2014-2019 STRATEJİK PLAN
ÖNSÖZ Ülkemizde pozitif yönde hızlı bir değişim ve dönüşüm yaşanmakta; Belediye olarak toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılama, sorunlarını çözme, vatandaşlarımızı memnun etme anlayışıyla modern şehirleşmeye önem verip insanlarımızın sosyal ve kültürel ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik hizmetimize devam etmekteyiz. Haberleşme ve iletişimin çok yüksek seviyede olduğu son yıllarda dünyanın herhangi bir yerinde olan değişiklikler ve yenilikler kısa bir süre sonra bir çok insan tarafından da biliniyor. İnsanlar kendi yaşam alanlarında da haklı olarak hayatı sevdiren ve kolaylaştıran bu değişikliklerin idarecileri tarafından hayata geçirilmesini umuyor ve bekliyor. Bu beklentilere cevap vermek mali imkânlar yanında bilgi, beceri ve gayret gerektirir. Kamuoyunun bu talepleri Stratejik Plan yapmanın, performans esaslı yönetim, denetim ve bütçelemenin önemini bir kez daha artırmıştır. Erzurum Büyükşehir Belediyesi olarak halkımızın ihtiyaçlarını gidermek için projeler oluşturduk. Stratejik Plan gelişme vizyonu çerçevesinde önümüzdeki beş yılı planladık. Amaç ve Hedeflerimizi belirledik. Stratejik Plan dahilinde hazırladığımız proje ve faaliyetlerimiz halkımızın memnuniyetini artırıp Belediyemizin üretim ve hizmet anlayışını iyileştireceği kanaatindeyiz. Belediye olarak hedeflerimize hangi yollarla ulaşabileceğimizi tespit ederek bu hedefler doğrultusunda stratejimizi belirledik. Modern, gelişmiş ve refah düzeyi yüksek bir Erzurum u yarınlara taşımak kararlılığı ve bilinci ile halkımızın güvenine layık olmaya gayret etmekteyiz. Stratejik Planımıza katkıda bulunan halkımıza, paydaşlara ve çalışma arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet SEKMEN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 11
GENEL BİLGİLER
1. YASAL DAYANAKLAR STRATEJİK PLAN İLE İLGİLİ 5216, 5393 ve 5018 SAYILI KANUNLARDA YER ALAN MADDELER BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KANUNU Kanun No: 5216 Kabul Tarihi: 10.07.2004 MADDE 7.- Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: a) İlçe ve ilk kademe belediyelerinin görüşlerini alarak Büyükşehir belediyesinin stratejik plânını, yıllık hedeflerini, yatırım programlarını ve bunlara uygun olarak bütçesini hazırlamak. MADDE 18.- Büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır: b) Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi hazırlamak ve uygulamak, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini belirlemek, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak. MADDE 21.- Büyükşehir belediyesi teşkilâtı; norm kadro esaslarına uygun olarak genel sekreterlik, daire başkanlıkları ve müdürlüklerden oluşur.birimlerin kurulması, kaldırılması veya birleştirilmesi Büyükşehir belediyesi meclisinin kararı ile olur. Büyükşehir belediyesinde başkan yardımcısı bulunmaz. Hizmetlerin etkili ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için, genel sekretere yardımcı olmak üzere, nüfusu üç milyonun üzerindeki Büyükşehir belediyelerinde en fazla beş, diğerlerinde en fazla üç genel sekreter yardımcısı atanabilir. Büyükşehir belediyesinde hizmetlerin yürütülmesi belediye başkanı adına onun direktifi ve sorumluluğu altında mevzuat hükümlerine, belediyenin amaç ve politikalarına, stratejik plânına ve yıllık programlarına uygun olarak genel sekreter ve yardımcıları tarafından sağlanır. BELEDİYE KANUNU Kanun No: 5393 Kabul Tarihi: 03.07.2005 MADDE 18.- Belediye meclisinin görev ve yetkileri şunlardır: a) Stratejik plân ile yatırım ve çalışma programlarını, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve kabul etmek. MADDE 34.- Belediye encümeninin görev ve yetkileri şunlardır: a) Stratejik plân ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip belediye meclisine görüş bildirmek. MADDE 38.- Belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır: b) Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve 2014-2019 STRATEJİKPLAN 15
personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak. MADDE 41.- Belediye başkanı, mahallî idareler genel seçimlerinden itibaren altı ay içinde; kalkınma plânı ve programı ile varsa bölge plânına uygun olarak stratejik plân ve ilgili olduğu yıl başından önce de yıllık performans programı hazırlayıp belediye meclisine sunar. Stratejik plân, varsa üniversiteler ve meslek odaları ile konuyla ilgili sivil toplum örgütlerinin görüşleri alınarak hazırlanır ve belediye meclisi tarafından kabul edildikten sonra yürürlüğe girer. Nüfusu 50.000'in altında olan belediyelerde stratejik plân yapılması zorunlu değildir. Stratejik plân ve performans programı bütçenin hazırlanmasına esas teşkil eder ve belediye meclisinde bütçeden önce görüşülerek kabul edilir. MADDE 56.- Belediye başkanı, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 41 inci maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen biçimde; stratejik plân ve performans programına göre yürütülen faaliyetleri, belirlenmiş performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleşme durumu ile meydana gelen sapmaların nedenlerini ve belediye borçlarının durumunu açıklayan faaliyet raporunu hazırlar. Faaliyet raporunda, bağlı kuruluş ve işletmeler ile belediye ortaklıklarına ilişkin söz konusu bilgi ve değerlendirmelere de yer verilir. Faaliyet raporu nisan ayı toplantısında belediye başkanı tarafından meclise sunulur. Raporun bir örneği İçişleri Bakanlığına gönderilir ve kamuoyuna da açıklanır. MADDE 61.- Belediyenin stratejik plânına ve performans programına uygun olarak hazırlanan bütçe, belediyenin malî yıl ve izleyen iki yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösterir, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin verir. Bütçeye ayrıntılı harcama programları ile finansman programları eklenir. Bütçe yılı Devlet malî yılı ile aynıdır. Bütçe dışı harcama yapılamaz. Belediye başkanı ve harcama yetkisi verilen diğer görevliler, bütçe ödeneklerinin verimli, tutumlu ve yerinde harcanmasından sorumludur. GEÇİCİ MADDE 4.- 41 inci maddede öngörülen stratejik plân, Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren bir yıl içinde hazırlanır. KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU Kanun No : 5018 Kabul Tarihi : 10/12/2003 MADDE 3.- Münhasıran bu Kanunun uygulanmasında; n) Stratejik plan: Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren planı, MADDE 7.- Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında denetimin sağlanması amacıyla kamuoyu zamanında bilgilendirilir. Bu amaçla; b) Hükümet politikaları, kalkınma planları, yıllık programlar, stratejik planlar ile bütçelerin hazırlanması, yetkili organlarda görüşülmesi, uygulanması ve uygulama sonuçları ile raporların kamuoyuna açık ve ulaşılabilir olması, Zorunludur. Mali saydamlığın sağlanması için gerekli düzenlemelerin yapılması ve önlemlerin alınmasından kamu idareleri sorumlu olup, bu hususlar Maliye Bakanlığınca izlenir. MADDE 9.- Kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlarlar. Kamu idareleri, kamu hizmetlerinin istenilen düzeyde ve kalitede sunulabilmesi için bütçeleri ile program ve proje bazında kaynak tahsislerini; stratejik planlarına, yıllık amaç ve hedefleri ile performans göstergelerine dayandırmak zorundadırlar. Stratejik plan hazırlamakla yükümlü olacak kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecine ilişkin takvimin tespitine, stratejik planların kalkınma planı ve programlarla ilişkilendirilmesine yönelik usul ve esasların belirlenmesine Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı yetkilidir. Kamu idareleri bütçelerini, stratejik planlarında yer alan misyon, vizyon, stratejik amaç ve hedeflerle uyumlu ve performans esasına dayalı olarak hazırlarlar. Kamu idarelerinin bütçelerinin stratejik planlarda belirlenen performans göstergelerine uygunluğu ve idarelerin bu çerçevede yürütecekleri faaliyetler ile performans esaslı bütçelemeye ilişkin diğer hususları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve ilgili kamu idaresi tarafından birlikte tespit edilecek olan performans göstergeleri, kuruluşların bütçelerinde yer alır. Performans denetimleri bu göstergeler çerçevesinde gerçekleştirilir. MADDE 10.- Bakanlar, hükümet politikasının uygulanması ile bakanlıklarının ve bakanlıklarına bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşların stratejik planları ile bütçelerinin kalkınma planlarına, yıllık programlara uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, bu çerçevede diğer bakanlıklarla koordinasyon ve işbirliğini sağlamaktan sorumludur. Bu sorumluluk, Yükseköğretim Kurulu, üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitüleri için Milli Eğitim Bakanına, mahalli idareler için İçişleri Bakanına aittir. Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması konusunda Başbakana ve Türkiye Büyük Millet Meclisi ne karşı sorumludurlar. Bakanlar; idarelerinin amaçları, hedefleri, stratejileri, varlıkları, yükümlülükleri ve yıllık performans programları konusunda her mali yılın ilk ayı içinde kamuoyunu bilgilendirir. MADDE 11. Bakanlıklarda müsteşar, diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir. Ancak, Milli Savunma Bakanlığında üst yönetici Bakandır. Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahalli idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar. Üst yöneticiler, bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, mali hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getirirler. MADDE 13.- Bütçelerin hazırlanması, uygulanması ve kontrolünde aşağıdaki ilkelere uyulur: c) Bütçeler, kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre 16 2014-2019 STRATEJİKPLAN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 17
hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir. d) Bütçeler, stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür ve değerlendirilir. MADDE 16.- Maliye Bakanlığı, merkezi yönetim bütçe kanunu tasarısının hazırlanmasından ve bu amaçla ilgili kamu idareleri arasında koordinasyonun sağlanmasından sorumludur. Merkezi yönetim bütçesinin hazırlanma süreci, Bakanlar Kurulunun Mayıs ayının sonuna kadar toplanarak kalkınma planları, stratejik planlar ve genel ekonomik koşulların gerekleri doğrultusunda makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri de kapsayacak şekilde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca hazırlanan orta vadeli programı kabul etmesiyle başlar. Orta vadeli program, aynı süre içinde Resmi Gazetede yayımlanır. Orta vadeli program ile uyumlu olmak üzere, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri ile birlikte hedef açık ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan orta vadeli mali plan, Haziran ayının on beşine kadar Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanır ve Resmi Gazetede yayımlanır. Bu doğrultuda, kamu idarelerinin bütçe tekliflerini ve yatırım programını hazırlama sürecini yönlendirmek üzere; Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi Maliye Bakanlığınca, Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberi ise Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca hazırlanarak Haziran ayının sonuna kadar Resmi Gazetede yayımlanır. MADDE 17.- Gelir ve gider tekliflerinin hazırlanmasında; b) Kalkınma planı ve yıllık program öncelikleri ile kurumun stratejik planları çerçevesinde belirlenmiş ödenek tavanları, c) Kamu idarelerinin stratejik planları ile uyumlu çok yıllı bütçeleme anlayışı, Dikkate alınır. Kamu idareleri, merkez ve merkez dışı birimlerinin ödenek taleplerini dikkate alarak gider tekliflerini hazırlar. Genel bütçe gelir teklifi Maliye Bakanlığınca, diğer bütçelerin gelir teklifleri ilgili idarelerce hazırlanır. Gider ve gelir teklifleri, ekonomik ve malî analiz yapılmasına imkân verecek, hesap verilebilirliği ve saydamlığı sağlayacak şekilde, Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uyumlu olarak belirlenen sınıflandırma sistemine göre hazırlanır. Kamu idareleri, stratejik planları ile Bütçe Hazırlama Rehberinde yer alan esaslar çerçevesinde, bütçe gelir ve gider tekliflerini gerekçeli olarak hazırlar ve yetkilileri tarafından imzalanmış olarak Temmuz ayı sonuna kadar Maliye Bakanlığına gönderir. Kamu idarelerinin yatırım teklifleri, değerlendirilmek üzere aynı süre içinde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına verilir. Bütçe teklifleri Maliye Bakanlığına verildikten sonra, kamu idarelerinin yetkilileriyle gider ve gelir teklifleri hakkında görüşmeler yapılabilir. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bütçelerini üç yıllık bütçeleme anlayışı, stratejik planları ve performans hedefleri ile kurumsal, işlevsel ve ekonomik sınıflandırma sistemine göre hazırlarlar. MADDE 41.- Üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkililerince, hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, her yıl faaliyet raporu hazırlanır. Üst yönetici, harcama yetkilileri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını esas alarak, idaresinin faaliyet sonuçlarını gösteren idare faaliyet raporunu düzenleyerek kamuoyuna açıklar. Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri ve sosyal güvenlik kurumları, idare faaliyet raporlarının birer örneğini Sayıştay a ve Maliye Bakanlığı na gönderir. Mahallî idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneği Sayıştay ve İçişlerin Bakanlığı na gönderilir. İçişleri Bakanlığı, bu raporları esas alarak kendi değerlendirmelerini de içeren mahallî idareler genel faaliyet raporunu hazırlar ve kamuoyuna açıklar. Raporun birer örneği Sayıştay a ve Maliye Bakanlığı na gönderilir. Merkezî yönetim kapsamındaki idareler ile sosyal güvenlik kurumlarının bir malî yıldaki faaliyet sonuçları, Maliye Bakanlığı nca hazırlanacak genel faaliyet raporunda gösterilir. Bu raporda, mahallî idarelerin malî yapılarına ilişkin genel değerlendirmelere de yer verilir. Maliye Bakanlığı, genel faaliyet raporunu kamuoyuna açıklar ve bir örneğini Sayıştay a gönderir. Sayıştay, mahallî idarelerin raporları hariç idare faaliyet raporlarını, mahallî idareler genel faaliyet raporunu ve genel faaliyet raporunu, dış denetim sonuçlarını dikkate alarak görüşlerini de belirtmek suretiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi ne sunar. Türkiye Büyük Millet Meclisi bu raporlar ve değerlendirmeler çerçevesinde, kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasına ilişkin olarak kamu idarelerinin yönetim ve hesap verme sorumluluklarını görüşür. Bu görüşmelere üst yönetici veya görevlendireceği yardımcısının ilgili bakanla birlikte katılması zorunludur. İdare faaliyet raporu, ilgili idare hakkındaki genel bilgilerle birlikte; kullanılan kaynakları, bütçe hedef ve gerçekleşmeleri ile meydana gelen sapmaların nedenlerini, varlık ve yükümlülükleri ile yardım yapılan birlik, kurum ve kuruluşların faaliyetlerine ilişkin bilgileri de kapsayan malî bilgileri; stratejik plan ve performans programı uyarınca yürütülen faaliyetleri ve performans bilgilerini içerecek şekilde düzenlenir. Bu raporlarda yer alacak hususlar, raporların hazırlanması, ilgili idarelere verilmesi, kamuoyuna açıklanması ve bu işlemlere ilişkin süreler ile diğer usûl ve esaslar, İçişleri Bakanlığı ve Sayıştay ın görüşü alınarak Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. MADDE 60.- Kamu idarelerinde aşağıda sayılan görevler, malî hizmetler birimi tarafından yürütülür: a) İdarenin stratejik plan ve performans programının hazırlanmasını koordine etmek ve sonuçlarının konsolide edilmesi çalışmalarını yürütmek. b) İzleyen iki yılın bütçe tahminlerini de içeren idare bütçesini, stratejik plan ve yıllıkperformans programına uygun olarak hazırlamak ve idare faaliyetlerinin bunlara uygunluğunu izlemek ve değerlendirmek. Alım, satım, yapım, kiralama, kiraya verme, bakım-onarım ve benzeri malî işlemlerden; idarenin tamamını ilgilendirenler destek hizmetlerini yürüten birim, sadece harcama birimlerini ilgilendirenler ise harcama birimleri tarafından gerçekleştirilir. Ancak, harcama yetkililiği görevi uhdesinde kalmak şartıyla, harcama birimlerinin talebi ve üst yöneticinin onayıyla bu işlemler destek hizmetlerini yürüten birim tarafından yapılabilir. Malî hizmetler biriminin yapısı teşkilât kanunlarında gösterilir. Malî hizmetler birimlerinin çalışma usûl ve esasları; idarelerin teşkilat yapısı dikkate alınmak ve stratejik 18 2014-2019 STRATEJİKPLAN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 19
planlama, bütçe ve performans programı, muhasebe-kesin hesap ve raporlama ile iç kontrol fonksiyonlarının ayrı alt birimler tarafından yürütülebilmesini sağlayacak şekilde Maliye Bakanlığınca hazırlanarak Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Harcama yetkilisi ile muhasebe yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez. Malî hizmetler biriminde ön malî kontrol görevini yürütenler malî işlem sürecinde görev alamazlar. İdarelerin malî hizmetler birimlerinde malî hizmetler uzmanı çalıştırılabilir. Bunlar sınavın yapıldığı yılın başı itibarıyla 30 yaşını doldurmamış olmak kaydıyla, en az dört yıllık lisans eğitimi veren hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme, iktisadi ve idari bilimler fakültelerinden veya bunlara denkliği yetkili makamlarca kabul edilen yurt içi veya yurt dışındaki öğretim kurumlarından mezun olanlar arasından yapılacak özel yarışma sınavı sonunda mesleğe malî hizmetler uzman yardımcısı olarak alınırlar ve en az üç yıl çalışmak ve olumlu sicil almak şartıyla açılacak yeterlik sınavına girme hakkını kazanırlar. Yeterlik sınavında başarılı olanlar malî hizmetler uzmanı olarak atanırlar. Malî hizmetler uzmanlarının mesleğe giriş ve yeterlik sınavları ile çalışma usûl ve esasları Maliye Bakanlığı nca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. MADDE 64.- Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınarak iç denetçiler tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır. İç denetçi, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirir: d) İdarenin harcamalarının, mali işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek. İç denetçi bu görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslararası kabul görmüş kontrol ve denetim standartlarına uygun şekilde yerine getirir. İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile mali hizmetler birimine verilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir. 2. STRATEJİK PLANLAMA MODELİ 5393 sayılı Belediye Kanununun 41 inci maddesinde, belediye başkanlarının kalkınma planı ve programı ile varsa bölge planına uygun olarak stratejik planın ve ilgili olduğu yılbaşından önce de yıllık performans programı hazırlayıp meclislerine sunması, bunların bütçenin hazırlanmasına esas teşkil etmesi ve meclislerinde bütçeden önce görüşülerek kabul edilmesi öngörülmektedir. Diğer taraftan, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 9 uncu maddesi uyarınca hazırlanan ve performans programlarının hazırlanmasına ilişkin hususları içeren "Kamu İdarelerinde Hazırlanacak Performans Programları Hakkında Yönetmelik" 05.07.2008 tarihli ve 26927 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Başkanlığımız, Kamu kaynaklarının ekonomik, verimli ve etkili bir şekilde elde edilmesi ve kullanılması,hesap verebilirliği ve mali saydamlığı sağlamak amacı ile 2007-2011 ve 2011-2015 dönemleri için stratejik planlamayı yapmış ve çalışmalar stratejik planlama anlayışı temelinde yürütülmüştür. lgili mevzuat gereği iş bu iç genelge ile 2015-2019 dönemi 5 yıllık stratejik planlama çalışmaları başlatılmıştır. Kurum üst Yönetiminin her aşamasını sahiplenerek,strateji hazırlama ve uygulama kurulları aşağıda olduğu gibi, düzenlenmiştir. 1- STRATEJİK ÜST PLANLAMA KURULU * Erzurum Büyükşehir Belediye Encümen Üyeleri, ve ilgili Daire Başkanlıkları ve Kent Konseyinden bir temsilcinin katılımıyla oluşmaktadır. * Sürecin karar mekanizmasıdır. * Genel görevleri Karar verme Sorunların ve anlaşmazlıkların çözümü Üst düzey politikaların belirlenmesi Ortaya çıkan materyal, doküman, plan, faaliyet ve projelere ilişkin görüş, öneri ve değerlendirme yapma * Ayda en az bir (1) kez toplanması zorunludur. 2- STRATEJİK PLANLAMA KOORDİNASYON KURULU Kurul aşağıda belirtilen yönetici ve birim sorumlularından oluşturulmuştur. Adı soyadı Ali Rıza KİREMİTÇİ Alparslan GÜLAKAR Fuat AKBULUT Mürsel ÖZARPALI Zafer AYNALI Şennur ARINÇ Selahattin TURAN Görevi Genel Sekreter. Daire Başkanı Daire Başkanı Daire Başkanı Daire Başkanı Daire Başkanı Şube Müdürü 20 2014-2019 STRATEJİKPLAN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 21
Kurulun görev ve sorumlulukları aşağı da gösterildiği gibidir. Planlama sürecinin tutarlı ve programlı bir biçimde yürütülmesi, kapsamının ve içeriğinin zenginleştirilmesi ile birlikte üst politika ve mevzuata uyumunun sağlanmasından sorumludur. Haftada en az bir (1) kez çalışmalarını koordine etmek üzere görüşür. Görüşmelerin gündemini hafta içinde yapılan faaliyetlerin kısa bir sunumu ile birlikte çalışmaların değerlendirilmesi oluşturur. İnceleme sonucu yapılan gözlemleri SPÇG ile paylaşır ve faaliyetlerin geliştirilmesine katkıda bulunur. Tüm faaliyetlerin/ürünlerin birbirleriyle ve kuruluşun stratejik planlama yaklaşımıyla ilişkisini ve uyumunu gözeterek bu faaliyetleri/ürünleri düzenler ve bütünlüğünü sağlar. SPÇG lerin birbirleriyle ve dış paydaşlarla olan faaliyetlerinin koordinasyon ve uyum içinde yürümesini sağlar. Verilere yönelik ihtiyaçları tespit eder; bu verilerin nereden ve nasıl temin edileceği ve işlenmesi-analizi konularında SPÇG lerle koordinasyon içinde çalışır. İş planının takibinden sorumludur. Her bir ana faaliyet, en az bir (1) SPKK üyesinin koordinasyonunda bu ana faaliyet alanıyla ilgili olan SPÇG ler ile birlikte takibinden ve yürütülmesinden sorumludur. SPÜK nın düzenli toplantıları öncesi SPKK, SP sürecine ilişkin raporlar sunar, toplantı öncesi gündem taslağı oluşturur ve gerekli olduğu durumlarda sunum yapar. 3- STRATEJİK PLAN ÇALIŞMA GRUBU Çalışma grupları Stratejik Planlama Şube Müdürünün koordinesinde tüm birimlerin en az bir (1) personeli ve ilgili faaliyet alanına ilişkin dış paydaşların (İlçe belediyeleri, muhtarlar, diğer kamu kuruluşları ve STÖ ler ) da katılımıyla oluşan özel bir yapılanmadır. Stratejik planı esas oluşturacak yapıdır. Müdürlüklerin kamu kuruluşları ve sivil toplum karşısında hedeflerini oluşturabilmeleri ve bu sayede çalışmalarını sahiplenmeleri amaçlanmıştır. SPÇG ler, birimler bazında misyon, vizyon, temel değerler, amaç, hedef ve faaliyet/ projelerin oluşturulması, maliyetlendirilmesi ve planlama sürecinde ilgili faaliyet alanlarında aktif rol alması amacıyla oluşturulacaktır. Faaliyet alanları çakışan SPÇG ler faaliyet/projeler oluşturulması, geliştirilmesi, performans göstergelerinin oluşturulması ve maliyetlendirilmesi aşamalarında birbirleriyle çalışmakla yükümlüdür. Paydaş analizi aşamasında, ayrı faaliyet alanlarıyla ilgili olmaları bakımından SPÇG ler iç ve dış paydaşların belirlenmesinden ve bu paydaşlarla olan ilişkilerin geliştirilmesinden SPKB ile birlikte sorumludurlar. SPÇG ler gerekli olduğu durumlarda SPÜK a çalışma alanlarıyla ilgili faaliyetleri ve bu faaliyetlerin sonuçları (rapor, plan, faaliyet/proje vb.) ile ilgili sunum yapar. 4- STRATEJİK PLAN HAZIRLAMA SÜRECİ * Üst yönetici tarafından yayınlanan iç genelge ile Stratejik plan hazırlık çalışmalarının başlatıldığı duyurulur. İç Genelgede; Stratejik Planlama sürecinin aşamaları, faaliyetler, sorumlu kişiler, eğitim ihtiyacı ve zaman çizelgesi yer alır. * Başkanlık Oluru ile Stratejik Planlama Üst Kurulu ve Stratejik Planlama Koordinasyon Kurulu oluşturulur, görevleri tanımlanarak duyurulur. Başkanlık Oluru ile Erzurum Büyükşehir Belediyesi Stratejik Plan Çalışma Gurubu oluşturulur görevleri tanımlanarak duyurulur. Stratejik planlama gurubunun oluşumunda tüm birimlerin temsili esastır. Strateji Geliştirme Şube Müdürlüğünce ayrı ayrı bilgilendirme toplantısı düzenlenerek; Stratejik Planlama Üst Kurulu, Stratejik Planlama Koordinasyon Kurulu ve Stratejik Plan çalışma gurubuna Planlama Süreci ve çalışma takvimi hakkında bilgi verilir. * Stratejik Planlamaya ilişkin eğitim ihtiyacı değerlendirilir, eğer eğitim ihtiyacı varsa eğitim tarihi, eğitici, eğitime katılacaklar belirlenerek eğitim gerçekleştirilir. * Mevcut Durumu tespit etmek üzere; Birimler düzeyinde İç ve Dış Paydaşlar belirlenir.tüm birimler paydaş hizmet matrislerini kullanarak paydaşlarını belirler, bunların içinden öncelikli paydaşlar tespit edilir. Hazırlık çalışmalarına başlanan EBB Stratejik Planı na katkı sağlayabilmeleri için; web sayfası ve yerel gazeteler aracılığı ile kamuoyu bilgilendirilir. EBB nin hizmet alanlarında Tespit edilen İç ve Dış Paydaşların görüşleri alınır..bel.tr adresinden verilecek linkle paydaşların stratejik plana katılımı sağlanır. Paydaşlardan toplanan verilerin GZFT Analizi yöntemi ile analiz edilir ve kurumun Güçlü-Zayıf yönleri ile Fırsatlar ve Tehditler belirlenir. GZFT Analiz sonuçları ile paydaş görüleri stratejik planlama kuruluna sunulur. Stratejik Planlama Kurulunca;Erzurum Büyükşehir Belediyesi Misyon, Vizyon ve ilkeleri belirlenir. Durum Analizinden elde edilen veriler ışığında; Erzurum Büyükşehir Belediyesi Stratejik Amaçları ile bu amaçlara ulaşmak için Hedef ve Faaliyetler belirlenir. Erzurum Büyükşehir Belediyesi ve Daire Başkanlıkları seviyesinde ortaya konulan Stratejik Amaçlar, Hedef ve Faaliyetler ile ilgili Performans göstergeleri belirlenir. Erzurum Büyükşehir Belediyesi Stratejik Amaçları, Hedef ve Faaliyetleri ile ilgili Kaynak İhtiyacı belirlenir. Strateji Geliştirme Şube Müdürlüğü tarafından Stratejik Plan Taslağı hazırlanır. Stratejik Plan Taslağı Stratejik Planlama Koordinasyon Kurulunun onayına sunulur. Stratejik Planlama Koordinasyon Kurulu tarafından; EBB Stratejik Plan Taslağı uygunluk ve yeterlilik açısından değerlendirilir. Stratejik Planlama Koordinasyon Kurulu tarafından yapılan değerlendirmelere bağlı olarak: Stratejik plan taslağında gerekli düzenlemeler yapılır.düzenlemelerden sonra Stratejik Plan Taslağı tekrar Stratejik Planlama Koordinasyon Kurulunun onayına sunulur. Kurulun Stratejik Plan Taslağı onaylamasının ardından Son şekli verilen Stratejik Plan Taslağı encümen ve meclise sunulur. Son şekli verilen Stratejik Plan Taslağı, karara bağlanmak üzere Encümen ve Meclisin onayına sunulur. 22 2014-2019 STRATEJİKPLAN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 23
Meclis onayını müteakip, EBB Stratejik Planı basım yolu ile çoğaltılır. Stratejik Plan, DPT Müsteşarlığına, İç İşleri Bakanlığına, Tüm EBB Daire Başkanlıkları ve Müdürlüklerine gönderilir EBB Stratejik Planının, www.erzurum.bel.tr İnternet sitesinden yayınlanarak kamuoyuna duyurulması sağlanır. 3. Stratejik Planlama Çalışması iş Akış Diyagramı Stratejik planın çalışma planı ve takviminin belirlenmesi Stratejik Planlama Olurunun Alınması Stratejik Planlama Kurulunun oluşturulması ve onayı Stratejik Planlama Ekibinin oluşturulması ve onayı Stratejik Planlama Ekibinin bilgilendirilmesi, Stratejik Planlama Eğitimi Stratejik Planlama Kurulunun Misyon, Vizyon,İlkeleri ve Stratejik Amaçları belirlemesi Paydaş Analizi ve Paydaş görüşlerinin alınması(paydaş katkı formu) Daire Başkanlıklarının durum değerlendirmeleri(gzft) Dış paydaş kurumların ve vatandaşların görüş ve önerilerinin değerlendirilmesi Kurumun tüm birimlerinden faaliyetlerine ilişkin durum analizleri ve stratejik hedefleri konusunda rapor istenmesi Mevcut durumumuzu tespit etmek için paydaşlarımıza yapılan analizde; Belediyemiz hizmet ana hizmet grupları itibariyle sınıflandırılmış, Büyükşehir Belediye personeline, ilçe belediyelerine, kamu kurumlarına, sivil toplum örgütlerine, akademik odalara, meslek odalarına, muhtarlara paydaş analizi çalışması GZFT(SWOT) analizi yapılmıştır. Paydaşların görüşleri dikkate alınarak Güçlü- Zayıf Yönler ile Fırsatlar ve Tehditler belirlenmiştir gereken hizmet alanı sorgulanmıştır. Paydaşlar ve çalışanların görüş, önerileri, GZFT analizi sonuçları değerlendirilerek Erzurum Büyükşehir Belediyesinin belirlenmiş olan vizyonuna ulaşmak için, misyonu ve ilkeleri doğrultusunda stratejik amaç, hedef ve faaliyetleri belirlenmiştir. Erzurum Büyükşehir Belediyesinin belirlenmiş olan vizyonuna ulaşmak için, misyonu ve ilkeleri doğrultusunda Stratejik amaç, hedef ve faaliyetlerin neler olması gerektiği bütün çalışanları tarafından görülmüş ve benimsenmiş olup, hizmetler bütçe imkanlarına göre önceliklendirilerek2014-2019 yıllarını kapsayan Kurumsal Stratejik Planı tamamlanmıştır. Erzurum Büyükşehir Belediyesi nin 2014-2019 yılı stratejik planın yıllık uygulama dilimlerini performans programları oluşturacak ve yılsonu faaliyet raporları ile incelenecektir. Durum ve çevre analizleri sonucunda 2011-2015 yılları için stratejik amaç ve hedeflerin belirlenmesi Koordinatör Birim tarafından Stratejik Plan taslağının hazırlanması Stratejik Plan Taslağının Stratejik Planlama Kuruluna Sunumu Stratejik Planın Encümence görüşülmesi ve Meclise sevki Stratejik Planın Meclis tarafından komisyonlara havalesi 2011-2015 Stratejik Planı nın Belediye Meclisi tarafından onaylanması 24 2014-2019 STRATEJİKPLAN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 25
KENT BİLGİLERİ
1- ERZURUMUN TARİHÇESİ Doğal koşullarının ve coğrafi konumunun elverişliliği yanında, önemli uygarlık merkezlerine yakınlığı, Erzurum un Anadolu daki en eski yerleşim merkezlerinden biri olmasını sağladı. Bulunan bazı taş araçlar yöredeki yerleşimin geçmişini Yontma Taş Çağı na kadar götürmektedir. Anadolu nun en eski devletlerinden biri olan Hititler in sınırında yer alan bölge, pek çok savaşa ve istilaya sahne oldu. MÖ 3000 den sonra sırayla Hurriler, Hayaşalar, Urartular, Asurlar, Kimmerler, İskitler, Medler ve Persler in egemen olduğu bölgeyi MÖ 4.yüzyılda Makedonya Kralı İskender ele geçirdi. İskender in ölümü ile Selökidler ve sonra da Roma İmparatorluğu nun hüküm sürdüğü bölgede, Romalılar la Partlar arasında kanlı savaşlar meydana geldi. Roma nın bölünmesiyle 395 te Bizans İmparatorluğu nun payına düşen Erzurum, Bizanslılar ile Sasaniler arasında birkaç kez el değiştirdi. Karadeniz in kuzeyinde kurulan Hun Devleti de bu bölgeyi 295-398 yılları arasında istila ederek Anadolu ya ilk Türk girişini gerçekleştirdi. Bu dönemlerde Erzurum un yerinde Karin adında bir şehir, Erzurum Ovası nın batı bölümünde de Erzen adıyla bir şehir bulunurdu. Erzurum bölgesini Hunlar dan geri alan Bizans İmparatoru II.Theodosius in (408-450) doğudaki generali Anatolius, İran dan gelecek saldırılara karşı 412 ve 415 yılları arasında Karin in bulunduğu bölgenin en stratejik yerine kale inşa ettirdi ve şehrin adını Theodosiopolis olarak değiştirdi. Hz.Ömer zamanında 638 de İyas oğlu Ganem komutasındaki İslam ordusu Erzurum u fethetti. Ancak Arapların şehre tam olarak yerleşmesi mümkün olmadı. Erzurum 949 yılına kadar Bizans İmparatorluğu ile Emevi ve Abbasiler den oluşan Müslüman Araplar arasında pek çok kez el değiştirdi. Müslüman Araplar 949 yılında Bizans İmparatorluğu ile yaptıkları savaşı kaybedince bölgedeki hâkimiyetlerini de tamamen yitirdiler. 2014-2019 STRATEJİKPLAN 29
Müslümanlar Theodosiopolis e Halı Şehri anlamına gelen Kalikala ismini verdiler. 7.yüzyılda nüfusu 200 bine yükselen Erzurum, o dönemde dünyanın en büyük şehirlerinden biri konumundaydı. 1048 de Doğu Anadolu Bölgesin İ fethetmek üzere Bizans topraklarına giren Selçuklu Türkleri, Erzurum Ovası nın batısındaki Erzen i ele geçirdiler. Saldırılar sonucu harap olmuş Erzen den kaçan halk Kalikala ya sığınarak buranın adını Erzen olarak değiştirdi. Saldırılar sonucunda harap olmuş asıl Erzen e Türkler, Kara Erzen ve zamanla Karaz adını verdiler. Yeni Erzen ise daha sonra Erzen-i Rum ve Erzurum ismine dönüştü. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Selçuklu Sultanı Alparslan ın komutanlarından Ebul Kasım ın, Bizanslılara yenerek Erzurum u fethetmesiyle şehir tekrar Müslümanların hâkimiyetine geçti. Erzurum ve civarında kurulan Saltuklular ın başkenti olan Erzurum, bu tarihten itibaren Anadolu Selçukluları na bağlandı. 1242 de Moğollar ın eline geçen bölge, 1335 yılına kadar İlhanlı egemenliği altında kaldı. İlhanlılar dağılınca Erzurum ve çevresi Eretna Türk beyliğine geçti. 14.yüzyıl sonlarında Karakoyun-lular ve sonra Timur, Erzurum u ele geçirdi. 15.yüzyıl ortalarında Akkoyunlular, 1502 de Safevi Hanedanlığı nın kurucusu Şah İsmail tarafından ele geçirilen şehir bu dönemde oldukça geriledi. 1514 te Yavuz Sultan Selim,Erzurum u fethetti. Ancak Safeviler Erzurum u geri alınca, Kanuni Sultan Süleyman Erzurum u kesin olarak Osmanlı topraklarına kattı. Erzurum bu fetihten sonra Türk yurdu olarak günümüze geldi. Trabzon- Tebriz ticaret yolunun üzerinde bulunan Erzurum, serhat şehri ve İran a yapılan seferlerin askeri üssü olarak Osmanlı Devleti nde eyalet konumuna yükseldi. Kültür, sanat, sanayi ve askeri bir merkez haline gelen Erzurum eyaletinin sınırları içinde;erzincan, Gümüşhane illeri ile Malazgirt ve Kığı ilçeleri de yer alıyordu. Yüzyıllarca Türklerin yurdu olan Erzurum, 1829, 1878 ve son olarak I.Dünya Savaşı nda (1916) Rus ordularının hedefi oldu. Osmanlı Devletinin Sarıkamış yenilgisinden sonra Ruslar, Erzurum a girdiler (16 Şubat 1916). Ancak Türk ordusu, Brest-Litovsk Anlaşması ile birlikte çekilmek zorunda kalan Ruslar ın silahlandırdığı Ermeniler ile savaşarak kenti tekrar geri almayı başardı(12 Mart 1918).Erzurum, I.Dünya Savaşın da işgal edilen Anadolu nun kurtuluşu için başlatılan mücadelede de kritik rol oynadı. MUSTAFA KEMAL PAŞA ERZURUM DA İstanbul Hükümeti, İtilaf Devletleri nin baskıları sonucu, Anadolu da asayişi sağlamak amacıyla ordu müfettişlikleri teşkil etti. Doğu Anadolu da ki 9. Ordu Müfettişliğine Mustafa Kemal Paşa tayin edildi. Mustafa Kemal Paşa ya verilen talimata göre, Trabzon, Erzurum, Sivas, Van Vilayetleriyle Erzincan ve Canik müstakil livalarına gereken emirleri verebileceklerdir. Mustafa Kemal Paşa ya verilen bu geniş talimattan da anlaşılacağı üzere, O nun görevi yalnızca Samsun ve havalisindeki asayişsizliğe son vermenin ötesinde idi. Anadolu ya ayak basar basmaz yapmaya başladığı işler de bunu ortaya koymaktadır. Mustafa Kemal Paşa 3 Temmuz 1919 da Erzurum a geldi, ilk karşılama merasimi Erzurum un batısında on yedi kilometre uzaklıktaki Ilıca da yapıldı. Mustafa Kemal Paşa Erzurum a gelişinin ertesi günü 4 Temmuz da Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ni ziyaret etti. Mustafa Kemal Paşa, 5 Temmuz 1919 da yakın arkadaşları ile bir toplantı yaptı. Toplantıya 2014-2019 STRATEJİKPLAN 31
kabul eden M. Kemal Paşa, Ulusal İradeyi Egemen Kılmak için tarihi yolculuğun en önemli bölümüne Erzurum dan başladı. 3 Temmuz 1919 da Erzurumluların coşkun sevgi gösterileri arasında Erzurum a varan Mustafa Kemal Paşa, 9 Temmuz da askerlikten de istifa ederek Atatürk misyonunun doğumunu gerçekleştirdi. Kongre, Erzurum ve Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin ortak girişimiyle 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında 14 günde çalışmalarını tamamladı. Mustafa Kemal ve Rauf Bey in Kongre ye Erzurum (merkez) delegesi olarak katılabilmeleri için Emekli Binbaşı Kazım Yurdalan ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti nin kurucularından Cevat Dursunoğlu, delegeler olma haklarından vazgeçtiler. Mustafa Kemal Paşa, Kongre nin ilk günü yapılan oylamada Kongre başkanı seçildi. Yaptığı açılış konuşmasında, Osmanlı Devleti nin içinde bulunduğu duruma, dünyanın çeşitli yerlerinde milli bağımsızlık uğruna yapılan mücadelelere dikkat çeken Mustafa Kemal; bağımsız, milli iradenin Anadolu dan çıkacağını ve bunun millete dayanması gerektiğini vurguladı. Erzurum Kongresi, 7 Ağustos ta Temsil Heyeti seçimlerini yaptı. Kongre, 9 kişilik heyetin başına Mustafa Kemal i getirdi. Böylece milli mücadelenin ilk siyasi kuruluşu da oluşturuldu. Karabekir Paşa, Rauf Bey, Eski Vali Münir, Süreyya, Ordu Müfettişliği Kurmay Başkanı Kazım, Kurmay Binbaşı Hüsrev, Binbaşı Refik, M.Müfit Beyler katılmışlardı. Toplantıda bulunanlar, Mustafa Kemal Paşa ya sonuna kadar yardım edeceklerine, onu lider olarak kabul ettiklerine dair söz verdiler ERZURUM KONGRESİ Erzurum Kongresi, l. Dünya Savaşı nı acımasız maddeleri ile tamamlayan Mondros Mütarekesi nin (30 Ekim 1918) uygulanmaya başlandığı tarihlere rastlamaktadır. Osmanlı İmparatorluğu nun imzalamak zorunda kaldığı anlaşmanın 24.Maddesi nde: beş ilde ( Vilayet-ı sitte) karışıklık çıkması durumunda, bu illerin İtilaf Devletleri nce işgal edilebileceği yer almaktadır. Bu iller (Erzurum, Van, Bitlis, Elazığ, Diyarbakır ve Sivas) mütareke belgesinin İngilizce olan metninde Ermeni Vilayetleri olarak ifade edilmişti. Bu durum, süregelen Ermeni tehlikesini tekrar gündeme getirdi. Şehirde hiç Ermeni bulunmamasına rağmen, Erzurum un Ermenistan a verileceği haberi halkı galeyana getirirken, İzmir in Yunanlılar tarafından işgali bütün yurtta olduğu gibi Erzurum da da bomba gibi patladı. Doğu Anadolu halkı hak arayan sesini bütün dünyaya duyurmaya çalışıyordu. İstanbul da, Doğu İlleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu, (Aralık 1918) Ardından Erzurum da bu cemiyetin bir şubesi açıldı(mart 1919).Çevre illerle de ilişki kurarak çalışma alanını genişleten Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti nin çalışmaları 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa nın 3 Mayıs 1919 da Erzurum a gelmesiyle büyük bir destek ve güç kazandı. M. Kemal Paşa; toplanacak Erzurum Kongresi ne Cemiyet ve Kazım Karabekir Paşa tarafından davet edildi. Diğer yandan İstanbul Hükümeti de M. Kemal Paşa nın Havza ve Amasya daki çalışmalarını öğrenmiş ve kendisini İstanbul a çağırıyordu. Erzurum un davetini 32 2014-2019 STRATEJİKPLAN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 33
2- KENTİN COĞRAFİ DURUMU Coğrafi Yapı İki coğrafi bölgede toprakları bulunan Erzurum İlinin arazi büyüklüğü, yaklaşık 25.066 km² dir. Bu toprakların kuzey kesimi yani İspir, Narman, Oltu, Olur, Pazaryolu, Tortum ve Uzundere İlçelerinin toprakları, Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz sınırları içinde kalmaktadır. Ancak bu kesim, İl topraklarının yaklaşık % 30 luk bir payını oluşturur. Geriye kalan % 70 gibi önemli bir pay, Doğu Anadolu Bölgesi dahilinde yer alır. İl, arazi büyüklüğü bakımından, sırayla Konya, Sivas ve Ankara İllerinden sonra, Türkiye nin 4. Büyük ili konumundadır. YÜZÖLÇÜMÜ BİLGİLERİ ERZURUM YÜZÖLÇÜMÜ 2.523.000 HEKTAR/ 2.523 KİLOMETRE KARE Yüzölçümü itibarıyla Türkiye'nin 3. büyük ili COĞRAFİ ÖZELLİKLER YÜZÖLÇÜMÜ % DAĞLIK ALAN 64 PLATO 20 YAYLA 12 GÖL VE VADİ 4 Yeryüzü Şekilleri Erzurum İli, genel olarak yüksek arazilerden oluşur. Örneğin platoların deniz düzeyine göre yükseklikleri 2000 m yi bulur, bunların üstünde yer alan dağların yükseklikleri ise, 3000 m. ve daha yüksektir. Platolar ve dağlar arasında, yükseklikleri yaklaşık 1500 ila 1800 metrelere ulaşan depresyon ovalarıyla oluklar yerleşmiştir. Karasu ve Aras Dağlarının bazı dağ kütleleri, Erzurum İli arazisini güneyde engebelendirmiştir. Bunların en önemlileri, Erzurum kenti ve 2014-2019 STRATEJİKPLAN 35
Erzurum ovası (825 Km²) güneyinde yer almakta olan Palandöken Dağları (Büyük Ejder 3176 m.) ve Pasinler Ovası (540 km²) güneyinde yer alan Şahveled Dağları (Çakmak Dağı 3063 m.) olup, Bingöl Dağlarının kuzey yarısı da yine Erzurum İli sınırları içinde kalmaktadır. İl topraklarını kuzeyden engebelendirmiş olan dağlarsa, Kuzey Anadolu Dağlarının ikinci sırasına bağlı yükseltilerdir. Bunların başlıcaları, İspir ve Erzurum arasında yer alan Mescit Dağları (en yüksek nokta 3239 m.), onların doğusundaki Kargapazarı Dağları (Dumlu Dağı 3169 m.) ve bir kısmı Kars ili sınırları içinde kalan Allahuekber dağlarıdır. Söz konusu edilen bu kuzey ve güneydeki dağların arasına, iki önemli depresyon ovası yerleşmiştir. Bunlar Erzurum Kentinin de kenarında kurulmuş olduğu Erzurum ovası ve Hasankale ovası olup, her iki ovayı birbirinden, 2030 m. yükseklikteki Deveboynu beli ayırır. Bunlardan Erzurum ovasının en alçak kesimi 1850 m, Hasankale ovasınınki ise, 1650 m. kadardır. Aslında bunlar birer ova özelliği gösterirler. İklim Özellikleri: İl arazisinin büyük çoğunluğunda, karasal iklim özellikleri egemendir. Kışlar uzun ve sert, yazlar kısa ve sıcak geçer. İl topraklarının kuzey kesimlerinde, yüksekliği yaklaşık 1000 ila 1500 metrelere inen vadi içlerinde ve çukur sahalarda iklim, büyük ölçüde sertliğini yitirir. Sıcaklık : Erzurum il merkezindeki meteoroloji istasyonunda 1929 dan bu yana gözlem yapılmaktadır. Yaklaşık 70 yılı bulan gözlem sonuçlarına göre, ilde en soğuk ay ortalaması -8.6 C, en sıcak ay ortalaması 19.6 C; en düşük sıcaklık -35 C ve en yüksek sıcaklık ise, 35 C olarak ölçülmüştür. Yağış : Erzurum da yıllık yağışın %36,4 ü ilkbaharda %23,5 i sonbaharda %22.3 ü yaz mevsiminde ve %17 si kış mevsiminde düşmektedir. Yıllık yağış tutarı 453 mm dir. En az yağış kış mevsiminde düşmektedir.kış yağışları kar biçiminde olup, kar yağışlı gün sayısı 50 ve kar örtüsünün yerde kalış süresi ise 114 gün kadardır.en yağışlı devre ilkbahar ve yaz mevsimleridir. ERZURUM İLİ METEOROLOJİK VERİLERİ Erzurum'da metrekareye düşen yağış miktarı 440-460 mm dir. Kar yağışlı gün sayısı 50, kar örtüsünün yerde kalış süresi 114,açık ve güneşli gün sayısı 105 Aylara göre ortalama sıcaklık (gece-gündüz) OCAK -9.4 ŞUBAT -8.1 MART -2.3 NİSAN 5.4 MAYIS 10.6 HAZİRAN 14.9 TEMMUZ 19.3 AĞUSTOS 19.7 EYLÜL 14.5 EKİM 7.9 KASIM 0.6 ARALIK -6.2 60 YILLIK ORTALAMA EN YÜKSEK SICAKLIK DEĞERLERİ Erzurum da 1954-2013 periyodunda ortalama en yüksek sıcaklık ocak ayında -4.0, şubat ayında -2.5, mart ayında 2.7, nisan ayında 11.2, mayıs ayında 16.8, haziran ayında 21.8, temmuz ayında 26.6, ağustos ayında 27.2, eylül ayında 22.6, ekim ayında 15.3, kasım ayında 6.7, aralık ayında ise -1.1 EN DÜŞÜK SICAKLIK DEĞERLERİ Erzurum ölçeğinde 60 yıllık en düşük sıcaklık değerleri ocak ayında -14.3, şubat ayında -13.0, mart ayında -7.0, nisan ayında 0.1, mayıs ayında 4.1, haziran ayında 7.1, temmuz ayında 11.0, ağustos ayında 10.8, eylül ayında 6.0, ekim ayında 1.4, kasım ayında eksi 4.2, aralık ayında da eksi 10.6 60 YILLIK ORTALAMA GÜNEŞLENME DEĞERLERİ 1954-2013 sürecinde Erzurum da aylık ortalama güneşlenme süresi saat olarak ocak ayında 3.1, şubat ayında 4.2, mart ayında 5.0, nisan ayında 6.3, mayıs ayında 8.0, haziran ayında 10.3, temmuz ayında 11.2, ağustos ayında 10.7, eylül ayında 9.0, ekim ayında 6.7, kasım ayında 4.7, aralık ayında 2.9 saat 36 2014-2019 STRATEJİKPLAN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 37
ORTALAMA YAĞIŞLI GÜN SAYISI Güncelleştirme çerçevesinde Erzurum da ortalama yağışlı gün sayısı verileri de 60 yıllık değerler ölçüsünde yenilendi. 60 yıllık sürede Erzurum da ortalama yağışlı gün sayısı ocak ayında 11.6, şubat ayında 11.2, mart ayında 12.8, nisan ayında 14.4, mayıs ayında 16.5, haziran ayında 10.9, temmuz ayında 6.6, ağustos ayında 5.3, eylül ayında 4.9, ekim ayında 9.6, kasım ayında 9.2, aralık ayında 11.1 gün ORTALAMA YAĞIŞ MİKTARI Erzurum da 1954-2013 aralığında aylık toplam yağış miktarı ortalaması ise, ocak ayında 19.8, şubat ayında 23.1, mart ayında 31.8, nisan ayında 53.4, mayıs ayında 68.8, haziran ayında 46.6, temmuz ayında 25.5, ağustos ayında 16.5, eylül ayında 21.6, ekim ayında 43.0, kasım ayında 31.1, aralık ayında da 20.8 kilogram metrekare Dağlar ve Ovalar Dağların çoğu 3000 metreyi aşar. İl topraklarında Rize Dağları, Karasu-Aras Dağları, Mescit Dağları, Karga pazarı Dağları gibi sıra dağlar yer alır. DAĞ ADI Bingöl Dağları (Dağkale Tepe) Karagöl Dağları (Şakşak Tepe) Palandöken Dağları (Karakaya Tepe) Şahvelet Dağları (Kandil Tepe), Mescit Dağları (Mescit Tepe) Naldöken Tepe Veli Baba Tepesi Akbaba Dağı Bozan Dağı Dumlu Dağı Çakmak Dağı Kargapazarı Dağları Baldırkanlı Tepe YÜKSEKLİK 3193 m 3057 m 3167 m 2922 m 3239 m 3153 m 3186 m 3058 m 2924 m 3169 m 3063 m 3045 m Akarsular: İl topraklarının doğu yarısı, Hazar akaçlama Havzası içinde kalır. Bu kesimin sularını, Aras Irmağı toplar. Batı kesimi ise, Basra Körfezi akaçlama alanında, kuzey kesimi de Karadeniz akaçlama havzasında kalır. Batı kesimi sularını Karasu, kuzey kesimininkini ise, Tortum ve Oltu çaylarının birleşmesiyle oluşan Çoruh ırmağı toplar. Göller: İlde doğal göller azdır. Yapay göller ise, yeni yeni oluşmaktadır. İlin en önemli doğal gölü, Tortum çayı üzerinde oluşmuş, bir heyelan-sed gölü olan; Tortum gölüdür. Aslında bu göl, yönetim olarak, 1997 de ilçe merkezi yapılan Uzundere ilçesi yönetim sınırları içinde kalır. Alanı yaklaşık 8 km² kadar olan Tortum gölü, kuzey batıda yer alan Kemerli dağından heyelan yoluyla kayan kütlelerin, Tortum çayının yatağını tıkaması yoluyla oluşmuştur. Bu nedenle çayın eski yatağı değişmiş ve önünde yüksekliği 48 metreyi bulan ünlü doğa harikası Tortum (Uzundere) Çağlayanı oluşmuştur. Gölün suları, 1963 yılında faaliyete geçen ve 1 km. kadar kuzeydeki alçak bir boğazda kurulmuş olan Tortum santralını çalıştırmaktadır. 1Fazla sular ise, serbest akışa bırakılarak, Tortum çağlayanını oluşturmaktadır. Serçeme çayı üzerinde yer alan Kuzgun barajı (10.3 km²), Lezgi suyu üzerindeki Palandöken Göleti (22 km²), Lezgi, Pisyan Dereleri üzerinde Çat Barajı (220,5 km²), Tımar Çayı üzerinde Demirdöven Barajı (1,45 km²), Aras ırmağı üzerinde Söylemez barajı (46,3 km²) önemli yapay göllerdir. Erzurum; bilinen sınıflandırma metotlarına göre yarı kurak-az nemli,kışları soğuk,yazları ılık,su fazlası kış mevsiminde ve orta derecede,kar tesirine yakın bir iklime sahiptir. Palandöken Dağları ile Bingöl Dağları arasında kalan Tekman Yaylası, Doğu Anadolu nun en yüksek yaylasıdır. Ortalama 2500 m olup, en alçak yeri 1800 metredir. Yaylanın 30 km2ye yakın bir ovalık kısmı vardır. Yüksek dağların zirveleri devamlı karlıdır. Doğal Bitki Örtüsü : İl arazisinde egemen doğal bitki örtüsü, step formasyonudur. Orman örtüsü, pek yaygın değildir. Bu örtünün alt sınırı, 1900-2000 metrelerde başlamakta ve üst sınır, 2400 metrelerde son bulmaktadır. Başlıca orman örtüsü alanları, Oltu, Olur ve Şenkaya ilçelerindeki sarıçam ve meşe ormanlarıyla, Erzincan-Aşkale sınırlarında rastlanan meşe ormanlarıdır. İl arazisinin % 60 tan biraz fazlası steplerle kaplıdır. Bu doğal bitki örtüsü, yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale gelse de, geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli çayırlıklar durumundadır. 38 2014-2019 STRATEJİKPLAN 2014-2019 STRATEJİKPLAN 39