TÜRKİYE LINUX KULLANICILARI DERNEĞİ LINUX NEDİR? YENİR Mİ? Doruk Fişek (dfisek@fisek.com.tr) http://seminer.linux.org.tr/
LINUX NEREDEN İCAP ETTİ? Helsinki Üniversitesi'nde bir öğrenci olan Linus Torvalds, Minix işletim sistemini pek sevmekte ama birçok istediği özelliği de bulamamakta. 1991 Temmuz'unda posix standart tanımları üzerine bilgi toplamaya başlıyor. Ağustos sonunda sadece bir "hobi" olarak 386+ AT işlemcilerde çalışan bir işletim sistemi geliştirdiğini belirterek Minix'te en çok olması istenen özellikleri araştırmaya başlıyor. 5 Ekim 1991'de Linux'un ilk sürümü olan 0.02'yi duyuruyor. "Bir elin nesi var, birkaç milyon elin sesi var" atasözünden hareketle başdöndürücü bir hızla gelişerek, bugünkü halini alıyor.
LINUX NASIL OKUNUYOR? Linux, Liinuks veya Lihnuks şeklinde okunuyor. İngilizce bir kelime olmadığı için; Linaks, Layneks, Laynaks gibi okunuş şekilleri tamamen yanlış. Genel bir tartışma yarattığı için Linux'un yaratıcısı Linus Torvalds, kendi sesini bir ses dosyasına kaydederek Linux'un kendisinin okuduğu biçimini internetten dağıtıyor (linus.au).
LINUX NEDİR? Linux, aslında GNU/Linux işletim sisteminin sadece çekirdeğine (kernel) verilen isimdir. Birçok program ile bezenen linux çekirdeği, bir linux dağıtımını oluşturur. Dosya listeleme komutu bile ayrı bir programdır, çekirdeğin bir parçası değildir.
GNU PROJESİ MIT'de çalışan Richard M. Stallman'ın canına tak ediyor, Xerox bir yazıcı fitili ateşliyor. GNU Projesi'ni 1983'te başlatıyor. Yazılımın topluma ait olması, özgür olması gerektiğini savunuyor. Özgür yazılım, İngilizce'de "free" kelimesinin çift anlamlılığı yüzünden sıkıntı yaşıyor. Özgür bir işletim sistemi yazmak : Derleyiciler, editörler, e-posta yazılımları,... Kanıtlanmış bir model/dizayn ve geriye dönük uyumluluk için UNIX seçiliyor. GNU = Gnu's Not UNIX (GNU, UNIX değildir) 1990'ların başında özgür işletim sisteminin çekirdek (kernel) kısmı dışında tüm büyük parçaları tamamlanıyor. 1991'de GPL (Genel Kamu Lisansı) son halini alıyor. Aynı yıl duyurulan Linux çekirdeği GNU işletim sistemini "kaza eseri" tamamlıyor ve bir bütün oluşturuyorlar.
LINUX ÇEKİRDEĞİ NE İŞE YARIYOR? Linux çekirdeği vızır vızır akan bir trafiğin ortasındaki polis gibidir. Donanım sürücülerine sahiptir, yazılımların bilgisayarın değişik bölümleri ile iletişim kurmasını sağlar. Dosya sistemleri, ağ araçları gibi diğer gerekli fonksiyonlar için de sürücüler bulundurur. Herhangi bir yazılım Linux'tan bir donanım ya da yazılım için istekte bulunduğunda, uygun donanım ya da yazılıma veriyi yönlendirir ve ondan gelen verileri alıp yazılıma iletir. Linux'un en büyük avantajı, parça mimarisidir. Çekirdeğin hemen hemen tüm parçaları modülerdir, kolaylıkla ayrılıp birleştirilebilir. Bu sayede hem milyonlarca farklı kişi tarafından birbirinin işini bozmadan geliştirilebilir, hem de özel isteklere göre ayarlanabilir.
LINUX KİLOMETRE TAŞLARI 1991-0.02 sürümü 1993-1.0 sürümü 1996-2.0 sürümü 1999-2.2 sürümü 2001-2.4 sürümü 2003-2.6 sürümü? - 2.8 sürümü
PENGUEN DE NEREDEN ÇIKTI? 1996 yılının başlarında, birçok linux insanı artık Linux için uygun bir logo/maskot bulmanın zamanının geldiğini söylemeye başlamışlardı. Birçok yaratık önerildi. Bazıları diğer işletim sistemlerinin logolarında olduğu gibi güçlü-kuvvetliydiler (kartal, piranha, köpek balığı,...). Bir ara ruhani liderimiz Linus Torvalds'ın canlılar aleminden penguenleri özel olarak sevdiği duyulunca, tartışma kendiliğinden sonlandı ve herkes penguen içeren bir tasarıma yöneldi. Çeşitli şekillerde penguen önerileri geldi. Birisi de dünyayı elinde tutan bir penguendi. Bunun üzerine Linus Torvalds, gene sazı eline alarak ideal pengueni tarif etti. Larry Ewing'in GIMP kullanarak çizdiği penguen (http://www.isc.tamu.edu/~lewing/linux) genel olarak kabul gördü. Bunun üzerine penguene bir de isim takılması düşünüldü. "Tux" isminin nereden geldiğine dair çeşitli rivayetler vardır. Birçok kişi "tuxedo" kelimesinden geldiğini düşünür. Tuxedo, İngilizce'de smokin anlamına gelir. Penguenler gerçekten de sürekli "smokin"li gezdikleri için, bu son derece mantıklı bir atıştır. Ancak bir rivayet de tıpkı Linux isminde olduğu gibi "Torvalds UniX"in kısaltması olduğudur.
LINUX = UNIX? UNIX bir işletim sistemleri grubuna verilen genel bir isimdir. Linux da bir UNIX'tir (resmi olarak olmasa da). *BSD, Aix, Irix, Solaris bu grubun diğer bazı üyeleridir. Linux, UNIX sistemlerinin tüm avantajlarını taşır. Networklerde ve çok kullanıcılı ortamlarda çalışmak için tasarlanmıştır. UNIX, çok kullanıcılı, çok geniş, güvenli ve sağlam ağlar için defacto standart işletim sistemidir.
KİMLER LINUX KULLANIYOR? Superonline, Bnet ve benzeri Internet Servis Sağlayıcıları İnönü, Bilgi, ODTÜ ve benzeri Üniversiteler Başbakanlık, Tapu Kadastro ve benzeri Devlet Kurumları Karel Elektronik Show TV Tepe İnşaat Seray Yatakları Pen Ajans Darcy FinansBank DEBA Tekstil...
NEREDE LINUX KULLANILIYOR? PC -- Kişisel bilgisayarlar IBM S/390 Apple PowerPC Compaq IPAQ TEBA Ocakları Paro Makinaları Casio Saatleri...
NEDEN LINUX? Özgür! -- Farklı bir dünya, farklı bir felsefe Çok hızlı büyüyor ve gelişiyor Yazılım geliştirmek için ideal Güvenilir ve güçlü Düşük sahip olma maliyeti (TCO) Yatırımın Geri Dönüşü (ROI) Esnek -- onu istediğiniz şekle sokabilirsiniz
NEDEN LINUX SUNUCU? Çok kullanıcılı, çok geniş, güvenli ve sağlam ağlar için tasarlanmıştır. İsviçre çakısı gibidir. Hemen her servisi ve standardı destekler. Heterojen ağlar için idealdir. Açık kaynak kodlu olduğu için, güvenliği onbinlerce programcı tarafından denetlenir ve düzenlenir. Uzaktan yönetimi çok güçlü ve kolaydır. Sunucuya fiziksel müdahele gerektirmeyen (donanım parçası eklemek gibi) her şeyi uzaktan yapabilirsiniz. Linux her durumda servis vermeye devam etmek için tasarlanmıştır. Bir program kurduğunuzda ya da ayarlarını değiştirdiğinizde bazı işletim sistemlerinde olduğu gibi makinayı kapatıp-açmanız gerekmez. Sadece işletim sisteminin kalbi olan çekirdeği değiştirmeniz durumunda bilgisayarı tekrar başlatmanız etmeniz gerekir.
NEDEN LINUX MASAÜSTÜ? Değişik pencere yöneticileri (KDE, GNOME, Windowmaker, vb) kullanabiliyor. Tek bir görünüş ve pencere sistemine saplanıp kalmıyorsunuz. Mp3, DivX ;-), VCD, Flash gibi "modern" multimedya uygulamalarını destekliyor. Linux'ta virüs yok. Aldığınız bir e-posta'nın üzerine iki kere tıkladınız diye, bilgisayarınız dağılmıyor. Arkadaşlarınıza kendi adınızdan virüsler yollamıyorsunuz. Çok geniş bir yelpazede hızlı geliştirilen özgür yazılım desteği var. Her gün onlarca linux programının yeni sürümü piyasaya çıkıyor. Birçok gelişmiş programda Türkçe menüler bulunuyor. Sadece işletim sistemi değil, kurduğunuz birçok programı da Türkçe kullanabiliyorsunuz. Aynı bilgisayarı n tane kullanıcı, birbirlerinin masaüstü ayarlarına ve dosyalarına hiç dokunmadan kullanabiliyor. Sistem yöneticisi tarafından erişim hakları kesin ve aşılamaz bir biçimde ayarlanabiliyor. Linux terminalleri güçlü bir ana sunucuda tüm programları çalıştırıp, sadece görüntüsünü kendine aktararak çalışabiliyor. Böylece, disksiz / düşük güçte masaüstü bilgisayarları yüksek performansla kullanılabilir.
WINDOWS UYUMLULUĞU Linux, Windows ile aynı bilgisayara kurulabiliyor. Bilgisayar açılırken hangi işletim sisteminden açacağınızı seçebiliyorsunuz. Linux, Windows serisinin kullandığı tüm dosya sistemlerini tanıyor (FAT16, VFAT, FAT32, NTFS, Joliet, vb). Microsoft Ağı'na tam entegre olabiliyor. Tüm Windows bilgisayarlarla beraber Ağ Komşularında yer alabiliyor, hatta bir Windows ağının yöneticiliğini bile yapabiliyor. StarOffice / OpenOffice / KOffice ofis paketleri Word (.doc), Excel (.xls), Powerpoint (.ppt) dosyalarını açabiliyor. DOSEmu ile DOS altında çalışan programları yeni nesil Windows işletim sistemlerinden daha iyi emule edebiliyor. Wine ile Windows altında çalışan -bazı- programları çalıştırabiliyor. WineX ile Windows'taki DirectX emule edilerek birçok oyun çalıştırabiliyor. Crossover Office ile Internet Explorer, Microsoft Office, Visio gibi Microsoft yazılımları linux altında kullanılabiliyor. Vmware ile Linux'ta bir pencerede Windows açılarak tüm yazılımlar kullanılabiliyor.
SIK SORULAN SORULAR Linux ile her şeyi yapabilir miyim? Linux gerçekten hiç çökmüyor mu? Linux bu kadar iyi ise neden herkes Windows kullanıyor? Linux, Microsoft'a bir tepki mi? Microsoft'ta teknik desteği kurumdan alabiliyorum, Linux'ta üst merci olarak nereye başvuracağım? Neden tek bir Linux dağıtımı yok? Linux ne zaman paralı olacak? Deli mi bu özgür yazılımcılar? Aç kalmıyorlar mı?...
İMDAAAT LINUX'TA PROBLEMİM VAR! Yalnız değilsiniz, mutlaka sizden önce birisi aynı problemle karşılaşmıştır. Türkçe Linux Dokümanları - http://www.belgeler.org - http://www.linux.org.tr/belgeler.php Seminer Notları - http://seminer.linux.org.tr/seminer-notlari.php İngilizce Linux Dokümanları Arşivi - http://www.tldp.org Türkiye Linux E-Posta Listeleri - http://liste.linux.org.tr Linux Yazılımları Dizini - http://www.freshmeat.net