Altıncı Daire den Beyoğlu Belediyesi ne: 155 yıldır lider kent yönetimi

Altıncı Daire den Beyoğlu Belediyesi ne: 155 yıldır lider kent yönetimi Modern Türkiye de belediyeciliğin tarihi aynı zamanda Beyoğlu Belediyesi nin tarihidir. Beyoğlu ise İstanbul un kalbi, Türkiye nin gözbebeğidir. Tarihsel açıdan Türkiye de yerel yönetimlerin öncüsüdür. Osmanlı-Türk modernleşmesinin sonuçlarından biri de belediyelerin kurulmasıydı. Bu belediyelerin ilki Beyoğlu oldu. Gücünü tarihinden alan bir belediyecilik anlayışı 155 yıldır Beyoğlu nu güzelleştirmeye devam ediyor. Beyoğlu mevcut güzelliklerini, evrensel değerlerini bu hizmetler sayesinde ülke ve dünya ile paylaşıyor. Beyoğlu nun gizli ve aşikâr tüm sembolleri belediyemizin gayretleri ile önce insanımıza sonra insanlığa ulaşıyor. Eskiden bayındırlık ihtiyaçlarını vakıf kültürüyle gören Osmanlı; belediyecilik kültürüyle ilk Beyoğlu nda tanışmıştır. Kentleşme maceramız en rafine haliyle Beyoğlu nda vücut bulmuştur. Zira, İstanbul un ticaret, kültür ve sanat havzası olan Beyoğlu, imparatorluğun dünyaya açılan penceresiydi. Bu özelliği günümüzde de devam ediyor. Beyoğlu için sayısız şarkı ve şiir yazıldı; burası yüzlerce romana ve filme ev sahipliği yaptı. Modern Türkiye ahalisi tiyatro, gazino, konser salonları ve sinemalarla ilk kez Beyoğlu nda tanıştı. Bu ayrıcalıklı tabiatıyla Beyoğlu, modernleşme tarihimizin geçit resmi yaptığı bir açık hava müzesidir. BAŞKAN DAN Bu eserde; Beyoğlu nun yakın tarihini bir de Beyoğlu na emeği geçmiş belediye başkanları üzerinden okumak istedik. Hizmet vermiş her başkan bir tarihsel kahraman, her icraat tarihe nakşedilmiş bir köşe taşı... Bu portrelerin ve hizmetlerin arkasında yaşayan bir şehrin biyografisini göreceksiniz. Beyoğlu sevdalıları olarak bu hizmeti bir gelenek olarak görüyoruz. Bu eser, geleneksel hizmet yarışında parmak izi olan herkesi selamlamak için hayat buldu. İlk başkanımız Mehmet Kamil Bey le başlayan Beyoğlu nda parmak izi, alın teri, göz nuru olan tüm isimler bizim için muhterem... Onlar, medeniyet atlası Beyoğlu nun gizli kahramanlarıydı; bu eser ile aşikâr oldular. Bu yönüyle çalışmamız bir Beyoğlu şehrengizidir. Bugün İstanbul un ve Türkiye nin; kültür, sanat ve sosyal hayatın kalbi Beyoğlu nda atmaktadır. Sakinlerine, misafirlerine ve İstanbul un kent yaşamına ev sahipliği yapan Beyoğlu, belediyecilik anlayışıyla da yerel yönetim tarihimizin güçlü markalarından biri olmaya devam edecektir. Ahmet Misbah DEMİRCAN Beyoğlu Belediye Başkanı

Beyoğlu Bizans döneminden beri kozmopolit yapıda gelişen bir bölgedir. İstanbul un fethiyle birlikte Türk nüfus artmaya başlamış, yerleşimler Galata nın dışına çıkmıştır. 17. yüzyılda elçilikler açılmaya başlanır. Elçiliklerin çevresinde daha çok yabancı yerleşimler oluşur. Bu nüfus artışıyla sağlıksız ve plansız bir yapılanmaya giden Beyoğlu nun 1870 yangınından sonra 6. Belediye Dairesi tarafından daha düzenli bir biçimde inşa edildiği ve yollarının genişletildiği anlaşılmaktadır. Beyoğlu na kurulan su tesisleri ve bu dönemde başlayan Batılılaşma hareketleri Beyoğlu ndaki şehircilik anlamında gelişimlerin alt yapısını hazırlamıştır. Suyun Beyoğlu na gelmesiyle nüfus ve işyerleri artmış batılılaşma olgusu içinde yapılar yoğunlaşmıştır. Beyoğlu ndaki değişimi tetikleyen nedenlerden biri de III. Selim ve II. Mahmut döneminde yapılan Batı ya dönük reform hareketleridir. 3 Kasım 1839 da Gülhane Hattı-ı Hümayun u ve 16 Şubat 1856 da Tanzimat Fermanı ilan edilir. Reformlarla birlikte devletin varlığı da Beyoğlu nda hissedilmeye başlanır. Saray, modern okullar, kışlalar, hastaneler, yönetim birimleri binaları Beyoğlu sırtlarında yapılanır. Sarayın Beyoğlu civarına taşınması, yönetsel faaliyetlerin buraya kaydırılması yapılan düzenlemelerin Beyoğlu nda daha görünür olmasını sağlamaktaydı. Bir çekim alanı olarak yerleşimin ve ticaretin burada yoğunlaşmaya başlamasıyla da hizmet yapılanmalarının gerekliliği artıyordu. 28 Aralık 1857 tarihli 6. Daire-i Belediye Nizamatı ve 7 Haziran 1858 tarihli Devair-i Belediyeden 6. Daire İtibar olunan Beyoğlu ve Galata Dairesinin Nizam-ı Umumisi nizamnameleriyle Beyoğlu ndaki düzenlemeler belediyecilik çerçevesinde gelişmeye başladı. İstanbul 14 daireye ayrıldı Beyoğlu 6. Daire olarak adlandırıldı. 6. Daire nin kurulmasıyla Beyoğlu çevresindeki altyapı ve şehircilik çalışmaları daha sistemli bir şekilde ilerlemeye başladı. Sergi, ilk başkan Mehmet Kamil Bey den Ahmet Misbah Demircan a kadar 27 başkanlık döneminde yapılan hizmetleri kronolojik bir şekilde ele alıyor. 6 7

Türkiye de modern belediyeciliğin altyapısı 1839 Tanzimat Fermanı ve 1855 de Şehremaneti nin kurulmasıyla hazırlanmıştır. 3 Kasım 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı, hukuki, mali, askeri alanlarda yeni düzenlemeler getiriyordu. Batılılaşma hareketlerinin hız kazanmasıyla şehircilik ve belediyecilik anlamında da modern adımlar atılmaya başlanmıştır. Şehremaneti nden önce şehirdeki düzenlemelerle ilgili bir örgüt olarak İhtisab Nazırlığı 1826 yılından beri faaliyet göstermekteydi. Şehrin güvenlik işleri, mali kontroller gibi işleri yürüten teşkilat yeterince etkin değildi. 16 Ağustos 1855 de yayınlanan Takvim-i Vekayi de İhtisab Nezareti nin lağvıyla Meclis-i Vâlâ nın tabii Âzasından sayılmak üzere Şehremaneti namıyla bir memuriyet ihdas olunarak maiyetine iki muavin verilmesi ve Dersaadet in ileri gelenlerinden Şehir Meclisi namıyla bir meclis-i mahsus oluşturulması ve anılan Şehremaneti memuriyetine sabık Amasya Mutasarrıfı Salih Paşa nın tayini hususlarının istizanı şeklinde bir karar yayınlanarak daha çağdaş bir belediye yapılanması için İhtisab Nezareti kaldırılıp Şehremaneti kurulmuştur. Böylece kurulan Şehremaneti nin yapısı şehremini, iki yardımcısı ve on iki iki kişilik şehir meclisinden oluşacak şekilde düzenlenmiştir. Şehremaneti, kuruluşundan bir yıl sonra 1856 yılında İntizam-ı Şehir Komisyonu adı altında bir kurul oluşturulur. Kurulun kararlarının uygulanması sorunlu olmakla birlikte son verdiği raporda İstanbul un 14 belediye dairesine ayrılması ve Beyoğlu- Galata nın Altıncı Daire olarak adlandırılması öneriliyordu. Paris te birçok pilot belediyecilik uygulamasının yürütüldüğü bölge Altıncı Daire olarak adlandırılıyordu. Beyoğlu ve Galata nın da belediyecilik anlamında bir örnek oluşturması tasarlanıyordu. Burada yaşayan kesim de batı ekseninde yaşanan gelişmelere açık, benzer belediyecilik uygulamalarını yurt dışında görmüş kişilerden oluşuyordu. Bu gelişmeler ışığında, 28 Aralık 1857 tarihli nizamname ile İstanbul on dört belediye dairesine ayrıldı, Beyoğlu ve Galata, Mehmet Kamil Bey başkanlığında Altıncı Daire olarak belediyecilik uygulamalarına başladı. 8 9

MEHMET KAMİL BEY (? - 23 Mart 1879) Sicill-i Osmani de Sadrazam Keçeci-zâde Fuat Paşa nın kaynı olarak geçen Mehmet Kamil Bey, Tercüme Odası nda çalışmaktayken 1847 de Dış İşleri Teşrifatçılığı na atanmıştır. 1857 tarihinde, Altıncı Dâire-i Belediye nin ilk müdürü olmuştur. 1862 yılının Aralık ayında 6.Dâire-i Belediye müdürlüğü sürerken ek görev olarak kendisine telgraf müdürlüğü de verilmiştir. 1860 yılında 6. Dâire-i Belediye Müdürlüğü, 1862 yılında Telgraf Müdürlüğü ve 1873 yılında da teşrifatçılıktan azledilmiştir. 1874 yılında tekrar hariciye teşrifatçılığına tayin edilmiştir. 1 Ocak 1876 da görevlerine adliye müfetişliği de eklenmiştir. Sultan Abdülhamit in tahta çıkışından sonra hariciye teşrifatçısı olan ünvanı, teşrifat nazırı olarak değiştirilmiştir. Türk belediye tarihinin en renkli simalarından olan, kısa boylu olduğu için kaynaklarda Mahşer Midillisi olarak anılan, ilk modern belediyenin ilk başkanı olmak şansına erişen Mehmet Kamil Bey, 23 Mart 1879 da vefat ederek Yenikapı Mevlevihanesi haziresine gömülmüştür. Dönemi: 1857-1860 28 Aralık 1857-6. Daire-i Belediye nin kuruluş ve işleyiş ilkelerini belirleyen ilk nizamname (yönetmelik) yayınlandı. 1857-1855 - yılından itibaren planları olgunlaştırılan Dolmabahçe Gazhanesi nden getirilen havagazıyla sokakların aydınlatılması projesi nihayet gerçekleşti, İstiklal Caddesi aydınlatıldı. Uygulama, zaman içinde evlere ve ara sokaklara da yayılarak gelişti. 10 Nisan 1858 - Emlak vergisinin belediye tarafından toplanması ve belediye hizmetlerine sarf edilmesi hakkında meclis kararı çıktı. 1858 - Parselasyon çalışmaları başladı ve 1860 ta tamamlandı. 7 Haziran 1858-94 Maddelik 6. Daire-i Belediye Nizamnamesi (yönetmelik) rapor eşliğinde Bab-ı Ali ye sunuldu. Ekim 1858 - Sokakların adlandırılması ve binaların numaralandırılması planlarının uygulama aşamasına geldiği duyuruldu. Mayıs 1859 - İstanbul da Belediye Altıncı Dairesi nin vazifelerine dair Fransızca -Türkçe matbu nizamname yayınlandı. 1859 - Tepebaşı çevresi kaldırım çalışmaları ve kanalizasyon sorunlarını çözmek için kaplamaların kaldırılması çalışmaları başladı. 1859 - Karaköy Meydan düzenlemesi, kaldırım ve kanalizasyon çalışmaları başladı. 1859 - Tepebaşı mezarlık alanının dörtte üçü yola katılıp ve Mevlevihane önündeki aks genişletildi. 1859 - Galata ve Tophane aydınlandı. Kasım 1859-6. Daire tarafından çizilen Galata ve Pera planı yayınlandı. 1860 - Yol genişletme düzenleme çalışmaları - Galata Surları yıkılmaya başlandı. 1860 - Havagazı aydınlatma tesisatının yerleştirilmesi çalışmaları. 1860 - İstiklal Caddesi ne kaldırım döşendi. 10 11

EMİN MUHLİS BEY Müftüzade Mehmet (1811-30 Ekim 1874) 1911 de İzmir de doğdu. Babası, Bayındırlızade Mustafa Hasip Efendi dir. Bab- Ali Tercüme Odası na girdi. Fransızca öğendi. 1837 de İbrahim Sarım Efendi maiyetinde Avrupa ya gitti ve Viyana Elçiliği İkinci Katibi oldu. Avrupa dan dönüşünde Divanı Hümayun Tercümanı ve Hariciye Kâtibi (Baştercüman) oldu. Valiliklerde de bulunarak Vezir rütbesi aldı. 1846 da Divan-ı Hümayun tercümanlığı, 1851 de Hariciye katipliği, daha sonra da Şura-yı Devlet, Ahkam-ı Adliye meclis üyeliği yaptı. 1860 te de Trabzon Valisi olarak atandı. Görevlerindeki başarıları nedeniyle, kendisine Mecidiye Nişanı verildi. Dönemi: 2 Eylül 1860-4 Kasım 1860 17 Eylül 1860 - Karakol binasının yıkımı ve yeniden yapılması işinin tamamen belediye tarafından gerçekleştirileceği, projenin 6. Daire nin mimarı P.A. Bilezikçi tarafından gerçekleştirileceği duyuruldu. 3 Kasım 1860 - Galatasaray Yeni Çarşı Sokağı nın Pera Caddesi yle birleştiği noktadaki genişletme çalışmaları için Galatasaray ın çevre duvarı ve kesişme noktasındaki karakol binası yıkımına başlandı. Bilgisi ve görgüsüyle bulunduğu görevlerde nitelikli hizmet vermiş olan Emin Muhlis Paşa, 30 Ekim 1874 te vefat etti. Naşı, Kanuni Türbesi nde gömülüdür. 12 13

SALİH EFENDİ (1816-18 Mart 1895 ) 1861 da Cihangir de doğdu. Babası, tüccar Hacı İsmail Efendi dir. Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne de tıp eğitimi aldı. Çok çeşitli devlet görevlerinde bulundu; 1849 - Hekimbaşı ve Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Müdürü, 1850 - Ticaret Bakanı Yardımcısı, 1851 - Encümen-i Daniş Üyesi, 1855 - Sertibba-i Şehriyari, 1859 - Eğitim Bakanlığı Müsteşarı, 1859 - Ticaret Bakanlığı Müsteşarı, 1860-6. Daire-i Belediye Reisi, 1861 - Divan-ı Zaptiye Reisi, 1865 - Uluslararası Sağlık Konferansı Başkanı, 1874-1876 - Eğitim Bakanlığı Müsteşarı, 1877 - Meclis-i Kebir-i Maarif Başkanlığı, 1879-1880 - Eğitim Bakanlığı Müsteşarı, 1878 - Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye Bitki Bilimleri Öğretmenliği. Dönemi: 22 Kasım 1860 - Eylül 1861 Nisan 1861 - Grand Champs des Morts un (Büyük Mezarlık) Taksim-Gümüşsuyu-Fındıklı akşındaki kısmının Feriköy e taşınacağı, buraya yeni defin yapılmayacağı duyuruldu. 1861 - Esnaf denetimi ve kalite kontrolü sistemli olarak yapılmaya, cezalar uygulanmaya başladı. 1861-6. Daire masraflarda kısıntı yapmak için personel azalttı. 1861 - Mahalle sakinlerine çöplerini belli saatte çıkarması için uyarılar başladı. 1861 - Yol genişletme ve çevre düzenleme çalışmaları (Galata surlarının yıkımı) devam ediyor. 1861 - Maltalılar Sokağı nın genişletme ve kaplama çalışmaları tamamlandı. Yıkılan yapılar yerine modern binalar inşa edildi. Ağustos - Eylül 1861 - Çok sayıda işçinin, Galata Kulesi nin çatısını onarmaya çalıştıkları haberleri yayınlandı. Salih Efendi, 1880 yılında emekli oldu. 18 Mart 1895 te Anadoluhisarı ndaki yalısında vefat etti. Naşı, Eyüp Cami Haziresi nde gömülüdür. 14 15

HAYRULLAH EFENDİ (1817-1866) 1871 de İstanbul da doğdu. Hekimbaşı yetiştirmekle ünlü Hekimbaşızadeler ailesine mensuptur. Şair Abdülhak Hamid Tarhan ın babasıdır. Mekteb-i Tibbiye-i Adliye-i Şâhâne yi bitirdi. Hekimbaşı oldu; Mekâtib-ı Umumiye Nezareti ile Maarif Nezareti nde yöneticilik görevleri üstlendi. 1859 da Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne nazırı oldu. 1862-1863 yıllarında Altıncı Daire-i Belediye başkanlığı yapan Hayrullah Efendi, 1864 te yeniden Meclis-i Vâlâ üyesi seçildi ve 1865 te de Tahran a orta elçi olarak gönderildi. Dönemi: Ocak 1862 - Ocak 1863 1862 - Sokakların düzenini korumak için kaldırım ve yolların işgal edilmemesine dair 9 maddelik karar duyurusu yayınlandı. 1862 - Galata surlarının yıkımına devam edildi. 28 Mayıs 1862 - Pera ve Galata daki ana yolların yeniden kaplanması için ihale açıldı. 1862 - Galata Kulesi nin Ağustos 1861 den beri devam eden onarımı tamamlandı. Tepesine, gözlemevi olarak kullanılmak üzere sekizgen bir salon yapıldı ve üzeri konik bir külahla örtüldü. Hem devlet adamı hem de akademisyen kimliğiyle arkasında önemli eserler bırakan Hayrullah Efendi, büyükelçi olarak gittiği Tarhan da vefat etti ve Şah Abdülâziz Türbesi yakınında bir yere gömüldü. 16 17

Dönemi: 22 Şubat 1863-19 Mart 1868 SERVER EFENDİ (PAŞA) (1821-1886) 1821 de İstanbul da doğdu. Bâb-ı Seraskeri Nizamiye bütçesi Başkâtibi Said Servet Efendi nin oğludur. Memurluğa, Harbiye Nezareti kalemlerinde başladı. Viyana ve Paris elçiliklerinde başkâtiplik yaptı. 1858 de hariciye mektupçusu, 1860 ta ticaret müsteşarı, 1863 te ek olarak Altıncı Daire-i Belediye reisi oldu. Server Paşa çağdaş belediyecilik anlayışı doğrultusunda önemli adımlar attı. Server Paşa nın Emanete tayininden hemen sonra Dersaadet Belediye Nizamnamesi hazırlanarak İstanbul da 14 Belediye dairesi hizmete başladı. Server Paşa, şehreminliğinden sonra nafıa ve hariciye nazırlığı yaptı. Paris Büyükelçiliği ne atandı. Bir süre sonra şûra-yı devlet reisliğinde ve ticaret nazırlığında bulundu.ardından adliye nazırlığına getirildi. Bu görevdeyken öldü. II. Mahmud Türbesi nin haziresinde gömülüdür. 1863 - Eskiyen Galata - Eminönü Köprüsü nün yerine yenisi yapıldı. 1863 - Altıncı Daire Belediyesi bir yollar ve binalar tüzüğü çıkarttı. 1864 - Kadastro çalışmaları başladı. 1864 - Tehlike yaratacak kadar harap olan bina sahipleri binalarını yıkmaları için uyarılmaya başladı. 1864 - Tüm devlet memurlarının yaz-kış evlerinin önünde sokak lambası yakması kararı çıktı. Ayrıca aydınlatma gereçlerinin standart olması için de çizimler dağıtıldı. 1864-1865 - Yol ve çevre düzenlemesi için yapılan yıkımlar (Galata surlarının yıkımı) tamamlandı. Surların yıkımı sırasında çıkan yazıt ve armalar 6. Daire de depolandı. 1864 - Taksim civarındaki yollar onarıldı, döşemeler yenilendi. 1864 - İstiklal Caddesi toz kalkmaması için sulanıyor. 1864 - Taksim-Pangaltı yolundaki gayrimüslim mezarlığı Şişli ye nakledildi. 1864 - Taksim Parkı inşaatı başladı. Eylül 1864 - Su sıkıntısını çözmek için Bahçeköy Bentleri ve dağıtım şebekesinde yeniden çalışmalar başladı, Pera Caddesi üzerindeki eski su boruları yenileriyle değiştirildi. 1864 - Ağa Camii çevre duvarı Pera Caddesi ni genişletmek için yıkıldı. 6 Kasım 1864 - Sokakların adlandırılması ve binaların numaralandırması çalışmalarının devam ettiği bildiriliyor. 1864 - Pangaltı ve Beşiktaş da havagazıyla aydınlandı. 25 Kasım 1864-6. Daire, borçların tesviyesi için bir komisyon kurdu. 14 Nisan 1865 - Osmanlı Posta İdaresi nin tüm sokakların adlandırıldığı ve evlerin numaralandırdığı, postalarının evlerine ulaşmasını isteyen vatandaşların yakınlarına adreslerini bildirebileceklerini belirten duyurusu yayınlandı. 1865 - Fransız rahibelerin Beyoğlu nda kiraladıkları bir binada kurdukları Mecruhin Hastanesi faaliyete geçti. Salgın sonrasında belediye tarafından devralınarak 6. Daire-i Belediye Hastanesi olarak hizmet vermeye başladı. 1865 - Galata-Beşiktaş tramvay yolu inşa edildi. 1865-1867 - 6. Daire teknik bürosundan mühendis Leval Efendi, Galata ve Pera bölgelerinin planını çıkardı. 1866 - Pera da kullanılan taht-ı revan tarifesi: Karaköy-Yüksekkaldırım-Tünel 10 kuruş, Galatasaray 12 kuruş, Taksim 15 kuruş, Pangaltı 20 kuruş, günlük ücret 40 kuruş olarak yeniden belirlendi. 1867 - Pera Caddesi, Grande Rue de Pera adını aldı. Şubat 1868 - Belediyenin belirlediği yerler dışında taht-ı revan park etmek yasaklandı, bundan böyle tüm taht-ı revanlara numara verileceği ve resmi ücretler belirleneceği duyuruldu. 18 19

SALAHADDİN BEY (? - 3 Mayıs 1869) Ziver Paşa nın oğlu, Ali Paşa nın damadıydı. Mektubi-i sad-ı ali ve amedi halifelerindendi. İlk Nezafet-i Fenniye Müdürü olan Salahaddin Bey in 1868 de temizlik işleri belediye hizmet alanına girdiğinde ilk çöpçü teşkilatının kurulması ve düzenli işleyişi temin etmek konusunda büyük katkısı oldu. Taksim Bahçesi, Şehremini Server Paşa nın girişimi ve Salahaddin Bey in işbirliğiyle açıldı. Dönemi: Mayıs 1868 (vekil), 22 Ekim 1868-3 Mayıs 1869 (asil) 1868 - Bir nizamnameyle, temizlik işleri belediye hizmet alanına girdi, ilk çöpçü teşkilatı kuruldu. İlk Nezafet-i Fenniye Müdürü Salahaddin Bey in bu konuda büyük katkısı oldu. 1868 - Galata bölgesinde kalan belirsiz arsaların mal sahipleri tarafından duvarla çevrilerek düzenli hale getirilmesi, aksi halde bunu belediyenin yapacağı ve karşılığını fazlasıyla tahsil edeceği duyuruldu. 1868 - Galata ve Pera arasını bağlayan yeni bir araba yolunun inşaatına başlandı. Temmuz 1868-10.000 ev ve 60.000 kişiye hizmet veren 6. Daire bölgesinde, evlerin ancak % 80 ine su ulaştığı haberleri yayınlandı. Sicil-i Osmani de edip ve güzel yüzlüydü diye tanımlanan Salahaddin Bey, halen 6. Daire-i Belediye reisliği görevindeyken, 3 Mayıs 1869 da vefat etti. 20 21

ALİ RIZA BEY (1830-1886) 1870 da İstanbul Vaniköy de doğdu. Babası, Darphane Nazırı Ali Rıza Efendi dir. 1856 da Viyana Sefareti başkatipliğine, daha sonra Berlin Sefareti müsteşarlığına tayin edilen Ali Rıza Bey, Berlin dönüşünde 6. Belediye Dairesi Müdürlüğü nde çalışmaya başladı ve Mayıs 1869-1870 tarihleri arasında da 6. Daire-i Belediye reisliği görevini yürüttü. 1871 de Nafia Müşteşarlığı na atanan Ali Rıza Bey aynı yıl Şehremini oldu. Bir süre de Hariciye de çalıştıktan sonra Şurayı Devlet üyeliğine getirildi ve Meclis-i Mebusan ın açılışında ayan üyesi oldu. Dönemi: Mayıs 1869 - Aralık 1870 4 Mayıs 1869-6. Daire tarafından susuzluğa karşı önlemler içeren bir duyuru yayınlandı; buna göre, Galata ve Pera daki çeşmelerin akar duruma getirileceği, bu çeşmelerden haftanın hangi günlerinde su alınabileceği duyuruldu. 12 Haziran 1869-6. Daire, Azapkapı dan geçerek tarihi yarımadayı Maslak a bağlayan su hattı tamamlandı, Galata meydan çeşmesinden su verilmeye başlandı. 24 Haziran 1869-6. Daire-i Belediye binası için ihale ilanı yayınlandı. 3 Eylül 1869 - Azapkapı, Galata, Tophane, Beşiktaş arasında atlı tramvaylar işlemeye başladı. 28 Temmuz 1869-6. Daire-i Belediye binasının inşaat ihalesi yapıldı. Meclisin dağıtılması üzerine sürgün edilen Ali Rıza Bey, Konya da sürgündeyken 1886 yılında Ilgın Kaplıcaları nda vefat etti. 22 23

SAKIZLI OHANNES EFENDİ (PAŞA) (1830 - Mayıs 1912) 1830 da İstanbul da doğdu. Paris teki Ermeni Rafaelyan Mektebi nde sekiz yıl okuduktan sonra İstanbul a döndü. Bâb-ı Ali Tercüme Odası na memur edildi. Lisan bilgisi ve ciddiyeti nazara alınarak, 1862 de Matbuat Müdürü oldu. 1868 de Şûrâ-yı Devlet üyeliğine, 1872 de 4 ay Dâire-i Belediye reisliğine getirildi. Daha sonra Ticâret Nezâreti müsteşarlığına terfi etti. Türkçe ye hakimiyetinin yanında güzel sanatlar konusundaki birikiminden de övgüyle bahsedilen Ohannes Paşa, Mayıs 1912 de İstanbul da vefat etti. Dönemi: 25 Ocak - 22 Mayıs 1872 1870 - Tophane de Tomtom Kaptan Çeşmesi inşa edildi. 1870 - Yangın yerinde kış dönemi için belediyenin izniyle barakalar yapıldı. Kasım 1870 - Voyvoda Caddesi nin açılması çalışmaları, yıkımlara itirazlar nedeniyle istenilen düzeyde olmasa da tamamlandı ve kaplama işlemlerine başlandı. Aralık 1870 - Tepebaşı ndan Taksim e uzanan alan için peyzaj planı yayınlandı. 1870 - Tepebaşı mezarlıklarının bir kısmı parka çevrildi. 1870 - Taksim Bahçesi açıldı. 24 25

KADRİ BEY (PAŞA) Cenanizade Mehmet (19 Mayıs 1833-11 Şubat 1884) 19 Mayıs 1833 de Antep te doğdu. Babası, Antep hanedanlarından Kıbrıs Mutasarrıfı Cenanizade İshak Paşa dır. Memuriyete, 1850 de Antep kazası nüfus mukayyıtlığı ile başladı. 1857 de kapıcıbaşı rütbesi aldı. 1861 de Girit Valiliği Kethüdalığı ilave görev olarak verildi. 1868 de Meclis-i İdare-i Bahriye Reisliği görevine getirildi. Ocak- Aralık 1871 tarihleri arasında Altıncı Daire-i Belediye reisliği yaptı. 1872 de Nafia Nezareti müsteşarlığına atandı. Temmuz - Ağustos 1873 arasında ikinci kez çok kısa bir süre Altıncı Daire-i Belediye reisliği yaptı. Dönemi l : 10 Ocak 1871-02 Aralık 1871 Dönemi l l : 13 Temmuz 1873-13 Ağustos 1873 1871-6. Daire-i Belediye bünyesinde bina ve kira davalarına bakacak bir sulh mahkemesi kuruldu. 1871 - Tanzimat Meclisi kararıyla kamulaştırma çalışmaları başladı. 1871 - Galata Kulesi yakınlarındaki Belediye Hastanesi nin duvarı boyunca yıkım ve yol genişletme çalışmaları yapıldı. 1871 - Galata köprüsü yenilendi. 11 Ocak 1882 de Edirne Valiliğine tayin edildi. 11 Şubat 1884 te bu görevdeyken öldü. Naşı, Sezai dergâhı civarına gömüldü. 26 27

MUHTAR BEY (? - 1878) Dilaver Paşa nın oğludur. Mektub-u Hariciye den yetişti. Güzel konuşma yeteneğinden dolayı padişahın dikkatini çekerek 1861 de bahriye miralayı oldu. 1866 da tersaneden ihraç oldu ve 07 Aralık 1871 de 6. Daire-i Belediye reisliğine atandı, bu görevde 1 yıl kaldı. Mayıs 1972 de aynı göreve yeniden atandı ve Temmuz 1873 te Şura-yı Devlet üyeliğine getirilinceye dek devam etti. Ağustos 1876 da Bahriye Levazım Dairesi üyesi oldu. Aralık 1878 de görevinden azledildi. Bilgili ve dil yeteneği olan Muhtar Bey, 1878 de görevinden azledilmesinin ardından vefat etti. Dönemi: 02 Aralık 1871-25 0cak 1872 1871 - Rus Elçiliği, Pera Caddesi nin genişletilmesine katkı olarak, yolun karşı tarafındaki evlerin sahiplerine tazminat ödemeyi kabul etti. 1872 - Jöntürkler tarafından her yıl bayram eğlenceleri düzenlen ve bakımsızlığı şikayet konusu olan Büyük Hendek Sokak taki yollar onarıldı ve sokak bakımlı hale getirildi. 1872 - İngiliz Elçiliği 1870 de yanan binasının önünden geçen yolun genişletilmesi için gerekli alanı bedelsiz olarak belediyeye terk etti. 1872 - Galip Dede Caddesi (Yüksekkaldırım) genişletildi. Ağustos 1872-6. Daire de kamulaştırma ile ilgili bir komisyon kuruldu. Eylül 1872 - Trafik tıkanmalarına önlem olarak 4 maddelik bir duyuru yayınlandı. Ekim-Kasım 1872 - Azapkapı ve Tophane de bölgeyi beslemek için su depoları yapıldı. Nisan 1873 - Susuzluğa çözüm çalışmaları devam etti. Kağıthane den pompalarla Pera daki depoya su getirildi ve buradan mahallelere dağıldı. 1873 - Emlak vergisini sisteme oturtmak için mal sahiplerine 5 yılda bir emlaklarının değerlerini belediyeye bildirme yükümlülüğü getirildi. 1873 - Atla çekilen tramvay seferlerine Galatasaray-Tünel hattı eklendi. 28 29

ARTİN DADYAN PAŞA (1 Temmuz 1829-22 Ekim 1901) 1 Temmuz 1829 da İstanbul Yeşilköy de doğdu. Sultan Selim zamanında namlı Barutçubaşı Hacı Dadyan ın ikinci oğlu Ohannes in oğludur. 1859 da Bab-ı Ali Tercüme Kalemi nde göreve başladı. 1860 ta Paris Sefereti ne birinci katip tayin edildi. Haziran 1868 de Şurayı Devlet üyesi oldu. 1872 de Ormanlar ve Madenler Genel Müdürlüğü yaptı. 1873 te Maliye Nezareti Müşavirliği ne atandı. 14 Ağustos 1873 te Altıncı Daire-i Belediye Reisi oldu. Artin Dadyan Paşa, 22 Ekim 1901 de Pangaltı daki konağında kalp yetmezliğinden vefat etti. Mezarı, Beşiktaş Ermeni Kilisesi avlusundadır. Dönemi l : 14 Ağustos 1873-12 Nisan 1874 Dönemi l l : 20 Haziran 1875-28 Ağustos 1875 Aralık 1873 - Bölge ikiye ayrılarak kadastro çalışmalarına başlandı. 1874-6. Daire-i Belediye Hastanesi, Tophane deki Defterdar Yokuşu nda kiralanan büyük konağa taşındı. 31 Temmuz 1874-1870 teki Pera yangınından sonra kurulan barakalar için yıkım kararı alındı. Ocak 1874 - Galata Şehsuvar Mahallesi kadastro çalışmaları başladı. Ekim 1874 - Pera ve Kasımpaşa kadastro çalışmaları tamamlandı. 1875 - Galata Kulesi yakın çevresinin imarı tamamlandı. Özellikle Büyük Hendek Sokak, modern binalarıyla örnek sokak haline geldi. 1875 - Su dağıtım şebekesi onarımı tamamlandı. 1875 - Tünel Metrosu normal seferlerine başladı. 1875 - Eski Karaköy-Eminönü köprüsünün yerine yeni bir köprü yerleştirildi. 1875 - Galata rıhtımı genişletildi. 1875 - Müslüman kadınlarının Pera caddelerinde arabalı veya arabasız dolaşmaları yasaklandı. 1875 - Galata da Şekerpare çeşmesi inşa edildi. 1876 - Tepebaşı Sokağı parke taşıyla kaplandı. 30 31

OSMAN HAMDİ BEY (30 Aralık 1842-24 Şubat 1910) 30 Aralık 1842 de doğdu. Sadrazam İbrahim Ethem Paşa nın oğludur. 1856 da Mekteb-i Maarif-i Adliye de öğrenime başlayan Osman Hamdi Bey, birkaç yıl sonra hukuk öğrenimi amacıyla Paris e gitti. Hukuk öğreniminin yanı sıra o Paris te iken aralarında ünlü ressam Jean-Leon Gerome un da bulunduğu dönemin ünlü ressamlarının atölyelerinde çıraklık yaparak iyi de bir resim eğitimi aldı. 1869 yılında Bağdat Yabancı İşler Müdürlüğü ne atandı. 1877-1878 yıllarında 6. Daire-i Belediye Reisliği yaptı. 1883 yılında Güzel Sanatlar Akademisi Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi ni ve İstanbul Arkeoloji Müzesi ni kurdu ve müdürlüklerini üstlendi. Dönemi: 1877 - Temmuz 1878 5 Ekim 1877 - Dersaadet Belediye Kanunu ile 6. Daire-i Belediye, Şehremaneti ne bağlı bir şube konumuna getirilerek diğer belediye dairelerinin seviyesine indi, mali ve idari ayrıcalıklarını yitirdi. 1878 - Galata, Zürefa Sokağı nda ilk Kadın Hastalıkları Hastanesi açıldı. Osman Hamdi Bey, müzeciliğin yanında ressam olarak da önemli eserler verdi. Türk resminde ilk kez Figürlü kompozisyonu kullanan ressamdı, batılı uslubu kullanırken, konu olarak kendi kültürünü seçmiştir. Döneminin en önemli ressamlarından, bilim adamlarından biri olan Osman Hamdi Bey, 24 Şubat 1910 da İstanbul Kuruçeşme de vefat etti. Mezarı Çinili Köşk tedir. 32 33

EDUARD BLACQUE BEY (1824-1 Temmuz 1895) 1824 te İzmir de doğdu. Babası, Osmanlı Devleti ne sadakatle hizmet eden Alexandre Blacque tır. Babıâli hesabına Paris te eğitim gördü. 1853 te Osmanlı hariciyesinde görev aldı. 1867 de Osmanlı Devleti nin ilk elçisi olarak Washington a atandı. 1870-1871 tarihleri arasında 6. Daire-i Belediye reisliğine getirildi. 03 Şubat 1879 da ikinci kez Altıncı Daire-i Belediye reisliğine getirildi. Mayıs 1890 da Bükreş elçiğiline atandı. Bu görevden döndükten sonra, Şubat 1893 te yine Altıncı Daire-i Belediye nin başına getirildi. Devlete çok büyük katkıları olan Edouard Blacque, halen Altıncı Daire-i Belediye deki görevindeyken, 1 Temmuz 1895 tarihinde vefat etmiştir. Dönemi l : 03 Şubat 1879-9 Mayıs 1890 Dönemi l l : 23 Şubat 1893-01 Temmuz 1895 1879-6. Daire binasının inşaatı başladı. 1879-6. Dairede bir Fuhuşla Mücadele Komisyonu kuruldu 1879 - Hükümet, bütçesi çok kısıtlı olan 6. Daire ye yardım amacıyla Petit Champs ı (Tepebaşı) devretti. 5 Kasım 1879 - Beyoğlu nda ikamet edenlere her gün binaların önünü yıkama ve süpürme zorunluluğu getirildi. Ayrıca yolların sandık, koli gibi eşyalarla kapatılması da cezaya tabi oldu. 1880 - Galatasaray - Taksim arası granit parke döşendi. 1880 - Evkaf İdaresi nin Galata Kulesi etrafındaki üç arsayı satışa çıkarması, Galata çevresinin bozulacağı endişesi duyan yöre halkını tedirgin etti. Halk ve Belediye Başkanı Edouard Blacque ın itirazıyla bu satışlar durduruldu. 26 Temmuz 1880 - Tepebaşı Bahçesi açıldı. 1881-6. Daire nin 7.5 km2 lik alanda 200.000 kişilik bir nüfusa ve 33.000 konut ve dükkan bulunan bir bölgeye hizmet verdiği bilgisi eşliğinde gelir ve gider tablosu yayınlandı. 1883 - Pera Caddesi nin düzeni için cadde üzerindeki mezbaha, kasap dükkanı ve süthane kaldırıldı. Mart 1883-6. Daire nin önünden Şişli ye uzanan tramvay aksının açılışı yapıldı. 1884 - Boğazkesen - Galatasaray yolu açıldı. Ocak 1886 - Belediye dairelerine hazine yardımının yapılamayacağı ancak zorunlu giderler için borç verilebileceği duyuruldu. 1890 - Yangınları önlemek için nizamname yayınlandı. 3 Mart 1893 - Ara sokakların bakımsızlığı şikayet konusu olmaya devam etti. Özellikle Yazıcı Sokağı (Serdar-ı Ekrem Caddesi) ve Yüksek Kaldırım ın Pera yı Galata ya bağlayan ana akslar olmasına rağmen, kötü durumda oldukları, acil önlem gerektiği belirtiliyor. 30 Aralık 1893 - Altıncı Daire-i Belediye Hastanesi nin Tophane deki binası yandı. Hastane, Ağahamamı nda kiralanan bir eve taşındı. 1894 - Pera, Galata ve İstanbul yakasında yaklaşık 800 ev, difteri, tifo, tifüs gibi salgın hastalıklara karşı aylarca dezenfekte edildi. Ekim 1894 - Su borularının onarımı tamamlandı, Pera ya yeniden su verilmeye başlandı. 34 35

HÜSEYİN HASİP BEY (2 Ekim 1853 -?) 2 Ekim 1853 te İstanbul da doğdu. Bedestani Mustafa Reşit Efendi nin oğludur. Mabeyn Tahrirat-ı Ecnebiye İkinci Kâtibi iken 10 Mayıs 1890 Altıncı Daire-i Belediye Müdürüyeti ne atandı. Dönemi: 10 Mayıs 1890-27 Temmuz 1890 27 Temmuz 1890 da Beyoğlu Mutasarrıf vekilliğine tayin edildi. 11 Ağustos 1890 tarihinde de Beyoğlu Mutasarrıfı oldu. 1895 te Posta ve Telgraf Nazırlığına getirildi. 1 Ağustos 1908 da II. Meşrutiyet hazırlıkları sırasında görevinden alındı. 36 37

MACİT BEY (11 Şubat 1842-1917) 11 Şubat 1842 de Kütahya da doğdu. Babası, Keçecizade Reşat Efendi dir. 2 Temmuz 1865 te Maarif Nezareti nde kurulan Tercüme Cemiyeti nde çalışmaya başladı. 27 Ekim 1867 de Matbuat-ı Ecnebiye Müdürlüğü ne terfi etti. 08 Ağustos 1890-24 Şubat 1893 tarihleri arasında, Matbuat-ı Ecnebiye Müdürlüğü görevi devam ederken 6. Daire-i Belediye Dairesi Müdürü olarak atandı, her iki görevi birlikte yürüttü. Dönemi: 8 Ağustos 1890-23 Şubat 1893 Kasım 1890 - Mühendis Sikati 6. Daire haritasını çıkarttı. 1891 - Kumbaracı Sokak la Pera Caddesi nin kesişme noktasındaki, aralarında Hotel de Angleterre, Testa Evi ve Kumbari Efendi nin konağı da bulunan binaların, caddenin genişletilmesi için kamulaştırılması gündeme geldi. Şubat 1891-8 maddelik yangın yönetmeliği yayınlandı. 1891 - Çok sayıda boş arsanın bulunduğu Yazıcı Sokağı (Serdar-ı Ekrem Caddesi) kagir yapılaşmaya açıldı ve burada büyük bir inşaat faaliyeti başladı. 1892 - Galata rıhtımlarının (Tophane - Köprü) yapımına başlandı. Devletin en sıkıntılı dönemlerinden birinde, çoğu zaman maaşını bile alamadan birçok devlet görevini bir arada sürdüren Macid Bey, 1917 de vefat etti. 38 39