Erkek Öğrenci Hemşirelerin Hemşirelik Mesleğini Algılama Durumlarının Belirlenmesi Zeliha KOÇ*, Cansev BAL**, Zeynep SAĞLAM*** ÖZET Amaç: Bu çalışma, erkek öğrenci hemşirelerin, hemşirelik mesleğini algılama durumlarını belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Yöntem: Araştırmanın evrenini Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulunda okumakta olan 554 öğrenci, örneklemini ise hemşirelik bölümü 1., 2. ve 3. sınıfında okumakta olan ve çalışmaya katılmayı kabul eden 60 erkek öğrenci oluşturmuştur. Veriler araştırmacılar tarafından literatür doğrultusunda hazırlanan bir anket formu ile toplanmıştır. Anket formu öğrencilerin sosyodemografik özelliklerini ve hemşirelik mesleğine ilişkin görüşlerini belirleyen 27 sorudan oluşmaktadır. İlgili kurumdan yazılı ve araştırmaya katılan öğrencilerden bilgilendirilmiş onam alındıktan sonra hazırlanan anket formu öğrencilere 22 Şubat 10 Mart 2010 tarihleri arasında uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik hesaplaması ve ki-kare kullanılmıştır. Bulgular: Bu çalışmada öğrencilerin yaş ortalaması 21,50±1,99 olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin hemşirelik mesleğine ilişkin düşünce ve görüşlerinin dağılımına bakıldığında ise, %60,0 ının hemşirelik mesleğini sevmediği, %85,0 ının mezun olduktan donra iş bulabileceği için bu mesleği tercih ettiği, %80,0 ının hemşirelik mesleğini her iki cinse özgü bir meslek olarak gördüğü, %95,0 ının bu mesleği tercih etmeden önce hemşirelik mesleği ile ilgili bilgi aldığı, %80,0 ının erkeklerin hemşirelik mesleğine katılımları ile toplumda hemşirelik mesleği ile ilgili önyargıların kalkacağını düşündüğü, %90,0 ının ailesinin hemşirelik mesleğini tercih ederken çocuklarını desteklediği, %80,0 ının da ileride mezun olduktan sonra yönetici pozisyonda görev almayı istediği belirlenmiştir. Araştırmada öğrencilerin bazı sosyo-demografik özellikleri ile hemşirelik mesleğine ilişkin bazı görüşleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur (p<0,05). Sonuç: Elde edilen bulgular doğrultusunda erkek öğrencilerin büyük çoğunluğunun hemşirelik mesleğini sevmediği buna karşın mezun olduktan sonra iş bulabilecekleri için hemşirelik mesleğini tercih ettikleri belirlenmiştir. Bu doğrultuda erkek öğrencilerin hemşirelik mesleğinin amacı, felsefesi ve olanaklarını daha iyi tanımaları ve bu durumu çevrelerindeki bireylere olumlu olarak daha iyi anlatabilmeleri için farkındalık düzeylerinin artırılması; erkek öğrenci hemşirelerin mesleğe ilişkin duygularını rahatlıkla ifade edebilecekleri bir üniversite ortamının yaratılması önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Hemşirelik, Meslek, Öğrenci, Algılama. ABSTRACT Detection of Perception of Male Student Nurses about Nursing Objective: This study was carried out descriptively in order to detect the perception of male students about nursing. *Yrd.Doç. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulu ** Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulu *** Msc. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulu
Bildiriler 319 Method: The universe of the study is composed of 554 students who study at Ondokuz Mayıs University Samsun Health High School, the sampling is composed of 60 male students who study at the 1., 2. and 3. classes of nursing department and who accepted attendance in the study. Data was gathered with a survey form prepared parallel to the literature by researchers. The survey form was composed of 27 questions which detect socio-demographic features and views of students towards nursing. After the written approval from the related institution and acceptance from the students who attend in the study were received, the survey form was applied to students between the dates 22 nd February 10 th March 2010. Percentage calculation and chi-square test were used in the evaluation of the data. Results: It is detected that average of age of student is 21,50±1,99 in this study. When the distribution of students view and thought about nursing is considered, it detected that %60,0 of them did not like nursing, %85,0 of them preferred this job since they believed they would find a job after graduation, %80,0 of them accept nursing as a job that can be carried out by both genders, %95,0 of them had information about this job before choosing it as job, 80,0% of them thought that with the involvement of males into nursing, prejudices about nursing in the society would cease, families of %90.0 of them supported their children in preferring nursing, 80,0% of them wanted to work in manager position after graduation. In this study there is a meaningful relationship when considered statistically between some of the socio-demographic features of students and views and opinions towards nursing when considered statistically (p<0,05). Conclusions: Parallel to the findings obtained in the study it was detected that although great majority of the male students did not like nursing they accepted this occupation since they could find a job after graduation. In this sense it is suggested that male students awareness level must be improved for them to recognize the aim, principles and opportunities of nursing and to explain this condition better to the individuals; university environment in which male students can express their feelings upon nursing freely must be created. Key words: Nursing, Job, Student, Perception. GİRİŞ ve AMAÇ Hemşirelik, bireyin, ailenin, toplumun sağlığını koruma ve geliştirmeye yardım eden, hastalık halinde iyileşme ve rehabilite etmeye katılan bir meslek grubudur. Hemşirelikte ve diğer mesleklerde cinsiyet ile ilgili bir takım değişiklikler meydana gelmiş olmasına karşın; hemşirelik ulusal ve evrensel olarak kadınların meslek seçimi ile ileri derecede bütünleşmiştir. Günümüzde hemşirelik mesleğinde, erkek sayısının artırılmak istenmesindeki en önemli nedenler ise; bu meslekte cinsiyetle ilgili dengenin sağlanması, sağlıklı/hasta bireylerin beklentilerinin göz önünde bulundurulması ve hemşireliğe daha iyi bir statü kazandırılmak istenmesidir. Aynı zamanda hemşirelikte erkek sayısının artması, toplumsal beklentilerdeki değişiminde bir yansımasıdır. Bu çalışma, erkek hemşirelik öğrencilerinin, hemşirelik mesleğini algılama durumlarını ve bakış açılarını belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. YÖNTEM Araştırmanın evrenini Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulunda okumakta olan 554 öğrenci, örneklemini ise hemşirelik bölümü 1., 2. ve 3. sınıfında okumakta olan ve çalışmaya katılmayı kabul eden 60 erkek öğrenci oluşturmuştur. Veriler araştırmacılar tarafından literatür doğrultusunda hazırlanan bir anket formu ile toplanmıştır. Anket formu öğrencilerin sosyo-demografik özelliklerini ve hemşirelik mesleğine ilişkin görüşlerini belirleyen 27 sorudan oluşmaktadır. İlgili kurumdan yazılı ve araştırmaya katılan öğrencilerden bilgilendirilmiş onam alındıktan sonra hazırlanan anket formu öğrencilere 22 Şubat 10 Mart 2010 tarihleri arasında uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik hesaplaması ve ki-kare kullanılmıştır.
320 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 BULGULAR Öğrencilerin %55,0 ının (n=33) Anadolu lisesi mezunu olduğu %30,0 ının (n=18) annesinin ve %45,0 ının (n=27) babasının ilkokul mezunu olduğu, %50,0 ının (n=30) ailesinin il merkezinde yaşadığı, %85,0 ının (n=51) annesinin ev hanımı, %25,0 ının (n=15) babasının da emekli ve çiftçi olduğu, %50,0 ının (n=30) çekirdek ve koruyucu aile yapısına sahip olduğu, %85,0 ının (n=51) ailesinin gelirlerinin giderlerine eşit olduğu ve %95,0 ının (n=57) ailesinin de sosyal güvencesinin bulunduğu belirlenmiş olup öğrencilerin yaş ortalaması 21,50±1,99 dur. Bu çalışmada öğrencilerin hemşirelik mesleğine ilişkin düşüncelerinin dağılımına bakıldığında, %60,0 ının (n=36) hemşirelik mesleğini sevmediği (Grafik 1), %45,0 ının (n=27) hemşirelik mesleğini üniversite sınavında 1-4. sırada tercih ettiği, %85,0 ının mezun olduktan sonra iş bulabileceği için, %55,0 ının (n=33) insanları sevdiği ve yardım etmekten hoşlandığı için, %45,0 ının da (n=27) tercih yaparken açıkta kalmak istemediği için bu mesleği tercih ettiği, %80,0 ının (n=48) hemşirelik mesleğini her iki cinse özgü bir meslek olarak kabul ettiği (Grafik 2), %95,0 ının (n=57) hemşirelik mesleği hakkında olumlu bilgi aldığı ve %50,0 ının da (n=30) en önemli bilgi kaynağının çevrelerindeki bireyler olduğu, %75,0 ının (n=45) ailesinde ve yakın çevresinde hemşire bulunduğu, %90,0 ının (n=54) hemşirelik mesleğini tercih ederken aileleri tarafından desteklendiği belirlenmiştir. Erkek Öğrencilerin Mesleği Sevme/Sevmeme Durumları 35,0% 5,0% 60,0% Sevmiyorum Kararsızım Seviyorum Grafik 1: Öğrencilerin Hemşirelik Mesleğini Sevme/Sevmeme Durumlarının Dağılımı (N=60)
Bildiriler 321 Hemşirelik Hangi Cinse Özgü Bir Meslektir? 80,0% 20,0% 0,0% Kızlara özgü bir meslektir Erkeklere özgü bir meslektir Her iki cinse özgü bir meslektir Grafik 2: Öğrencilerin Hemşireliğin Hangi Cinse Özgü Bir Meslek Olduğu İle İlgili Düşüncelerinin Dağılımı (N=60) Araştırmada erkek hemşirelik öğrencilerinin, hemşirelik mesleğine katılımlarının yararları ile ilgili düşüncelerinin dağılımına bakıldığında, %80,0 ı (n=48) hemşirelik mesleği ile ilgili ön yargıların ve olumsuzlukların azalacağını ve %65,0 ı da (n=39) mesleğin toplumsal statüsünün artacağını ifade etmişlerdir. Araştırmada öğrencilerin %80,0 ının (n=48) hemşirelik mesleğini çevrelerindeki bireylere önerdiği, %75,0 ının (n=45) kızının, %55,0 ının da (n=33) oğlunun hemşire olmasını istediği ve %80,0 ının da (n=48) ileride mezun olduktan sonra yönetici pozisyonda görev almayı (Grafik3) istediği belirlenmiştir. Öğrencilerin Mezun Olduktan Sonra Hangi Rolde Görev Almak İstedikleri 5,0% 10,0% 5,0% Uygulayıcı Eğitici Yönetici Araştırıcı 80,0% Grafik 3: Öğrencilerin Mezun Olduktan Sonra Görev Almayı İstedikleri Rollerin Dağılımı (N=60)
322 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 Bu çalışmada öğrencilerin yaşadığı yerleşim birimi ile hemşireliği meslek olarak görme durumu (x2=6,66, p=0,03) ve mesleği sevme durumu arasında (x2=9,66, p=0,046); kardeş sayısı ile hemşireliği meslek olarak görme durumu (x2=30,83, p=0,000), mesleği önerme durumu (x2=19,09, p=0,000) ve ailenin hemşirelik mesleği tercihini destekleme durumu arasında (x2=29,69, p=0,000); gelir durumu ile hemşireliği meslek olarak görme durumu (x2=11,96, p=0,003) ve mesleği sevme durumu arasında (x2=34,811, p=0,000); anne eğitim düzeyi ile mesleği sevme durumu (x2=26,68, p=0,003) ve hemşirelik mesleğini önerme durumu arasında (x2=17,58, p=0,004); baba eğitim düzeyi ile meslek olarak görme durumu (x2=18,33, p=0,001), mesleği sevme durumu (x2=18,94, p=0,015) ve mesleği önerme durumu arasında (x2=29,27, p=0,00) istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur. Ailesi il merkezinde yaşayanların, kardeş sayısı fazla olanların, gelirleri giderlerine eşit olanların, annesi okur-yazar ve ilkokul mezunu olanlar ile babası ilkokul mezunu olanların hemşirelik mesleğini daha çok sevdiği, üniversite sınavında çocuklarının hemşirelik mesleği tercihini desteklediği ve bu mesleği çevrelerine önerdiği belirlenmiştir. SONUÇ VE ÖNERİLER Elde edilen bulgular doğrultusunda erkek öğrencilerin büyük çoğunluğunun hemşirelik mesleğini sevmediği buna karşın mezun olduktan sonra iş bulabilecekleri için hemşirelik mesleğini tercih ettikleri belirlenmiştir. Her iki cinsin özelliklerinin bütünleştiği ve etkileştiği bir meslek grubunun daha çabuk gelişeceği, bilimsel yöndeki gelişmelere paralel olarak sanatsal yönde de önemli ilerlemeler kaydedeceği tartışmasız kabul edilen bir gerçektir. Bu doğrultuda erkek öğrencilerin hemşirelik mesleğinin amacı, felsefesi ve olanaklarını daha iyi tanımaları ve bu durumu çevrelerindeki bireylere olumlu bir şekilde daha iyi anlatabilmeleri için bu konudaki farkındalık düzeylerinin artırılması; erkek öğrenci hemşirelerin mesleğe ilişkin duygularını rahatlıkla ifade edebilecekleri bir üniversite ortamının yaratılması önerilmektedir. KAYNAKLAR Bayık AB, Karabulut G (2009). Erkek hemşirelik öğrencilerinin hemşirelik mesleğine bakışı. Uluslar arası Katılımlı 12. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Sivas 20-24 Ekim, 130. Bölükbaş N, Paydaş M (2009). Erkek hemşirelerin kendilerinin ve çevrelerinin mesleği algılaması. Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). Çanakkale 9-11 Nisan, 142. Can M, Ateş O, Özal A, Uçan E, Kandemir N, Akıncı AÇ (2010). Erkek hemşireler kadın hastalıkları ve doğum servisinde çalışabilir mi? 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 75. Çilingir D, Kahriman İ, Çakır Ç, Baş S, Mınak S, Demir G (2009). Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon Sağlık Yüksekokulun da öğrenim gören erkek öğrencilerin hemşirelik mesleğine bakış açıları. 8. Ulusal & Uluslar arası Katılımlı Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Ankara 4-6 Haziran, 40. Demiral M, Öcal G, Aslan G, Ünsal C, Mumcu HK (2010). Erkek öğrencilerin kadın hastalara uygulamada rahatsız oldukları bazı hemşirelik girişimleri. 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 81. Erbil N, Eroğlu İ (2009). Hemşirelik öğrencilerinin erkek hemşirelere bakışı. Uluslar arası Katılımlı 12. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Sivas 20-24 Ekim, 381. Erkal S, Saba Y (2003). Öğrenciler neden hemşireliği seçerler? 2. Uluslar arası 9. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Antalya 7-11 Eylül, 637-640. Karadakovan A (1993). Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu öğrencilerinin mesleğin toplumdaki statüsü ve hemşireliğe erkek öğrenci alınmasına ilişkin görüşleri. 3. Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). İstanbul 8-10 Eylül, 376-383.
Bildiriler 323 Kaykunoğlu M, Zeytli D, Ateş O, Çabalak Y, Türmen E, Canpolat D, Akıncı AÇ (2010). Erkekler hemşirelik yapabilir mi? 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 75. Kulakaç Ö (2009). Erkekleri hemşireliğe yönelten motivasyonlar ve bakım algıları. Uluslar arası Katılımlı 12. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Sivas 20-24 Ekim, 75-78. Oktay S, Gürel J (1986). Hemşirelik okullarına erkek öğrenci alınmasının hemşirelik uygulamaları için önemi ve gerekliliği. 1. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). İstanbul 11-12 Eylül, 82-88. Savaşer S, Yıldız S, Bahçecik N, Pek H (1993). Hemşirelerin mesleğe erkek üyelerin alınmasına yönelik düşünceleri. 3. Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). İstanbul 8-10 Eylül, 170-176. Sohbet R, Şanbudak T, Erinmez E, Bolat Ö (2010). Erkeklerin hemşirelik mesleğine katılmasına dahiliye ve cerrahi servislerinde yatan hastaların bakışı. 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 83. Yavuz M, Dramalı A (1997). Erkek öğrencileri içeren hemşirelik eğitimi. IV. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). Kıbrıs 10-12 Eylül, 234-237. Yılmaz M, Karadağ G (2009). Erkek öğrenci hemşireler hemşirelik mesleğini nasıl algılıyor? Uluslar arası Katılımlı 12. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Sivas 20-24 Ekim, 147.