SABİT MOBİL YAKINSAMASI FIXED-MOBILE CONVERGENCE Elektrik Elektronik Mühendisi Beytullah KUŞCU Telekomünkasyon Kurumu, Ankara e-posta: bkuscu@tk.gov.tr ÖZET Telekomünikasyon sektöründe sabit şebeke işletmecileri, mobil şebeke işletmecileri, her iki şebekeye de sahip işletmeciler ve bu şebekeler üzerinden hizmet sunan diğer işletmeciler gibi farklı şebeke topolojileri üzerinden farklı hizmetler sunan işletmeciler bulunmaktadır. Ancak, hem sabit şebeke işletmecileri hem de mobil işletmecilerinin kullanıcı başına elde ettikleri gelirlerdeki azalmalar, daha ekonomik olması sebebiyle ses trafiğinin IP tabanlı şebekelere doğru kayması, sabit şebeke işletmecileri için müşterilerinin mobil şebekelere doğru kayması, mobil şebeke işletmecileri için de sabit şebekeler üzerinden sunulan hızlarda veri hizmetleri sunulamaması gibi bazı gelişmeler her iki tip işletmeci için de bir rahatsızlık unsuru oluşturmakta ve bu nedenle işletmeciler yeni iş modelleri geliştirmeye çalışmaktadır. Bu modellerden birini de Sabit-Mobil Yakınsaması (SMY) oluşturmaktadır. Bu bildiride SMY, bazı ülkelerdeki işletmecilerin SMY kapsamındaki iş modelleri ve SMY nin gelişimi ile düzenleyici kurumlar açısından değerlendirilmesine ihtiyaç duyulabilecek bazı hususlara yer verilmektedir. ABSTRACT In telecommunications sector, there are fixed network operators, mobile network operators, the operators that have both networks and other operators that provide services over these networks. Meanwhile, some developments in the sector like the decrease of average revenue per user (ARPU) of both fixed and mobile operators, the shift of voice traffic to IP based networks since it is considered more economical, the shift of the subscribers of fixed network operators to the mobile operators, for mobile operators not being able to provide data rates as fixed networks are considered as an undesired developments for both type of operators and these developments force fixed and mobile operators to produce new types of business models. One of these models is Fixed-Mobile Convergence (FMC). In this paper information is provided about FMC, business models in some countries in the scope of FMC, development of FMC and some points that should be evaluated by the regulatory authorities. 1. GİRİŞ Telekomünikasyon sektörü, teknoloji ve pazar yapısı itibarı ile her alanda hızlı bir gelişme göstermekle beraber, teknolojik olarak gelişimin iki temel eksende yaşandığı görülmektedir. Bunlar kablolu ya da kablosuz ortamda şebekeler üzerinden sunulan bit iletim hızının artırılmasına yönelik gelişmeler (Genişbant iletişim ) ve farklı telekomünikasyon hizmet ve altyapılarının birlikte çalışabilirliğine yönelik gelişmeler (Yakınsama) olarak sayılabilir. SMY kavramı 1990 lı yılların başından itibaren var olan bir kavram olmakla birlikte, o tarihlerde teknolojinin yeterince olgunlaşmış olmaması ve standartlarının bulunmaması bu kavramın hayata geçirilmesini de geciktirmiştir. 1990 lı yılların sonunda ise, BT ve NTT DoCoMo, hücresel ve kablosuz DECT telefonlarının birlikte çalışabildiği DECT/GSM tabanlı çift modlu telefonları tanıtmışlardır. Ancak, pahalı olmalarının yanında tasarımdaki yetersizlikler, 3N (3G) çalışmalarının yoğunluk kazanması sebebiyle yeterince endüstri desteğini bulamamış olması ve şebeke performansındaki yaşanan sıkıntılar (örneğin şebekeler arasındaki geçişlerde meydana gelen kesintiler) gibi bir takım sebeplerle bu uygulama çok başarılı olamamıştır.[1] Danimarkalı işletmeci TDC, 1997 yılında Duet isimli hizmetini başlatmış, bu hizmette, kullanıcının sabit veya mobil telefonunun açık ya da kapalı olması durumuna göre çağrılar kullanıcının sabit veya mobil şebekesine doğru yönlendirilmektedir. Bu hizmette, tek numara ve tek fatura kullanılmasına rağmen, iki farklı terminal (sabit ve mobil) üzerinden hizmet alınmaktadır. Yine Danimarkalı işletmeci Sonofon 1997 yılında UnoFon hizmetini sunmaya başlamıştır. Bu hizmette de mobil işletmeci sanal bir erişim alanı tanımlamakta ve bunu ev alanı (home-zone) olarak isimlendirmektedir.[2]
Bunlar SMY kapsamındaki denemelerden örnekler oluşturmakla birlikte, işletmecilerin kendilerine has hizmet sunma yöntemleri olduğundan, uygulamada yeterince yaygınlık kazanamamıştır. Dolayısı ile, telekomünikasyon sektöründeki teknik ve ekonomik gelişmelerle birlikte endüstriyel standartların geliştirilmesi bu konuda da önem taşır hale gelmiştir. 2. SABİT-MOBİL YAKINSAMASI 2.1. SMY Nedir? SMY, sabit bir noktadan erişilebilen şebekelerle mobil şebekelerin birlikte çalışabildiği ve son kullanıcıların altyapıdan ve terminal cihazlarından bağımsız olarak hizmet alabildiği bir şebeke yapısı, diğer bir ifade ile de son kullanıcı açısından, sahip olduğu bir terminal cihazı vasıtasıyla mevcut kullanılabilir şebekelerden en kullanışlı olanın kullanılabilmesini anlamını taşımaktadır. SMY temel olarak 3 alt sınıfa ayrılabilir: 1- Son kullanıcı terminallerindeki yakınsama; GSM, UMTS, WLAN, WiMAX, CDMA gibi farklı erişim şebekelerinden tek bir abone terminali ile hizmet alınabilmesini ifade etmektedir. 2- Hizmetlerin yakınsaması, son kullanıcı hizmetlerinin erişim şebekesinden ve cihazlardan bağımsız olarak sunulabilmesidir. 3- Şebekelerin yakınsaması ise, son kullanıcılara hizmet sunmak üzere, bir şebekenin birden fazla erişim şebekesi ile birlikte çalışabilmesidir. SMY uygulamalarının başarılı olabilmesi, işletmecilerin veya tedarikçilerin kendine has çözümleri ile değil, standartlaşma ile mümkün olabilecektir. Bu nedenle, son zamanlarda SMY nin standartlaştırılması yönünde önemli adımlar atılmaktadır. 2.2. Teknik Çözümler şebekelerin birlikte çalışabildiği bir standarda dayanmaktadır. Bazı işletmeciler sadece Wi-Fi erişim alanlarından VoIP hizmetlerini sunmakla birlikte, bazı işletmeciler de hücresel şebekelerle WLAN şebekelerinin birlikte çalışabildiği çözümleri kullanmaya başlamış durumdadırlar. Diğer taraftan, hane halkı genişbant penetrasyon oranı birçok pazarda yüksek oranlardadır ve Batı Avrupa da ki genişbant erişime sahip evlerin %20 si WLAN erişimine de sahip olup bu oran artmaya devam etmektedir.[3] Örneğin, İngiltere de WLAN erişim alanı sayısı Haziran 2005 den Temmuz 2007 ye kadar 8.500 den 15.400 e yükselmiştir. Aşağıdaki çizelgede Temmuz 2007 itibarı ile WLAN erişim alanının en çok olduğu ilk 10 ülke yer almaktadır.[4] Ülkelere Göre WLAN Erişim Alanları ABD 56,788 İngiltere 15,391 Almanya 14,184 Fransa 11,311 Güney Kore 9,415 Japonya 6,626 Tayvan 3,405 Hollanda 2,455 İtalya 2,180 İsviçre 2,128 Çizelge: WLAN Erişim Alanları WLAN erişim alanlarındaki bu artış, SMY nin gelişimini pozitif yönde etkilemektedir. Çünkü aşağıdaki şekilde de gösterildiği üzere, Batı Avrupa da mobil telefonlar ile yapılan görüşmelerin %33 ü evde, %24 de iş yerlerinden yapılmaktadır. Yani görüşmelerin yaklaşık %60 ı sabit bir ortamdan yapılmaktadır. SMY üzerine yapılan çalışmalarda standartlaştırmaya yönelik bir takım gelişmeler kaydedilmiş olup, bunlardan belli başlıları arasında yer alanlar kısaca incelenmektedir. 2.2.1. UMA (Unlicensed-Mobile Access) WLAN erişim alanlarından IP tabanlı ses trafiğinin sunulması mobil şebekeler için bir tehdit unsuru olmakla birlikte, mobil işletmeciler de hücresel şebekeleri WLAN erişim alanları ile birlikte kullanarak bu tehdidi fırsata çevirmenin yollarını aramaktadır. SMY için geliştirilen teknik çözümlerden UMA standardı temelde, WLAN erişim alanlarındaki artıştan ve bu erişim alanlarından VoIP teknolojisi ile ses hizmetinin sunulabilir olmasının avantajından hareketle, lisanssız frekanslarda çalışan WLAN ile hücresel Şekil: Avrupa da Mobil Telefon Görüşmeleri [3] Mobil aramaların sabit bir ortamdan yapıldığı durumlarda ise, SMY ile arama maliyetlerinden önemli ölçüde tasarruf edilebilmektedir. Bu gelişmelerle birlikte, UMA teknolojisine yönelik çalışmalar, 2004 yılının Ocak ayında bazı işletmeciler ve tedarikçiler tarafından, GSM
çekirdek şebekesine lisanssız frekanslar üzerinden standart bir çözüm ile erişilebilmesi amacıyla başlatılmıştır. Ericsson un Mobile@Home çözümü gibi benzer uygulamalar daha önce görülmüş olmasına rağmen, daha kapsamlı bir destek, daha yeni yeni ortaya çıkmaktadır. UMA endüstri grubu (UMA Konsorsiyumu) Cingular, T-Mobile, BT, Ericsson, Motorola, Nokia tarafından oluşturulmuştur. UMA grubunun amacı, GSM ve GPRS şebekeleri üzerinden sunulan mobil ses ve veri hizmetlerini Bluetooth ve WLAN (802.11) teknolojileri üzerinden de sunulmasını sağlamak ve sonuçta da geliştirilen çözümlerin uluslar arası resmi bir standart organizasyonu tarafından da benimsenmesini sağlamaktı. UMA çözümü, 3N telsiz erişim teknolojilerinden W-CDMA (Wideband CDMA) i geliştiren 3GPP (3rd Generation Partnership Project) ye tanıtılmış ve UMA, 3GPP tarafından Nisan 2005 de GAN (Generic Access Network) adı altında standartlaştırılmıştır. Amaçlarına bu şekilde ulaşmalarını müteakip, UMA endüstri grubu dağıtılmış ve UMA teknolojisine yönelik çalışmalar 3GPP tarafından sürdürülmüştür. UMA teknolojisi ile GSM ve GPRS mobil hizmetlerine Bluetooth, WLAN gibi lisanssız şebekeler üzerinden erişilebilmektedir. UMA teknolojisi ile GSM veya UMTS işletmecileri pahalı baz istasyonları kurmak yerine ucuz WLAN erişim alanlarından GSM veya UMTS şebekelerine erişim sağlayarak kapsamalarını genişletebilmektedirler. Aşağıdaki şekilde UMA şebeke mimarisi gösterilmektedir. mevcut 3GPP UMA standardı üç modlu 2.5G/3G/Wi-Fi el terminallerini desteklemekte ve 3G şebekeleri ile Wi-Fi şebekeleri arasında kesintisiz geçiş (handover) sağlayabilmektedir.[6] Farklı şebekeler veya erişim teknolojileri arasındaki bu tip geçişlere dikey geçiş (vertical handoff) denilmektedir. Geçişler UMA Şebeke Yönetim Birimi (UNC) tarafından yapılmaktadır. Mobil istasyon hücresel şebekeden, WLAN erişim noktasına geldiğinde, UNC aracılığı ile WLAN a bağlantı sağlandıktan sonra hücresel şebekeden bağlantı kesilir (Make before break /Kur- Sonra Kes). Böylece bağlantılarda kesilmelere karşı tedbir alınmış olur. WLAN erişim noktasından hücresel şebekeye geçildiğinde de aynı durum söz konusudur. GSM çekirdek şebekesi açısından UNC, BTS şeklinde algılanmaktadır. Diğer taraftan WLAN/Hücresel şebeke entegrasyonunda olduğu gibi, WiMAX şebekeleri ile hücresel şebekelerin entegrasyonuna yönelik çalışmalar da başlamış durumdadır. IP tabanlı bir telsiz teknolojisi olarak WiMAX, son zamanlarda önemli gelişmeler vaat etmektedir. Bununla birlikte, bazı mobil şebeke işletmecileri mevcut 2G veya 3G şebekeleriyle birlikte, WiMAX şebekesi de kurmayı araştırmaktadırlar. Böyle bir hibrit şebeke kurmayı araştırmak işletmeciden işletmeciye farklılık gösterse de işletmeciler açısından hücresel/wimax destekli cihazların pazara sunulması ve hücresel şebekelerle WiMAX şebekelerinin kesintisiz çalışması önem taşımaktadır. Bu noktada, 3GPP UMA standardı böyle bir uygulamaya da imkân sağlamaktadır. Sonuç olarak UMA, WiMAX dâhil her türlü IP erişim şebekesi ile hücresel şebekelerin birlikte çalışabilmesine imkân sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.[6] 2007 yılının ilk çeyreği itibarı ile 10 u Avrupa da olmak üzere dünyada 20 UMA denemesi yapılmıştır. Danimarka da TeliaSonera, Finlandiya da SaunaLahti, İtalya da Telecom Italia, ABD de T-Mobile UMA denemesi yapan işletmeciler arasında yer almaktadır Şekil: UMA Şebeke Mimarisi [5] UMA teknolojisi ile lisanssız kablosuz şebekeler, hücresel şebekelere bağlanmaktadır. Lisanssız kablosuz şebekeler sınıfında, halihazırda Bluetooth ve IEEE 802.11 sınıfı yer almakla birlikte, kısa bir süre sonra diğer teknolojiler de bu kapsamda yer alacaktır. UMA da, UMA şebeke kontrol birimi UNC (UMA Network Controller) tanımlanmaktadır. Bu birim vasıtasıyla kablosuz şebekeler hücresel şebekelere bağlanmaktadır. UMA nın 2.5G (GSM/GPRS/EDGE)/Wi-Fi erişimini desteklediği genellikle bilinmekle birlikte 2.2.2. Femtocell Mobil abone sayısı hızla artmasına rağmen, otel odalarında, evlerde, bodrum katlarda kapsama hala büyük bir sorun oluşturmaktadır. Kablosuz endüstri, mobil şebekelerin ilk kullanılmaya başlamasından itibaren, düşük maliyetli bina içi kapsaması için çözüm yolları aramaktadır. Bugüne kadar, piko hücrelerle (picocell) ticari değeri yüksek olan yerlerde çözüm bulunmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte, bina içi pazarın büyük çoğunluğu maliyet ve işletme zorlukları nedeniyle piko hücrelerle kapsanamamaktadır. Bunu başarabilmenin, konuta yönelik femtocell (konutlarda kullanılması için
geliştirilmiş küçük baz istasyonları) lerle mümkün olabileceği görülmektedir. Bu nedenle picochip, RadioFrame Networks, ip.access, UbiquiSys gibi şirketler, düşük maliyetli femtocell ler ile konutlarda da kapsama sağlanmasına yönelik talepleri karşılayabilmektedir.[2] UMA destekli hücresel/wi-fi çift modlu el terminallerinin kullanılması durumunda Wi-Fi erişim alanına ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak, günümüzde 3G ve 2.5G şebekelerine uygulanabilen femtocell ler ile kullanıcıların el terminallerini değiştirmesine gerek olmadan mevcut terminaller ile 2.5G, 3G hava arayüzü üzerinden haberleşme sağlanabilmektedir. Yani femtocell lerde bu hava arayüzleri desteklenmektedir. Aşağıdaki şekilde Femtocell tekniği ile SMY gösterilmektedir. standartların kullanılmaması halinde, farklı tedarikçilerin ekipmanları arasında uyumlu çalışmada sıkıntılar yaşanabilecek, bu da SMY deki amaca ulaşılamaması anlamına gelecektir. IMS, telekomünikasyon endüstrisini, gelişen internet teknolojisinin gücüyle birleştirmeyi hedef alan bir standarttır. IMS, 3N telsiz erişim teknolojilerinden W-CDMA i (UMTS) geliştiren 3GPP tarafından önerilmiş ve temelde mobil şebekeler üzerinden IP tabanlı hizmetlerin sunulabilmesi için geliştirilmiştir. IMS, 3GPP Release 5 de tanımlanmış olmakla birlikte, Release 6 da bazı eklemeler yapılmıştır. Bunlardan en önemlisi de devre anahtarlamalı şebekelerle IMS mimarisinin birlikte çalışabilmesine yönelik geliştirmelerdir. Halihazırda IMS, SIP Protokolü (Oturum Başlatma Protokolü - Session Initiation Protocol) nü kullanmakta ve yeni nesil şebekelerin kullanacağı önde gelen standartlardan biri olarak değerlendirilmektedir. Bununla birlikte IMS mimarisinin bütün şebekelerde uygulanabilmesi için zamana ihtiyaç duyulacaktır. Aşağıdaki şekilde IMS mimari yapısı görülmektedir. Şekil: Femtocell ile SMY[7] Femtocell istasyonlarından mobil çekirdek şebekeye doğru trafik, sabit genişbant şebekeler üzerinden aktarılmakta olup, erişim için femtocell kullanılması durumunda işletmecilerin sabit hat yetkisi olması veya bu yetkiye sahip işletmecilerle işbirliği yapılması gerekmektedir Femtocell lerin avantaj ve dezavantajları aşağıdaki çizelgede yer almaktadır.[8] Avantajlar İşletmeci Açısından - Müşteri Bağımlılığı - Şebekede Trafik Rahatlığı Abone Açısından - Evde, artan şebeke performansı - Daha iyi kapsama - Ücretlendirme avantajı Dezavantajlar Düşük Maliyetli Femtoceller ~ 200$ Makro şebeke ile enterferans problemi Son kullanıcılara hizmetlerin satılması ABD de T-Mobile UMA ve femtocellerin fayda maliyet analizini test etmektedir.[2] 2.2.3. IMS (IP Multimedia Subsystem) SMY nin en son gelişimi IMS e dayanmaktadır. SMY de ortak bir standart kullanılmaması durumunda SMY nin gelişimi yetersiz kalabileceğinden, ortak standartlar bu gelişim için önemli bir etkiye sahiptir. SMY de ortak Şekil: IMS Mimarisi IMS, IP tabanlı erişim teknolojilerinin tamamına uygulanabilmektedir. IMS mimari yapısındaki Birim Yönetimi ile çoklu ortam uygulamaları için daha iyi bir ücretlendirme sistemi oluşturulmaktadır. İşletmeciler çoklu ortam uygulamalarını değişik şekillerde ücretlendirebilmektedir. Örneğin, erişilen her bir hizmet için ayrı ayrı ücret alınabildiği gibi, bütün hizmetlere erişim için sabit bir ücretin alındığı uygulamalar da bulunmaktadır. IMS in başlangıç maliyetlerinin yüksek olması sebebiyle bazı işletmeciler IMS e yatırım yapmakta ihtiyatlı davranmaktadırlar. Bununla birlikte, IMS standartları her geçen gün olgunlaşmakta ve gelişen yetenekleri ile birlikte maliyetlerin de düşmesi beklenmektedir.[2] 3. Ülke Uygulamaları ve Düzenleyici Kurumlar Açısından SMY 3.1. Ülke Uygulamaları Fransa da Neuf (Twin isimli hizmet) isimli işletmeci SMY çözümü ile ses hizmeti sunmakta ve Orange isimli iletmeci de SMY çözümü ile hizmet
sunmayı (Unik isimli hizmet) planlamaktadır. Bununla birlikte her iki işletmecinin hizmet türleri farklılık göstermektedir. Orange, mobil aramaların %40 ının evlerden, %30 unun da ofislerden yapıldığını tahmin etmektedir. Bu durumda, evlerde ve işyerlerinde W-LAN erişim alanlarının kurulması halinde, kullanıcılar aramalardan büyük ölçüde maliyetten kurtulabilecektir. Halihazırda Orange in hizmeti Unik WLAN erişim alanlarından sunulamasa da yakında bu hizmete başlanması planlanmaktadır. Unik abonelerine tek bir mobil numara tahsis edilecek olmasına rağmen, WLAN erişim alanlarından hücresel şebekeye doğru arama gerçekleştirilebilecek ancak tersi durum, WLAN erişim alanlarında çağrı sonlandırma mevcut programda yapılamayacaktır. Neuf un Twin hizmeti ise, Fransa daki 3.000 WLAN erişim alanından sunulabilmekte olup, bu hizmete abone olanlara iki numara tahsis edilmektedir. Twin aboneleri WLAN erişim alanlarından ayrılmaları halinde, çağrı kesilmektedir. Diğer bir mobil işletmeci SFR de, mevcut devre anahtarlamalı şebekesini SMY şebekesi ile uyumlu hale getirmek üzere bir tedarikçi şirket ile anlaşma imzalamıştır. SFR, WLAN erişim alanlarında, SFR el terminallerinden ya da abonenin WLAN erişim alanlarından, bütün Fransa sabit şebekelerine doğru 18.99 USD karşılığında limitsiz arama yapabileceklerini duyurmuştur. Hizmetin 2007 yılı içerisinde sunulması planlanmaktadır.[2] Almanya da ses ve veri hizmetleri sunmak üzere SMY çözümü de kullanılmaktadır. O2, Vodafone ve T-Mobile WLAN erişim alanlarında SMY ile ses hizmetleri sunarken, O2 ve Vodafone veri hizmetleri de sunmaktadır. Vodafone un 2006 yılında 630.000 SMY abonesi (Zuhause) olmasına rağmen şirket 2007 yılı hedefini 2 milyon abone olarak belirlemiştir. T-Mobile ise 2006 yılında SMY hizmeti sunmasını başlamasını müteakip 7 ay içerisinden 700.000 abone kaydetmiştir. Hizmet türleri arasında yer alan aile ve arkadaşlar tarife seçeneği ile 4 kişi arasında sabit hatlardaki ücretlere eşit ücrette arama yapılabilmektedir. İtalya da, Telecom Italia ve TIM (Telecom Italia Mobile) birlikte Unica markası ile bir hizmet sunmaktadır. Unica hizmeti için; PSTN ve ADSL aboneliği ile TIM in mobil şebeke aboneliğine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda, Telecom Italia tarafından sunulan ADSL erişimi ile birlikte evlerde kullanılan Wi-Fi erişimi, abonelerin hareket halinde olmaları durumunda ise TIM in mobil el terminalleri Unico ile hizmet sunulmaktadır. İtalya da ayrıca Vodafone tarafından da SMY kapsamında hizmet sunulmaktadır. Vodafone, 2007 yılından itibaren, müşterilerinin sabit numaralarını Telecom Italia nın sabit şebekesine abone olmadan mobil telefonlarında da kullanabileceklerini duyurmuştur. Bu hizmette, Vodafone müşterilerinin sabit numarasına yapılan aramaların evde iken mobil telefonlarından da alabilmelerine imkan sağlanmaktadır. Abonenin evde olmaması durumunda ise abone SMS ile arama hakkında bilgilendirilmekte veya arama cevaplandırabilmektedir. Düzenleyici kurum AGCOM ise, SMY ile gelen yeniliklerle ilgili hususlarda düzenlemelere ilişkin kamuoyu yoklaması yapmaktadır. Yoklama sürecinde alınacak görüşler, SMY konusundaki düzenlemelere ışık tutacaktır. Japonya da mobil şebeke işletmecisi NTT DoCoMo, ticari kullanıcılar için 2004 yılının Aralık ayında çalışanların işyerlerinde iken Wi-Fi, işyerleri dışında iken 3N (FOMA) şebekesini kullanabilecekleri Passage Duple (Çift Mod) hizmetini sunmaya başlamıştır. 2006 yılında da, abonelerin evde iken hücresel telefonlarını WLAN el terminalleri olarak da kullanabilecekleri ve karasal hatlarla aynı ücretlendirme modeline sahip çift modlu yeni bir hizmet sunacağını duyurmuştur. Osaka Gas şirketi de, 2005 yılının Mayıs ayında ofislerindeki tam zamanlı çalışan personelinin kullanımı için 6.000 çift modlu (Hücresel/Wi-Fi) telefon temin etmiştir. Osaka Gas, VoIP hizmetleri için Meru nun WLAN erişim noktaları ile NTT DoCoMo nun hücresel/wi- Fi el terminallerini kullanmıştır. Şirketin kullandığı sistem, bir Wi-Fi erişim alanında eş zamanlı 10 ses çağrısını yapabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Japon Telekom un sabit şebekesine sahip olan Softbank de SMY hizmetlerini sunmayı planlamaktadır. 3.2. Düzenleyici Kurumlar Açısından SMY Hizmet çeşitliliği ve pazar yapısındaki değişimi paralel olarak, pazarın gelişimine engel olmamak ve yeniliği teşvik etmek için düzenleyici kurumların mevcut pazar tanımlamalarını yeniden gözden geçirmeleri ve bu kapsamda düzenlemeleri de yeniden gözden geçirmeleri gerekmektedir. Avrupa da, sabit ve mobil şebeke hizmetleri için bireysel lisanslamalar yerini genel yetkilendirmeler gibi daha basit bir şekilde pazara girişe imkân sağlayacak şekildeki düzenlemelere bırakmakla birlikte, düzenleyici kurumlar elektronik haberleşme hizmeti sunmak isteyen işletmecilerin yetkilendirmelerine bazı şartlar koyabilmektedir. SMY, sadece mobil şebeke işletmecilerinin sabit şebekelerden faydalanması anlamında değil, sabit şebeke işletmecilerinin de mobil şebekelerin avantajlarından yararlanması olarak algılanmalıdır. Dolayısı ile sabit şebeke işletmecilerinin mobil şebekelere erişimi de bu kapsamda önem taşımaktadır. Bu kapsamda, işletmecilerin yetkileri açısından konunun tetkiki önem taşımaktadır. Yani bir mobil şebeke işletmecisinin sabit şebekeler üzerinden de hizmet sunabilmesi veya bir sabit şebeke
işletmecisinin mobil şebekeler üzerinden de hizmet sunabilmesi bir ülkede SMY nin gelişimi açısından açıklığa kavuşturulması gereken öncelikli hususlardan biridir. Bununla birlikte, mobil işletmecilerin sabit şebekeler üzerinden hizmet sunması veya tersi durumun yapılabilmesi için iki farklı işletmeci tipinin ortak çalışma yaptığı durumlar da bulunmaktadır. SMY nin sabit ve mobil bileşenleri olması sebebiyle, sabit şebeke hizmetleri için coğrafi anlamlı numaraların, mobil hizmetler için ise coğrafi anlamı olmayan numaraların tahsis edilmesi SMY ortamında numaraların tahsisi açısından kritik bir konu oluşturmaktadır. SMY ortamında numara tahsisine ilişkin 3 temel yaklaşım bulunmaktadır: Mobil numaraların kullanımına devam edilmesi, mobil ve sabit numara ayrımının kaldırılması ve yeni bir numaralandırma planının getirilmesidir. Fransa da, Orange isimli işletmecinin Unik hizmetinde Wi-Fi/Hücresel entegrasyonundan oluşan şebekede, bir mobil numarası bulunmakta olup, aramalar Wi-Fi erişim alanlarından mobil şebekeye doğru yapılırken, mobilden Wi-Fi erişim alanına doğru arama yapılamamaktadır. Yani çağrılar Wi-Fi şebekesinde sonlanmamakta, mobil şebekede sonlandırılmaktadır. İrlanda da konu halen çalışma aşamasında olmakla birlikte düzenleyici kurum ComReg in bu konuda bir öngörüsü bulunmaktadır. ComReg e göre sabit ve mobil numaralar birlikte kullanılabilir ve mobil müşterilerin bir mobil cihazı için hem sabit hem de mobil numara tahsis edilebilir. Wi-Fi/Hücresel yakınsak şebekesine abonenin coğrafi numarasına doğru bir arama yapıldığında, arayan taraf, arananın sabit şebekede olduğunu bilecektir. Aranan tarafın Wi-Fi kapsaması alanı dışında olması durumunda ise, çağrı mobil numaraya doğru yönlendirilebilecek veya sesli mesaj hizmeti ile arayan taraf bilgilendirilecektir. Japonya da ise, SMY deki temel hedefin şebekeden bağımsız olarak her yerden erişilebilmesi olduğu dikkate alınarak, kullanıcıların tek telefon numarası kullanılabilmesi için yeni bir numaralandırma planı yapılması gerekebileceği ifade edilmektedir. Düzenleyici Kurum MIC yeni bir numara bloğunun (Japonya için 060) tahsis edilmesini ve SMY nin mevcut şebekelere etkisi güçleninceye kadar mevcut numaraların kullanılmasını tavsiye etmektedir. Bununla birlikte, MIC işletmecilerin taleplerini de dikkate alarak konuyu karara bağlayacaktır. SMY nin gelişimi için şebekeler arası numara taşınabilirliği de çözümlenmesi gereken diğer bir konuyu oluşturmaktadır. Hâlihazırda, numara taşınabilirliği ilgili şebeke içerisinde gerçekleştirilmekle birlikte, sabitten mobile ya da mobilden sabit numara taşınabilirliğine ilişkin düzenlemelerin yapılması da gerekebilecektir. Diğer taraftan, evrensel hizmetlere ilişkin düzenlemeler, genellikle sabit şebekelere yönelik olmakla birlikte, yakınsama neticesinde mobil işletmecilerin de evrensel hizmet fonlarına katkıda bulunması ve fonlardan yararlanmasının önünün açılması gerekebilecektir. 4. SONUÇ Yakınsama, işletmeciler ve son kullanıcılar açısından birçok fırsatı beraberinde getirirken, işletmeciler için yeni bir yatırım kalemi, düzenleyici kurumlar açısından ise düzenlemelerin yeniden gözden geçirilmesi veya yakınsama kapsamında yeni düzenlemelerin yapılması anlamını taşımaktadır. SMY uzunca bir süredir tartışılan ve çeşitli vesilelerle hayata geçirilmeye çalışılan teknolojik bir gelişme olmakla birlikte bu konuda özellikle son birkaç yıldır önemli gelişmeler kaydedilmiştir. SMY kapsamında, farklı işletmeciler için geliştirilen farklı çözümler SMY nin gelişiminde istenilen sonuca ulaşmada önemli bir engel teşkil edeceğinden, SMY nin gelişmesi ve başarılı uygulamaları ancak ortak standartların geliştirilmesi ile mümkün olabilecektir. Bu nedenle özellikle son yıllarda standartlaştırmaya yönelik çalışmalar hız kazanmış durumdadır. Sabit ve mobil şebekelerin IP tabanlı yeni nesil şebekelere doğru geliştiği bir ortamda UMA, femtocell ve IMS, SMY kapsamında geliştirilen teknik çözümlerden bazılarını oluşturmakta, bu çözümler son yıllardaki SMY ye yönelik dikkat çeken gelişmeler arasında yer almaktadır. Diğer taraftan, SMY nin gelişimi düzenleyici kurumlar açısından bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu kapsamda bazı ülkelerde işletmecilerin yetkileri çerçevesinde konu yeniden değerlendirilmekte, numaralandırma, evrensel hizmete ilişkin düzenlemeler gibi birçok konu da tekrar gözden geçirilmektedir. Bu nedenle SMY kapsamındaki gelişmelerin ülkemizde de yakından takip edilmesi önem taşımaktadır. Kaynakça [1] Yankee Group, Rationalizing Fixed Mobile Convergence, May 2006. [2] OECD, Fixed Mobile Convergence: Market Developments and Polic Issues, Mart 2007. [3] Incode White paper, September 2005. [4] www.jiwire.com/search-hotspot-locations.htm [5] http://www.umatechnology.org/overview/index.htm [6] Kineto Wireless, Universal Mobile Access: UMA Expands Beyond Dual-Mode Handsets, January 2007. [7] Sonus Networks, Fixed Mobile Convergence, 2007 [8] Motorola, Femtocells - Opportunities and Challenges, May 2, 2007.