ÜNİTE 1 VISUAL BASIC.NET E GİRİŞ

ÜNİTE 1 VISUAL BASIC.NET E GİRİŞ Visual Studio.NET, günümüzün en gelişmiş yazılım geliştirme ortamıdır. Visual Studio.NET kullanıcılarına, tüm yazılım geliştirme dilleri için ortak bir geliştirme platformu sunar. İstenildiğinde BASIC dilinde (VB.NET), istenildiğinde C dilinde (C#) yazılımların geliştirilmesine olanak sağlar. Böylece yazılım geliştiriciler bir programlama dilinden diğerine geçtiklerinde geliştirme platformuna alışmakla zaman kaybetmezler. Ek olarak Visual Studio.NET, proje geliştirirken ihtiyaç duyacağınız her türlü bileşeni barındırır ve tek bir platformda tüm ihtiyaçlarınızı karşılar. Uygulamaların (bir masaüstü uygulaması, web servisleri, web uygulamaları vb.) hızlı ve kolay bir şekilde geliştirilmesine, yönetilmesine olanak tanır. Günümüz işletim sistemleriyle,.net uygulamalarını çalıştırmamız mümkün değildir. Bunu mümkün kılmak için framework kurulması gerekir. Visual Studio programın bilgisayara kurulması, VB.NET uygulamalarının çalıştırılması için gereken bu framework alt yapısının kurulması anlamına gelir. Kendi bilgisayarımızda geliştirdiğimiz VS.NET programlarının, başka bilgisayarlarda çalıştırılabilmesi için de yine framework 1.1 ya da daha üst sürümünün kurulu olması gerekir. Microsoft un gelecekteki ürünlerinde framework standart olarak kurulacak olması VS.NET yazılım geliştiricileri için sevindirici bir durumdur. VS.NET KURULUM Visual Studio.NET kurulumu için ihtiyacımız olan minimum konfigurasyon şu şekildedir; İşlemci: 400Mhz Ram: 128MB Disk Alanı: 3GB (Boş alan) Çözünürlük: Min. 800x600/16Bit Çözünürlük/Renk Derinliği İşletim Sistemi: NT Based (Windows NT, 2000, XP, Server 2003) işletim sistemlerinden biri. VS.NET kurulum DVD-ROM unu DVD-ROM Sürücüsüne yerleştirdiğimizde aşağıdaki gibi kurulum sihirbazı ekrana gelir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 1

Kurulumun bu penceresi, Visual Studio 2005 programının kurulması ve çalışması süresinde bize lazım olacak; Windows Installer 3.1, Microsoft Framework 2.0, MSXML 6.0 Parser, Microsoft Document Explorer 2005, Microsoft Visual Studio 2005 bileşenlerinden bilgisayarımızda kurulu olup olmadığını kontrol olan edecek penceresidir. Bu pencereden sonra açılacak olan aşağıdaki arayüzde önceden yüklü olanlar ve yüklenecekler listelenir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 2

Yukarıda da görüldüğü gibi kurulum, önceden yüklenmiş olan ve kurulum sonunda yükleyecek olan bileşenleri listelemiştir. Next butonuna tıklayarak kuruluma devam ediyoruz. TUZLA TEKNİK LİSESİ 3

Bu pencerede kurulum seçenekleri listelenir. Varsayılan, Tam ve Özel kurulum seçeneklerinde biri seçilir. Her kurulum seçeneğinin, diskimizde ne kadar yer alacağı görüntülenir. Ayrıca bu pencerede varsayılan kurulum klasörü; C:\Program Files\Microsoft Visual Studio 8\ olduğu görülür. Bütün bu ayarlamalardan sonra Install butonuna tıkladığımızda artık kuruluma başlanacaktır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 4

Daha önceden de dediğimiz gibi kurulum sihirbazı sadece, gerekli olan ve önceden kurulmamış olan bileşenleri yükleyecektir. Yukarıdaki pencerede Microsoft Document Explorer 2005 yükleniyor. TUZLA TEKNİK LİSESİ 5

Microsoft Visual Studio 2005 yükleniyor. Kurulum bu noktadan sonra bilgisayarımıza sırasıyla aşağıdaki bileşenleri yükleyecektir;.net Compact Framework 1.0 SP3,.NET Compact Framework 2.0, Microsoft Visual J# 2.0 Redistributable Package, SQL Server 2005 Mobile Edition ve en son olarakta aşağıdaki gibi Microsoft Device Emulator Verision 1.0 yüklenir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 6

TUZLA TEKNİK LİSESİ 7

Artık Microsoft Visual Studio 2005 bilgisayarımıza kurulmuş durumdadır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 8

Kurulumun bu kısmında MSDN yani yardım kütüphanesinin kurulumu yapılır. Tamamlandıktan sonra "Exit tıklanarak kurulum sonlandırılır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 9

Burayı da geçtikten sonra aşağıda ki gibi bir başlangıç ekranı sizi karşılayacak. TUZLA TEKNİK LİSESİ 10

New Project penceresi kullanılarak yeni bir uygulama açılabilir. Bu pencereyi açmak için; Create->Project, File -> New Project seçenekleri kullanılır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 11

New Project ekranında; Proje tipi, proje kalıbı ve projenin ismi belirlenir. Basic tabanlı, VB.NET projeleri için Project Types bölümünden Visual Basic -> Windows tipini, Templates bölümünden Windows Application kalıbını, name bölümünden de projeye vereceğimiz isim belirlenir. Daha sonra onay butonuna tıkladığımızda VB.NET IDE açılır. Daha öncede belirttiğimiz gibi Microsoft Visual Studio 2005 bir yazılım geliştirme platformudur. Program başlatılmadan önce Varsayılan yazılım geliştirme platformunun seçileceği bu pencere açılır ve Start Visual Studio tıklanarak program başlatılır. Programın çalıştırılması esnasında da bu platform değiştirilebilir. İster basic tabanlı projeler için VB.NET, isterse C tabanlı projeler için C# ortamında yazılım geliştirilebilir. Bunlar arasında geçiş; Tools -> Import and Export Settings menü seçeneği ile yapılır. Reset All seçeneği karşımıza aşağıdaki gibi pencere açılır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 12

Karşımıza açılan bu pencereden sonra sırasıyla aşağıdaki seçenekler işaretlenerek, VS 2005 ortamındaki diğer yazılım geliştirme platformlarının görüntülenmesi sağlanır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 13

TUZLA TEKNİK LİSESİ 14

Bir diğer yöntem ise; New Project penceresidir. Bu penceredeki Other Language sekmesi kullanılarak bu platformlar görüntülenir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 15

TUZLA TEKNİK LİSESİ 16

ÜNİTE 2 VISUAL BASIC.NET IDE IDE (Integrated Developing Environment) sadece Visual BASIC.NET programlama dili için kullanılan bir sözcük değildir. IDE programcının uygulamalarını oluşturturken kullandığı bir arabirimdir. Integrated Developing Environment sözcüklerinden de anlaşılacağı gibi Entegre geliştirme ortamıdır. Programda iki tane arabirim bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi kodları icra edeceğimiz kod geliştirme ortamı, diğer ise programda kullanacağımız nesneleri düzenleyeceğimiz arabirimdir. Visual BASIC.NET program geliştirme arabirimi aşağıdaki gibidir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 17

Visual BASIC.NET IDE bileşenleri; Menü Çubuğu Araç Çubukları Form Tasarım Penceresi Araç Kutusu Properties Penceresi Solution Explorer Penceresi Component Tray olarak sıralanabilir. MENÜ ÇUBUĞU Başlık çubuğunun altındaki menüdür. Dinamik bir yapısı vardır. Alt menülere erişimi sağlar. Aşağıda menü çubuğu verilmiştir. File Edit View Proje ve dosyaları açıp/kapamak için, Visual Basic.NET ten çıkmak için kullanılır. Kod yazarken metnin taşınması, kopyalanması ve silinmesi gibi işlemler için kullanılır. IDE içerisindeki sık kullanılan bileşenlerin gösterilip, gizlenmesi için kullanılır. Project Uygulamalarımıza yeni modüller, yeni formlar, yeni sınıflar v.b eklemek için kullanılır. Build Debug Data Uygulamaların çalıştırılması için kullanılır. Kod satırındaki hataları onarmak için kullanılır. Veri tabanı uygulamalarında kayıt set oluşturmak için kullanılır. Format Form üzerine yerleştirilen kontrollerin yönetilmesi ve hizalanması için kullanılır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 18

Tools IDE yi biçimlendirmek için kullanılır. Menülerin, eklemek/çıkarmak gibi dinamik kullanımı söz konusudur. Window IDE de bulunan pencerelerin yerleşimi için kullanılır. Help Yardım menüsüdür. ARAÇ ÇUBUKLARI Bütün Microsoft ürününde olduğu gibi Visual Basıc.NET programında da araç çubuğu menü çubuğunun hemen altında bulunur. Araç çubuğu üzerindeki düğmeler ile menülerdeki işlevlerin daha kolay ve daha hızlı yapılmasını sağlar. Araç çubuğunun görüntülenip gizlenmesi için kullanılan menü seçeneği View Toolbars menü seçeneğidir. New Project Add New Item Open File Save Cut Copy : New Project penceresi açılır. : Form, Modüle v.b ekler. : Open File penceresini açar. : Projemizi diskimize kaydeder. : Kod satırındaki herhangi bir kodu taşır. : Kod satırındaki herhangi bir kodu kopyalar. Paste : Taşınan ya da kopyalanan komut satırını yapıştırır. Find Undo Redo Start Debug : Kod satırında arama yapmak için kullanılır. : Yapılan en son işlemi geri alır. : Geri alınan işlemi tersine çevirir. : Uygulamayı çalıştırır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 19

Break all Stop Debugging Solution Explorer Properties Window Object Browser ToolBox Error List : Çalıştırmayı durdurur. : Çalıştırmayı sonlandırır. : Solution Explorer penceresini görüntüler. : Properties penceresini görüntüler. : Object Browser penceresini görüntüler. : Araç kutusunu görüntüler. : Error List penceresi görüntülenir. FORM TASARIM PENCERESİ Visual Basic.NET IDE arabiriminin ortasında bulunan penceredir. Uygulama geliştirdiğimiz formların tasarım pencereleri ve formların kod satırları görüntülenir. Bu pencereler arasında geçiş yapmak çok kolaydır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 20

ARAÇ KUTUSU Araç kutusu uygulamalarda kullanılacak denetimlerin bulunduğu seçim menüsüdür. TUZLA TEKNİK LİSESİ 21

Araç kutusunda en sık kullanılan denetimler bulunmaktadır. Başka denetimler eklemek için Choose ToolBox Items penceresi kullanılır. Bu penceresi açmak için çeşitli yöntemler vardır. Bunlar; Tools -> Choose ToolBox Items menü seçeneği, Araç kutusunda sağ tık -> Choose Items seçeneği, yöntemleridir. Bu yöntemlerden herhangi biri kullanıldığında aşağıdaki gibi Choose ToolBox Items penceresi açılır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 22

PROPERTİES PENCERESİ Properties penceresi, özellikler penceresi olarak adlandırılır. Form tasarım modunda iken kullanılır. Özellikler penceresi; formumuza ait ya da form a eklediğimiz denetimlere ait özelliklerin görüntülendiği penceredir. Bu özellikler; isim, arka plan rengi, genişlik, metin boyutu gibi özelliklerdir. Özellikler penceresi dinamik olarak yapılandırılabilir. İstenildiğinde sınıflandırılabilir, istenildiğinde alfabetik olarak sıralanabilir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 23

SOLUTION EXPLORER PENCERESİ Solution Explorer penceresi uygulamamıza eklediğimiz formları, modülleri ve diğer dosyaları görüntülediğimiz penceredir. Uygulamamıza bir form yada bir modül eklerken, uygulamamızı çalıştırırken bu pencereyi de kullanabiliriz. Aynı zamanda Shift->F7 tuş bileşeni ile Solution Explorer penceresinde seçili olan formun tasarım penceresini de otomatik olarak açabiliriz. TUZLA TEKNİK LİSESİ 24

COMPONENT TRAY VB.NET ile gelen diğer bir yenilikte, formun çalışması esnasında görüntülenmek zorunda olmayan denetimlerin Component Tray denilen pencerede tutulmasıdır. Timer, PrintPreview, Dataset v.b denetimler forma eklendiğinde bu pencerede görüntülenir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 25

ÜNİTE 3 VERİ TÜRLERİ Programlamada kod satırlarında kullanılacak olan değişkenlerin ya da sabitlerin veri türlerinin belirlenmesi çok önemlidir. Programcının, kullanıcıdan girmesini istediği bilgilerin türlerinin belirlenmesi için kullanılır. Veri türleri, özellikle değişkenlerin ve sabitlerin sayısal, bir karakter ya da karakter seti veri içerip içermediklerini belirlemek için kullanılır. Veri tipleri genellikle, ondalık sayılar, tamsayılar, karakterler, tarih ve zaman bilgilerini içermektedir. VERİ TÜRLERİ VB.NET içinde kullanılacak veri türleri aşağıda verilmiştir. Veri türü Açıklama SByte -128 ile 127 arasında işaretli tamsayıları tanımlamak için kullanılır. Bir byte lık yer işgal eder. Bu tipler.net'te System.Byte olarak kullanılır. Örnek: Dim Urun_Kodu As System.Byte Short Bu tür sayısal değerler 2 baytlık yer işgal eder. İşaretli tam sayıdır..net'te System. Int16 olarak kullanılır. Örnek: Dim a As Short Integer Long Single Double Bu tür sayısal değerler 4 baytlık yer işgal ederler. İşaretli tamsayıdır. Bu tipler.net'te System.Int32 olarak kullanılır.örnek: Dim sayi As Integer Bu tür sayısal değerler 8 baytlık yer işgal ederler. İşaretli tamsayıdır. Bu tipler.net'te System.Int64 olarak kullanılır. Örnek: Dim miktar As Long Bu tür sayısal değerler 4 baytlık yer işgal ederler. Ondalık sayı tipidir. Bu tipler.net'te System.Single olarak kullanılır. Örnek: Dim sonuc As Single Bu tür sayısal değerler 8 baytlık yer işgal ederler. Ondalık sayı tipidir. Bu tipler.net'te (CTS-Common Type System) karşılığı System.Double olarak kullanılır. Örnek: Dim ortalama As Double TUZLA TEKNİK LİSESİ 26

Decimal Boolean Date Char String Bu tür sayısal değerler 16 baytlık yer işgal ederler. Bu tipler.net'te (CTS-Common Type System) System.Decimal olarak kullanılır. Örnek: Dim toplam As Decimal Bu tür sayısal değerler 2 baytlık yer işgal ederler. True\False ya da Yes\No gibi iki durumlu değerlerden birini içerir. Bu tipler.net'te (CTS-Common Type System) System.Boolean olarak kullanılır. Örnek: Dim Evet_Hayır As Boolean Bu tür veri tipleri 8 baytlık yer işgal derler. Tarih ve zaman bilgilerini içerir.net'te (CTS-Common Type System) System DatetTime olarak kullanılır. Örnek: Dim tarih As Date Karakter Bilgileri içerir. Bu tür veriler 2baytlık yer işgal eder. En fazla 65535 karakter içeri. Bu tipler.net'te (CTS-Common Type System) System.Char olarak kullanılınır. Örnek: Dim cinsiyet As Char 2 Milyar karakter kadar bilgiyi içerebilir. Bu tipler.net'te (CTS-Common Type System) System.String olarak kullanılır. Örnek: Dim Firma_ismi As String KULLANICI TANIMLI DEĞİŞKEN TİPİ Yukarıdaki değişken türlerine ek olarak birde yapısal (struct) veri türü olarak ta isimlendirilen veri türleri vardır. kullanıcı tarafından tanımlanan değişken tipleri kullanılmaktadır. Farklı tipte verilere tek bir isimle erişmek için kullanılılan ve kullanıcı tarafından veri türleridir.. Kullanıcı tanımlı değişken tiplerinin yapısı genellikle aşağıdaki biçimdedir. Public Private Structure_adı tanımlanacak değişkenler End Structure Bir müşteri kayıtlarının tutulduğu bir program hazırlamak için musteri adında yeni bir tip tanımlayalım. Bunun için aşağıdaki tip tanımlamaları yazılabilir. Public Structure musteri Public Adi As String Public Soyadi As String Public Tel1 As Integer TUZLA TEKNİK LİSESİ 27

Public Tel2 As Integer Public Fax As Integer Private Adres As String... End Structure Program kod satırında bu değişkenlerden birini kullanmak için musteri.adi, musteri.soyadi şeklinde atama yapabiliriz. DEĞİŞKENLER ve SABİTLER Değişkenler programın akışı içerisinde, değerleri sürekli olarak değişebilen, Sabitler ise, değeri değişmeyen program bileşenidir. DEĞİŞKENLER Değişkenler geçici bilgi alanlarını ifade etmek için kullanılır. Program çalıştığında adı geçen değişkenin saklandığı bellek alanından değer alınır, işlem yapılır, gerekirse o bellek alanı güncellenir. Değişkenlerin saklandığı bellek alanları dinamik bir şekilde kullanılır. Her programlama dilinde olduğu gibi VB.NET te de değişkenlerin isimlendirme kuralları vardır. Bunlar; Değişken isminin ilk karakteri bir harf olmalıdır. Değişken ismi oluşturulurken, diğer karakterler, harf, rakam ya da alt çizgi (-) sembolü olabilir. Kullanılan harflerin küçük ya da büyük harf olmasının önemi yoktur. Değişken isim uzunlukları 16383 karaktere kadar olabilir. Değişken isimleri içinde diğer semboller(+,-,/,boşluk vb) bulunmamalıdır..net e özgü kelimeler olmamalıdır. Örnek 3.1: Butona tıklandığında textbox ın içeriğini mesajla kullanıcıya bildiren program. TUZLA TEKNİK LİSESİ 28

Yukarıdaki kod satırında tanımlanan str; string türündeki bir değişkendir. Bu örnekte kullanılan Dim deyimi değişkenlere erişim düzeyini belirtmek için kullanılan bir deyimdir. Örnek 3.2: Butona tıklandığında textbox1 in içeriğini, textbox2 nin içeriğine bölen ve sonucu mesajla kullanıcıya bildiren program. Yukarıdaki kod satırında; str1, str2 integer ve sonuc string türünde değişkenlerdir. Metin kutularının içeriğini birbirine böler ve sonucu ekrana mesajbox dialog kutusu ile bildirir. Örnek 3.3: Butona tıklandığında, butonun text özelliğini Tuzla ATL olarak değiştirilen program. Yukarıdaki kod satırında; str, string türünde bir değişkendir. SABİTLER Sabitler kod satırındaki değeri değişmeyen program bileşenleridir. Uygulama süresince değiştirilmeyecek olan değer için Const ifadesi kullanılır. Bu ifade ile bir sabit tanımı yapılır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 29

Const tanımı aşağıdaki şekillerde yapılmaktadır: (Private Public ) Const sabit adı = sabitin değeri } Örnek 3.4: Butona tıklandığında Form un text özelliğini STOK TAKİP olarak değiştirilen program. Yukarıdaki kod satırında, STOK TAKİP string türünde bir sabittir. Me formu temsil etmektedir. DEĞİŞKENLERE DEĞER ATAMA Bir değişkene değer atamak için genel olarak aşağıdaki ifade kullanılmaktadır; Değişken_Adı = Değişkene Atanan Değer Yukarıdaki tanımda yer alan eşittir (=) işareti sadece, sağdaki değerin soldaki değişkene aktarılacağını ifade etmektedir. Örneğin maas isimli bir değişkene 15.000 değeri; maas=15.000 şeklinde atanır. Ya da integer olarak tanımlanan x,y değişkenleri ile; Dim x,y as integer x=y+1 şeklinde tanımlama yapmak mümkündür. TUZLA TEKNİK LİSESİ 30

DEĞİŞKENLERDE TİP DÖNÜŞÜMLERİ Uygulama içinde kullanılan değişkenlerin türlerini birbirlerine dönüştürmek için kullanılan yöntemdir. Tip dönüşümü için kullanılan fonksiyonlar şunlardır. FONKSİYON AÇIKLAMA CInt Matematiksel ifadeyi yuvarlatarak tam sayıya dönüştürür CLng Matematiksel ifadeyi yuvarlatarak uzun tamsayıya dönüştürür. CSng Matematiksel ifadeyi tek duyarlıklı single tipine dönüştürür. CDbl Matematiksel ifadeyi çift duyarlıklı double tipe dönüştürür. CCur CStr CVar CBool CByte CDate Matematiksel ifadeyi parasal currency formata çevirir. İfadeyi stringe çeviri İfadeyi varyant variant tipe çevirir. Matematiksel ifadeyi lojik logic boolean türe çevirir. Matematiksel ifadeyi Byte a çevirir. Uygun verilen bir ifadeyi tarih Date formatına çevirir. CChar String ifadenin ilk karakterini, karakter türüne dönüştürür. CDec CObj CShort Sayısal ifadeyi, decimal türe dönüştürür. İfadenin değerini object türüne dönüştürür. Ondalık sayıları yuvarlayarak sayısal bir değeri kısa tamsayıya çevirir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 31

Örnek 3.5: İki adet metin kutusunun içeriğini toplayıp etiket denetiminin text özelliğine aktaran program. Yukarıdaki kod satırında, CInt( ); metin kutusunun string türündeki içeriklerini tam sayı türüne dönüştürmüştür. Örnek 3.6: Ondalık (yani decimal) türdeki bir sayısal değeri, tamsayı (integer) türüne dönüştüren program. Yukarıdaki kod satırında: 345.425, ondalık türünde bir değişkendir. CInt( ) fonksiyonu ile ondalık türündeki bu değer, tam sayı türüne dönüştürülmüştür. Programın çıktısı: 345 tir. Çünkü ondalık değeri tam sayıya yuvarlanmıştır. Tanımlanan sayi isimli değeri 345.525 ise, 346 tamsayıyı değerine yuvarlayacaktır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 32

DEĞİŞKENLERE ERİŞİM DÜZEYİ Visual Basic.NET'te değişken tanımları farklı erişim düzeylerinde ve farklı erişim deyimleri ile yapılmaktadır. Değişken tanımlarının yapıldığı düzeylere göre değişkenlere erişim sağlanmaktadır. Değişken tanımlanırken belirlenen erişim deyimleriyle; sadece değişkenin tanımlandığı alt programdan, sadece tanımlandığı formdan, yada başka bir formdan da erişilebilsin şeklinde erişim sınıflaması yapılabilir. Visual Basic.NET'te aşağıdaki erişim düzeylerinde değişken tanımları yapılmaktadır. Erişim Düzeyi Sınıf Düzeyi (class level ) Örnek Public Class Form1 Inherits System.Windows.Forms.Form Private Sub Form1_Load ( ByVal sender as System. Object Dim OgrenciNo As Integer Dim AdıSoyadı As String... End Class Kayıt yapısı düzeyi Public Structure musteri ( structure level ) Public Adi As String Public Soyadi As String Public Tel1 As Integer Public Tel2 As Integer Public Fax As Integer... End Structure Form Düzeyi Public Class Form1 ( Form level ) Inherits System.Windows.Forms.Form Private Sub Form1_Load ( ByVal sender as System. Object If x Lıke " * a" Then MsgBox (" bulundu ") Else MsgBox (" bulunmadı ") End If End Cass TUZLA TEKNİK LİSESİ 33

ERİŞİM DEYİMLERİ Erişim düzeylerinde yapılacak olan değişken tanımlarında farklı erişim deyimleri kullanılmaktadır. Bu deyimler: Private, Public, Frind, Protected olarak adlandırılır. Bu deyimlerden her biri, değişkenlere alt programdan, tanımlandığı formdan ya da form dışından erişilebilirliğini tanımlar. PRIVATE Yerel (local) değişken tanımlarında kullanılır. Yerel değişkenler projenin hangi bölümünde tanımlanmış ise sadece orada o sınıf tarafından kullanılır. Örnek 3.7: Private erişim düzeyinde ve decimal türündeki sayi isimli bir değişken tanımlayan program. Yukarıdaki kod satırında; sayi, private erişim düzeyinde bir değişkendir. Form1 sınıfı içerisinde, alt programlar haricinde herhangi bir yerde tanımlanabilir ve bu sınıf içerisinde herhangi bir yerden bu değişkene erişim sağlanabilir. PUBLIC Her düzeyde erişebilecek olan değişkenlerdir. Bu tür tanımlanan değişkenlere herhangi bir kısıtlama olmadan her düzeyden erişebilir. Public olarak tanımlanan değişkenler hem uygulama, hem de diğer erişim düzeylerinde kullanılabilir. Bu değişkene, tanımlandığı uygulamayı kullanan diğer uygulamalar tarafından da erişebilir. Genelde programlarda modül tanımlarken kullanılır. Modüllerde tanımlanan bu public değişkenlere, program içerisindeki her form, her bir formun alt programlarından erişmek mümkündür. Aşağıda bir modülde str isimli string değişkeni tanımlanmıştır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 34

Örnek 3.8: Public erişim düzeyinde, string türünde, str isimli bir değişken tanımlayan program. Yukarıdaki kod satırında, uygulamaya modül eklenmiştir (Project -> Add Module). Bu modülde tanımlanan str isimli değişkene, uygulamaya eklenen her formdan erişim sağlanabilir. FRIEND Friend deyimi ile tanımlanan değişkenlere, tanımlandıkları sınıf yada modül içindeki her yerden erişebilir. Proje dışından bu tür değişkenlere erişilemez. Bu tür deyimler sınıf, modül ve blok düzeyinden tanımlanır. Tanımlandığı formdaki alt programdan da friend değişkenlere erişim yapılabilir. Örnek 3.9: Formun load alt programında kullanılacak olan OledbConnection (veri tabanı bağlantı) nesnesini friend erişim düzeyi olarak tanımlayan program. Yukarıdaki kod satırında, veri tabanı bağlantısını sağlayacak olan baglanti1 isimli Oledb.OledbConneciton türündeki nesne, friend erişim düzeyinde tanımlanmıştır. Formun bütün alt programlarından bu nesneye erişmek mümkündür. TUZLA TEKNİK LİSESİ 35

PROTECTED Bu tür değişkenler sınıf içinde tanımlanırlar. Protected erişim düzeyi ile tanımlanan değişkenlere, tanımlandıkları sınıf içinden ve uygulamanın kullanıcı tarafından tanımlanmış sınıflarından erişebilir. Protected üyeler, public ve private üyelerin bir birleşimi gibidir. Yukarıdaki kod satırında; sayi1, sayi2 ve sonuc değişkenleri protected erişim türünde tanımlanmıştır. Bu değişkene, load alt programdan erişilebildiği gibi, Topla() alt programından da erişim sağlanmıştır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 36

ÜNİTE 4 OPERATÖRLER (İŞLEÇLER) Operatörler, değişkenler ve sabitler üzerinde aritmetik, string, karşılaştırma, koşul ve atama işlemleri yapan simgelerdir. ARİTMETİK OPERATÖRLER Aritmetik operatörler; toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemlerini yapan operatörlerdir. Yönelik operatörler olarak bilinir. Bu operatörlerdeki işlem öncelik sıralaması, matematiksel işlemlerde olduğu gibidir. OPERATÖRLER ANLAMI ^ Üs alma * Çarpma / Bölme \ Tamsayılarda bölme Mod Mod işlemi. Bölme işleminde kalanı verir. + Toplama - Çıkarma Örnek 4.1: KDV oranının kullanıcıdan istenerek, Genel Toplam değerinin hesaplandığı program. Aritmetik operatörlerde parantez kullanımı önemlidir. Parantez kullanıldığında işlem önceliğine dikkat etmek gerekmektedir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 37

STRING OPERATÖRLERİ String operatörleri; string ifadeleri birleştirmeyi sağlayan operatörlerdir. Karakter katarlarını birleştirmek yada bir değişken ile ifadenin birlikte kullanıldığı durumlarda +, insert gibi operatörler kullanılır. Karakter katarları üzerinde işlem yapmak için kullanılan operatörlerdir. OPERATÖRLER ANLAMI + String ifadeleri birleştirir. insert String ifadenin istenilen yerinden itibaren, başka bir ifadeyi ekler. Remove String ifadenin istenilen yerinden itibaren, bir ifadeyi çıkarır. Split String ifadeyi böler ve sonucu dizide tutar. tochararray String ifadenin bir kısmını yada tamamını bir dizide tutar. Örnek 4.2: KDV oranının kullanıcıdan istenerek, Genel Toplam değerinin hesaplandığı program. Yukarıdaki kod satırı; genel toplam değerinin hesaplayan ve bu değeri string operatörlerini kullanarak, mesajbox dialog kutusu ile kullanıcıya bildirilmiştir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 38

Örnek 4.3: String şeklinde tanımlanmış doğum günü değişkenine, GÜN, AY ve YIL ifadelerini uygun yerde konumlanacak şeklide yerleştiren program. (Insert) Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e Dim Dogum_Tarihi1, Doğum_Tarihi2 As String Dogum_Tarihi1 = "06011980" Doğum_Tarihi2 = Dogum_Tarihi1.Insert(0, "GÜN:") Doğum_Tarihi2 = Doğum_Tarihi2.Insert(6, "/AY:") Doğum_Tarihi2 = Doğum_Tarihi2.Insert(12, "/YIL:") MsgBox(Doğum_Tarihi2) Örnek 4.4: String şeklinde tanımlanmış doğum günü değişkeninden, YIL ifadesi kalacak şekilde string düzenlenerek yaş bilgisini hesaplayan. (Remove) Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.Ev Dim Dogum_Tarihi1, Doğum_Tarihi2 As String Dim Yas As Integer Dogum_Tarihi1 = "06011980" Doğum_Tarihi2 = Dogum_Tarihi1.Remove(0, Dogum_Tarihi1.Length - 4) Yas = Convert.ToInt32(DateTime.Now.Year) - Convert.ToInt32(Doğum_Tarihi2) MsgBox("Yaşınız: " + Yas.ToString()) MsgBox("Doğum Tarihiniz: " + Doğum_Tarihi2) Örnek 4.5: Uzun bir adres bolğu olduğu varsayılarak, bu adres bloğunun üç ayrı label denetimine bölmek için kullanılan program. (Split) Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As Dim Adres As String Dim dizi() As String Adres = "Adres Bloğu1:Adres Bloğu2:Adres Bloğu3" dizi = Adres.Split(":") Label1.Text = dizi(0) Label2.Text = dizi(1) Label3.Text = dizi(2) TUZLA TEKNİK LİSESİ 39

Örnek 4.6: String şeklinde tanımlanmış doğum günü değişkeninden, YIL ifadesini ToCharArray yardımıyla alan ve dizinin elemanlarını Form.ActiveForm.Text te görüntüleyen program. (ToCharArray) Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e Me.Text = "YAŞINIZ: " Dim i As Integer Dim dizi() As Char = "06011980".ToCharArray(4, 4) '4. Elemandan Başlayarak 4 Karakter Oku i = 0 While (i <= 3) Me.Text = Form.ActiveForm.Text + dizi(i) i = i + 1 End While KARŞILAŞTIRMA OPERATÖRLERİ Bu operatörler, iki değeri karşılaştırmak ve sonucunun "doğru","yanlış" veya "boş" (null) olma durumunu göre işlemleri yapmak amacıyla kullanılır. Bu operatörlerin sonucun doğru çıkması durumda True yani 1, yanlış çıkması durumunda False yani 0 değerini döndürürler. OPERATÖRLER ANLAMI = Eşittir <> Eşit değil < Küçük > Büyük <= Küçük ya da eşit >= Büyük ya da eşit Dim Sonuc, A, X, Y As Integer Sonuc = ( 3 < 5 ) Sonuc = -1 Sonuc = ( 7 > 9 ) Sonuc = 0 Sonuc = ( 10 <= SQR(100) ) Sonuc = -1 A^2<10 a'nın karesi 10'dan küçük ise X*Y<>15 X ile Y'nin çarpımı 10'dan farkı ise TUZLA TEKNİK LİSESİ 40

KOŞUL OPERATÖRLERİ Koşul operatörler iki ya da daha fazla sınamanın yapıldığı durumlarda kullanılırlar. Sonucun " doğru" ya da "yanlış" olması durumuna göre programın akışı yönlendirilir. OPERATÖRLER And Eqv Imp Not Or Xor ANLAMI Eşittir Eşit değil Küçük Büyük Küçük ya da eşit Büyük ya da eşit if (Asc > 96 AND Asc < 128) gibi. ATAMA OPERATÖRLER OPERATÖRLER ANLAMI += Birinci ve ikinci değer toplanıp sonuç birinci değişkene aktarılır. -= Çıkarma işlemi yapılarak sonuç birinci değere aktarılır. ^= Bir sayının üssü alınır ve sonuç birinci değişkene aktarılır. *= İki değer çarpılır ve sonuç birinci değere aktarılır. /= Birinci değişken ikinci değişkene bölünür. Sonuç birinci değişkene aktarılır. \= Birinci değişken ikinci değişkene bölünür. Sonuç tamsayı olarak birinci değişkene aktarılır. &= İki değişken değeri birleştirilerek sonuç birinci değişkene aktarılır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 41

Örnek 4.7: Sayi1 ve Sayi2 şeklinde iki adet sabit tanımlayarak, atama operatörlerinin kullanıldığı program. MANTIKSAL OPERATÖRLER Bu operatörlerin dışında, VB.NET te kullanılan diğer operatörler şunlardır; İşaretler Anlamı? Herhangi bir karakter. * Sıfır ya da daha fazla karakter. # Bir haneli sayısal değer. [ liste ] Listede yer alan herhangi bir karakter. [!liste ] Listede yer almayan herhangi bir karakter. Bu operatörler; veri tabanında işlemlerinde, kayıt filtrelemede kullanılır. TUZLA TEKNİK LİSESİ 42

ÜNİTE 5 PROGRAM DENETİM DEYİMLERİ Program denetim deyimleri; bir veya daha fazla deyimin belirli koşul sağlandığında yürütülmesi için kullanılır. Birden fazla koşulun birleştirilip tek bir koşul olarak değerlendirilmesi için mantıksal operatörler kullanılır. Program denetim deyimleri; karşılaştırma ve döngü deyimleridir. KARŞILAŞTIRMA DEYİMLERİ Karşılaştırma deyimleri; If Then Else ve Select Case deyimleridir. IF THEN ELSE Karşılaştırma işlemleri sonucunda bir eylemin yapılması durumunda kullanılır. If Then Else denetimleri; If Koşul Then Deyimler Else Deyimler End If şeklinde kullanılır. Bu tanıma göre, verilen koşuldan "1" değeri döndürülürse yani "doğru" ise Then kelimesini takip eden deyimler işlem görecektir. Eğer koşul gerçekleşmez ise Else kelimesini izleyen satırlardaki deyimler işlem görecektir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 43

Örnek 5.1: Vize ve Final notunu kullanıcıdan isteyen ve ortalamasını kullanıcıya bildiren program. Yukarıdaki kod satırı, Ortalama adlı değişkenin içeriğinin 50 den küçük ya da büyük olması koşulunu kontrol etmektedir. If deyimini aşağıda gösterilen biçimde iç içe olarak ta kullanmak mümkündür: If koşul Then deyimler Elself koşul Then deyimler... Else deyimler End if Yukarıdaki tanımda, birinci satırdaki if deyiminde yer alan koşulun "doğru" olması durumunda hemen ardındaki deyimler bloğu işlenecek, eğer "yanlış" ise bu kez Elself deyimi içindeki koşul göz önüne alınacaktır. Eğer bu koşul "doğru" ise hemen ardındaki satırlarda yer alan deyimler işlem görecektir. Her iki koşulda "yanlış" ise bu kez en son Else deyimini izleyen deyimler işlem görecektir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 44

Örnek 5.2: Vize ve Final notunu kullanıcıdan isteyen ve yıl sonu ortalamasını 5 lik sisteme çeviren program. Yukarıdaki kod satırı; yıl sonu ortalamasının 5 lik sistemde karşılığını If ElseIf yapısı ile hesaplamaktadır. Örnek 5.3: Kullanıcının küçük harf veya büyük harf girme zorunluluğu olduğu durumu kontrol eden program. TUZLA TEKNİK LİSESİ 45

Yukarıdaki kod satırı; TextBox1 e büyük yazsa da otomatik olarak küçük harfe çevirir, TextBox2 e küçük yazsa da otomatik olarak büyük harfe çevirir. SELECT CASE If...Then karar yapısının gelişmişidir. Sadece bir değişkenin durumunu kontrol eder. Kontrolü yapılacak değişken birden fazla değer alabiliyorsa select case yapısı kullanılır. Kullanılış şekli; Select Case ifade Case Değişkenin1.Değeri deyimler Case Değişkenin2.Değeri deyimler... Case Else deyimler End Select Verilen ifadenin aldığı değer test edilecektir. Bu değer, alt satırdaki Case deyimleri içindeki yer alan listelerde aranacaktır. Örneğin, söz konusu değer ilk Case deyiminde yer alan Değişkenin1.Değeri içinde ise, bunu takip eden deyimler çalışacaktır. Eğer hiçbir Case deyimi çevresinde değilse, bu kez Case Else deyimini işleyen deyimler işlem görecektir. TUZLA TEKNİK LİSESİ 46