11. Sınıf TARİH HALİL ÖZSU NİHAT BAŞTÜRK M.E.B Talim ve Terbiye Kurulu'nun 30.6.2008 gün ve 144 sayılı kararı ile kabul edilen 9. Sınıf Tarih dersi öğretim programına uygun hazırlanmıştır. PALME YAYINCILIK Ankara, 2013
PALME YAYINLARI: 790 PALME YAYINLARI: 709 11. PALME Sınıf YAYINLARI: Tarih / Halil 709 Özsu, Nihat Baştürk Fizik 9. Sınıf Soru Kitabı / Cemil AYAN Palme Fizik Yayıncılık 9. Sınıf Soru 2013 Kitabı / Cemil AYAN Yayın Editörü : Cemil Ayan Yayına Yayın Hazırlama: Editörü PALME : Cemil Dizgi-Grafik Ayan Yayına Hazırlama : PALME Dizgi-Grafik Tasarım Tasarım Birimi Birimi /Safure (Sakin ARSLAN Çam) Yayın Yayına Editörü Hazırlama : Cemil : PALME AYANDizgi-Grafik Tasarım Birimi (Sakin Çam) Yayınevi Sertifika No : 14142 Palme Yayınevi Palme Yayıncılık Sertifika Yayıncılık 2013 No : 14142 2012 Yayıncı Palme ISBN Sertifika Yayıncılık No 2012 : 14142 : 978-605-355-075-4 ISBN : 978-605-355-075-4 ISBN : 978-605-355-165-2 Baskı Baskı : Tuna : Matbaacılık Tuna Matbaacılık San. San. ve Tic. ve A. Tic. Ş. A. Ş. Baskı : Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş. Basımevi Basımevi Sertifika Sertifika No No : 16102 : 16102 Basımevi Sertifika No : 16102 Bu kitap 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi Bu kitap 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi olsa kullanılamaz, teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır, olsa kullanılamaz, teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır, PALME YAYINCILIK a aittir. PALME YAYINCILIK a aittir. GENEL DAĞITIM GENEL DAĞITIM YAZIT Yayın-Dağıtım YAZIT Yayın-Dağıtım Sağlık Sokak 17/30 Sıhhiye-ANKARA Sağlık Sokak 17/30 Sıhhiye-ANKARA Tel 0312-433 63 85-433 56 65 Faks 0312-433 73 17 Tel 0312-433 63 85-433 56 65 Faks 0312-433 73 17 2 2
Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR M. Kemal ATATÜRK
EDİTÖR DEN Son yıllarda ilk ve ortaöğretimde uygulanmaya başlanan öğretim programlarının ana felsefesi, yaşam temelli yaklaşımı esas almasıdır. Bu yaklaşımla, soyut gibi algılanan birçok kavram gerçek yaşamla ilişkilendirilmiş, somut hale getirilmiştir. Bu yaklaşım okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştirildiği ve uygulandığı zaman öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi bir biçimde artacaktır. Tüm bu gelişmelerin sonucu olarak bilişim toplumunun gerektirdiği becerilere sahip, objektif ve analitik düşünebilen, yaratıcı bir kafa gücüne sahip kuşaklar yetişecektir. Böyle yetişen genç insanlar, ezberden uzak kalacak, sağlıklı iletişim kurabilme yetileri gelişecek; kendini iyi tanıyan, çevresiyle barışık bireyler olacaktır. Palme yayıncılığın hazırladığı bu kitap serisinin içeriği yukarıda belirtilen bakış açısı çerçevesinde oluşturulmuştur. Ayrıca bu kitaplar değişen yeni sınav sistemine (YGS LYS) uygun bir niteliğe sahiptir. Üniversite sınavlarında sorulacak soruların kapsamı ve ağırlık düzeyine uygun bir konu akışı sağlanmıştır. Bu kitapların hazırlanmasında büyük bir özveriyle bana destek veren Palme Yayıncılık ın genel müdürü sayın İlhan Budak a teşekkür ederim. Palme Yayıncılık tan çıkan bu kitap serisinin tüm öğrencilere yararlı olması ve onların gelişimine bir katkı sağlaması dileğiyle... Ağustos, 2013 Cemil AYAN
YAZARLARDAN Saygıdeğer Öğretmenlerimiz ve sevgili öğrencilerimiz; Tarih ulusların belleğidir. Belleğini yitiren bir insan nasıl boşluğa düşerse, tarihini unutan uluslar da yok olur giderler. Bu nedenle ulusumuzun tarihini özellikle yakın tarihimizi öğrenmemiz, Türkiye Cumhuriyeti nin bir bireyi olarak görevimizidir. Cumhuriyetimizin hangi zor koşullarda ve binlerce şehidin kanı ile kurulduğunu öğrenirsek değerini daha iyi anlar Cumhuriyetimizin kurucularının emanetine daha iyi sahip çıkarız. Atatürk Türk gençliğine hitabesinde Ey Türk Gençliği; Birinci vazifen, Türk İstiklalini ve Türk Cumhuriyetini ilelebet (sonsuza kadar) muhafaza ve müdafaa etmektir. sözleriyle Cumhuriyetimizi sonsuza kadar yaşatacaklarına güvendiği Milletin bağrından temiz bir nesil yetişiyor. Bu eseri ona bırakacağım ve gözüm arkada kalmayacak diyerek siz Türk Gençlerine bırakmıştır. Bu emanete sahip çıkmamız onu iyi tanımamızla, öğrenmemizle olanaklıdır. Bizlerde aynı güven duygusu içinde bu görevi yerine getireceğinize inanıyoruz. Sevgili öğrenciler, kitabımızı daha zevkle okuyacağınız ve daha kolay öğrenebileceğiniz şekilde hazırlamaya özen gösterdik. Öğrendiklerinizi sorgulamak amacı ile her ünitenin sonuna; 1. Çoktan seçmeli 2 test, 2. Doğru mu? Yanlış mı? 3. Boşluk Doldurma, 4. Yazılı Sınav Soruları, 5. Klasik Sorular, 6. Kavram Eşleştirme 7. Araştırma Soruları 8. Bulmaca olmak üzere 8 farklı etkinlik ve yanıtlarını koyduk. Yararlanacağınız umudu ile saygıdeğer öğretmenlerimize ve siz sevgili öğrencilerimize yaşamınız boyunca sağlık, mutluluk ve başarılar dileriz. Dizgi ve düzenlemeleri ile bu kitabın oluşumuna büyük emek veren Safure Aslan a, ayrıca basım ve dağıtımında ciddiyeti ile büyük takdir toplayan PALME YAYINCILIĞA teşekkür ederiz. Tarih Öğretmeni Halil Özsu Tarih Öğretmeni Nihat Baştürk
İÇİNDEKİLER 1881 den 1919 a MUSTAFA KEMAL Mustafa Kemal in Hayatı ve Öğrencilik yılları...2 4 BÖLÜM 1 Mustafa Kemal in Askerlik Hayatı..5-7 Atatürk ün Kişisel Özellikleri...7 10 İşte Zafer Böyle Kazanıldı (Okuma Parçası)... 11 ETKİNLİKLER VE TESTLER...12 27 MİLLİ MÜCADELE NİN HAZIRLIK DÖNEMİ Osmanlı Devleti ve I. Dünya Savaşı...30 41 XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devletinin Durumu...30-31 II. Meşrutiyet ve siyasi olayları...31-34 BÖLÜM 2 I. Dünya Savaşı, Cepheler ve Antlaşmalar...34-41 Mondros Ateşkes Antlaşması, Wilson İlkeleri, İzmir in İşgali...41 44 Kuvayımilliye Hareketi, Cemiyetler...44 49 Milli Mücadele Hazırlıkları ( Amasya Genelgesi, Kongreler)... 49 58 I. TBMM ve Ayaklanmalar...58-61 Sevr Antlaşması...61 63 ETKİNLİKLER VE TESTLER...64 80 KURTULUŞ SAVAŞI NDA CEPHELER Doğu Güney ve Batı Cepheleri...82 85 Londra Konferansı...86 BÖLÜM 3 1921 Anayasa sı, İstiklal Marşı nın Kabulü... 87 Moskova Antlaşması... 88 II. İnönü, Eskişehir-Kütahya, Sakarya ve Büyük Taarruz...89 93 Mudanya Ateşkes Antlaşması...94 Milli Mücadele nin Sanat ve Edebiyat a Yansımaları...95 ETKİNLİKLER VE TESTLER...96 112
İÇİNDEKİLER TÜRK INKILABI BÖLÜM 4 TÜRK İNKILABI... 113 156 Türk İnkılabının Genel Özellikleri114 Saltanat ın Kaldırılması...115 Lozan Antlaşması... 115 117 Ankara nın Başkent İlan Edilmesi...117 Cumhuriyet i Hazırlayan Etkenler ve Cumhuriyet in İlanı... 118 119 Laik Devlet Yolunda, Halifeliğin Kaldırılması...119 Tevhid-i Tedrisat... 120 Yeni Devlet Kurumları Diyanet İşleri...120 Genel Kurmay Başkanlığı... 120 Çok Partili Yaşama Geçiş Denemeleri ve Şeyh Sait İsyanı...121-122 Mustafa Kemal e Suikast Girişimi ve Menemen İsyanı...123 Türk Medeni Kanunun Kabulü ve Anayasa Hareketleri...123 125 Eğitim ve Kültür Alanında İnkılaplar...126-127 Harf İnkılabı,Türk Tarih ve Dil Kurumları...127 131 Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar...131-133 Ekonomik Alanda İnkılaplar...133 135 Sosyal ve Sağlık Alanda yapılan İnkılaplar...135 136 Türk Kadınına Sağlanan Haklar.136 Kültür ve Sanat Alanında Yapılan Çalışmalar...136 137 Atatürk ün Geleceğe Yönelik Hedefleri...137 138 Büyük Nutuk...138 ETKİNLİKLER VE TESTLER...140-156 ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ BÖLÜM 5 Atatürkçü Düşünce Sistemi...158-160 Atatürkçülüğün Tanımı ve Önemi...161-162 Atatürk İlkelerinin Özellikleri ve Dayandığı Esaslar...163-164 Atatürk İlkeleri... 164 Cumhuriyetçilik...164-167 Milliyetçilik...167-170 Halkçılık... 170-171 Devletçilik...171-174. Laiklik...174-176 İnkılapçılık...176-178 Atatürk İlkelerine Sahip Çıkmak ve Onların Devamlılığını Sağlamak...178-179 Milli Güç...179-180 Türkiye ye Yönelik Tehditler...180-181 Atatürkçülük ve İlkeleri Şemaları...182-185 ETKİNLİKLER VE TESTLER...186-202
İÇİNDEKİLER ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Esasları...204-205 Lozan Barış Antlaşmasının Önemi...205 1923 1932 Dönemi Türkiye nin Dış Politikası...206 Türk Yunan İlişkileri ( Nüfus Mübadelesi )...206-207 Türk Fransız İlişkileri (Suriye Sınırı, Yabancı Okullar, Borçlar)...207-208. Türk İngiliz İlişkileri ( Musul Sorunu )...208-209 BÖLÜM 6 Türk Sovyet ilişkileri...210-211 1932 1939 Dönemi Türkiye nin Dış Politikası... 211 Türkiye nin Milletler Cemiyeti ne Girmesi... 211 Balkan Antantı...211-212 Montrö Boğazlar Sözleşmesi...212-213 Sadabat Paktı...213 Hatay Sorunu ve Hatay ın Anavatana Katılması...214-215 ETKİNLİKLER VE TESTLER...216-232 ATATÜRK ÜN ÖLÜMÜ ATATÜRK ÜN ÖLÜMÜ...233 246 Atatürk ün Ölümü...234-235 Atatürk ün Ölümü Üzerine Türk Basını...236 Atatürk ün Ölümünden Sonra Söylenenler...237 BÖLÜM 7 II. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü.238 Atatürk ün Seceresi...239 ETKİNLİKLER VE TESTLER...240 252 ETKİNLİKLER ve TESTLERİN CEVAPLARI...253
Ünite 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL
ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL Bilgi Köşesi Mustafa Kemal in Öğrenim Hayatıyla İlgili Anısı Askeri ortaokulu bitirdiğim zaman merakım oldukça ileri gitmişti. Manastır Askeri Lisesi nde matematik pek kolay geldi. Bununla uğraşmayı sürdürdüm. Ancak Fransızca da geri idim. Öğretmen benimle çok uğraşmıyor, acı uyarılarda bulunuyordu. Bu uyarılar benim çok gücüme gitti. İlk ev izni zamanında çözüm aradım. İki, üç ay gizlice Frenkler Okulu nun özel sınıfına devam ettim. Böylece okul derslerine oranla fazla derecede Fransızca öğrendim. O zamana kadar edebiyatla çok ilişkim yoktu. Merhum Ömer Naci, Bursa Lisesi nden kovulmuş, bizim sınıfa gelmişti. Daha o zaman şairdi. Benden okuyacak kitap istedi. Bütün kitaplarımı gösterdim. Hiçbirini beğenmedi. Bir arkadaşın kitaplarımdan hiçbirini beğenmemesi gücüme gitti. Şiir ve edebiyat diye bir şey olduğunu o zaman öğrendim. Ona çalışmaya başladım. Şiir bana cazip göründü. Ancak yazı öğretmeni diye yeni gelen bir kişi, bana şiirle uğraşmayı yasakladı. Bu meşgale biçimi seni askerlikten uzaklaştırır dedi. Bununla birlikte güzel yazı yazma isteği bende kalıcı oldu. Lisede iken dirençle çalışıyorduk. Sınıfta birinci, ikinci olmak için hepimizde güçlü bir gayret vardı. Sonunda liseyi bitirdim. Harp Okulu na geçtim. 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL MUSTAFA KEMAL İN HAYATI Mustafa Kemal 1881 de Selanik de doğmuştur. Annesi Zübeyde Hanım, babası Asakirimilliye Taburu nda üsteğmen olarak görev yaptıktan sonra Vakıflar idaresinde 2. katip, Rusumat Dairesi nde gümrük muhafaza memurluğu, daha sonra istifa edip kereste tüccarlığı yapan ve 1888 de hayatını kaybeden Ali Rıza Efendi dir. Mustafa Kemal in anne tarafından dedesi Feyzullah Ağa nın Karaman dan göç ettirilen Konyar, baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendinin ise Anadolu dan göç ettirilerek Makedonya ya yerleştirilen Kocacık yörüklerinden olduklarını Biliyor muydunuz? Mustafa Kemal 4 kardeşini küçük yaşlarda kaybetmiş, yalnızca 1956 yılında hayatını kaybeden Makbule (Atadan) kalmıştır. Makedonya bölgesinin önemli şehirlerinden biri olan Selanik, a) İstanbul u Avrupa ya bağlayan demiryolları üzerinde yer alan Sırp, Bulgar, Makedon gibi farklı din, dil ve etnik yapıdaki Osmanlı halkının yaşadığı bir liman şehriydi. b) Makedonya bölgesi, II. Abdülhamit yönetiminin etkinliğinin fazlaca görülmemesi nedeniyle, Avrupa dan yayılan yenilik akımlarının milliyetçilik ( Ulusçuluk ) ve hürriyet fikirlerinin rahatça tartışıldığı bir özelliğe sahipti. c) Aynı zamanda başta Rusya olmak üzere Avrupa devletlerinin milliyetçilik fikirleri doğrultusunda Sırp, Bulgar ve Makedon halklarını kışkırtmaları yüzünden Osmanlı yönetimine karşı isyanların yoğun olduğu bir konumdaydı. d) Osmanlı yönetiminin isyanlar karşısında zor duruma düşmesi bölgede ki aydınları yeni arayışlara, Meşrutiyet yönetimine yeniden geçilmesi yolunda örgütlenmelerine ortam yaratmıştı. Mustafa Kemal, farklı kültürlerin bir arada yaşadığı, yeni fikirlerin rahatça tartışılabildiği böyle bir ortamda yetişmiş, bunlardan olabildiğince yararlanmıştı. 1877-1878 (93 Harbi ) Osmanlı Rus Savaşı sonunda imzalanan Berlin Antlaşması ile Sırbistan, Karadağ ve Romanya nın bağımsızlıklarına kavuştuklarını bu durumun Osmanlıların Balkanlardaki gücünü önemli ölçüde yitirmesine yol açtığını Biliyor muydunuz? Mustafa Kemal Atatürk ün Öğrenim Hayatı Mahalle Mektebi (Kısa sürede bıraktı.) Şemsi Efendi Okulu(İlkokul 1888 1893 ) 1 Selanik Mülkiye (Kısa sürede bıraktı.) Selanik Askeri Rüştiyesi (Orta Okul 1893-1895 ) Manastır Askeri İdadisi (Lise) (1896-1899) Harp Okulu (1899 1902) Harp Akademisi ( Piyade Okulu ) (1902 1905) 2 3 4 5 2
1. Mahalle Mektebi ve Şemsi Efendi Okulu: Mustafa Kemal, önce annesinin isteği üzerine alışıla gelen dini eğitim yapan Mahalle Mektebi ne birkaç gün sonra babasının arzusu üzerine çağdaş eğitim veren Şemsi Efendi Okulu na (İlkokul) başladı. Babasının ölümü üzerine bir süre Selanik ten ayrılarak dayısının çiftliğinde yaşamak zorunda kaldı. 2. Selanik Mülkiye ve Selanik Askeri Rüştiyesi (Orta Okulu ) : Selanik Mülkiye Rüştiyesi Selanik Mülkiye Rüştiyesi ne başlayan Mustafa Kemal, asker olma isteği ağır bastığından annesinden habersiz girdiği askeri okul sınavını kazanarak Selanik Askeri Rüştiyesi ne girdi. Düşüncelerinin oluşumunu, askeri ve siyasi yaşamındaki disiplinin temellerini Selanik Askeri Rüştiyesi nde atmış oldu. Matematik dersinde büyük başarı gösteren Mustafa ya Kemal adını Askeri Rüştiye deki Yüzbaşı Mustafa Efendi adlı Matematik Öğretmeninin verdiğini Biliyor muydunuz? 3. Manastır Askeri İdadisi (Lisesi): Manastır Askeri İdadisi Mustafa Kemal, Askeri Rüştiye yi başarı ile bitirdikten sonra (1896) doğduğu semt Selanik ten ilk kez ayrılarak Makedonya bölgesinin bir diğer önemli şehri olan, aynı zamanda 3. Ordunun merkezi olduğundan büyük bir gelişme gösteren Manastır daki Askeri İdadi ( Lisesi) sınavını kazanarak burada eğitime başladı. Yaz tatillerinde Fransızca öğrendi. Manastır da, II. Abdülhamit in İstibdat (baskıcı) yönetimine karşı olan Meşrutiyet yanlıları, İttihat ve Terakki Cemiyeti etkin bir durumdaydı. Ülke sorunlarının rahatça tartışıldığı Manastır ortamı Mustafa Kemal e ülke sorunlarını daha yakından öğrenme fırsatı kazandırmış, Tarih öğretmeni sayesinde Türk Tarihi ne büyük ilgi duymaya başlamıştı. Cumhuriyetin ilanından kısa bir süre sonra Türk Tarih Kurumu nu kurdurması kuşkusuz bu ilginin önemli bir göstergesidir. 4. İstanbul, Harp Okulu : Atatürk Harp Okulu nda arkadaşlarıyla birlikte(1901) Mustafa Kemal Manastır Askeri İdadisi ni başarı ile bitirdikten sonra Harp Okulu sınavını kazanarak Osmanlı Devleti nin başkenti olan İstanbul a geldi ve 1899 da Piyade Okulu na başladı. İstanbul; a) Selanik ve Manastır gibi Avrupa dan gelen fikir akımlarının ilk görüldüğü, b) Müslüm ve gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarının farklı yaşam biçimlerini yoğun olarak yaşadıkları, c) Kültürel yaşamın hareketli olduğu d) Meşrutiyet yanlısı İttihat ve Terakkicilerin artarak güçlendiği, II.Abdülhamit yönetimine karşı muhalefetin giderek yayıldığı bir konumdaydı. Mustafa Kemal, Harp Okulu na böyle bir ortamda girmiş, ülke sorunları ve baskıcı yönetime karşı hürriyet fikirleri ile daha yakından ilgilenmeye başlamıştı. Bu fikirlerinin gelişmesinde kuşkusuz yasak olduğu için gizlice okumak zorunda kaldığı işte Türk Milleti nin beklediği ses diye nitelendirdiği hürriyet şairi Namık Kemal in eserleri etkili olmuştu. 1902 de Teğmen rütbesi ile Harp Okulu nu başarı ile bitirmiş ve Kurmaylık sınavını kazanarak İstanbul da Harp Akademisi ne girmeye hak kazanmıştı. Bilgi Köşesi Mustafa Kemal în Gerçekçiliği 21 Aralık 1921 de TBMM yaptığı konuşmasından; Büyük hayaller peşinden koşan, yapamayacağımız şeyleri yapar gibi görünen sahtekar insanlar değiliz Büyük ve hayali şeyler yapmada yapmış gibi görünmek yüzünden bütün dünyanın düşmanlığını, garazını, kinini bu memleketin ve bu milletin üzerine çektik. Biz Panislamizm yapmadık. Belki Yapıyoruz, yapacağız dedik. Düşmanlarda yaptırmamak için bir an evvel öldürelim dediler. Panturanizm yapmadık. Yaparız, yapıyoruz dedik Yapacağız dedik yine Öldürelim dediler. Bütün dava bundan ibarettir. Biz, böyle yapmadığımız ve yapamadığımız kavramlar üzerinde koşarak düşmanlarımızın sayısını ve üzerimize olan baskıları artırmaktansa doğal duruma, meşru duruma dönelim. Haddimizi bilelim. Binaenaleyh Efendiler, biz hayat ve istiklal isteyen milletiz. Ve yalnız ve ancak bunun için hayatımızı esirgemeden veririz. ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 3
ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL Bilgi Köşesi Mustafa Kemal în Harbiye de Okuduğu Döneme İlişkin Anlattığı Bir Anı (Atatürk ün bir yurt gezisi sonrası, öğrenim hayatı ile ilgili Çankaya Köşkü nde anlatmış olduğu anı) Biz Harbiye de öğrenci iken, okulun sobaları yanmazdı. Bütün kış titreşir dururduk. Nihayet bir gün arkadaşlar 5. Harp Akademisi: Harbiye Mektebi Askerlik mesleğinde ilerleme arzusunu, Harp Akademisi nin çok iyi yetişmiş subaylarından öğrenme fırsatı bulmuştu. Harp Akademisi ni 1905 de Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirerek çok sevdiği askerlik mesleğine, Makedonya ya atanmasını beklerken, Meşrutiyet yönetimine yeniden geçilmesine yönelik düşüncelerini yansıtan gazete çıkarma çalışmaları nedeniyle ceza olarak atandığı Şam da 5. Ordu da başlamak zorunda kalmıştı. J Selanik e Dönüş: 1907 de Kolağası rütbesi ile Makedonya da 3. Orduya atanan Mustafa Kemal, bundan sonra siyasi çalışmalarını Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ile birleştirdiği Aydınlar ve Genç Subaylar tarafından kurulan İttihat ve Terakki Cemiyeti nde sürdürmeye başlamış ise de; Ordu nun siyasetten uzaklaşması gerektiği, II. Meşrutiyet in ilanından (1908) sonra cemiyetin siyasi partiye dönüşmesi konularında cemiyet ileri gelenleri ile görüş ayrılığına düşmüştü. beni müdüre çıkarmak için seçtiler. Müdür, Zülüflü İs- J Şam Günleri : mail Paşa adında bir saray adamı idi. Müsaade aldık, Mustafa Kemal Kurmay başkanlığı yaptığı hareket ordusu subayları ile Selanik te huzura çıktık. Önce Padişaha sonra müdüre dualarımızı arz ettik. Nihayet, maksada geldik, işi anlatmak istedik. Ama müdür daha ilk cümlelerde kükredi: Ne soğuğu be nankörler! Padişah nimeti gözünüze dizinize dursun. Görmüyor musunuz? Sobalar nasıl gürül gürül yanıyor. Defolun buradan! Gerçekten, müdürün sobası gürül gürül yanıyordu. Müdür, buram buram terliyordu. Sıcaktan göğsünü bağrını açmıştı ve zannediyordu ki, bütün okulun sobaları da böyle yanar. Çocuklar, biz bu Çankaya Köşkü nde, bazen, galiba bu Zülüflü İsmail Paşa gibi kendimizi aldatıyoruz Vatan ve Hürriyet Cemiyeti Hürriyet ve Meşrutiyet fikirleri ile donanmış olan Mustafa Kemal, düşüncelerini uygulamak amacı ile Şam da Vatan ve Hürriyet adı ile bir cemiyet kurmuştu. Ancak çoğunlukla Arapların yaşadığı ve Arap kabilelerinin sık sık isyan çıkardıkları Suriye de düşüncelerini yaymak için uygun bir ortamın olmadığını gördüğü gibi Osmanlı topraklarında yaşayan herkesi Osmanlı vatandaşı düşüncesinde birleştirmeyi hedefleyen Osmanlıcılık fikrinin gerçekleşemeyeceğini de görmüştü. Bununla birlikte Suriye nin bu durumu O na mücadele etme azmi kazandırmış, düşüncelerini rahatlıkla uygulayabileceğine inandığı Selanik e gizlice gelerek Vatan ve Hürriyet Cemiyeti nin Makedonya şubesini açmıştı. Bununla birlikte Meşrutiyet yönetimine karşı çıkan 31 Mart İsyanı nı (13 Nisan 1909) bastırmak üzere Mahmut Şevket Paşa komutasında Selanik te hazırlanan Hareket Ordusu nda Mustafa Kemal Kurmay Başkan olarak görev almıştı. İstanbul a gelen Hareket Ordusu isyanı bastırmış, isyanla ilişkili görülen Padişah II. Abdülhamit tahttan indirilerek Selanik e sürgüne gönderilirken yerine V. Mehmet Reşat tahta çıkarılmıştı. Mustafa Kemal düzenin sağlanmasından sonra 1910 yılında Arnavutluk ta çıkan ayaklanmanın bastırılmasında önemli rol oynadı. 31 Mart İsyanı nın, Osmanlı tarihinde Rejime karşı çıkan ilk isyan olduğunu 31 Mart İsyanı nın, Osmanlı tarihinde Patrona Halil (Lale Devri) ve Kabakçı Mustafa (Nizam-ı Cedit) İsyanları gibi Yeniliklere karşı yapılmış gerici isyanlar arasında yer aldığını Biliyor muydunuz? 4
İttihat ve Terakki nin İleri Gelenleri İttihat ve Terakki Cemiyeti ileri gelenleri ile düştüğü görüş ayrılığı O nu askerlik mesleğine daha fazla bağlamış, 1910 da Fransa da düzenlenen Pikardi Manevraları na seçilmesini sağlamış, ayrıca 1913 yılında Sofya Ateşemiliterliğine atanmasına neden olmuştu. MUSTAFA KEMAL İN ASKERLİK HAYATI 1. Trablusgarp Savaşı ( 1911 ): Nedeni: 1870 de siyasi birliğini kuran ve sanayide hızla gelişen İtalya nın sömürge elde etmek amacı ile Trablusgarp ı işgale kalkışması Traplusgarp Savaşı ndan bir enstante Bilgi Köşesi TOBRUK SAVAŞI TRABLUSGARP SAVAŞI ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL MUSTAFA KEMAL SOFYA DA Mustafa Kemal Sofya da bulunduğu süre içinde; a) Bulgaristan Türkleri nin morallerini yükseltmek, b) Bulgaristan Türkleri nin Osmanlı Devleti ne bağlılıklarını daha da artırmak c) Bulgar ordusunun durumunu ince- Osmanlı Devleti nin Trablusgarp bölgesini geri bıraktığı, buradaki İtalyanlara ve yabancılara kötü davranıldığı bahanesini ileri süren İtalya, İngiltere ve Fransa nın onayını aldıktan sonra Osmanlı Devleti nin diplomatik çabalarını dinlemeyerek Osmanlı Tarih : 1911 Bölge : Tobruk, Libya Sonuç : Osmanlı Zaferi TARAFLAR İtalya Krallığı Osmanlı İmparatorluğu lemek amacıyla Bulgaristan gezisi yapmış, Bulgar kültürünü daha yakından tanımak amacı ile sosyal faaliyetlere de katılmıştı. Mustafa Kemal Sofya da bir balo için giydiği Yeniçeri kıyafetiyle I. Dünya Savaşı nın çıkması ve Mustafa Kemal in bu savaşa girilmemesi konusundaki uyarılarına rağmen, Osmanlı Devleti nin savaşa girmesi üzerine Tekirdağ da kuruluş aşamasında olan 19. Tümen Komutanlığı na atanmış, Arıburnu ve Anafartalar bölgesi komutanı olmuştu. Devleti ne savaş ilan etmiştir. Osmanlı Devleti; a) Mısır ın İngilizlerin işgali altında olması, (karadan yardım gönderememesi) b) Donanmasının yetersizliği ve Haliçte çürümeye terkedilmesi (denizden yardım gönderilememesi) nedenleriyle Trablusgarp a asker gönderememişti. Bununla birlikte Mustafa Kemal (Gazeteci Şerif Bey adı ile), Enver Bey gibi genç subaylar gizlice Trablusgarp a giderek halkı örgütlemişler ve İtalyanlara karşı büyük bir direniş başlatmışlardı. Mustafa Kemal Derne ve Tobruk ta İtalyanlara karşı önemli başarılar elde etmiş İtalyanların Trablusgarp içlerine girmelerini engellemişti. Binbaşılığa terfi eden Mustafa Kemal, Trablusgarp ta ilk savaş deneyimini KOMUTANLAR Carlo Caneva (İtalya Krallığı) Mustafa Kemal (Osmanlı İmparatorluğu) GÜÇLER 2000 (İtalya Krallığı) 200 (Osmanlı ve Arap gönüllüleri) KAYIPLAR İtalya Krallığı : 200 Osmanlı İmparatorluğu : 10 5
ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL Bilgi Köşesi DERNE SAVAŞI Tarih : 05 Ekim 1911 ile 18 Ekim 1912 Bölge : Trablusgarp Sonuç : İtalya nın Zaferi kazanması yanında bu başarıları halk arasında tanınmasını ve gerilla savaşı konusunda da deneyim kazanmasını sağlamıştı. 2. Mustafa Kemal I. Balkan Savaşı sırasında Çanakkale ve Gelibolu nun savunulması amacı ile kurulmuş olan Akdeniz Boğazı Birleşik Kuvvetler Hareket Şubesi Müdürlüğü ne atandı (1912). II. Balkan Savaşı nda Edirne nin geri alınmasında da önemli görev üstlendi. 1913 te Sofya Askeri Ateşeliği ne atandı. I. Dünya Savaşı nın çıkacağını yapılan hazırlıkları hükümete bildirdi. I. Dünya Savaşı başlayınca 19. Tümen Komutanlığı na atandı. 3. Çanakkale Savaşı (1915): Türk zaferlerinin en büyüklerinden biri olan Çanakkale Savaşı, Arıburnu, Anafartalar, Seddülbahir ve Conkbayırı nda elde ettiği başarılar işgalcilerin Çanakkale bölgesinden çekilmelerini (10 Ağustos 1915) sağladığı gibi Albaylığa (Miralay) terfi eden Anafartalar Kahramanı Mustafa Kemal in Türk milleti tarafından tanınmasına ve Milli Mücadelemizin önderi olarak benimsenmesinde de çok önemli etkisi olmuştu. 4. Kafkas Cephesi (1916) TARAFLAR İtalya Krallığı Osmanlı İmparatorluğu KOMUTANLAR OSMANLI İMPARATORLUĞU Enver Paşa Mustafa Kemal Neşet Bey Fuat Bey (Bulca) Nuri Bey (Conker) Fethi Bey (Okyar) İTALYA Luifi Caneva GÜÇLER OSMANLI İMPARATORLUĞU 1.500 (Mart 1912) İTALYA KRALLIĞI 12.000 (Ocak 1912) KAYIPLAR OSMANLI İMPARATORLUĞU 80 ölü, 80 yaralı (Ekim 1911) 800 ölü ve yaralı (Aralık 1911) 60 ölü (Şubat 1912) İTALYA KRALLIĞI 500 ölü, geri kalanı esir alındı, 18 top ele geçirildi (Ekim 1911) 100 altında ölü ve yaralı (Aralık 1911) 3 ölü, 22 yaralı (Şubat 1912) a) Müttefikleri Rusya ya yardım etmek, b) Osmanlı Devleti ni savaş dışı bırakmak amacı ile Çanakkale Boğazı nı geçmeye kalkışan ancak, boğazı donanmaları ile geçemeyen İngiliz ve Fransızların Anzak adı verilen Avustralya ve Yeni Zelanda dan getirdikleri kuvvetlerle Gelibolu Yarımadası na asker çıkarmak istemeleri üzerine kara savaşları başlamıştı. Çanakkale Savaşları kahramanlarından Seyit Onbaşı nın 276 kilogramlık top mermisini kaldırıp namluya sürdüğü anın tasviri Kanlı savaş ortamında hemen hemen hiçbir komutanın veremeyeceği Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum sözleri, Türk askeri ile nasıl bütünleştiğinin, nedenli kararlı ve cesur davrandığının bir göstergesi olduğu gibi Çanakkale Savaşı nın bir varoluş-yokoluş savaşı olduğunu da açıkça ortaya koymuştur. Kafkas Cephesi Çanakkale Cephesi ndeki savaşların son bulması üzerine Edirne deki 16. Kolorduya atanan Mustafa Kemal, Kolordusu nun Diyarbakır a gönderilmesi nedeniyle doğuya gitmiş cesaret ve kararlılığı sayesinden Ruslardan Bitlis ve Muş u geri almayı başarmıştı (8 Ağustos 1916). Bu başarısı Rus ordusunda yer alan Ermenilerin baskısı altındaki Doğu Anadolu halkını rahatlatdığı gibi Tuğgeneralliğe ( Mirlivalık ) terfi eden Mustafa Kemal i daha yakından tanımalarını milli mücadelemiz sürecinde onun etrafında bütünleşmelerini de sağlamıştı. 5. Suriye Cephesi (1917): Kafkas Cephesi nden, Hicaz Seferi Kuvvetler Komutanlığı na atanan Mustafa Kemal, Hicaz yöresindeki tüm kuvvetlerin Suriye ye çekilmesi önerisinin dikkate alınmaması, 5 Temmuz 1917 Şam da Yıldırım Orduları na 6
bağlı 7. Ordu Komutanlığı na atandı, görevi sırasında Alman komutanı ve Talat Paşa ile anlaşmazlığa düşmesi üzerine görevinden ayrılarak İstanbul a dönmüş ve Veliaht Vahdettin ile 22 gün süren Almanya gezisine çıkmıştı. Bu gezi geleceğin Padişahı Vahdettin ile Yaveri Mustafa Kemal in birbirlerini daha yakından tanımaları ve yakınlaşmalarını sağlamıştı. Ayrıca Alman cephelerindeki incelemeleri sonunda bu savaşın sonucu bizim elimizde değildir sözleri ile Almanya nın bu savaşı kazanamayacağını ortaya koymuş, ileri görüşlü bir kişiliğe sahip olduğunu da göstermişti. Avusturya da tedavi gördüğü sırada Sultan V. Mehmet in (Reşad) ölümü VI. Mehmet in (Vahdettin) tahta çıkması (4 Temmuz 1918) ATATÜRK ÜN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ Mustafa Kemal Atatürk, Mondros ve Sevr Antlaşmaları ile Türk ulusunun esaretine ve ölümüne karar verenlerin kararlarına karşı çıkarak Ulusal Kurtuluş Mücadelesi ile ulusunun kurtarıcısı, Cumhuriyet in ilanı ve devrimleri ile yeni Türk devletinin kurucu lideridir. İngiltere Başbakanı Lloyd George (Loyd Corc) İngiltere Parlamentosu nda yaptığı konuşmada Arkadaşlar! İnsanlık tarihi birkaç yüzyılda bir dahi yetiştirebiliyor. Şu talihsizliğimize bakınız ki, dünyanın beklediği son dahi, bir anda Türkiye de ortaya çıktı. Hem de bize karşı Bütün dünya ya karşı Elden ne gelebilirdi? sözleri ile Atatürk ün Türk ve Dünya tarihindeki önemini ortaya koymuştu. Bilgi Köşesi ÇANKAKLE SAVAŞLARI Tarih : 18 Mart 1915 09 Ocak 1916 Bölge : Gelibolu Yarımadası Sonuç : Kesin Osmanlı Zaferi ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL üzerine İstanbul a çağırılan Mustafa Kemal yeniden 7 Ağustos 1918 de Filistin deki 7. Ordu Komutanlığı görevine atanmıştı. Mondros Ateşkes Antlaşması nın (30 Ekim 1918) imzalanmasından sonra Liman Von Sanders in yerine Yıldırım Orduları Komutanlığı na getirilmiş (31 Ekim 1918) ise de Osmanlı yönetimince 7 Kasım 1918 de Yıldırım Orduları ve 7. Ordunun dağıtılması üzerine İstanbul a dönmüştü. 30 Nisan 1919 da 9. Ordu Müfettişliği ne atanarak 19 Mayıs 1919 da Samsun a ayak basarak Ulusal Kurtuluş Savaşı nı başlattı. Tümgeneral Mustafa Kemal i 16 Mayıs 1919 da İstanbul dan alıp 19 Mayıs 1919 da 19 yolcusuyla Samsun a ulaştıran Bandırma Vapuru 13 Kasım 1918 de İstanbul a gelen Mustafa Kemal in boğaza yerleşen işgal donanmalarını görünce geldikleri gibi giderler dediğini Biliyor muydunuz? Atatürk, zeki, ileri görüşlü, ve çok yönlü kişiliğe sahip bir lider özelliği göstermiştir. a) Vatan ve ulus sevgisi: Atatürk ün: Yurt toprağı! Her şey feda olsun sana. Kutlu olan sensin. Hepimiz senin için fedaiyiz. Fakat sen Türk Milletini sonsuza kadar yaşatmak için verimli kalacaksın. Ben, ne yapabildimse ancak onunla yapabildim. Türk ten daha büyük millet var mıdır? Bir gün, ressamlar Türk ün simasını kaybederlerse, yıldırımı alsınlar, yapıversinler. Bütün medeniyet dünyası bilmelidir ki, Türkiye halkı her medeni ve kabiliyetli millet gibi, kayıtsız şartsız hür ve bağımsız yaşamaya kesin olarak karar vermiştir. Bu tamamen doğru kararı bozmaya yönelik her kuvvet, Türkiye nin ebedi düşmanı kalır. Türk milletinin karakteri yüksektir. Türk milleti zekidir. Türk milleti çalışkandır. Birlik ve beraberlik içinde, güçlükleri yenmesini bilen bir millettir. TARAFLAR Britanya İmparatorluğu Birleşik Krallık Avustralya Yeni Zelanda Britanya Hindistan Fransa Osmanlı İmparatorluğu Alman İmparatorluğu Avusturya Macaristan İmparatorluğu GÜÇLER BRİTANYA İMP. : 489.000 FRANSA : 79.000 OSMANLI İMP. : 315,500 KAYIPLAR Muharebede ölen İtilaf Devletleri Askerleri : 45.000 50.000 Biritanya İmp. Zaiyat : 205.000 Fransa Zaiyat : 47.000 Toplam Zaiyat İtilaf Devletleri : 252.000 56.000 muharebede ölen 21.00 hastanede ölen Toplam ölü : 77.000 Toplam Yaralı : 97.000 Kayıp : 11.000 64.000 savaş dışı veya hasta Toplam Zaiyat : 250.000 7
ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL Bilgi Köşesi ANZAK ANALARINA Mustafa Kemal Atatürk 1934 yılında Anzak Kutlamaları nedeniyle yayımladığı mesajı ile; Bu memleketin toprakları üzerinde kanlarını döken kahramanlar! Burada dost bir vata- Bir sohbet anında yabancı bir Büyükelçi nin Büyük İskender ile aynı bölgede doğduğunu söylemesi üzerine Atatürk, Benzeyiş o nokta da durur. İskender cihanı fethetti; ben etmedim. İskender cihanı fethederken kendi vatanını unuttu; ben hiçbir zaman vatanımı unutmayacağım cevabını vermişti. Bu sözleri vatan ve millet sevgisini en çarpıcı bir biçimde ortaya koymaktadır. b) Mantıklı ve Gerçekçiliği: Bizim akıl, mantık, zeka ile hareket etmek en belirgin özelliğimizdir. Akıl ve mantığın çözümleyemeyeceği mesele yoktur. Birbirimize daima gerçekleri söyleyeceğiz. Felaket ve mutluluk getirsin, iyi veya fena olsun gerçekten ayrılmayacağız. Sakarya Meydan Savaşı nda, Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaş kanıyla sulanmadıkça terk edilemez. emri, O na Ordu yok dediler, yapılır dedi; para yok dediler bulunur dedi. düşman çok dediler yenilir dedi. Ve bütün dedikleri oldu. Atatürk ün yaratıcı bir kişiliğe sahip olduğunun sadece birkaç örneğini oluşturmaktadır. nın toprağındasınız. Huzur ve sükun içinde uyuyunuz. Sizler d) İdealistliği: Mehmetçiklerle yan yana koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır, huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklardır.onlar bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır. diyerek ülkelerarası dostluğun pekişmesine büyük önem verdiğini ortaya koymuştur. Atatürk ün Anzak analarına gönderdiği mesajın yer aldığı anıt Atatürk ün kişiliğine yön veren en önemli özelliği akıl ve mantık kurallarının dışına çıkmaması, olayları her bakımdan gerçek yanları ile görüp değerlendirmesidir. c) Yaratıcılığı : Yaratıcılık, belli bir alanda, belli bir konuda alışılagelmişin dışında yenilikler yapmak, kimsenin düşünemeyeceği veya düşünse bile gerçekleşmesinin mümkün olmayacağını sandığı eserler vermektir. Atatürk, bir çok aydının Cumhuriyet in en iyi devlet şekli olduğunu bilmelerine rağmen söylemeye cesaret edemedikleri Cumhuriyet i ilan etmiş, Halifeliği kaldırmış, harf devrimini ve nicelerini gerçekleştirmiş laiklik ilkesini egemen kılmıştır. Çanakkale savaşlarında; En büyük ideali, bağımsızlığını kazanmış olan Türk ulusunu çağdaşlaştırmak, çağdaş uluslar düzeyine çıkarmak olmuştur. O nun bu idealistliği vatan ve millet sevgisinden doğmaktadır. Bazı liderler gibi hayalci değil, gerçekçidir. Biz ilhamlarımızı gökten, gaipten değil, doğrudan doğruya hayattan almış bulunuyoruz. demiştir. e) İleri Görüşlülüğü: Mustafa Kemal in en belirgin özelliklerinden biri de ileri görüşlülüğüdür. Kimsenin göremeyeceklerini sezmiş ve kavramış, hedefini buna göre çizmiştir. I. Dünya Savaşı başlamadan önce Osmanlı Devleti nin bir dünya savaşı çıktığında bu savaşa girmemesi gerektiğini savaş sürerken de bu savaşı Almanların kaybedeceğini söylemiş. 1932 de Amerikalı General Mac Arthur a, 1939 da çıkacak ve 1945 yılına kadar sürecek olan II. Dünya Savaşı nı öylesine anlatmıştır ki söylediklerinin hepsi gerçekleşmiştir. Fransızlar artık güçlü bir ordu kurmak yeteneğinden yoksundurlar. İngilizler bundan böyle adalarının savunmaları için Fransızlara güve- Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum sözleri, nemezler. İtalyanlar savaşın dışında kalabilecek olsalar, savaş sonrası barışta önemli bir 8
rol oynayabilirler. Ama, Mussollini nin ihtirası yüzünden bunu yapamayacaklardır. Böylece Almanlar, İngiltere ve Fransa dışında bütün Avrupa yı işgal edeceklerdir. Amerika nın tarafsızlığını koruması mümkün olmayacaktır. Savaşa katılacaklardır. Bu katılma ile de Almanlar mağlup olacaklardır. Fakat savaşın asıl galibi ne Amerika ne İngiltere olacaktır. Sovyet Rusya savaşın galibi olacaktır Mustafa Kemal, 1933 de yaptığı bir konuşmada Sovyetler Birliğinin dağılacağı, Kardeş Türk Cumhuriyetleri ile iyi ilişkiler kurmak için şimdiden hazırlık yapmamız yolundaki öngörüsü 1991 den sonra işaret ettiği gibi birebir gerçekleşmiş ve bize ışık tutmuştur. kutlayanlara Bu zaferi kazanan ben değilim. Bunu asıl tel örgüleri kanlara bulayarak aşan, savaş alanında can veren yaralanan, canını esirgemeyen düşmanın üstüne atılan Akdeniz yolunu Türk süngülerine açan kahraman askerler kazanmıştır. diyerek önderliğinde gurura ve umutsuzluğa yer vermediğini bir kez daha göstermiştir. g) Birleştirici ve bütünleştiriciliği: I. Dünya Savaşı ndan yenik çıkmış, umutlarını yitirmiş olan Türk ulusunu, yayımladığı genelgelerle, topladığı kongrelerle, açtığı TBMM ile vatanın kurtuluşu davasında birleştirmeyi başarmış, zafere milli birlik ve beraberlik ruhu içinde ulaşılmasını sağlamıştı. Bilgi Köşesi İNSANLIK DERSİ Çanakkale Savaşlar ında savaşıp, bir kolu ile bir ayağını kaybeden Fransız Generali Bridges, yurduna döndükten sonra anlattığı bir savaş anısında şöyle diyor: Fransızlar, Türkler gibi mert bir milletle savaştıkları için daima iftihar edebilirsiniz.hiç unutmam. Savaş sahasında döğüş bitmişti. Yaralı ve ölülerin arasında dolaşı- ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL f) Önderliği: (Gurura ve umutsuzluğa yer vermemesi) Herkesin umutlarını yitirdiği bir anda, O, Samsun dan başlayan mücadelenin her adımında ulusuna önderlik yapmıştır. Havza ve Amasya Genelgeleri ni hazırlayıp yayımlaması, Kongreler toplaması, TBMM ni açması, Kurtuluş Savaşı nın zaferle sonuçlanmasının her evresinde önde yer almıştır. Kütahya-Eskişehir Muharebeleri ndeki başarısızlık milleti umutsuzluğa sürüklerken O, umutsuzluğa kapılmamış yine milletinin önüne düşerek Başkomutanlık yetkilerini almış, Sakarya da düşmanı durdurmuş, Başkomutanlık Meydan Muharebesi nde de kesin darbeyi vurarak ülkeyi işgalcilerden temizlemiştir. Milli Mücadele sürecinde yakın arkadaşlarından olan Rauf Orbay, Mustafa Kemal Paşa mücadeleye atılmasaydı bu memleket kurtulamazdı. Anadolu nun tehlikeye düşen yerlerinde, batıda, doğuda ve güneyde başlayan ve bir yurtsever düşüncenin mahsulü olan zayıf milli direniş hareketleri (Sivas ta Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleşen bölgesel cemiyetler) Mustafa Kemal Paşa tarafından birleştirilmeseydi her biri ayrı ayrı kolayca bastırılabilirdi. sözleri ile Mustafa Kemal in birleştirici ve bütünleştirici gücünü açıkça ortaya koymuştur. yorduk az evvel, Türk ve Fransız askerleri süngü süngüye gelip ağır zaiyat vermişlerdi.bu sırada gördüğüm bir hadiseyi ömrüm boyunca unutamayacağım.yerde bir Fransız askeri yatıyor, bir Türk askeride kendi gömleğini yırtmış onun yaralarını sarıyor, kanlarını temizliyordu.tercüman vasıtası ile şöyle bir konuşma yaptık: - Niçin öldürmek istediğin askere yardım ediyorsun? Mecalsiz haldeki Türk askeri şu karşılığı verdi: Bu Fransız yaralanınca cebinden yaşlı bir kadın resmi çıkardı. Birşeyler söyledi, anlamadım ama herhalde annesi olacaktı.benim ise kimsem yok.istedim ki, o kurtulsun, anasının yanına dönsün. Bu asil ve alicenap duygu karşısında hüngür hüngür ağlamaya başladım.bu sırada, emir suba- Zaferden sonra da Türk ulusu için en yım Türk askerinin yakasını açtı.o anda gördüğüm manzaradan yanaklarımdan sızan yaşlarımı ideal devlet şekli dediği Cumhuriyetin ilanında, Türk ulusunu çağdaş uluslar düzeyine çıkarma yolunda önemli yenilikler ve devrimlerin gerçekleşmesinde önderlik etmiştir. 30 Ağustos ta Başkomutanlık Mey- Atatürk, Rauf Orbay ve Ali Fuat Cebesoy Milli Mücadelemiz süresince ister Saltanat- Hilafetçi olsun ister ulusal egemenlik yanlısı olsun herkesi vatanın kurtuluşu davasında birleştirmesi bu kişisel özelliğinin en belirgin yanı olmuştur. dondurduğunu hissettim.çünkü, Türk askerinin göğsünde bizim askerinkinden çok ağır bir süngü yarası vardı ve bu yaraya bir tutam ot tıkamıştı.az sonra ikisi de öldüler... Fransız Generali BRIDGES Çanakkale Savaşları komutanı dan Muharebesi nin yıl dönümünde kendini 9
ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL Bilgi Köşesi Notlar h) Devrimciliği ( İnkılapçılığı) : Fransız düşünürü Duhumel: Türklerin Ata sı Atatürk ün insana şaşkınlık veren eserleri, İngiliz, Fransız ya da Rus İnkılapçılarının eserlerine hiçbir bakımdan benzemez. Bu ülkelerden hiçbiri dile, yazıya dokunabilmeyi akıllarının ucundan bile geçirmemiştir. Ne Cromwell, ne Robespier, ne Lenin ne de onu izleyenler liderlik ettikleri ulusu bilim felsefesi, düşünce yöntemi; kısaca alın yazısını değiştirme yoluna götürmeye kalkışabilmişlerdir. Mustafa Kemal bunu yapan ve büyük bir başarı ile sonuca vardıran eşsiz adamdır. sözleri ile Atatürk ün devrimci kişiliğini açıkça ortaya koymuştur. i) Çok Cepheliliği : Liderlerin birçoğu tek konuda yeteneklerini ortaya koyarken Mustafa Kemal, askerlikten eğitime, sanattan felsefeye, matematikten tarihe kültürden, hukuka değişik alanlarda düşünmüş insan zekasının kavrayabileceği bütün konularla ilgilenmiş ve eserler de vermiştir. Türk Tarih ve Türk Dil Kurumu nun çalışmalarına katılması, görüşler ileri sürmesi, yönlendirmesi, İstanbul da Güzel Sanatlar Fakültesi ni, Konservatuar ı açtırması bu alanlara verdiği önemin göstergeleri olmuştur. Fransız ve Rus Devrimleri yalnızca mevcut siyasi düzene karşı yapılırken, Atatürk ün önderliğindeki Türk Devrimi, yurdumuzu işgal eden emperyalistlere karşı bağımsızlık, Saltanat-Halife yönetimine karşı egemenlik mücadelesi olarak gerçekleşmiş, Türk ulusunu çağdaş uluslar düzeyine çıkarma yolunda yapılan yeniliklerle taçlanmıştır. Efendiler, yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılapların gayesi, Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen çağdaş ve bütün anlam ve görünüşüyle uygar bir toplum haline ulaştırmaktır. Askerlik tekniğine ve sanatına ait üç eser yazmıştır. En önemli eseri kuşkusuz 19 Mayıs 1919 dan 1927 yılına kadar geçen dönemi açıklayan Nutuk tur. Vatandaş İçin Medeni Bilgiler isimli ders kitabı yanında Liseler için yazılan Tarih Ders kitabını ve Geometri kitabını incelemiş ve bazı bölümlerini kendisi yazmıştır. Atatürk, Türk Milletinin yeteneği ve kesin kararı medeniyet yolunda, durmadan, yılmadan ilerlemektir. sözleriyle Türk ulusunun devrimlerin gereğine inandığını, benimsediğini ifade etmiştir. 10
OKUMA PARÇASI ZAFER İŞTE BÖYLE KAZANILDI!!! Üsteğmen Faruk, cepheye yeni gelen askerleri denetlerken, bir yandan da onlarla sohbet ediyor, Nerelisin? gibi sorular soruyordu. Gözleri bir ara, saçının ortası sararmış bir delikanlıya takıldı. Yanına çağırdı ve merakla sordu: Adın ne senin evladım? dedi. Ali,komutanım dedi. Nerelisin? Tokatlıyım, komutanım, Tokat ın Zile kazasındanım Peki evladım,bu kafanın hali ne? Saçlarının ortası neden kırmızı boyalı böyle? Cepheye gelmeden önce anam saçıma kına yaktı komutanım. Neden yaktığını da bilmiyorum. Peki dedi üsteğmen. Gidebilirisin Kınalı Ali. O günden sonra Ali nin adı Kınalı Ali oldu. Cephede tüm arkadaşları Kınalı Ali demekle yetinmiyor, saçındaki kınayı da alay konusu yapıyorlardı.kınalı Ali, arkadaşlarına karşı sevecen ve dürüst tutumu sayesinde, kısa sürede hepsinin sevgisini kazandı. Bir gün memleketine mektup göndermek için arkadaşlarından yardım istedi. Anama, babama burada iyi olduğumu bildirmek istiyorum. Ama okumam yazmam yok. Biriniz yardım edebilir misiniz? Biri değil, birçok arkadaşı yardıma geldi. Sen söyle biz yazalım dediler. Kınalı Ali söylüyor, bir arkadaşı yazıyor, diğeri de söylenenlerin doğru yazılıp yazılmadığını denetliyordu. Sevgili anacığım, babacığım hasretle ellerinizden öperim.ben burada çok iyiyim, beni sakın merak etmeyin. Kız kardeşini, kendinden küçük erkek kardeşinin sağlığını ve hatırını sorduktan sonra, köydeki herkesin burnunda tüttüğünü ve kimsenin kendisini merak etmemesini söyledikten sonra, Biz burada var oldukça bilesiniz ki düşman bir adım bile ilerleyemeyecektir tümcesi ile bitiriyordu. Tam zarf kapatılırken Ali iki üç satır daha ekleteceğini söyleyerek mektubun sonuna şunları yazdırdı. Anacığım, beni buraya gönderirken kafama kına yaktın ama, Burada komutanlarım da, arkadaşlarımda benimle hep dalga geçiyorlar. Cepheye gitmek sırası yakında inşallah kardeşim Ahmet e gelecek, Onu gönderirken sakın kına yakma saçına. Burada onunla da dalga geçmesinler. Tekrar ellerinden öperim anacığım. Gelibolu da savaş giderek şiddetleniyordu. Ingilizler kesin sonuç almak için tüm güçleriyle yükleniyorlardı. Cephede savaşan askerlerimiz önceleri birer birer, sonraları beşer beşer, onar onar şehit oluyorlardı.gelen destek güçleri de yeterli olmuyor, onlarında sayıları giderek azalıyordu. Gelibolu düşmek üzereydi.kınalı Ali nin komutanı bu durum karşısında çaresizdi. Kendi bölüğü henüz sıcak temasa hazır değildi. Genç erlerine insan bedeninin süngü ve mermilerle orak gibi biçildiği bu cepheye göndermek zorunda kalmaması için Allah a dua ediyordu. Komutanlarını düşünceli ve sıkıntılı gören Kınalı Ali ve arkadaşları, komutanlarına gidip, ondan kendilerini cepheye göndermesini istediler. Askerlerinin ısrarları üzerine komutanları daha fazla direnemedi ve ölüme gönderdiğini bile, bile bu isteklerini kabul etmek zorunda kaldı. Kınalı Ali ve arkadaşları, sevinç çığlıkları atarak cepheye hayır, bile bile ölüme gidiyorlardı. O gün güle oynaya Gelibolu cephesinde ölümle buluşacakları yere koşan Kınalı Ali nin bölüğünden tek kişi geri dönmedi. Gidenlerin tümü şehit olmuştu. Bu olaydan kısa bir süre sonra Kınalı Ali ye anne, babasından mektup geldi. Onun yerine komutanı aldı mektubu ve buruk bir ifade ile okumaya başladı. Cepheye gitmeden önce arkadaşlarına yazdırdığı mektubuna aile adına babası yanıtveriyordu. Oğlum Ali, nasılsın, iyi misin? Gözlerinden öperim, selam ederim. Öküzü sattık, parasının yarısını sana gönderiyoruz, yarısını da yakında cepheye gidecek küçük kardeşine veriyoruz. şimdi öküzün yerine tarlayı ben sürüyorum. Fazla yorulmuyorum da. Sen sakın bizi düşünme. Babası mektupta köydeki herkesten akrabalarından haberler verdikten sonra şimdi ananın sana diyeceği var diyerek sözüona bırakıyordu. Mektubun bundan sonraki bölümü Kınalı Ali nin anasının ağzından yazılmıştı şöyle diyordu anası: Oğlum Ali, yazmışsın ki kafamdaki kınayla dalga geçtiler. Kardeşime de yakma demişsin.kardeşine de yaktım. Komutanlarına ve arkadaşlarına söyle senle dalga geçmesinler. Bizde üç işe kına yakarlar; GELINLIK KIZA, GITSIN AILESINE, ÇOCUKLARINA KUR- BAN OLSUN DIYE KURBANLIK KOÇA, ALLAH A KURBAN OLSUN DIYE ASKERE GIDEN YIĞITLERIMIZE, VATANA KURBAN OL- SUN DIYE Gözlerinden öper, selam ederim. Allah a emanet olun (Bu mektubun aslı Çanakkale Müzesindedir.) ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 11
ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL ETKİNLİK - 1 DOĞRU YANLIŞ Aşağıdaki cümleleri "Doğru" ve "Yanlış" olarak değerlendiriniz. 1. Mustafa Kemal in, eğitim öğretime başladığı çağdaş okulun adı Şemsi Efendi Okulu dur. 2. Mustafa Kemal in, orta öğrenimini sürdürdüğü okul Manastır Askeri Rüştiyesi dir. 3. Selanik Askeri İdadisi, Mustafa Kemal in Lise öğrenimini gördüğü okuldur. 4. Mustafa Kemal e, Kemal adını Selanik Askeri Rüştiyesi ndeki Matematik Öğretmeni vermiştir. 5. Mustafa Kemal in Selanik Askeri Rüştüriyesi ne girme isteğine babası şiddetle karşı çıkmıştır. 6. Mustafa Kemal i Manastır Askeri İdadisi nde etkileyen ilk kişi Tarih Öğretmeni Mehmet Tevfik Bilge dir. 7. Mustafa Kemal in, ülke sorunlarını öğrenme bu sorunlara çözüm yolları üretme şansını Manastır Askeri İdadisi vermiştir. 8. Mustafa Kemal e sende memleketin başına geçecek büyük adamların parıltısı var. diyen kişi Osman Nizami Paşa dır. 9. Mustafa Kemal ve arkadaşları Harp Okulu nda öğrenciler için Resimli Ay Mecmuası nı çıkarmışlardır. 10. Mustafa Kemal, 10 Ocak 1902 de Teğmen rütbesi ile Harp Akademisi nde öğrenimine başladı. 11. Mustafa Kemal, 11 Ocak 1905 de Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisi ni bitirdi. 12. Mustafa Kemal, Akademi den üstün başarı ile mezun olduğu için ilk atandığı yer Makedonya dır. 13. Mustafa Kemal, Sofya Ateşemiliteri iken kostümlü baloya Frakla katılmıştır. 14. Mustafa Kemal in, İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri ile yaşadığı fikir ayrılıkları onun 1903 te Sofya ya Ateşemiliter olarak atanmasına neden olmuştur. 15. Mustafa Kemal, Derne ve Tobruk ta önemli başarılar kazanmıştır. 16. Mustafa Kemal, Ben size taarruz emretmiyorum ölmeyi emrediyorum. sözünü Çanakkale Savaşı nda söylemiştir. 12
ETKİNLİK - 2 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri tamamlayınız. BOŞLUK DOLDURMA 1. Mustafa Kemal Paşa nın, ve geri alması başta Diyarbakır olmak üzere yurtta sevinçle karşılanmıştı. 2. Mustafa Kemal, 1917 de veliaht ile Almanya ya giderek cephede incelemelerde bulundu. 3. Mustafa Kemal, 1913 de ne atandı. 4. Mustafa Kemal in, Askerlik ve siyasi yaşamındaki düzen ve disiplinin ilk temelleri nde atılmıştır. ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 5. İlk olarak Askeri Tıbbiye de kurulan kısa sürede Harbiye ve diğer okullara yayıldı. 6. Mustafa Kemal, unda öğrenci iken öğrencilere yönelik el yazısı ile gazete çıkarmıştır. 7. Mustafa Kemal Harp Akademisi nden mezun olduktan sonra ilk görev yeri olmuştur. 8. Mustafa Kemal in, kolağası rütbesi ile katıldığı hareket Ordusu İstanbul da karşıtlarını engelledi. 9. Mustafa Kemal, İttihat ve Terakki Cemiyeti nin kongresinde ile i ayırmayı önermiştir. 10. Hareket Ordusu, İstanbul da Meşrutiyet karşıtlarını engelledi tahttan indirildi ve yerine tahta geçirildi. 11. Mustafa Kemal, ve ta önemli başarılar elde etmiştir. 12. Mustafa Kemal in halk arasında tanınmasının başlangıcı dır. 13. Mustafa Kemal in, nda gösterdiği başarı Ulusal Kurtuluş Savaşı nın lideri olma yolunu açmıştır. 14. Mustafa Kemal in, askerlik, tarih, siyaset, sanat ve felsefe ile ilgilenmesi onun olduğunu göstermiştir. 15. Mustafa Kemal in, ve yer vermemesi önüne çıkan sorunları kolaylıkla aşmasında etkili olmuştur. 13
ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL ETKİNLİK - 3 KLASİK SORULAR 1. Mustafa Kemal in, Annesi Zübeyde Hanım Anadolu dan göç ederek Selanik yakınlarındaki hangi yerleşim yerine yerleşmiştir. Ayrıca ailesi hangi lakapla tanınmaktadır? 2. Mustafa Kemal in Babası Ali Rıza Efendi nin Babası ve Annesi nin adları nelerdir? Ayrıca bu aile Oğuzların hangi adı ile anılan Türkmen ailelerindendir? 3. Okul çağına geldiğinde Mustafa Kemal, annesinin isteği üzere törenlerle gittiği okulun adı ve niteliği hakkında bildiklerini yazınız. 4. Mustafa Kemal in, Babası nın eğitime bakış açısı nedir? Mustafa Kemal i yazdırdığı ilk okulun adı ve özelliklerini yazınız. 5. Babasının ölümü üzerine eğitimine bir süre ara veren Mustafa Kemal in Selanik te ilk yazıldığı orta okulun adı ve niteliği hakkında bilgi veriniz. 6. Annesinden habersiz gizlice girdiği sınavı kazanarak kaydedildiği ortaokulun adı ve niteliği hakkında bilgi veriniz. 7. Mustafa Kemal e, hangi okulda hangi öğretmeni isimdaşı olan sevdiği başarılı öğrencisine Kemal adı vermiştir? 14
8. Mustafa Kemal in 1895 de kaydını yaptırdığı lise düzeyindeki okulun adını yazınız. Ayrıca hangi yabancı dil geliştirme şansı bulduğunu belirtiniz. 9. Mustafa Kemal in hangi okulda hangi arkadaşının çabası ile edebiyat ve sanata ilgi duymaya başladığınız yazınız. 10. Mustafa Kemal in 1899 da hangi şehirdeki Harp Okulu na kaydolduğunu ayrıca hangi alandaki fikirlerinin oluşmaya başladığını yazınız. ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 11. Mustafa Kemal in, 1902 de hangi okula girmeye hak kazandığını ayrıca buradaki üç yıllık eğitimden sonra hangi rütbe ile ilk görev yeri olan hangi şehirdeki kaçıncı orduya atandığını yazınız. 12. Mustafa Kemal in, ülkenin içinde bulunduğu zor durumdan kurtarılması için nelerin yapılması konusundaki düşüncelerinin olgunlaştığı, Yahudi nüfusun, Türk ve Rum nüfustan fazla olduğu, İmparatorluk topraklarında ilk işçi sendikasının örgütlü olduğu şehir hangisidir? Bu şehir hakkında başkaca bildikleriniz nelerdir, yazınız. 13. Mustafa Kemal, Beyrut ve Hayfa gibi Avrupa kültürünün daha çok etkili olduğu liman kentlerine yaptığı gezilerle neyi amaçlamıştır, yazınız. 14. Mustafa Kemal in, Şam da kurduğu cemiyetin adı nedir? Niteliği hakında neler biliyorsunuz, yazınız. 15. Mustafa Kemal in, okuduğu yerli yazarlar hangileridir? Nitelikleri ve eserleri hakkında kısaca bilgi veriniz. 15
ÜNİTE 1 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL ETKİNLİK - 4 1. Ali Fuat 2. İstibdat Yönetimi 3. Askeri İdadi 4. Ömer Naci 5. Selanik 3. Ordu 6. Askeri Rüştiye KAVRAM AÇIKLAMA EŞLEŞTİRMESİ A. Mustafa Kemal in, Şam dan sonraki görev yeri B. Osmanlıda eski usul ilkokul C. Gericilerin Mebusan Meclisi ni basması (1909) D. Sanatsız kalan ulusun yaşam damarlarından biri kopmuştur. saptaması E. İki parça halinde yaşayan milletler, zayıftır, hastadır. F. Mustafa Kemal in, ilk askeri görev yeri. 7. Picardie Manevraları 8. Mahalle Mektebi 9. Şam 10. Harp Akademesi 11. 31 Mart Olayı 12. Trablusgarp Savaşı 13. Sofya 14. 9. Ordu Müfettişliği 15. İdealistlik 16. Çanakkale Arıburnu ve Anafartalar Grup Komutanlığı 17. M. Kemal in Sanat Severliği 18. Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı 19. Birleştirme ve Bütünleştirme gücü 20. Yurtseverliği G. Mustafa Kemal in, Mondros sonrası tayin edildiği komutanlık. H. Mustafa Kemal in, 1905 de Kurmay Yüzbaşı olarak mezun olduğu okul I. Mustafa Kemal in, 1916 da getirildiği komutanlık K. Mustafa Kemal in yakın silah arkadaşı L. Mustafa Kemal in, Manastır Askeri İdadisi ndeki edebiyata ilgi duymasını sağlayan arkadaşı M. Ben icab ettiği zaman en büyük hediyem olmak üzere, Türk milletine canımı vereceğim. N. Mustafa Kemal in, Balkan ülkelerini kapsayacak şekilde Askeri Ateşe olarak görevlendirildiği yer. O. Mustafa Kemal in, 1919 da Samsun a giderken taşıdığı sıfat P. Bana yaptıklarımdan değil yapacaklarımdan bahsedin. R. Mustafa Kemal in, 1910 yılında Fransa da katıldığı tatbikat S. Osmanlı Dönemi nde, lise düzeyinde eğtiim veren askeri lise T. 1911 de İtalya nın bugünkü Libya topraklarını işgali ile başlayan savaş U. II. Abdülhamit in 30 yıl uyguladığı baskı yöntemi V. Osmanlı da, ortaokul düzeyinde eğitim veren okul 16