerinin kapatma özelliklerinin deerlendirilmesi amacyla dizayn edilmi, endodontik sznt çalmalar için Wu ve ark. 3 tarafndan modifiye edilmitir. Sv filtrasyon metodunun endodontik sznt deerlendirme amacyla yaygn olarak kullanlan dier metotlarla karlatrldnda bir takm avantajlara sahip olduu ileri sürülmektedir. Sv filtrasyon metodunda mikrosznt ölçümleri için kantitatif hacimsel veri elde edilmekte ve ölçümler dier metotlara oranla daha ksa sürede yaplabilmektedir. Mikrosznt belirlenmesi için kök kanal dolgusu içindeki boyal boluklarn uzunluundan ziyade doldurulmu bir kök kanal sistemi boyunca akan svnn hacmini belirlemek daha anlaml olduundan bu metodun boya penetrasyon yönteminden çok daha hassas olduu ileri sürülmektedir. Ayrca bu metot, örneklere zarar vermemekte ve dolaysyla belli zaman aralklarnda ayn örnek üzerinde tekrarlanabilir ölçümlere olanak salamaktadr. 15,16 Sv filtrasyon sisteminin hassasiyeti, kullanlan basncn veya sistem içindeki mikropipet çapnn deitirilmesiyle ayarlanabilmektedir. Ayrca bu metotta, sznt belirlenmesi için dier metotlarda kullanlan boya, bakteri veya radyoaktif izotop gibi materyallere bal olarak standardizasyon sorunu oluturan molekül boyutu, dentine affinite veya ph la ilikili problemler yoktur. 13,17-20 Geleneksel sv filtrasyon yöntemi bu avantajlaryla gelecekte mikrosznt ölçümleri için eksiklii duyulan standardizasyon yokluu açn kapatma yönünde oldukça ümit verici görünmektedir. Ancak bu yöntemde, sznt deerlendirmeleri mikropipet içindeki hava kabarc hareketinin gözle takip edilip okunmasyla yaplmakta, bu da deerlendirmenin subjektif olmas yönüyle problem yaratabilmektedir. Geleneksel sistemin bu eksikliini gidermeye yönelik olarak çeitli aratrmaclar tarafndan sisteme, szntya bal hava kabarc hareketini digital olarak okuyabilen bilgisayar ilavesi yaplm, 15,21 ancak bu sistemlerle ilgili güvenilirlik testleri yaplmamtr. Bu amaca yönelik olarak Selçuk Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Endodonti Bilim Dal ve Selçuk Üniversitesi Mühendislik Mimarlk Fakültesi, Elektrik Elektronik Mühendislii ibirliiyle ölçüm deerlendirmelerini tamamen elektronik bir sistemle yapan ve elde edilen sonuçlar bilgisayar program yardmyla deerlendiren yeni bir bilgisayarl sv filtrasyon ölçüm cihaz gelitirilmitir. Bu çalmann amac, Cronbach Alpha istatistiksel test teknii kullanlarak yeni gelitirilen bu bilgisayarl sv filtrasyon ölçüm cihaznn güvenirliliini test etmektir. GEREÇ ve YÖNTEM Çalmada apeksi tam olarak kapanm tek köklü ve tek kanall insan premolar dileri kullanld. Mlemlere balamadan önce dijital radyograflarla (Gendex Visualix, Gendex Dental Systems, Milano-Italy) her bir diin mesiodistal ve bukkolingual açlardan radyograflar alnarak diler hem gözle hem de radyografik olarak deerlendirildi. Böylece; kök geliimi tamamlanmam, birden fazla kök kanalna sahip, kalsifiye kanallar ve kök 99
kr bulunan diler çalmaya dahil edilmedi. Kullanlacak toplam 150 adet di üzerindeki sert ve yumuak doku artklar bir küret aracl ile temizlendikten sonra, laboratuar çalmas yaplncaya kadar +4 o C ve %100 nemli bir ortamda bekletildi. Daha sonra dilerin kronlar mine-sement snrndan düük hzl bir elmas separe (Diamond Wafering Blade, Buehler, IL, USA) aracl ile su soutmas altnda kesildi (Isomet, Buehler, USA). Dilerin kök pulpalar tirnerf yardm ile çkartldktan sonra, dilerin apikal açklklar #10 nolu K-file ee (Mani Inc., Japan) ile kontrol edildi. Daha sonra kanallar apikal foramenden 1 mm ksa olacak ekilde Maillefer GT dönen kök kanal aletleri (Dentsply Maillefer, Ballaigues, Switzerland) ile üretici firmann tavsiyeleri dorultusunda ekillendirildi. Preperasyon boyunca kök kanallar her bir ee deiimi arasnda 1 ml %5 lik NaOCl solüsyonu (Ak-kim, Kimya Sanayi ve Ticaret AW, Mstanbul, Türkiye) kullanlarak irrige edildi. Çalmada kullanlacak olan toplam 150 di, her bir grupta 15 di olacak ekilde rasgele 10 gruba ayrld. Her bir grup için Tablo I de gösterildii ekilde farkl bir kök kanal dolgu pat kullanld. Tablo I. Çalmada kullanlan kök kanal dolgu patlar ve üretici firmalar Kanal Dolgu Pat6n6n Tipi Kök Kanal Dolgu Pat6 Üretici Firma Ülke Diaket ESPE Dental Almanya AH Plus Dentsply DeTrey Almanya Polimer esasl6 Roekoseal Roeko Almanya EndoREZ Ultradent A.B.D Cam iyonomer esasl6 Ketac-Endo ESPE Dental Almanya Endomethasone Septodont Fransa Paraformaldehit esasl6 Spad Laboratoire Fransa Spad Öjenol esasl6 Grossman Endoco A.B.D Roth-801 Roth Int. Ltd. A.B.D Kalsiyum hidroksit esasl6 Sealapeks Kerr Italia SpA Italya Kök kanallar doldurulmadan önce kât konlarla (Müller-Dental GmbH, Koeln, Germany) kuruland. Her bir kök kanal dolgu pat üretici firma önerileri dorultusunda hazrland ve kanallar güta-perka (Adentatec GmbH, Koeln, Germany) ve bir kanal dolgu pat kullanlarak souk lateral kondansasyon teknii ile dolduruldu. Kök kanal dolgular tamamlanan diler tam sertleme için 1 hafta süreyle 37 o C ve %100 nemli bir ortamda bekletildi. 150 adet die ilaveten kontrol olarak (2 pozitif kontrol, 2 negatif kontrol) 4 di daha çalmaya ilave edildi. Pozitif kontrol grubunda kök kanallar yukarda anlatld ekilde geniletildi fakat kök kanallar bo brakld. Negatif kontrol grubunda ise kök kanallar apikal foramen de dahil tamamen 3 kat trnak cilas ile kapatld. Apikal mikrosznt ölçümleri için geleneksel sv filtrasyon teknii üzerinde birtakm modifikasyonlar yapld (Resim 1). Resim 1. Yeni bilgisayarl sv filtrasyon ölçüm cihaznn ematik görünümü. Mncelenecek her bir örnek öncelikle plastik bir boru ve bir metal balayc aracl ile 18 gauge lik paslanmaz çelik tüpe baland. Bunun için kökler iç çap 3 mm, d çap 6 mm ve uzunluu 4 cm olan plastik borular içerisine, apikal ksm içeride, koronal ksm serbest kalacak ekilde yerletirildi. Köklerin plastik boru dnda kalan 2 mm lik kronal ksmlar ile plastik boru arasnda oluabilecek herhangi bir sznt ihtimaline kar bu bölgelere siyanoakrilat yaptrc (Zapit, Dental Ventures of America Inc., USA) sürüldü. Bir metal balaycya taklan 18 gauge lk paslanmaz çelik tüp, bir polietilen boru (Fisher Scientific, Pittsburgh, PA) yardm ile 25;l lik cam mikropipete (Microcaps, Fisher Scientific, Pittsburgh, PA) baland. Mikropipet ile paslanmaz çelik tüp arasna bir mikrornga yerletirildi. Basncn sürekli olarak istenilen düzeyde sabit kalmas için oksijen tüpüne dijital göstergeli bir basnç düzenleyici manometre (DP-42 Digital pressure and vacuum sensors Red LED display SUNX Sensors, USA) ilave edildi. Manometre bir polietilen boru yardmyla basnçl tampon rezervuarna balanarak deney düzenei tamamland. Sonuç itibariyle düzenekteki cam mikropipet, mikrornga, polietilen boru ve örneklerin apikalinde kalan plastik boru tamamen distile su ile doldurulmu oldu. Su dolu polietilen boru içerisinde braklan bir hava kabarc mikrornga yardmyla hareket ettirilerek, cam mikropipetin içinde konumlandrld. Cam mikropipet içerisindeki hava kabarcnn birim zamandaki hareketini ölçmek için kabarcn hareketini takip edebilen ve 100
bilgisayarn kontrol ettii lazerli ölçüm sistemi Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlk Fakültesi, Elektrik- Elektronik Mühendislii Bölümünde gelitirildi. 22 Ölçümlere balamadan önce sistemin kalibre olmas için 5 dakika beklenildi. Tüm ilemler bilgisayar kontrolündeki bir program aracl ile yapld (Fluid Filtration 03, Konya, Türkiye). Her bir örnekteki sv hareketi 30 saniye aralklarla 10 dakika boyunca ölçülerek cam mikropipet içerisindeki hava kabarcnn ortalama hareket miktar ;l.cmh 2 O.min -1 olarak hesapland. statistiksel Analiz Bu çalmada yeni gelitirilen bilgisayarl sv filtrasyon ölçüm cihaznn güvenilirlik analizini hesaplayabilmek için Cronbach Alpha 23 istatistiksel test teknii kullanld. Cronbach Alpha test teknii ile sistemin güvenirliliini tespit etmek için aadaki formül yardmyla Cronbach alfa katsays (R 2 ) elde edildi: R 2 = [(k/(k-1)] x [(S 2 toplam - ` S 2 i ) / S 2 toplam ] Bu formüle göre, k: Grup says (deneme says) S 2 toplam: Her bir örnekle elde edilen verilere ilikin deneme deerlerinin toplanmas ile elde edilen deikenin varyans S 2 i: Her bir deneme varyans 24 Elde edilen veriler sonucunda Cronbach alfa katsays Tablo II ye 24 göre yorumlanarak sistemin güvenilirlik analizi tamamland. Tablo II. Cronbach Alfa katsays ile ilgili anlamllk tablosu Alfa Katsay6s6 Güvenilirlik Analizi 0.80 1.00 GeliBtirilen test yüksek güvenilirlice sahiptir. 0.60 0.80 GeliBtirilen test oldukça güvenilirdir. 0.40 0.60 GeliBtirilen testin güvenilirlici dübüktür. 0.00 0.40 GeliBtirilen test güvenilir decildir. BULGULAR Çalmada kullanlan kanal dolgu patlar farkl derecelerde apikal sznt deerleri gösterdi. Pozitif kontrol grubunda en fazla apikal sznt deeri (0.015±0.002 ;l.cmh 2 O.min -1 1.2 atm) gözlenirken, negatif kontrol grubunda hiçbir sznt deeri gözlenmedi. Cronbach Alpha test teknii ile yaplan istatistiksel analiz sonucunda yeni gelitirilen bilgisayarl sv filtrasyon ölçüm cihaznn 0.9962 lik alfa katsays ile yüksek derecede güvenilirlik gösterdii tespit edildi. TARTI)MA ve SONUÇ Endodontide kök kanal dolgu patlarnn apikal veya koronal szntlarn belirlemek için çok farkl teknikler kullanlmaktadr. Bunlar arasnda yer alan boya penetrasyon yöntemi; basit, ucuz ve nispeten kantitatif olmas nedeni ile en yaygn olarak kullanlan yöntemlerden birisidir. 25 Ancak bu yöntemin; sznt miktarn tek yönlü deerlendirmesi, 26 incelenen kök örnekleri zarar gördüü için tekrarlanan ölçümlerin yaplamamas, 27 birçok boyann moleküler boyutunun bakteri boyutlarndan daha küçük olmas ve klinik artlarla karlatrldnda kök kanallar ile periradiküler dokular arasndaki dinamik ilikiyi tam olarak yanstmamas önemli dezavantajlardr. 28 Sznt ölçümleri için, boya penetrasyon tekniine ilaveten baz maddelerin birbirleriyle kimyasal reaksiyona girmesi kuralna dayanan gümü boyama teknii de kullanlmtr. Bu teknikte, foramen apikale dnda d yüzeylerin kapatlmasn takiben diler, belirli bir süreyle %50 orannda "gümü nitrat" solüsyonu içerisinde bekletilmektedir. Diler daha sonra çeme suyu altnda ykanarak, 0.1 lik 1 M NaOH içine konmaktadr. Bu solüsyon sayesinde sznt olan ksmlarda gümü iyonlar çökelerek siyah renkli bir alan oluturmaktadr. Dilerin kurutulmasndan sonra ayn boya sznt tekniklerinde olduu gibi her bir kök parças uzunlamasna ikiye ayrlp sznt miktar mikroskop altnda milimetrik olarak ölçülmektedir. 29 Boya penetrasyonu veya gümü boyama tekniklerinde sznt sadece kesit alnan bölgede izlenebildii için baz aratrclar boya penetrasyonundan sonra sznt miktarn üç boyutlu olarak görebilmek amacyla dileri effaflatrma yoluna gitmilerdir. Bu sayede diten kesit alnmas, diin uzunlamasna ikiye ayrlmas, istenmeyen madde kayplar ve örneklerin zedelenmesi gibi olas sorunlarn önüne geçilmeye çallmtr. 30 Dileri effaflatrmak için çok çeitli maddeler farkl sürelerde ve farkl konsantrasyonlarda uygulanmtr. Bu teknikle önce dilerin deminerilizasyonu (asit içerisinde), sonra dehidratasyonu (yükselen konsantrasyonlarda alkol içerisinde) ve son olarak effaflatrma ilemleri (ksilen veya metil salisilat içerisinde) gerçekletirilmektedir. 8,31,32 Bu yöntemle ilgili olarak Robertson ve ark. 33 dilerin deminerilizasyonu esnasnda düük konsantrasyonlarda asit kullanldnda organik dokularn büzülebileceini belirtmilerdir. Yöntemin dier dezavantajlar 101
arasnda zaman kayb, subjektivite, ilave maddelere ihtiyaç duyulmas saylabilir. 33-35 Goldman ve ark. 1980'de belirli bir bakteri cinsi ve iaretleyici besi ortam kullanarak bakteriyel sznt inceleme teknii gelitirmilerdir. 36 Yaptklar bu çalmada, kök kanallarnn doldurulmasn ve foramen apikale dnda d yüzeylerin kapatlmasn takiben diler, gram (+) ve gram (-) bakteri cinslerini barndran kültürlere konmulardr. Mnkübasyon süresinin bitiminde, besi yerinde bulunan özel iaretleyici solüsyonun renk deitirip deimemesine göre, apikal sznt deerlendirmesi yaplmtr. Bakteriyel mikrosznt deneylerinde sterilite ve dikkatli çalma büyük önem tamaktadr. Örneklerin hazrlanmas veya kesit alnmas srasnda d ortamdan, steril olmayan aletlerden veya hekimin elinden bulaabilecek mikroorganizmalar hatal sonuç alnmasna yol açabilmektedir. 37 Sznt çalmalarnda kullanlan dier bir yöntem çeitli radyoizotop solüsyonlar (35S, 125I gibi) kullanlarak yaplan otoradyografi tekniidir. Çalma artlarnn zorluu, kullanlan maddelerin insan hayat ve çevre için son derece riskli olmas, radyoizotop çaplarnn bakteri çaplarndan çok daha küçük olmas, ayrca uygulanan dier sznt tekniklerine göre çok belirgin bir üstünlüünün bulunmamas otoradyografi tekniinin dezavantajlar arasnda saylabilir. 28,38 Sznt miktarn kantitatif olarak ölçebilen elektrokimyasal teknik, eksternal bir güç kayna ile ilikili elektrolit içine braklm iki metal elektrot arasnda oluacak elektrik akmnn ölçülmesi esasna dayanr. Elektrokimyasal yöntem ile yaplan çalmalarda zamanla bakr anot üzerinde korozyon artklarnn birikmesinin iyon akn engelleyebilmesi ve bu nedenle sznt deerlerinin doru olarak okunamamas bir handikaptr. 27 Yukarda bahsedilen sznt deerlendirme yöntemleriyle ilikili dezavantajlar göz önüne alnarak gelitirilen ve bu yöntemlere göre bir takm üstün avantajlara sahip olduu iddialaryla son zamanlarda popülarite kazanan sv filtrasyon teknii ilk olarak Derkson ve ark. 14 tarafndan restoratif dolgu materyallerinin szntsn test etmek amacyla uygulanm, endodontik sznt ölçümleri için Wu ve ark. 13 tarafndan modifiye edilmitir. Bu teknikte, kanal dolgu materyallerinin sznts kantitatif olarak ölçülmektedir. Kök örneklerinin zarar görmemesi, tekrarlanabilir ölçümler yaplabilmesi, pozitif basnç kullanld için hapsolmu hava veya svnn neden olabilecei problemlerin elimine edilebilmesi önemli avantajlarndandr. Geleneksel sv filtrasyon sistemine sonradan bilgisayar ilavesiyle deerlendirmeler esnasndaki bireysel farkllklar elimine edilmeye çallmtr. 15,26,27,39 Ancak daha objektif sonuçlar elde edilmesine yönelik olarak yaplan bu bilgisayar ilaveli sistemlerle ilgili olarak yaplm güvenilirlik testleri mevcut deildir. Endodontik sznt deerlendirme yöntemlerinde ölçümlerin objektif olmas ve bu sayede sistemin güvenilir olmas son derece önemlidir. Güvenilirlik, bir ölçüm sürecinde ölçüm ileminin tekrarlanabilirlii ya da tekrarlardaki tutarll olarak tanmlanabilir. Güvenilirlik bir testin geçerliliini etkilemektedir. Bu nedenle geçerli bir test tekniinin mutlaka güvenilir olmas gerekmektedir. 24 Sistem güvenilirlik analizinin yaplabilmesi için alfa katsays (Cronbach s Alpha), Split-half, Guttman, Paralel ve Strict Paralel gibi çok çeitli istatistiksel test teknikleri kullanlmaktadr. Bu yöntemler arasnda alfa katsays test edilen bir ölçek içinde bulunan maddelerin iç tutarlln veya homojenliini ölçmeye yaramaktadr. Alfa katsays, 0 1 arasnda bir deerdir. Bu deer ne kadar yüksek olursa gelitirilmi olan test sisteminin o derece güvenilir olduu sonucuna varlmaktadr. 24 Mevcut çalma sonuçlarna göre yeni gelitirilen bilgisayarl sv filtrasyon sisteminin 0.9966 alfa katsays ile yüksek derecede istatistiksel güvenilirlie sahip olduu tespit edilmitir. Sv filtrasyon tekniinde deney süresi boyunca uygulanan basncn sürekli ayn seviyede kalmas ölçümlerin hassasiyeti açsndan oldukça önemlidir. Geleneksel sv filtrasyon sistemlerinde basncn sabit kalp kalmad ölçümler esnasnda sürekli kontrol edilmek zorundadr. Ancak çalmamzda tarif edilen bilgisayarl sv filtrasyon sisteminde oksijen tüpüne dijital göstergeli bir basnç düzenleyici manometre ilave edilerek istenilen basncn deney süresince sabit kalmas ve bu sayede aratrclarn sürekli kontrol ileminden kurtulmas salanmtr. Sonuç itibariyle kök kanal dolgu materyallerinin szdrmazlk özelliklerini test etmek amacyla çok farkl yöntemler kullanlm olmasna ramen hala standart bir yöntem olmamas, çalma sonuçlarnn birbiriyle karlatrlmasn ve dolaysyla materyaller hakknda fikir edinmeyi zorlatrmaktadr. Ancak bu çalma artlar altnda oldukça yüksek güvenilirlie sahip olduu gösterilen ve ölçüm deerlendirmelerini tamamen elektronik bir sistemle yaparak elde edilen sonuçlar bilgisayar program yardmyla tamamen objektif olarak deerlendirebilen bu yeni bilgisayarl sv filtrasyon test teknii bundan sonraki sznt çalmalar için 102
standardizasyon salama yönünde oldukça deerli bir örnek oluturacak gibi görünmektedir. KAYNAKLAR 1. Thoden van Velzen SK, Duivenvoorden HJ, Schuurs AHB. Probabilities of success and failure in endodontic treatment: a Bayesian approach. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1981; 52:85-90. 2. Ray HA, Trope M. Periapical status of endodontically treated teeth in relation to the technical quality of the root filling and the coronal restoration. Int Endod J 1995;28:12-8. 3. Cohen S, Burns RC. Pathways of the pulp. 4 th ed. St. Louis: CV Mosby Co.:183.1987 4. Madison S, Swanson K, Chiles SA. An evaluation of coronal microleakage in endodontically treated teeth. Part II. Sealer types. J Endod 1987; 13:109-12. 5. Saunders WP, Saunders EM.Coronal leakage as a cause of failure in root-canal therapy: a review. Endod Dent Traumatol 1994; 10:105-8. 6. Sritharan A. Discuss that the coronal seal is more important than the apical seal for endodontic success. Aust Endod J 2002; 28:112-5. 7. Wu MK, De Gee AJ, Wesselink PR. Leakage of four root canal sealers at different thickness. Int Endod J 1994; 27:304-8. 8. Brown RC, Jackson CR, Skidmore AE. An evaluation of apical leakage of a glass ionomer root canal sealer. J Endod 1994; 20:288 91. 9. Barthel CR, Moshonov J, Shuping G, Orstavik D. Bacterial leakage versus dye leakage in obturated root canals. Int Endod J 1999; 32:370 5. 10. Haikel Y, Wittenmeyer W, Bateman G, Bentaleb A, Allemann C. A new method for the quantitative analysis of endodontic microleakage. J Endod 1999; 25:172 7. 11. Martell B, Chandler NP. Electrical and dye leakage comparison of three root-end restorative materials. Quintessence Int 2002; 33:30 4. 12. Pommel L, Jacquot B, Camps J. Lack of correlation among three methods for evaluation of apical leakage. J Endod 2001; 27:347-50. 13. Wu MK, De Gee AJ, Wesselink PR, Moorer WR. Fluid transport and bacterial penetration along root canal fillings. Int Endod J 1993; 26:203-8. 14. Derkson GD, Pashley DH, Derkson ME. Microleakage measurement of selected restorative materials: a new in vitro method. J Prosthet Dent 1986; 56:435-40. 15. Fogel HM. Microleakage of posts used to restore endodontically treated teeth. J Endod 1995; 21:376-9. 16. Goldman M, Simmonds S, Rush R. The usefulness of dyepenetration studies reexamined. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1989; 67:327-32. 17. Bachicha WS, DiFiore PM, Miller DA, Lautenschlager EP, Pashley DH. Microleakage of endodontically treated teeth restored with posts. J Endod 1998; 24:703-8. 18. Bouillaguet S, Troesch S, Wataha JC, Krejci I, Meyer JM, Pashley DH. Microtensile bond strength between adhesive cements and root canal dentin. Dent Mater 2003; 19:199-205. 19. Vignaroli PA, Anderson RW, Pashley DH. Longitudinal evaluation of the microleakage of dentin bonding agents used to seal resected root pieces. J Endod 1995; 21:509-11. 20. Pommel L, Camps J. Effects of pressure and measurement time on the fluid filtration method in endodontics. J Endod 2001; 27:256-8. 21. Wuerch RM, Apicella MJ, Mines P, Yancich PJ, Pashley DH. Effect of 2% chlorhexidine gel as an intracanal medication on the apical seal of the root-canal system. J Endod 2004; 30:788-91. 22. Orucoglu H, Sengun A, Yilmaz N. Apical leakage of resin based root canal sealers with a new computerized fluid filtration meter. J Endod (in press). 23. Cronbach LJ. Essentials of Psychological Testing. 5th ed. New York: Harper Collins, 1990. 24. Alpar R. Spor bilimlerinde uygulamal istatistik, 2.bask, Nobel Yayn Datm Ltd., 279-84.Ankara.2001. 25. Yap A, Stokes AN and Pearson GJ. An in vitro microleakage study of a new multi-purposed dental adhesive system, J Oral Rehabil 1996; 23:302-18. 26. Hansen S and Montgomery S. Effect of restoration thickness on the sealing ability of TERM, J Endod 1993;19:448-52. 27. Wu MK, Wesselink PR, Boersma J. A 1-year follow-up study on leakage of four root canal sealers at different thicknesses, Int Endod J 1995; 28:185-9. 28. Torabinejad M, Rastegar AF, Kettering JD, Pitt Ford RT. Bacterial leakage of mineral trioxide aggregate as a root-end filling material, J Endod 1995; 21:109-12. 29. Seven N, Krzolu Z. Kök kanal dolgu maddesi olarak polikarboksilat siman, cam ionomer siman ve AH 26 nn apikal szntlarnn karlatrlmas. Ege Di Hek Fak Derg 1989;4:91-8. 30. Görduysus Ö, Akn M, Kuraner T. Endo-Fill ve AH 26 kök kanal dolgu maddelerinin boya penetrasyonu ve effaflatrma 103
yöntemleri birlikte kullanlarak apikal sznt yönünden lineer karlatrlmas. Atatürk Üniv Di Hek Fak Derg 1996; 6:40-3. 31. Haznedarolu F, Sübay RK, Tank K, Aç S. Deiik retrograd dolgu maddelerinin mikrosznt yönünden deerlendirilmesi. Endodonti Dernei IV. Bilimsel Kongresi.1994. 32. Leung SF, Gulabivala K. An in-vitro evaluation of the influence of canal curvature on the sealing ability of Thermafil. Int Endod J 1994;27:190-6. 33. Robertson DC, Leeb IJ, Mc Kee M, Brewer E. A clearing technique for the study of root canal system. J Endod 1980;6:421. 34. Karagöz-Küçükay I, Küçükay S, Bayrl G. Factors affecting apical leakage assessment. J Endod 1993;19:362-5. 35. Venturi M, Prati C, Capelli G, Falconi M and Breschi L. A preliminary analysis of the morphology of lateral canals after root canal filling using a tooth-clearing technique. Int Endod J 2003; 36:54-63. 36. Goldman LB, Goldman M, Kronman JH and Letourneau JM. Adaptation and porosity of poly hema in a model system using two microorganisms. J Endod 1980;6:683. 37. Karagöz-Küçükay I. Endodonti de apikal sznt inceleme yöntemleri. DÜ Di Hek Fak Derg 1991;2-3:65-79. 38. Zaimolu L, Waklar F, Aslan B, Kalayc A, Topba C, Çetinkaya N. Bir cam iyonomer esasl kanal dolgu patnn apikal sznt yönünden deerlendirilmesi. Otoradyografi çalmas. AÜ Di Hek Fak Derg 1995;22:19-22. 39. Timpawat S, Vongsavan N, Messer HH. Effect of removal of the smear layer on apical microleakage. J Endod 2001;27:351-3. Yaz6Bma Adresi: Dr. Hasan ORUÇOcLU Selçuk Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Di Hastalklar ve Tedavisi Anabilim Dal 42075 Kampüs / KONYA Tel : 0 332 2231235 Fax : 0 332 2410062 E-posta : hasan@orucoglu.net 104