İÇİNDEKİLER 1. Bölüm: AFETLERİN SAĞLIK ÜZERİNDEKİ GENEL ETKİLERİ... 1 BÜTÜN DOĞAL AFETLERDE ORTAK SAĞLIK SORUNLARI... 3 Toplumsal Tepkiler... 3 Bulaşıcı Hastalıklar... 4 Nüfusun Başka Bir Yere Taşınması... 4 İklime Maruz Kalma... 5 Yiyecek ve Beslenme... 5 Su İkmali ve Sağlık Önlemleri... 5 Ruh Sağlığı... 6 Sağlık Altyapısında Hasar... 6 AFETLERİN TÜRÜ İLE İLGİLİ ACİL SAĞLIK SORUNLARI... 6 Depremler... 6 Yıkıcı Rüzgarlar... 8 Ani Seller, Deniz Taşkınları, Tsunamiler... 9 Volkanlar... 9 Seller... 10 Toprak Kaymaları... 11 DOĞAL AFETLER HAKKINDA SÖYLENTİLER VE GERÇEKLER... 11 2. Bölüm: SAĞLIKTA AFET YÖNETİMİNİ YAPILANDIRMA... 13 ULUSAL AFET YÖNETİM BİRİMLERİ... 14 ULUSAL SAĞLIK AFET YÖNETİMİ PROGRAMI... 15 Bölgesel ve Yerel Sorumluluklar... 16 SAĞLIK AFET KOORDİNATÖRÜ... 16 RİSK DEĞERLENDİRMESİ... 17 xi
EĞİTİM... 17 SAĞLIK AFET YÖNETİMİ PROGRAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ... 19 3. Bölüm: AFETE HAZIRLIK... 21 SAĞLIK SEKTÖRÜNDE HAZIRLIK... 22 RİSK ANALİZİ VE GERÇEKÇİ SENARYOLARIN GELİŞTİRİLMESİ... 22 AFETLER İÇİN SAĞLIK POLİTİKALARI VE KANUNLARI... 23 AFET PLANLARININ HAZIRLANMASI... 23 KOORDİNASYON MEKANİZMALARI... 24 MEDYA İLE İLİŞKİLER... 25 TEKNİK SAĞLIK PROGRAMLARI... 25 Kazazedelerin Tedavisi... 25 Ceset Teşhisi... 26 Epidemiolojik Gözetim ve Hastalığı Kontrol Altına Alma... 26 Temel Sağlık Önlemleri ve Sağlık Mühendisliği... 27 Barınaklarda ve Geçici Yerleşim Bölgelerinde Sağlık Yönetimi... 27 Sağlık Personelini ve Halkı Eğitme... 27 Lojistik Kaynaklar ve Destek... 28 Simulasyon Çalışmaları... 28 4. Bölüm: SAĞLIK SEKTÖRÜNDE AFET ZARARI AZALTMA... 29 SAĞLIK SEKTÖRÜNDE AFET ZARARI AZALTMA PROGRAMLARI... 30 SAĞLIK TESİSLERİNDE HASSASİYET ANALİZLERİ... 31 SAĞLIK TESİSLERİNDE ZARAR AZALTMA... 31 İÇME SULARINDA VE KANALİZASYON SİSTEMLERİNDE ZARAR AZALTMA... 33 5. Bölüm: AFETE MÜDAHALE ETKİNLİKLERİNİN KOORDİNASYONU VE SAĞLIK İHTİYAÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ... 37 ULUSAL OLAĞANÜSTÜ HAL KOMİTESİ... 37 OLAĞANÜSTÜ HAL SAĞLIK KOMİTESİ... 38 İHTİYAÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ... 39 Gerekli Bilgiler... 39 Geçmişe Yönelik Bilgiler... 41 TEHLİKE ETKİSİ SONRASI BİLGİ TOPLANMASI YÖNTEMİ... 42 Havadan Gözlem... 42 Halktan ve İnsani Yardım Çalışanlarından Alınan Bilgiler... 43 Yazılı-Sözlü Basından Alınan Bilgiler... 43 Mevcut Tesislerden Alınan Bilgiler... 43 Araştırmalar... 44 6. Bölüm: TOPLU YARALANMALARIN YÖNETİMİ... 47 HASTANE ÖNCESİ ACİL BAKIM... 47 Arama, Kurtarma ve İlk Yardım... 47 Saha Bakımı... 48 Triyaj... 48 xii
Etiketleme... 49 HASTANEYE GİRİŞ VE TEDAVİ... 49 Örgütsel Yapı... 49 Standart Basit Tedavi Edici Yöntemler... 50 HASTALARIN HASTANELER ARASINDA YENİDEN DAĞITIMI... 50 7. Bölüm: EPİDEMİOLOJİK GÖZETİM VE HASTALIK KONTROLÜ... 53 AFET SONRASI SALGIN RİSKİ... 53 HASTALIK GÖZETİM SİSTEMİ KURMA... 54 TOPLANAN VERİLERİN SUNUMU VE YORUMLANMASI... 57 LABORATUVAR HİZMETLERİ... 58 AŞILAMA VE AŞILAMA PROGRAMLARI... 58 Özel Programlar... 58 Tifo ve Kolera... 58 Tetanoz... 59 Sistemli Programlar... 59 Kızamık, Çocuk Felci ve Yok Edilmesi Hedeflenen Diğer Hastalıklar... 59 Aşı İthalatı ve Depolanması... 60 ZOONOTİK HASTALIKLARIN YAYILMASI... 60 8. Bölüm: ÇEVRE SAĞLIĞI YÖNETİMİ... 61 MÜDAHALE EDİLECEK ÖNCELİKLİ ALANLAR... 61 Çevre Sağlığı Hizmetlerinde Öncelik... 62 İnsan Kaynakları... 63 SU TEMİNİ... 63 Alternatif Su Kaynakları... 64 Dezenfektanların Toplu Olarak Dağıtılması... 66 GIDA GÜVENLİĞİ... 66 TEMEL TEMİZLİK VE KİŞİSEL HİJYEN... 66 KATI ATIK YÖNETİMİ... 67 VEKTÖR KONTROLÜ... 68 ÖLÜLERİN DEFNEDİLMESİ... 69 HALKIN BİLGİLENDİRİLMESİ VE MEDYA... 70 9. Bölüm: YİYECEK VE BESLENME... 73 AFETLERİN YİYECEK ZİNCİRİ ÜZERİNDEKİ BEKLENEN SONUÇLARI... 74 BÜYÜK ÖLÇEKLİ YİYECEK DAĞITIMININ OLASI TERS ETKİLERİ... 75 ÖNCELİKLERİN BELİRLENMESİ... 75 ANINDA YARDIM... 75 YİYECEK İHTİYACININ BELİRLENMESİ... 76 TEMİN ETMEK... 77 GÖZETİM... 78 10. Bölüm: GEÇİCİ YERLEŞİM ALANLARININ VE KAMPLARIN PLANLAMASI, YERLEŞTİRİLMESİ VE YÖNETİMİ... 79 YERLEŞİM ALANLARININ VE KAMPLARIN PLANLANMASI... 79 xiii
KAMP VE YERLEŞİM ALANLARI KURMA... 80 ARAZİ SEÇİMİ... 80 KAMP PLANI ÇİZİMİ... 80 KAMP HİZMETLERİ... 81 Su Temini... 81 Dışkı Tahliyesi... 81 Sağlık Hizmetleri... 82 11. Bölüm: HABERLEŞME VE ULAŞIM... 83 TELEKOMUNİKASYON... 83 Radyo İletişimi... 84 Yüksek Frekanslı (HF) Tek Yanbantlı (SSB) Radyo... 84 Elde Taşınır Çok Yüksek Freakanslı (VHF) Radyo Haberleşmesi... 85 Amatör Radyo Operatörleri... 85 Radyo Sayfalama (paging) Servisi... 86 Karasal Telekomunikasyon... 86 UYDU İLETİŞİMİ... 87 Sabit Uydu Sistemi... 87 Uydu Aracılığıyla Global Kişisel Mobil Haberleşme(GMPCS)... 87 Mobil Uydu Servisi... 88 Elektronik Mail Servisleri... 88 Uzak Yazıcı (teletype)... 89 Bağışlanmış Radyo İletişim Ekipmanı... 89 ULAŞIM... 90 Kaynak Envanteri... 90 Ulaşım Ekipman İhtiyaçları... 90 Ekipman Kaynakları... 91 12. BÖLÜM: İNSANİ YARDIM KAYNAKLARI YÖNETİMİ... 93 TEMEL PRENSİPLER... 94 LOJİSTİK YARDIM ZİNCİRİ... 94 YARDIM YÖNETİMİ... 95 Yardım Yönetim Sistemleri... 96 Kaynakları Önem Sırasına Göre Düzenleme... 96 Kaynakları Sınıflandırma... 97 Kaynak Envanteri... 97 Kaynakların Dağıtımı ve Depolanması... 97 Bağışçıların Yardım Tekliflerinin Takibi... 98 Yerel Stokların Kullanımı... 98 Süresi Geçmiş İlaçlar ve Çabuk Bozulan Ürünler... 99 BAŞLICA İLAÇLARIN LİSTESİ... 99 ULUSLARARASI YARDIM ÇAĞRISINDA BULUNMA... 100 13. BÖLÜM: ULUSLARARASI İNSANİ YARDIM... 103 İNSANİ YARDIM KURULUŞLARI... 103 Hükümet Birimleri... 104 xiv
Uluslararası Organizasyonlar... 104 Sivil Toplum Örgütleri... 106 SİLAHLI KUVVETLER... 107 ULUSLARARASI AFET YARDIMI SAĞLANMASI... 108 Kaynaklar... 108 İletişim Kanalları... 109 Kısıtlılıklar... 109 ULUSLARARASI İNSANİ YARDIM KOORDİNASYONU... 110 14. Bölüm: SAĞLIK PROGRAMLARININ YENİDEN KURULMASI... 113 AFETLERİN SAĞLIK ÜZERİNDEKİ UZUN SÜRELİ ETKİLERİ... 113 Artan Tıbbi Bakım İhtiyacı... 113 Salgın Hastalıkların Gözetimi... 114 Yerinden Olan İnsanların Bakımı... 114 NORMAL SAĞLIK HİZMETLERİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI... 114 HASAR GÖREN HİZMET BİNALARI VE HAYATİ BİRİMLERİN BELİRLENMESİ, ONARILMASI VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI... 115 EK I: HASTANELERDE ULUSAL AFET ETKİSİ AZALTMA PROGRAMI UYGULAMALARI... 117 EK II: (SUMA) - İNSANİ YARDIM YÖNETİM SİSTEMİ... 120 EK III: ULUSLARARASI İNSANİ SAĞLIK YARDIMI... 123 EK IV: İNSANİ SAĞLIK YARDIMI SAĞLAYAN DIŞ KURUMLAR... 126 SEÇİLMİŞ BİBLİYOGRAFİ VE ON-LINE BİLGİ KAYNAKLARI... 135 xv