DENEY NO:6 DOĞRU KIM ÖLÇME MÇ 1. Bir devrede akım ölçmek 2. kım kontrolünde direncin etkisini ölçmek 3. kım kontrolünde gerilimin etkisini ölçmek MLZEME LİSTESİ 1. 6 V çıkış verebilen bir 2. Sayısal ölçü aleti (FLUKE45 multimeter) 3. 010m miliampermetre 4. Dirençler (1/2W, %5 toleranslı olmalı) 3 1000Ω İŞLEM BSMKLRI Not: Devre elemanı devreye bağlı iken özellikle devrede akım varken asla herhangi bir devre elemanının direncini ölçmeyiniz. 1. 1000Ω luk dirençlerden bir tanesini seçiniz ve bunun gerçek değerini bir ohmmetre kullanarak ölçünüz. Direnç ölçmek için FLUKE45 ölçü aletinde Ω simgesinin olduğu tuşa basınız. Bu değeri Tablo 61 e kaydediniz. 2. nın çıkışını 6 V a ayarlayınız. Güç üzerindeki LCD displayde yada ibreli skaladan bu değeri kontrol ediniz. Çıkışın 6 V olduğundan emin olmak için bir voltmetre yardımıyla nın çıkışını ölçünüz. Ölçüm yaparken FLUKE45 ölçü aletinin kırmızı probunu DC n (muhtemelen kırmızı renkli) ucuna, siyah probunu da DC n (muhtemelen siyah renkli) ucuna bağlayınız. FLUKE45 ölçü aleti ile DC gerilim ölçmek için simgesinin olduğu tuşa basınız. Şekil 64 teki devreyi kurunuz. Şekilden de görüldüğü gibi ampermetreyi bağlarken nın terminalini ampermetrenin terminaline (siyah prob), DC n terminalini de ampermetrenin terminaline (kırmızı prob) bağlayınız. FLUKE45 ölçü aleti ile DC akım ölçmek için simgesinin olduğu tuşa basınız. FLUKE45 in problarını akım ölçme pozisyonuna getiriniz. Siyah prob COM yazan DENEY NO6ETG 1
girişe, kırmızı prob ise 100m yazan girişe bağlanmalıdır. Bu değerden daha büyük akımları ölçmek için 10 yazan giriş kullanılmalıdır. 3. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 61 e kaydediniz. 4. anaktarı kapalı ve ampermetre devreye bağlı iken, 1000Ω luk direnci devreden çıkarınız. mpermetreden okuduğunuz akım değeri ne oldu? Ölçtüğünüz bu değeri Tablo 61 e kaydediniz. anahtarını açınız. 5. Board üzerinde 2 adet 1000 Ω luk direncin birer uçlarını birleştiriniz. Şekil 65a dan da görüldüğü gibi açıkta kalan uçlarına bir ohmmetre bağlayarak, direnç ölçünüz. Bu değeri Tablo 61 e kaydediniz. 6. Şekil 65b deki devreyi kurunuz. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 61 e kaydediniz. anahtarını açınız. 7. Üçüncü bir 1KΩ luk direnç kullanarak, R2 kombinasyonuna ekleyiniz. Üçlü direnç kombinasyonunun direncini Şekil 66a daki gibi ölçünüz. Bu değeri Tablo 61 e kaydediniz. 8. Şekil 66b deki devreyi kurunuz. nahtarı kapatınız ve ampermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 61 e kaydediniz. anahtarını açınız. Seri Devrede kım Şekil 66b de görüldüğü gibi, bir seri devrede dirençler ve DC kaynak tek bir iletken hat üzerinde yer almaktadır. 9. mpermetreyi devreden çıkarınız ve Şekil 66c den de görüldüğü gibi ve R2 dirençlerinin arasına bağlayınız. DC n ve ampermetrenin devreye bağlanmasında kutuplarına dikat ediniz. anahtarını kapatınız. ampermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 61 e kaydediniz. anahtarını açınız. 10. mpermetreyi devreden çıkarınız ve Şekil 66d den de görüldüğü gibi R2 ve dirençlerinin arasına bağlayınız. DC n ve ampermetrenin devreye bağlanmasında kutuplarına dikat ediniz. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 61 e kaydediniz. anahtarını açınız. 11. mpermetreyi devreden çıkarınız ve Şekil 66e den de görüldüğü gibi direnci ile anahtarının arasına bağlayınız. DC n ve ampermetrenin devreye bağlanmasında kutuplarına dikat ediniz. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 61 e kaydediniz. anahtarını açınız. DENEY NO6ETG 2
kımın Gerilim ile Kontrol Edilmesi 12. Dirençleri devreden çıkarınız. Tekrar Şekil 64 te görülen devreyi kurunuz. nın çıkışını 6 V a ayarlayınız. Kaynağının çıkışını bir voltmetre yardımıyla ölçünüz. Bu değeri Tablo 62 ye kaydediniz. 13. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 62 ye kaydediniz. anahtarını açınız. 14. nın çıkışını 4.5V a ayarlayınız. Güç üzerindeki LCD displayde yada ibreli skaladan bu değeri kontrol ediniz. Çıkışın 4.5 V olduğundan emin olmak için bir voltmetre yardımıyla nın çıkışını ölçünüz. Bu değeri Tablo 62 ye kaydediniz. 15. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 62 ye kaydediniz. anahtarını açınız. 16. nın çıkışını 3 V a ayarlayınız. Güç üzerindeki LCD displayde yada ibreli skaladan bu değeri kontrol ediniz. Çıkışın 3 V olduğundan emin olmak için bir voltmetre yardımıyla nın çıkışını ölçünüz. Bu değeri Tablo 62 ye kaydediniz. 17. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 62 ye kaydediniz. anahtarını açınız. 18. nın çıkışını 1.5V a ayarlayınız. Güç üzerindeki LCD displayde yada ibreli skaladan bu değeri kontrol ediniz. Çıkışın 1.5 V olduğundan emin olmak için bir voltmetre yardımıyla nın çıkışını ölçünüz. Bu değeri Tablo 62 ye kaydediniz. 19. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 62 ye kaydediniz. anahtarını açınız. 20. nı devreden çıkarınız ve devreyi sadece direnç, ampermetre ve anahtar kullanarak tamamlayınız. anahtarını kapatınız. mpermetre ile ölçtüğünüz değeri Tablo 62 ye kaydediniz. DENEY NO6ETG 3
015V Şekil 64. Ω R2 B R2 015V Şekil 65 a. Şekil 65 b. R2 Ω B R2 015V (a). (b). DENEY NO6ETG 4
R2 015V (c) 1000 ohm 015V 1000 ohm 1000 ohm (d) 015V (e) DENEY NO6ETG 5
Tablo 61 Gerilim Kaynağı sabitken, kımın Direnç ile Kontrol Edilmesi İşlem basamağı Direnç,Ω anahtarının kım, m pozisyonu mpermetrenin konumu 1,3 Kapalı ile DC kaynak arasında 4 çık ile DC kaynak arasında 5 çık 6 Kapalı ile DC kaynak arasında 7 çık 8 Kapalı ile DC kaynak arasında 9 Kapalı ve R2 arasında 10 Kapalı R2 ve arasında 11 Kapalı ile DC kaynak arasında Tablo 62 Direnç sabitken kımın Gerilim ile Kontrolü DC Güç Kaynağının Değeri kım, m 6 V 4.5 V 3 V 1.5 V 0 V SORULR 1. Hangi şartlar altında bir devreden akım geçer? Tablo 61 deki deney sonuçlarına bakarak yorumlayınız. 2. Bir devreye bir ampermetre bağlarken nelere dikkat edilmelidir? 3. İşlem basamaklarının başında yer alan notta yeralan uyarılar neden önemlidir? 4. İşlem basamağı 8 ile11 den elde ettiğiniz bulgulara göre çıkaracağınız sonuç nedir? 5. İşlem basamağı 3, 6 ve 8 de elde ettiğiniz bulguları tartışınız. Gerilim sabitken, akım ve direnç arasındaki ilişki hakkında hangi sonuca varabilirsiniz? Gerilim için V, akım için I, direnç için ise R sembolünü kullanarak matematiksel bir formül yazınız. 6. İşlem basamağı 12 ve 19 da elde ettiğiniz bulguları tartışınız. Direnç sabitken, akım ve gerilim arasındaki ilişki hakkında hangi sonuca varabilirsiniz? Gerilim için V, akım için I, direnç için ise R sembollerini kullanarak matematiksel bir formül yazınız. DENEY NO6ETG 6
DENEY NO6ETG 7