BRONZ HİNDİNİN (MELEAGRİS GALLOPAVO) KEMİKLEŞMİŞ BAlDIR KAS TENDOLARI ÜZERİNDE ANATOMiK ARAŞTIRMALAR

BRONZ HİNDİNİN (MELEAGRİS GALLOPAVO) KEMİKLEŞMİŞ BAlDIR KAS TENDOLARI ÜZERİNDE ANATOMiK ARAŞTIRMALAR!jasan Erden 1 Anatom i cal investigations on the ossified tendans of the shank muscles in Bronze turkey Summary: In this study, the localizations of the ossified tendons of the shank musc/es were macroanatomical/y investigated in Bronze turkey. For this purpose, ten adult turkey were used. In this study, tour on the origo tendans and fourteen on the insertio tendons, totally eighteen ossified regions were determined in each shank. In additibn, it has been also found that all tendans of the musc/es located in tarsametatarsal region were to be ossified. Özet : Bu çalişmada, Bronz hindide ba/df( kas/anna ait tendo/arda şek~llenen kemikleşmenin lokalizasyonu makroanatomik olarak incelendi. Bu amaçla on adet erişkin hindi kul/am/dj. Bu çalişmada, her bir baldlf bölgesinde dördü origo tendosunda, ondördü insertio tendosunda olmak üzere toplam onsekiz adet kemikleşmiş bölge tesbit edildi. Buna ilaveten, tarsometatarsus bölgesinde yer alan tüm kas tendolan n m da kemikleşmiş olduğu saptandi. Giriş Hindi eti protein ve vitamin bakımından zengin olmasının yanısıra çok az yağ ve kolesterol içermektedir. Hindiler kanatlı hayvan olmalarına karşın, büyük hayvanlar gibi sürüler halinde yetiştirmeye elverişlidir. Hasat sonrası toprakta kalan ve büyük ekonomik kayıplara sebep olari daneleri, çekirge, solucan ve böcekleri değerlendirerek iyi nitelikte ete dönüştürürler. Hindi ırkları içinde de canlı ağırlığı en yüksek olan ve dünyada en yaygın olarak yetiştirilen Bronz hindidir (16). Literatürde (3,6,7, 11, 12, 13, 14, 15, 17) kanatlı hayvanların baldır kasları na ait tendoların kemikleşmesi olayından sözedilmektedir. Buna karşılık kemikleş me nin hangi kas tendoları nda, ne ölçüde şekillendiğini ortaya koyan bir yayı na rastlanılmamıştır. Nemina Anatomica Avium (14)'da baidır bölgesinde yer alan kaslara ait tendoların başlangıçta mineralize olup, sonradan kemikleşmesi tendo ossificans olarak isimlendirilmiştir. Hudson ve ark. (12) tendo kemikleşmesinin hi ndiden başka, orman tavuğu, sülün ve tavus kuşunda da olduğunu bildirmektedirler. Başka bir çalışmada (13). ise, sülünde kemikleşmeflin ilk belirtilerinin dişide 1 Yrd. Doç. Dr., S. ü. Veteriner Fakültesi, Anatemi Bilim Dalı, Konya kuluçkadan çıktıktan yaklaşık 8 hafta sonra başladığı, 12. haftada tamamen şekillendiği ve 31 adet kemikleşmiş bölge olduğu tesbit edilmiştir. King ve Mclelland (15) kümes hayvanlarında tendoların kemikleşmesinin tarsometatarsus'un dcrsal ve plantarında, tibiotarsus'un caudaiinde, carpometacarpus'un dcrsalinde ve antebrachium'un caudalinde görüldüğünü ve kemikleşmenin kuluçkadan çıktıktan 90 gün sonra başladığını bildirmektedirler. Buna ilaveten hindilerde tendo kemikleşmesinin pazarlama aşamasında çok ciddi ticari problemlere sebep olabileceğini ifade etmektedirler. Çalışlar (6), kanatlılarda bacak kaslarının distal nihayetlerinin adeta kemikleşmiş olduğunu bildirmektedir. Abourachid (1 ), erişkin hindilerde tibiotarsus düzeyinde m. gastrocnemius tendosunda kemikleşme geliştiğinden bahsetmektedir. Landis (18) hi ndinin baldır kaslarında kalsifikasyon şekillendiğini, Kusuhara ve lshida (17) ise tavukta radyolojik ve histolojik olarak incelediği tarsometatarsus'un plantar yüzü üzerindeki tendelarda 19 haftalıktan itibaren mineralizasyonun başladığını, bunu ossifikasyonun izlediğini tesbit etmişlerdir. Tendelarda kemikleşmiş merkezlerin gelişimi ve onların fonksiyonel öneminin ne olabileceğine dair bilinen çok azdır (3). Alibaşoğlu ve Yeşildere (2)'ye göre, hindilerde tendoların kemikleşmesi tür dispozisyonuna bağlı patolojik bir durum olup, vücut hareketlerinde mekanik olarak bozukluklar yapabilir. Duff ve Anderson (9), evcil kanatlılarda m. gastrocnemius tendosunun histolojik yönden incelenmesi sonucu, yapısal bazı değişimler tesbit ettiklerini ve bu değişimierin nonenfeksiyöz tendo kopmalarına predispozisyon yarattığını bildirmektedirler. Özellikle braylerler üzerinde gerçekleştirilen bazı araştırımalar sonucu m. gastrocnemius tendosunda (4,5, 1 O, 19,20) ve flexor tendelarda (8) kopmaların sıkça gözlendiği ifade edilmektedir. Bu çalışma ile, Bronz hindinin baldır bölgesinde yer alan kaslara ait tendelarda şekillenen ve tendo 55

S. Ü. Vet. Fak. Derg. (1992), 8, 2, 55-59 ossificans olarak ifade edilen oluşu_mların hangi kas tendoları nda, ne ölçüde şekillendiğinin makroanatomik yönden incelenmesi amaçlanmıştır. Materyal ve Metot Bu çalışmada farklı cinsiyette, ağırlıkları 9-12 kg arasında değişen, 9-15 aylık 1 O adet Bronz hi ndi (Meleagris gallopavo) kullanıldı. Formelde tesbit edilen kadavralar diseke edilerek, baldır kasları na ait tendolar makroanatomik olarak incelendi. Terminoloji bakımından No mina Anatomica Avium ( 14) esas alındı. Bulgular Bronz hindinin baldır kasları na ait tendolar üzerinde gerçekleştirilen bu çalışmada, her bir baldırda 4'üorigo tendosunda, 14'ü insertio tendosunda olmak üzere toplam 18 adet kemikleşmiş bölge tesbit edildi (Resim 1, Şekil1 ). Buna ilaveten tarsometatarsus bölgesinde ye r alan tüm kas tendolarının da kemikleştiği g0zlenirken, articulatio intertarsalis düzeyinde yer alan tendo kesimlerinde kemikleşme olmadığı saptandı. M. tibialis cranialis'in sadece insertio tendosunda kemikleşme görüldü. Keiııikleşmenin tibiotarsus'un cranialinde ve bu kemiği n distal ucunun 3-4 cm kadar praksimali düzeyinde başladığı, m. tibialis canialis'in dokusu içinde gömülü olarak, ortalama 7 cm kadar devam ettikten sonra, biri caput femorale diğeri caput tibiale yönünde olmak üzere 2'ye ayrılarak, 3'er cm kadar daha kemi~leşmenin devam ettikten sonra sonlandığı görüldü (Resim 1/16, Şekil1/15). M. extensor digitorum longus'un sadece insertio tendosunda kemikleşme gözlendi. Kemikleşmenin tibiotarsus'un distal ucunun cranial yüzü üzerinde başladığı ve başlangıcından itibaren m. extensor digitorum longus'un içinde gömülü olarak ortalama 12 cm kadar proximal yönde uzandıktan sonra sonlandığı tesbit edildi (Resim 1/17, Şekil1/13). M. fibularis (peroneus) longus'un hem origo hem de insertio tendosunda kemikleşme görüldü (Şekil 1 /12). Origo te ndasundaki kemikleşmenin tibiotarsus'un proximal ucunun craniolaterali.seviyesinde başladığı ve bu kas ın derin yüzü üzerinde 3-4 cm kadar yelpaz e tarzında uzandığı gözlendi (Resim 1/4, Şekil 1 /12). insertio tendosunda ise tibiotarsus'un distal ucunun 4 cm kadar yukarısında ve adı geçen kemiğin craniolateralinde tendonun 4 cm kadarlık bölümünün tamamen kemikleştiği, bundan sonra kemikleşmenin 4 cm kadar daha bu kas ın dış yüzü üzerinde yüzlek olarak proximal yönde devam ettiği ve toplam 8 cm uzunluğa eriştiği saptandı (Resim 1/5, 3/1, Şekil 1/ 12). M. fibularis (peroneus) brevis'in sadece insertio tendosunda kemikleşme görüldü. Tibiotarsus'un craniolateralinde, fibula'nın cranialinde ve ona paralel 56 olarak uzanan 4-5 cm uzunluğunda yassı ince bir kemikleşmiş bölge tesbit edildi (Resim 1/18, Şekil 1/14). M. gastrocnemius'un pars lateralis (externa)'inin hem origo hem de insertio tendosunda kemikleşme görüldü. Origo tendosunda görülen kemikleşmenin tibiotarsus'un proximal ucunun caudolaterali düzeyinde başladığı ve bu kas ın derin yüzünün ortasında 4 cm. kadar distal yönde uzandığı gözlendi (Resim 1/1, Şekil 1/1). insertio tendosundaki kemikleşme ise, ti-. biotarsus'un distal ucunun 5 cm kadar yukarısında, m. gastrocner:nius'un pars intermedia et medialis (interna)'inin kemikleşmiş ortak tendosu ile birleşme yerinden 0.2 cm kadar yukarıda başladığı, buradan itibaren te ndanun 3 cm katfarlık bölümünün tamamen kemikleştiği ve kemikleşmenin kas dokusuna eriştiğinde, bu kas ın dış yüzü üzerinde gittikçe genişleyerek ve yassılaşarak, 5 cm kadar daha proksimal yönde devam edip, toplam 8 cm uzunluğa eriştiği saptandı (Resim 1/2,3/5, Şekil1/1). Resim-1 Bronz hindinln baldır bölgesinde yeralan kas tendolarından alınan kemikleşmiş ten do örnekleri (Osslfied tendon specimens taken from mu sel e tendon s located in the shank region in Bronze turkey) 1MM. gastrocnemius'un pars lateralis (externa)'sının origo tendosu, 2-M. gastrocnemius'un pars lateralis (externa)'lnin lnsertlo tendosu, 3-M. gastrocnemius'un pars intermedia et pars medialis (interna)'!nin ortak insertio tendosu, 4-M~ flbularis (peroneus) longus'un origo tendosu, 5-M. fibularis (peroneus) longus'un insertio tendosu, 6-M. flexor perforana et perforatua digiti lll'ün insertio tendosu, 7-M. fle~or perforana et perforatus digiti ll'nin insertio tendosu, 8-M, flexor perforatus digiti IV'ün insertio tendosu, 9-M. Flexor perforatus digiti ll'nin insertio tendosu, 10-M. flexor perfcratus digiti lll' ün ca put laterale'sinin origo tendosu, 11-M. flexor perforatus digiti lll'ün ca put mediate'sinin origo tendosu, 12-M. flexor perforatus digltllll'ün lnsertio tendosu, 13-M. flexor hallucls longus'un insertio tendosu, 14-M. plantarla'in insertio tendoau, 15-M. flexordigltorum longus'un insertio tendosu, 16-M. tibialis cranialls'in insertio tendos u, 17-M. extensor di gitorum longus'un insertio tendosu, 18-M. fibularis (peroneus) brevis'in insertio tendosu. (.' ; "

Resim-2 Bronz hindide baldır kasları ve kemikleşmenin lokalizasyonu (Shank museles in Bronze turkey and Joeazation of the ossifieation). Şekil-1 Bronz hindide baldır kasları ve kemikleşmenin lo kalizasyonu (Shank muesles in Bronze turkey and Iceazation of the ossifieation). 1-M. gastroenemius'un pars lateralis (externa)'i, 2 M. gastroenemius'un pars intermedia et pars medialis (interna)'i, 3-M. flexor perforans et perforatus digiti ll, 4-M. flexor perforans et perforatus digiti lll, 5-M. flexor perforatus digiti lll'ün eaput laterale'si, 6-M. flexor perforatus digiti lll'ün eaput mediale'si, 7-M. flexor perforatus digiti IV, 8-M. flexor hallueis longus, 9-M. flexor perforatus digiti ll, 10-M. plantaris, 11-M. flexor digitorum longus, 12-M. fibularis (~eroneus) longus, 13.M. extensor digitorum longus, 14 M. fibularis (peroneus) brevis, 15-M. tibialis eranialis, a-tibiotarsus b-artieulatio intertarsalis, ~ Kernikleşmenin lo: kalizasyonu. Resim-3 Bronz hindide baldır kasları ve kemikleşmenin lo kalizasyonu. Sol ekstremile,lateralden görünüş. (Shank museles In Bronze turkey and loealization of the os sifieation. Left extremite-lateral view). 1-M. fibularis longus'un insertio tendosundaki kemikleşmiş bölge, 2 M. flexor perforans et perforatus digiti lll'ün insertio tendosundaki kemikleşmiş bölge, 3-M. flexor perforans et perforatus digiti ll' nin insertio tendosundaki kemikleşmiş bölge, 4-M. flexor perforatus digiti IV'ün insertio tendosundaki kemikleşmiş bölge, 5-M. gastroenemius'un pars lateralis'inin insertio tendosundaki kemikleşmiş bölge. M. gastrocnemius'un pars intermedia et pars medialis {intema)'inin sadece ortak insertio tendosunda kemikleşme görüldü. Kemikleşmenin tibiotarsus'un distal ucunun yaklaşık 4 cm kadar yukarısında, pars lateralis (externa) ile birleşme yerinden 1 cm kadar aşağıda başladığı ve pars externa ile aralarında 30 'lik bir açı oluşturacak şekilde yer aldığı tesbit edildi. Buradan itibaren tendonun 5 cm kadarlık bölümün tamamen kemikleştiği, daha sonra kemikleşmenin bu kas ın caudal kenarında ve kısmen kas ın üzerinde 3 cm kadar daha devam ederek sonlandığı saptandı (Resim 1/3, Şekil1/2). M. plantaris'in sadece insertio tendosunda kemikleşme görüldü. Kemikleşmenin tibiotarsus'un distal ucunun 4 cm kadar yukarısında ve caudalinde başlayıp, 8 cm kadar tendonun tamamen kemikleştiği ve kemikleşn,ıenin kas dokusunun başladığı yerde sona erdiği gözlendi (Resim 1/14, Şekil1/1 0). M. flexor perforans et perforatus digiti ll'nin sadece 57

insertio tendosunda kemikleşme saptandı. Kemikleşmenin tibiotarsus'un distal ucunun 4 cm kadar yukarısında başladığı, başlangıcından itibaren tendonun 4 cm kadarlık bölümün tamamen kemikleştiği ve kemikleşmen in bu kas ın caudal kenan boyunca 8 cm kadar daha devam ederek sonlandığı tesbit edildi (Resim 1/7; 3/3, Şekil 1/3). M. flexor pertorans et pertoratus digiti lll'ün sadece insertio tendosunda kemikleşme görüldü. Kemikleşmenin tibiotarsus'un distal ucundan 4 cm kadar yukarıda başlayıp, başlangıcından itibaren tendonun 8 cm kadarlık bölümünün tamamen kemikleştiği, kemikleşmenin kas dokusu içinde gömülü olarak 4 cm kadar daha devam ederek toplam 12 cm uzunluğa eriştiği saptandı (Resim 1/6, 3/2, Şekil1/4). M. flexor pertoratus digiti ll'nin sadece insertio tendosunda kemikleşme görüldü. Kemikleşmenin tibiotarsus'un distal ucundan 3 cm kadar yukarıda ve bu kemiğin caudalinde başladığı, buradan itibaren tendonun 3 cm kadarlık bölümünün tamamen kemikleştiği, 5 cm kadar da bu kas ın derin yüzü üzerinde devam ederek sonlandığı tesbit edildi (Resim 1/9, Şekil1/9). M. flexor perforatus digiti lll'ün hem origo hem de insertio tendosunda kemikleşme tesbit edildi. M. flexor pertoratus digiti lll'ün caput laterale'sinin origo tendosundaki kemikleş me nin 4 cm kadar olduğu ve m. flexor digitorum longus ile m. flexor perforatus digiti lll arasında yer aldığı gözlendi (Resim 1/1 O, Şekil 1 /5). M. flexor perforatus digiti lll'ün ca put mediale'sinin origo tendosundaki kemikleşmenin ise tibiotarsus'un proksimal ucunun caudolateralinde, bu kasın derin yüzü üzerinde ve m. flexor perforatus digiti ll'nin caudali boyunca 6 cm kadar uzandığı saptandı (Resim 1/11, Şekil 1/6). M. flexor perforatus digiti lll'ün insertio tendosundaki kemikleşmenin, baldırın caudalinde tibiotarsus'un distal ucunun 4 cm kadar proksimalinde ve bu kas ın caud8.1inde 6-7 cm kadar devam ederek sonlandığı görüldü (Resim 1/12). M. flexor perforatus digiti IV'ün sadece insertio tendosunda kemikleş me tesbit edildi. Kemikleşmenin baldırı n caudolateralinde, tibiotarsus'un distal ucunun 4 cm kadar yukarısında başladığı ve başlangıcından itibaren tendonun 5 cm kadarlık bölümünün tamamen kemikleştiği, daha sonra bu kasın caudal kenan boyunca, m. gastrocnemius'un pars lateralis (externa)'inin altında 6-7 cm kadar daha kemikleş me nin devam ettikten sonra sona erdiği gözlendi (Resim 1/8, 3/4). M. flexor hallucis longus'un sadece insertio tendosunda kemikleşme görüldü. Kemikleşmenin tibiotarsus'un caudalinde ve distal ucunun 3 cm kadar i yukarısında başladığı ve başlangıcından itibaren tendonun 8 cm kadarlık bölümünün tamamen kemikleştiği, kemikleşmenin daha sonra bu kas ın yüzü t. üzerinde 7 cm kadar daha devam ederek sonlandığı saptandı (Re_sim 1/13, Şekil1/8). M. flexor digitorum longus'un sadece insertio tendosunda kemikleşme tesbit edildi. Kemikleşmenin tibiotarsus'un distal ucunun caudalinde ve 3-4 cm kadar yukarısında başladığı, bu kas ın caudal yüzü boyunça ~] ya ss ı bir kemik halinde 13 cm kadar daha devam ettikten ı sonra sonlandığı görüldü (Resim 1/15, Şekil1/11 ). ~ Tartışma ve Sonuç Literatür çalışmalarında {3, 6, 7, 11, 12, 13, 14,.ı 15, 17) çeşitli kanatlı türlerinin baldır kastarına ait {: tendoların kemikleşmesinden sözedilmekle birlikte,! kemikleşmenin hangi kas tendolarında ve ne ölçüde şekillendiğini konu edinen bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Bronz hindinin baldır kasları na att tendolar üzerinde gerçekleştirilen bu çalışmada, tendo ossificans olayının şekillendiği tendolar ve kemikleşmenin lokalizasyonu tesbit edilmiştir. Hudson ve ark. (13) sülünde, Berge (3) ise hindide 31 adet kemikleşmiş bölge bulunduğunu bildirmektedirler. Sunulan çalışmada sadece baldır bölgesinde yer alan tendalarda 4'ü origo, 14'ü insertio tendosunda olmak üzere toplam 18 adet kemikleşmiş bölge saptanmıştır. King ve Mclelland ( 15) küme s hayvanlarında ti- ~ biotarsus'un caudalinde, tarsometatarsus'un darsal: ve plantarında yer alan tendalarda kemikleşme gö-.~~ rüldüğünü ifade etmektedirler. Bu çalışmada aynı~ bölgede yer alan kas tendolarının tamamında ke- \ mikleşme görülmüştür.,. t. Literatür çalışmalarda kemikleşmenin hindide (3) r kuluçkadan çıktıktan 15 hafta sonra, sülünde (13) 8 t~ hafta sonra ve tavukta ( 17) 12 hafta sonra başladığı~~~, ' bildirilmektedir. Sunulan çalışma kemikleşme yaşını~: tesbite yönelik olarak yapılmamış, sadece kemikleşen~: tendolar ve kemikleşmenin lokalizasyonu incelenmiştir.;;: Kemikleşme yaşının tesbiti ise, bu çalışma ile belirlenen>' t._,, bölgelerden alınacak tendo örneklerinin kuluçkadanf ı 1 58,.'-..'l

çıktıktan itibaren belirli aralıklarla mikroskopik olarak takibi suretiyle mümkün olabilecektir. Bu nedenle sunula~ çalışma hindilerde kemikleşme yaşının belirlenmesine yönelik çalışmalara ışık tutacaktır. Ke-.. mikleşme yaşının belirlenmesi de kesim yaşının tesbitinde bir kriter olarak kullanılabilecek ve Berge (2)'inin hindilerde kemikleşmenin sebep olduğunu bildirdiği pazarlama sorununa çözüm getirebilecektir. Duff ve Anderson (9) evcil kanatlılarda m. gastrocnemius tendosunu mikroskopik olarak inceledikleri bir araştırmalarında, yapısal bazı değişimler tesbit ettiklerini ve bu değişimierin tendo kopmalarına predispozisyon yarattığını bildirmektedirler. Özellikle braylerler üzerinde gerçekleştirilen bazı araştırmalar sonucu, m. gastrocnemius tendosunda (4, 5, 1 O, 19, 20) ve flexortendolardq. (8) kopmaların sıkça görülmesi bu görüşü desteklemektedir. Bu çalışmada da baldır bölgesinde yer alan tüm tendalarda kemikleşmenin yaygın olarak görülmesinin, hi ndilerde vücut ağırlığının fazla olması nedeniyle, bölge tendola~ında kopmalara imkan verebileceği, buna ilaveten Alibaşoğlu ve Yeşildere (2)'nin belirttikleri gibi vücut hareketlerinde de mekanik bozukluklar yapabileceği kanaatine varılmıştır. Sonuç olarak, Bronz hindide baldır kaslarına ait tendelarda kemikleş me olduğu ve bu kemikleşmenin hangi kas tendosunda ne ölçüde şekillendiği tesbit edilmiştir. Kaynaklar 1-Abourachid, A. (1991) Myologie du membre pelvien du Dindon domestique (Meleagris gallopavo). Anat. Histol. Embryol., 20, 75-94. 2-Aiibaşoğlu, M., Yeşildere, T. (1988) "Veteriner Genel Patoloji ve Tümör Bilimi". Kardeşler matbaası, Istanbul. 3-Berge, J. C. V. (1975) Mineralized (Ossified) Tendonsin Birds. In "Sisson and Grossman's The Anatomy of the Domestic Animals". Vol ll, Fifth ed., W. B. Saunders Company, Philadelphia. 4-Carnaghan, R. B. A., Hanson, B. S. (1978) Ruptura of the gastrocnemius tendon in fowls. Br. Vet. J., 114, 360-366. 5-Chute, H. L. (1950) Rupture of the gastrocnemius tendon in chickens. Can. J. Comp. Med. Vet. Sci., 14,218,-221. 6-Çalışlar, T. ( 1986) "Evcil hayvanların Anatomisi (ll. At, Tavuk Diseksiyonu)". 1. ü. Vet. Fak. Yay., 3432-6, Gür-Ay Matbaası, Istanbul. 7-Doğuer, S., Erençin, Z. (1964) "Evcil Kuşların Komparativ Anatomisi". A. Ü. Vet. Fak. Yay. 176-78, A. ü. Basımevi, Ankara. 8-Duff, S.R.I., (1986) Tendon lesion in broiler fowls. Research in Veterinary Science, 40, 333-338. 9-Duff, S.R.I., Anderson, I.A. (1986) The gastrocnemius tendon of domestic fowls: histological findings in different strains. Research in Veterinary Science, 41, 402-409. 10-Guarda, F., Michelletto, B.,.Barale, A., Tezzo, G. (1979) Ruptura of the gastrocnemius tendon in broylers. C lin. Vet., 102, 325-330. 11-Hudson, G. E. (1937) Studies on the muscules of the pelvic appendage in birds. In "Sisson and Grossman's The Anatomy of the Domestic Animals". Vol. ll, Fifth ed., W. B. Saunders Company, Philadelphia. 12-Hudson, G. E., Chen Wang, S. Y., Provost, E. E. (1965) Ontogeny of the supernumerary sesamoids in the leg muscles of the ringnecked pheasant. In Sisson and Grossman's The anatomy of the Domestic Animals". Vol ll, Fifth ed., W. B. Saunders Company, Philadelphia. 13-Hudson, G. E., Lanzillotti, P. J., Edwards, G. D. (1959) Muscules of the pelvic limb in ga!liform birds. In Sisson and Grossman's The Anatomy of the Domestic Animal s". Vol. ll, Fifth ed., W. B. Saunders Company, Philadelphia. 14-lnternational Committea on Avian Anatemical Nomenclature (1979) "Nomina Anatomica Avium". Academic Press, New York. 15-King, A. S., Mclelland, J. (1984) "Birds (Their structure and function)". Bailliere Tindall, England. 16-Koçak, Ç. (1986) "Hindi Besiciliği. Tarım Orman ve Köyiş!eri Bakanlığı Teşkilatianma ve Destekleme Genel Müdürlüğü Yay. 7, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Idari ve Mali Işler Dairesi Başkanlığı 1 nolu Merkez lkmal Müdürlüğü Basımevi, Ankara. 17-Kusuhara, S., lshida., ~. (1986) Radyog.Jfical and histological studies of ossification in the tendon s of the chicken. Japonse Journal of Zootechnical Science., 57, 5, 379-384. 18-Landis, W. J. (1986) A study ofcalcification in the leg tendans from the domestic turkey. Journal of Ultrastructure and Malecular Structure Research, 94, 3, 217-238. 19-Riddell, C. (1983) Pathology of the Skeleton and Tendons of BroilerChickens Reared to RoasterWeights (1. Crippled Çhickens). Avian Diseases, 27, 4, 950-962. 20-Riddell, C., King, M. W., Gunasekera, K. R. (1983) Pathology of the Skeleton and Tendons of Broiler Chickens Reared to Roaster Weights (ll. Normal Chickens). Avian Diseases, 27, 4, 980-991. 59