KARO VE FAYANS Hazırlayan Yeşim Alp Mayıs 2005 İstanbul Ticaret Odası Dış Ticaret Araştırma Servisi
İÇİNDEKİLER 1. ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1 1.1. ÜRÜN TANIMI 1 1.2. GÜMRÜK TARİFE İSTATİSTİK POZİSYONU 1 1.3 KULLANIM ALANLARI 2 1.4. HAMMADDELER 2 2. TÜRKİYE DE DURUM 2 2.1. ÜRETİM 3 2.2. KAPASİTE VE KAPASİTE KULLANIMI 4 2.3. TÜKETİM 6 2.4. İHRACAT 6 2.5. İTHALAT 9 3. DÜNYADA DURUM 10 3.1. ÜRETİM 10 3.2. TÜKETİM 13 3.3. İHRACAT 15 3.4. İTHALAT 18 4. STANDARTLAR 20 4.1. AVRUPA DA STANDARDİZASYON UYGULAMALARI 20 4.2. TÜRKİYE DE STANDARDİZASYON UYGULAMALARI 20 5. SEKTÖRÜN SORUNLARI 23 6. YARARLANILAN KAYNAKLAR 24
1. ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1.1. ÜRÜN TANIMI Seramik karo ve fayanslar, seramik sektörünün alt sektörlerinden seramik kaplama malzemeleri sektörü ürünleridir. Seramik kaplama malzemesi, yer ve duvar kaplamasında kullanılan seramikten yapılmış plakalar olarak tanımlanmaktadır. Türkiye de genellikle yer kaplamasında kullanılan seramik kaplama malzemesine seramik karo, duvar kaplamasında kullanılanına ise fayans denilmektedir. Uluslararası ISO 13 006:1998 standardında seramik kaplama malzemeleri; Çoğunlukla killer ve/veya diğer anorganik hammaddelerden üretilen, genellikle yer ve duvar kaplamalarında kullanılan, kalıptan çekme metoduyla veya oda sıcaklığında preslenerek şekillendirilen, fakat başka işlemlerle de şekil verilebilen, daha sonra kurutulup istenen özellikleri kazandırmaya yeterli olacak sıcaklıklarda pişirilen ince plakalardır. Karolar sırlı veya sırsız olabilir, yanmazlar ve ışıktan etkilenmezler. şeklinde tanımlanmaktadır. Seramik kaplama malzemeleri, ISO 13 006:1998 uluslararası standardına ve TS EN 87: 1995 Türk ve Avrupa standartlarına göre şekillendirme metoduna göre A- Kalıptan çekme B- Kuru presleme C- Diğer işlemlerle olmak üzere 3 grupta sınıflandırılmaktadır. Su emme oranına (E) göre ise Grup I ) E < %3 Grup II a) %3 < E %6 Grup II b) %6 < E %10 Grup III ) E > %10 olarak gruplandırılmaktadır. 1.2. GÜMRÜK TARİFE İSTATİSTİK POZİSYONU Seramik kaplama malzemeleri, Armonize Sistem Nomanklatürü esas alınarak düzenlenen gümrük tarife cetvelinin 6907 ve 6908 pozisyonlarında tanımlanmaktadır. GTİP Eşyanın Tanımı 6907 Cilasız veya sırsız seramikten döşeme veya kaplama karoları ve kaldırım taşları; cilasız veya sırsız seramikten mozaik küpler ve benzerleri (bir mesnet üzerinde olsun olmasın) 6907.10 Karolar, küpler ve benzeri eşya (kare veya dikdörtgenden başka şekilde olsun olmasın) (en geniş yüzeyi, bir kenarının uzunluğu 7 cm. den az olan bir karenin içine girebilecek olanlar) 6907.90 Diğerleri 6908 Cilalı veya sırlı seramikten döşeme veya kaplama karoları ve kaldırım taşları; cilalı veya sırlı mozaik küpler ve benzerleri (bir mesnet üzerinde olsun olmasın) 6908.10 Karolar, küpler ve benzeri eşya (kare veya dikdörtgenden başka şekilde olsun olmasın) (en geniş yüzeyi, bir kenarının uzunluğu 7 cm. den az olan bir karenin içine girebilecek olanlar) 6908.90 Diğerleri 1
1.3 KULLANIM ALANLARI Seramik karo ve fayanslar geniş renk, desen ve şekil yelpazesi ile iç ve dış mekanlarda oldukça fazla kullanım olanağı sunmaktadır. Spor tesisleri, büyük ticari tesisler, havalimanları ve tren istasyonları, hastane ve laboratuarlar, ibadet yerleri, eğitim merkezleri gibi her türlü ticari ve endüstriyel binalarda seramik kaplama malzemelerinin kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Karo ve fayanslar, konutlarda mutfak, banyo, koridor gibi iç mekan alanların yer ve duvar kaplamasında kullanıldığı gibi; dış kaplama malzemesi olarak da kullanılmaktadır. Ayrıca, lekelenme ve buzlanma yapmayan, rutubete dayanıklı ve kaygan olmayan karoların teras ve bahçelerde kullanımı artmaktadır. İmalathane ve restoran gibi hijyenik yüzeylere ihtiyaç duyulan mekanlarda, seramik yer ve duvar karoları fonksiyonel yapıları ve kolay temizlenebilme özelliklerinden dolayı tercih edilmektedir. Havuz içi yer, duvar kaplamaları ve havuzu çevreleyen zemin kaplamalarında, estetik görünümleri ve kaymazlık özelliği nedeniyle, seramik karo ve fayanslar sıklıkla kullanılmaktadır. 1.4. HAMMADDELER Seramik karo ve fayans üretiminde kullanılan başlıca hammaddeler; kil, kaolen, feldspat, kuvars, kireçtaşı, dolomit, mermer ve bentonittir. Ayrıca; frit, zirkon, korund, çinko oksit, boraks, borik asit, talk, renk verici asitler ve seramik boyaları gibi yardımcı hammaddeler kullanılmaktadır. Türkiye de hammadde kaynakları Bozüyük-Eskişehir, Aydın, Uşak, İzmir, Kütahya ve Çanakkale bölgelerinde bulunmaktadır. Ayrıca, İstanbul ve çevresinde zengin kil yatakları vardır. Sektördeki firmaların büyük bir bölümü hammadde ihtiyaçlarını kendi maden ocaklarından sağlamakta ve hammadde üretim faaliyetlerini kendi bünyelerinde sürdürmektedir. 2. TÜRKİYE DE DURUM Seramik sektörünün alt sektörlerinden biri olan seramik kaplama malzemeleri sektörü, dünya genelinde üretimi ve tüketimi hızla artan dinamik bir sektördür. Dünya nüfusunun hızlı ve sürekli bir biçimde artması, inşaat sektöründe seramik kaplama malzemeleri kullanımının giderek yaygınlaşması ve diğer kaplama malzemelerine göre daha sıhhi, kullanışlı ve dayanıklı olması sektörde yaşanan bu ilerlemenin başlıca nedenlerindendir. Dünyada yüzyıllardır kullanılan seramik karolar çini ismiyle, Anadolu ya Selçuklu Orta Asya dan getirilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde çini karo üretimi İznik ve Kütahya da gelişmiştir. Endüstriyel anlamda üretime ise özel sektörün girişimleriyle 1950 li yıllarda başlanılmıştır. 1990 lı yıllarda sektörde üretim yapan firma sayısı hızla artarak, üretim ve ihracat bakımından önemli bir sektör haline gelmiştir. 2
2.1. ÜRETİM Seramik kaplama malzemeleri sektörü özellikle 1980 li yılların ikinci yarısından itibaren gösterdiği hızlı büyüme sonucunda dünya toplam üretimindeki payını sürekli artmıştır. Türkiye yıllık seramik karo üretim miktarı bakımından 2003 yılı itibariyle dünyada 6. sırada, İtalya ve İspanya dan sonra Avrupa da 3. sıradadır. Sektördeki mevcut fabrikaların kapasitelerinin arttırılması ve diğer taraftan yeni fabrikaların kurulması ile üretim kapasitesi her geçen yıl artmaktadır. Günümüzde, özellikle üretim kapasitesi ve ihracat olanaklarıyla seramik sektöründe büyük bir potansiyele sahip seramik kaplama malzemeleri alt sektörü, ana sektörün yıllık yaklaşık 3 milyon ton düzeyindeki üretiminin %80 ini karşılar duruma gelmiştir. Halihazırda 24 kuruluş seramik karo ve fayans üretimi yapmakta ve yaklaşık 10.000 kişiyi istihdam etmektedir. 1993-1999 yılları arasında seramik karo ve fayans üretim miktarında sürekli bir artış olmuştur. 1999 yılında, genel ekonomik koşullar, Marmara Bölgesi nde olan iki büyük deprem ve inşaat sektöründeki gerilemeden kaynaklanan bir düşüş göstermiştir. Üretim değerinde 2001 yılında bir önceki yıla göre %14 oranında bir düşüş olmuş, ancak 2002 ve 2003 yıllarında tekrar yükselmiştir. 2003 yılında bir önceki yıla göre %16 oranında artan üretim miktarı 189 milyon m² ye ulaşmıştır. Türkiye nin 1991-2003 yılları arasındaki seramik kaplama malzemeleri üretimine ait veriler Tablo 1 ve Şekil 1 de verilmiştir. Tablo 1 Türkiye nin Seramik Kaplama Malzemeleri Üretimi YILLAR ÜRETİM (milyon m²) DEĞİŞİM (%) 1991 60 15,4 1992 71 18,3 1993 84 18,3 1994 93 10,7 1995 107 15,1 1996 121 13,1 1997 148 22,3 1998 154 4,1 1999 150-2,6 2000 175 16,7 2001 150-14,3 2002 162 8,0 2003 189 16,7 Kaynak: Seramik Kaplama Malzemeleri Üreticileri Derneği 3
Şekil 1 Türkiye nin Seramik Kaplama Malzemeleri Üretimi 200 175 150 148 154 150 175 150 162 189 milyon m2 125 100 75 50 60 71 84 93 107 121 25 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 üretim 2.2. KAPASİTE VE KAPASİTE KULLANIMI 1985 yılında sadece 6 firmanın faaliyet gösterdiği sektörde toplam üretim kapasitesi yılda yaklaşık 21 milyon m² iken, kapasite yaklaşık 9 kat büyüyerek, 1998 yılı sonu itibariyle 191,9 milyon m² düzeyine ulaşmıştır. 2003 yılına gelindiğinde üretim kapasitesi 259 milyon m² seviyesine çıkmıştır. Seramik kaplama malzemeleri sektöründe 1991-2003 yılları arasındaki kurulu kapasite durumu Tablo 2 de yer almaktadır. 1997 yılında %91 olan kapasite kullanım oranı, ekonomik krizler sonucunda üretimin daralması ile %64 e kadar düşmüştür. 2003 yılında %73 düzeyinde olan kapasite kullanım oranı 259 milyon m² lik kurulu kapasitenin yaklaşık 70 milyon m² sinin kullanılmadığını göstermektedir. Seramik kaplama malzemeleri sektöründe 1991-2003 yılları arasındaki kurulu kapasite durumu, üretim, kapasite fazlası ve kapasite kullanım oranlarına ait veriler Tablo 3 de verilmiştir. 4
Tablo 2 Seramik Kaplama Malzemeleri Sektöründe Kurulu Kapasite Durumu YILLAR KAPASİTE (milyon m²) DEĞİŞİM (%) 1991 71 9,7 1992 82 15,5 1993 93 13,4 1994 102 9,7 1995 113 10,8 1996 134 18,6 1997 162 20,9 1998 192 18,5 1999 210 9,4 2000 227 8,1 2001 235 3,5 2002 255 8,5 2003 259 1,6 Kaynak: Seramik Kaplama Malzemeleri Üreticileri Derneği Tablo 3 Kapasite, Üretim, Kapasite Fazlası ve Kapasite Kullanım Oranı YILLAR KAPASİTE (milyon m²) ÜRETİM (milyon m²) KAPASİTE FAZLASI (milyon m²) KAPASİTE KULLANIM ORANI (%) 1991 71 60 11 85 1992 82 71 11 87 1993 93 84 9 90 1994 102 93 9 91 1995 113 107 6 95 1996 134 121 13 90 1997 162 148 14 91 1998 192 154 38 80 1999 210 150 60 71 2000 227 175 52 77 2001 235 150 85 64 2002 255 162 93 64 2003 259 189 70 73 Kaynak: Seramik Kaplama Malzemeleri Üreticileri Derneği 5
2.3. TÜKETİM Türkiye de seramik karo ve fayans tüketimi 1993-2003 yılları kapsayan 10 yıllık dönemde yılda ortalama %16 oranında büyümüştür. 1993 yılında 68 milyon m² olan tüketim miktarı 2003 yılında 104 milyon m² düzeyine çıkmıştır. İnşaat sektörünün genel durumu ve yenileme/değiştirme talepleri, yurtiçi tüketimin gelişimindeki en önemli etkenlerdir. Seramik karo ve fayans malzemelerine olan talebin büyük bir bölümü yurtiçi üretimle karşılanmaktadır. Türkiye de kişi başına yıllık seramik kaplama malzemeleri tüketim miktarı yaklaşık 1,6 m² dir. Bu değer, Avrupa ülkelerinde 2,5-6 m² arasında değişmektedir. Türkiye nin 1991-2003 yılları arasındaki seramik kaplama malzemeleri tüketimine ait veriler Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4 Türkiye nin Seramik Kaplama Malzemeleri Tüketimi YILLAR ÜRETİM (milyon m²) DEĞİŞİM (%) 1993 68 17 1994 69 1 1995 75 9 1996 77 3 1997 111 44 1998 101-9 1999 96-5 2000 112 17 2001 93-17 2002 90-3 2003 104 16 Kaynak: Türk Yapı Sektörü Raporu 2004 2.4. İHRACAT Üretim teknolojisinin yenilenmesi, özgün tasarımların kullanılması, standartlara uygun üretim ve ürün kalitesindeki artış gibi etkenlerle son yıllarda seramik karo ihracatında önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Başta Avrupa olmak üzere ABD, Kanada, Avustralya, Orta Doğu, Orta Asya ülkeleri gibi dünyanın her yerine ihracat yapılmaktadır. Türk firmaları, dünya pazarında İtalya, İspanya gibi dünyanın önde gelen ihracatçıları ile rekabet edebilmektedir. Seramik kaplama malzemeleri ihracatı 1991-2004 yılları arasında %500'ün üzerinde artış göstermiştir. 2004 yılında ihracat bir önceki yıla göre miktar bazında %11,6 ve değer bazında %24,2 artarak sırasıyla 94,2 milyon m² ve 389,5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye nin seramik kaplama malzemeleri ihracatına ait bilgiler Tablo 5'de yer almaktadır. 6
Tablo 5 Türkiye nin Seramik Kaplama Malzemeleri İhracatı MİKTAR DEĞER YILLAR (milyon m²) (milyon $) 1991 13,0 59,8 1992 13,3 62,6 1993 17,4 76,7 1994 19,5 89,3 1995 26,4 128,7 1996 35,6 159,3 1997 39,7 167,2 1998 42,0 177,8 1999 50,6 200,3 2000 52,5 194,7 2001 57,0 196,7 2002 72,3 246,2 2003 84,4 313,6 2004 94,2 389,5 Kaynak: Seramik Kaplama Malzemeleri Üreticileri Derneği; Devlet İstatistik Enstitüsü Seramik karo ihracatının büyük bir bölümü Avrupa Birliği ülkelerine yapılmaktadır. 2004 yılı verilerine göre, Türkiye nin en fazla ihracat yaptığı ülke 13,9 milyon m² ihracat miktarı ile İngiltere olmuştur. İngiltere den sonra en fazla ihracat yapılan ülkeler sırasıyla ABD, İsrail, Almanya ve Kanada dır. Türkiye nin 2004 yılı itibariyle başlıca ülkelere göre seramik kaplama malzemeleri ihracatına ait bilgiler Tablo 6 ve Şekil 2 de verilmiştir. 7
Tablo 6 Türkiye nin Başlıca Ülkelere Göre Seramik Kaplama Malzemeleri İhracatı ÜLKELER MİKTAR (m²) DEĞER ($) TOPLAM İHRACAT İÇİNDEKİ PAYI (%) ABD 13.937.991 59.007.862 14,8 İngiltere 11.477.825 45.008.805 12,2 İsrail 9.984.228 34.028.523 10,6 Kanada 8.610.714 42.832.000 9,1 Almanya 8.457.766 29.426.954 9,0 Fransa 6.244.180 26.185.128 6,6 Yunanistan 5.065.177 20.881.250 5,4 Suudi Arabistan 3.716.810 12.478.531 3,9 Hollanda 1.916.970 8.785.409 2,0 Rusya Federasyonu 1.536.133 9.539.481 1,6 Diğer Toplamı 23.224.893 101.347.597 75,3 Toplam 94.172.687 389.521.540 100,0 Kaynak: Devlet İstatistik Enstitüsü Şekil 2 Türkiye nin Başlıca Ülkelere Göre Seramik Kaplama Malzemeleri İhracatı İngiltere 24,7% 1,6% 2,0% 3,9% 5,4% 6,6% 9,0% 14,8% 9,1% 12,2% 10,6% ABD İsrail Almanya Kanada Fransa Yunanistan Suudi Arabistan Hollanda Rusya Federasyonu Diğer 8
Seramik kaplama malzemeleri ihracat birim fiyatlarına bakıldığında, ortalama m² birim fiyatının 1995 yılından itibaren düşmeye başladığı görülmektedir. 1991-1999 yılları arasında ortalama 4,23 ve 4,88 dolar arasında değişen ihracat birim fiyatı, 1999 yılı itibariyle 4 doların altına gerilemiştir. 2004 yılı ihracat birim fiyatı 4,13 $/m² dir. 1991-2004 dönemi seramik kaplama malzemeleri ihracat birim fiyatları Tablo 7 de yer almaktadır. Tablo 7 Seramik Kaplama Malzemeleri İhracat Birim Fiyatları İHRACAT BİRİM FİYAT YILLAR MİKTAR (milyon m²) DEĞER (milyon $) m²/$ 1991 13,0 59,8 4,60 1992 13,3 62,6 4,71 1993 17,4 76,7 4,41 1994 19,5 89,3 4,58 1995 26,4 128,7 4,88 1996 35,6 159,3 4,47 1997 39,7 167,2 4,21 1998 42,0 177,8 4,23 1999 50,6 200,3 3,96 2000 52,5 194,7 3,71 2001 57,0 196,7 3,45 2002 72,3 246,2 3,41 2003 84,9 307,7 3,62 2004 94,2 389,5 4,13 2.5. İTHALAT Türkiye nin seramik karo ve fayans tüketiminde ithalatın payı oldukça düşüktür. Seramik kaplama malzemeleri ithalatında, 1997 yılından itibaren başlayan düşüş 2003 yılına kadar devam etmiştir. 2004 yılında ithalat bir önceki yıla göre % 127,5 oranında artarak 3,5 milyon m² olarak gerçekleşmiştir. İtalya ve İspanya dan yüksek fiyatlı, üst gelir gruplarına hitap eden ürünler ithal edilmektedir. Diğer taraftan, zaman zaman özellikle Çin ve Endonezya gibi Uzakdoğu ülkelerinden ucuz fiyatlı ürün ithalatı yapılmaktadır. Türkiye nin seramik kaplama malzemeleri ithalatına ait bilgiler Tablo 8'de yer almaktadır. 9
Tablo 8 Türkiye nin Seramik Kaplama Malzemeleri İthalatı MİKTAR DEĞER YILLAR (bin m²) (bin $) 1996 996 13.000 1997 1.978 19.497 1998 1.893 21.413 1999 1.400 15.600 2000 1.486 13.436 2001 1.198 9.358 2002 1.118 9.383 2003 1.551 11.736 2004 3.530 28.444 Kaynak: Seramik Kaplama Malzemeleri Üreticileri Derneği; Devlet İstatistik Enstitüsü 3. DÜNYADA DURUM 3.1. ÜRETİM Dünya seramik kaplama malzemeleri üretimi 1999-2003 yıllarını kapsayan 5 yıllık dönemde %24,6 oranında artarak 4,8 milyar m² den 6 milyar m² nin üzerine çıkmıştır. Çin, 2 milyar m² ye ulaşan üretim miktarı ile dünyadaki en büyük üretici konumundadır. İspanya, İtalya, Brezilya, Endonezya, Hindistan ve Türkiye diğer önemli üretici ülkelerdir. Dünya seramik kaplama malzemeleri üretimine ait bilgiler Tablo 9 da verilmiştir. Dünya seramik kaplama malzemeleri sektörü için 2003 yılı, üretim ve tüketimdeki artış ile olumlu geçmiştir. Üretim, 2003 yılında bir önceki yıla göre %5,05 lik bir artış göstererek; 6.030 milyon m² ye ulaşmıştır. 2003 yılı verilerine göre; Çin 1,950 milyon m² ile dünyanın en büyük üreticisi konumundadır. Dünya toplam üretiminin %32,3 ünü Çin, %10,4 ünü İspanya, %10 unu İtalya, %8,9 unu Brezilya, %4,3 ünü Endonezya, %3,2 sini Hindistan ve %3,1 ini Türkiye gerçekleştirmiştir. Söz konusu 7 ülkenin toplam üretimi, dünya üretiminin %72,2 sine karşılık gelmektedir. Türkiye 189 milyon m² seramik karo ve fayans üretimi ile dünyanın en büyük 7. üreticisidir. 2003 yılı başlıca seramik kaplama malzemeleri üreticilerine ait bilgiler Tablo 10 ve Şekil 3 de yer almaktadır. 10
Tablo 9 Dünya Seramik Kaplama Malzemeleri Üretimi (milyon m²) SIRA ÜLKE 1999 2000 2001 2002 2003 1. ÇİN 1.600 1.807 1.810 1.868 1.950 2. İSPANYA 602 621 638 651 624 3. İTALYA 606 632 638 606 603 4. BREZİLYA 428 453 473 508 534 5. ENDONEZYA 130 200 220 230 260 6. HİNDİSTAN 85 97 109 150 190 7. TÜRKİYE 150 175 150 162 189 8. MEKSİKA 130 138 167 159 171 9. TAYLAND 70 56 63 100 135 10. İRAN 60 71 78 95 120 11. VİETNAM 29 55 95 105 110 12. MISIR 42 50 65 83 83 13. MALEZYA 50 58 67 72 72 14. PORTEKİZ 60 64 66 69 70 15. RUSYA 25 30 45 58 70 16. POLONYA 30 35 46 49 66 17. ABD 59 60 55 58 61 18. ALMANYA 64 62 57 54 58 19. BAE 30 40 40 48 57 20. GÜNEY KORE 39 48 50 56 56 21. TAYVAN 88 68 47 40 46 22. JAPONYA 54 54 53 51 46 23. FRANSA 50 49 44 41 40 24. FAS 23 30 35 35 40 25. ARJANTİN 29 27 27 30 36 26. ÇEK CUMHURİYETİ 27 30 30 29 31 27. CEZAYİR 30 30 30 30 30 28. GÜNEY AFRİKA 9 15 15 20 30 29. KOLOMBİYA 25 26 26 26 26 30. FİLİPİNLER 22 25 25 25 25 TOPLAM 4.649 5.107 5.263 5.506 5.829 TOPLAM DÜNYA ÜRETİMİ 4.841 5.320 5.500 5.740 6.030 11
Kaynak: Ceramic World Review No:58/2004 Tablo 10 Başlıca Seramik Kaplama Malzemeleri Üreten Ülkeler (2003 yılı) SIRA ÜLKE ÜRETİM (milyon m²) TOPLAM ÜRETİM İÇİNDEKİ PAYI (%) 1. ÇİN 1.950 32,3 2. İSPANYA 624 10,4 3. İTALYA 603 10,0 4. BREZİLYA 534 8,9 5. ENDONEZYA 260 4,3 6. HİNDİSTAN 190 3,2 7. TÜRKİYE 189 3,1 8. MEKSİKA 171 2,8 9. TAYLAND 135 2,2 10. İRAN 120 2,0 11. VİETNAM 110 1,8 12. MISIR 83 1,4 13. MALEZYA 72 1,2 14. PORTEKİZ 70 1,2 15. RUSYA 70 1,2 16. POLONYA 66 1,1 17. ABD 61 1,0 18. ALMANYA 58 1,0 19. BAE 57 0,9 20. GÜNEY KORE 56 0,9 21. TAYVAN 46 0,8 22. JAPONYA 46 0,8 23. FRANSA 40 0,7 24. FAS 40 0,7 25. ARJANTİN 36 0,6 26. ÇEK CUMHURİYETİ 31 0,5 27. CEZAYİR 30 0,5 28. GÜNEY AFRİKA 30 0,5 29. KOLOMBİYA 26 0,4 30. FİLİPİNLER 25 0,4 TOPLAM 5.829 96,7 TOPLAM DÜNYA ÜRETİMİ 6.030 100,0 12
Kaynak: Ceramic World Review No:58/2004 Şekil 3 Başlıca Seramik Kaplama Malzemeleri Üreten Ülkeler (2003 yılı) üretim 2.500 2.000 1.950 milyon m2 1.500 1.000 624 603 534 500 260 190 189 0 ÇİN İSPANYA İTALYA BREZİLYA ENDONEZYA HİNDİSTAN TÜRKİYE 3.2. TÜKETİM Dünya seramik kaplama malzemeleri tüketimi 2003 yılında %5,5 lik artışla 5.724 milyon m² ye yükselmiştir. Dünyanın en büyük üreticisi olan Çin, aynı zamanda 1.700 milyon m² tüketim miktarı ile en büyük tüketici konumundadır. Çin i sırasıyla Brezilya, İspanya, ABD ve İtalya izlemektedir. Dünya seramik kaplama malzemeleri tüketimine ait bilgiler Tablo 11 de verilmiştir. Dünya genelinde 2003 yılında seramik kaplama malzemelerinin %29,7 si Çin de, %7,4 ü Brezilya da, %5,8 i İspanya, %4,7 si ABD de ve %3,2 si İtalya da tüketilmiştir. Türkiye 103 milyon m² tüketim miktarı ile 12. sırada yer almaktadır. 2003 yılında en fazla seramik kaplama malzemeleri tüketen ülkeler Şekil 4 de gösterilmiştir. 13
Tablo 11 Dünya Seramik Kaplama Malzemeleri Tüketimi (milyon m²) SIRA ÜLKE 1999 2000 2001 2002 2003 TOPLAM TÜKETİM İÇİNDEKİ PAYI (2003) 1. ÇİN 1.300 1.400 1.500 1.600 1.700 29,7% 2. BREZİLYA 383 395 417 456 421 7,4% 3. İSPANYA 273 290 312 327 332 5,8% 4. ABD 195 212 211 245 267 4,7% 5. İTALYA 192 200 192 183 183 3,2% 6. HİNDİSTAN 85 97 102 145 180 3,1% 7. ALMANYA 192 184 164 144 147 2,6% 8. MEKSİKA 87 100 129 141 146 2,6% 9. ENDONEZYA 95 164 168 110 130 2,5% 10. FRANSA 114 122 125 124 125 2,2% 11. VİETNAM 29 55 95 98 103 1,8% 12. TÜRKİYE 100 114 94 90 103 1,8% 13. GÜNEY KORE 44 49 59 83 97 1,7% 14. TAYLAND 50 54 60 65 97 1,7% 15. RUSYA 31 38 65 77 92 1,6% 16. İRAN 54 65 72 85 87 1,5% 17. POLONYA 57 67 71 62 75 1,3% 18. MISIR 35 43 50 66 66 1,2% 19. SUUDİ ARABİSTAN 34 40 53 58 61 1,1% 20. İNGİLTERE 46 53 62 56 61 1,1% 21. PORTEKİZ 56 68 60 61 56 1% 22. JAPONYA 56 57 56 54 49 0,9% 23. TAYVAN 90 77 55 43 48 0,8% 24. MALEZYA 41 48 51 45 45 0,8% 25. FAS 26 30 31 33 36 0,6% 26. CEZAYİR 30 30 34 35 35 0,6% 27. GÜNEY AFRİKA 16 24 24 28 35 0,6% 28. YUNANİSTAN 38 35 33 33 33 0,6% 29. BAE 23 28 27 29 33 0,6% 30. AVUSTURALYA 23 28 29 33 32 0,6% 31. KANADA 20 23 25 29 31 0,5% TOPLAM 3.815 4.190 4.426 4.638 4.906 85,7% 14
TOPLAM DÜNYA TÜKETİMİ 4.485 4.735 5.142 5.426 5.724 100% Kaynak: Ceramic World Review No:58/2004 Şekil 4 En fazla Seramik Kaplama Malzemeleri Tüketen Ülkeler (2003 yılı) 2.250 2.000 1.750 1.700 1.500 milyon m2 1.250 1.000 750 500 250 421 332 267 183 180 147 146 130 125 103 103 0 ÇİN BREZİLYA İSPANYA ABD İTALYA HİNDİSTAN ALMANYA MEKSİKA ENDONEZYA FRANSA VİETNAM TÜRKİYE 3.3. İHRACAT Dünya toplam seramik kaplama malzemeleri ticareti 1999-2003 yılları arasında %40,8 oranında artarak, 1.505 milyon m² ye yükselmiştir. Asya ülkelerinin ihracatı, bu dönemde diğer ülkeler ve dünya toplam ihracatına kıyasla daha hızlı artmıştır. Çin, 1999 yılında 19 milyon m² seramik karo ve fayans ihracatı gerçekleştirmişken, 2003 yılında bu değer %984,2 oranında artarak, 206 milyon m² ye ulaşmıştır. Dünya seramik kaplama malzemeleri ihracatına ait bilgiler Tablo 12 de verilmiştir. 2003 yılı ihracat rakamları, dünyanın en büyük ihracatçı ülkesinin İtalya olduğunu göstermektedir. İtalya nın 418 milyon m² ihracat miktarı ile toplam dünya ihracatından aldığı pay %27,8 dir. İtalya nın ardından İspanya, gerçekleştirdiği 336 milyon m² seramik karo ve fayans ihracatı ile 2. sıradadır. Dünya üretim ve tüketiminde 1. sırada yer alan Çin, ihracatta 206 milyon m² ile 3. konumdadır. İtalya ve İspanya nın toplam ihracatı, dünya ihracatının yaklaşık %50 sine karşılık gelmektedir. 2003 yılı verilerine göre, Türkiye 84 milyon m² ihracat miktarı ile dünyanın 5. ve Avrupa nın 3. en büyük ihracatçısıdır. Sözkonusu ihracat miktarı ile dünya toplam seramik kaplama malzemeleri ihracatından %5,6 pay almaktadır. 2003 yılında en fazla ihracat yapan ülkeler Tablo 13 ve Şekil 5 de yer almaktadır. 15
Tablo 12 Dünya Seramik Kaplama Malzemeleri İhracatı (milyon m²) SIRA ÜLKE 1999 2000 2001 2002 2003 1. İTALYA 417 436 441 438 418 2. İSPANYA 270 312 339 357 336 3. ÇİN 19 24 53 125 206 4. BREZİLYA 43 48 47 74 103 5. TÜRKİYE 50 52 57 74 84 6. ENDONEZYA 17 20 30 50 60 7. BAE 15 20 22 39 35 8. MEKSİKA 34 33 37 33 29 9. MALEZYA 14 15 23 29 29 10. PORTEKİZ 19 19 21 22 25 11. ALMANYA 21 20 21 22 22 12. FRANSA 25 24 22 21 19 13. ÇEK CUMHURİYETİ 14 16 17 17 17 14. HİNDİSTAN 5 5 7 10 15 15. TAYLAND 11 12 12 13 13 TOPLAM 969 1.050 1.150 1.296 1.411 TOPLAM DÜNYA İHRACATI 1.069 1.157 1.244 1.385 1.505 Kaynak: Ceramic World Review No:58/2004 16
Tablo 13 En Fazla İhracat Yapan Ülkeler SIRA ÜLKE İHRACAT (milyon m²) 2003 TOPLAM DÜNYA İHRACATINDAKİ PAYI (%) 1. İTALYA 418 27,8 2. İSPANYA 336 22,3 3. ÇİN 206 13,7 4. BREZİLYA 103 6,8 5. TÜRKİYE 84 5,6 6. ENDONEZYA 60 4 7. BAE 35 2,3 8. MEKSİKA 29 1,9 9. MALEZYA 29 1,9 10. PORTEKİZ 25 1,7 11. ALMANYA 22 1,5 12. FRANSA 19 1,3 13. ÇEK CUMHURİYETİ 17 1,1 14. HİNDİSTAN 15 1,0 15. TAYLAND 13 0,9 TOPLAM 1.411 93,8 TOPLAM DÜNYA İHRACATI 1.505 100 Şekil 5 En Fazla İhracat Yapan Ülkeler (2003) 17
450 418 400 350 336 300 250 200 150 100 50 206 103 84 60 35 0 İTALYA İSPANYA ÇİN BREZİLYA TÜRKİYE ENDONEZYA BAE milyon m2 3.4. İTHALAT 2003 yılı verilerine göre; tüketimde dünya dördüncüsü olan ABD en fazla seramik karo ithalatı yapan ülkedir. ABD nin 2003 yılı ithalat miktarı 207 milyon m² düzeyindedir. Bu değer ile ABD nin toplam dünya ithalatından aldığı pay %13,8 dir. Aynı yıl, en fazla ithalat yapan ikinci ülke toplam ithalattan aldığı %7,4 pay ve 111 milyon m² ithalat miktarı ile Almanya dır. Fransa 104 milyon m² ve Suudi Arabistan 55 milyon m² ithalat miktarı ile toplam dünya ithalatından sırasıyla %6,9 ve %3,7 pay almıştır. Türkiye 2003 yılında gerçekleştirdiği 3,5 milyon m² ithalat ile Avrupa nın en az seramik karo ve fayans ithalatı yapan ülkesi konumundadır. Dünya seramik kaplama malzemeleri ithalatına ait veriler Tablo 14 de yer almaktadır. Tablo 14 Dünya Seramik Kaplama Malzemeleri İthalatı SIRA ÜLKE 1999 2000 2001 2002 2003 TOPLAM DÜNYA İTHALATINDAKİ PAYI (%)(2003) 1. ABD 139 155 160 189 207 13,8 2. ALMANYA 149 143 127 113 111 7,4 3. FRANSA 89 97 104 104 104 6,9 4. SUUDİ ARABİSTAN 28 34 48 61 55 3,7 5. İNGİLTERE 38 44 54 48 52 3,5 6. GÜNEY KORE * 10 22 32 42 2,8 7. YUNANİSTAN 32 35 33 33 33 2,2 8. AVUSTRALYA 20 25 24 28 25 1,7 9. BELÇİKA 24 26 25 24 25 1,7 18
10. İSRAİL 22 25 31 26 25 1,7 TOPLAM 541 594 628 658 679 45,1 TOPLAM DÜNYA İTHALATI 1.069 1.157 1.244 1.410 1.505 100 *Mevcut değil Kaynak: Ceramic World Review No:58/2004 Şekil 5 En Fazla İthalat Yapan Ülkeler (2003) 250 200 207 milyon m2 150 100 50 111 104 55 52 42 33 0 ABD ALMANYA FRANSA SUUDİ ARABİSTAN İNGİLTERE GÜNEY KORE YUNANİSTAN 19
4. STANDARTLAR 4.1. AVRUPA DA STANDARDİZASYON UYGULAMALARI Seramik kaplama malzemeleri ile ilgili ISO (Uluslararası Standardizasyon Örgütü) ve CEN (Avrupa Standardazisyon Komitesi) tarafından hazırlanan birçok standard bulunmaktadır. Bu standartlar, seramik karo ve fayansların boyut, yüzey kalitesi, mekanik, fiziksel ve kimyasal gereklilikler ve işaretlemesini belirlemektedir. Seramik karo ve fayansların üretim metodu, su emme oranı ve ürün standartlarına göre sınıflandırılması aşağıda yer almaktadır. Grup I E< %3 Grup II a %3 < E %6 Grup II b %6 < E %10 Grup III E > %10 Kalıptan Çekme Karolar EN 121 EN186 EN187 EN188 Kuru Preslenmiş Karolar EN176 EN177 EN178 EN159 Diğer İşlemlerle Şekillendirilmiş - - - - Karolar* *Bu gruptaki karolar için herhangi bir standart bulunmamaktadır. AB ülkelerinde piyasaya arz edilecek yapı malzemeleri dahilindeki seramik karo ve fayansların CE işareti taşıması zorunludur. Yapı malzemeleri konusunda ürünlere CE işareti iliştirilmesi 89/106/EEC ve değişen 93/68/EC sayılı yeni yaklaşım direktifleri çerçevesinde düzenlemektedir. Sözkonusu direktiflere göre; seramik karo ve fayanslarda, CE işareti ürüne, ürün üzerine eklenen bir etikete, ürünün ambalajına veya ürüne ait ticari belgelere iliştirilmesi gerekmektedir. 4.2. TÜRKİYE DE STANDARDİZASYON UYGULAMALARI Seramik kaplama malzemeleri ile ilgili Türk standartlarının Avrupa standartlarına uyum çalışmaları büyük ölçüde tamamlanmıştır. 1990 lı yılların ikinci yarısından itibaren Avrupa Standartları aynen kabul edilerek TS EN olarak yayınlanmıştır. Avrupa Birliği ülkelerinin uluslararası ISO standartlarına geçmeye başlamasıyla, Türkiye de de ilgili standartlar TS EN ISO olarak yürürlüğe konmaktadır. Seramik karo ve fayanslar ile ilgili yürürlükte olan standartlara ait bilgiler aşağıda verilmektedir. 20
STANDART NO KABUL TARİHİ UYGULAMA DURUMU TS EN 87 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 186-1 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 186-2 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 101 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 154 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 188 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 177 11.3.1997 MECBURİ TS EN 178 11.4.1995 MECBURİ TS EN 187-2 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 159 11.4.1995 MECBURİ TS EN 121 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 187-1 11.4.1995 İHTİYARİ TS EN 176 11.4.1995 MECBURİ TS 12005 11.3.1997 MECBURİ TS 4037 11.3.1997 MECBURİ TS 3450 11.3.1997 MECBURİ TS EN ISO 10545-8 9.12.1997 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-9 9.12.1997 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-11 9.12.1997 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-1 23.3.1999 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-13 20.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-2 24.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-3 24.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-4 24.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-5 24.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-6 24.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-10 24.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-12 24.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-14 24.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-15 25.4.2000 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-7 10.04.2001 İHTİYARİ TS EN ISO 10545-16 30.12.2004 İHTİYARİ TS 202 29.4.2004 MECBURİ 2005/1 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği ekindeki listelerde belirtilen Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi ne tabi tutulan ürünlerin, ilgili standartlarına veya yönetmeliğine veya teknik belgesine asgari sağlık, emniyet ve çevrenin korunması, tüketicinin doğru bilgilendirilmesi yönlerinden uygun olması zorunludur. Bu ürünlerin ithalatında uygunluk değerlendirmesi Türk Standartları Enstitüsü tarafından yapılır. Türk Standartları Enstitüsü tarafından yapılan uygunluk değerlendirmesinin olumlu sonuçlanması halinde, ithalatçıya, gümrüklere ibraz edilmek üzere, Uygunluk Belgesi verilir. Bu kapsamda, ithalatında uygunluk değerlendirmesine tabi seramik kaplama malzemeleri, gümrük tarife istatistik pozisyonu bazında aşağıda yer almaktadır. 21
GTİP STANDART NO 6907.90.93.19.00 TS EN 159 6908.10.90.11.00 TS EN 176 6908.10.90.19.00 TS EN 177 6908.90.51.11.00 TS EN 178 6908.90.51.19.00 TS 3450 6908.90.91.11.00 TS 4037 6908.90.91.19.00 TS 12005 6908.90.93.11.00 TS EN 176 TS EN 177 TS EN 178 TS 202 TS 3450 TS 4037 TS 12005 6908.90.93.19.00 TS EN 159 TS EN 176 TS EN 177 TS EN 178 TS 202 TS 3450 TS 4037 TS 12005 6908.90.93.90.00 TS 202 6908.90.99.11.00 TS EN 176 6908.90.99.19.00 TS EN 177 TS EN 178 TS 3450 TS 4037 TS 12005 Seramik karoları içeren yapı malzemeleri konusunda AB teknik mevzuatına uyum çalışmaları Bayındırlık ve İskan Bakanlığı sorumluluğunda devam etmektedir. Yapı malzemeleri ile ilgili 89/106/EEC ve değişen 93/68/EC sayılı AB nin yeni yaklaşım direktifleri uyarınca çıkarılan Yapı Malzemeleri Yönetmeliği 8.6.2004 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, zorunlu uygulama için 1.1.2006 tarihine kadar geçiş dönemi öngörülmüştür. Geçiş döneminin sona ermesi ile, Türkiye de piyasaya arz edilecek seramik karo ve fayanslara CE işareti iliştirilmesi zorunlu olacaktır. 22
5. SEKTÖRÜN SORUNLARI Seramik sektörünün olduğu gibi seramik kaplama malzemeleri alt sektörünün yaşadığı temel iki sorun enerji ve nakliyedir. Seramik karo ve fayans üretimi esnasında yapılan pişirme ve kurutma işlemlerinden dolayı sektör oldukça yoğun enerji tüketmektedir. Toplam maliyet içinde enerji maliyetinin payı %35 lere varabilmektedir. Ancak, Türkiye deki enerji fiyatları sektördeki rakip ülkeler ile kıyaslandığında yüksek kalmaktadır. Bu durum, uluslararası rekabette Türk firmalarına dezavantaj yaratmaktadır. Seramik üretim tesislerinin kullandığı likit petrol gazı (LPG) ve doğal gaz fiyatları arasındaki fiyat farkı iç pazarda haksız rekabete neden olmaktadır. Seramik kaplama malzemeleri üretiminde LPG kullanan firmaların pişirim maliyetleri doğal gaz kullananlara oranla oldukça fazladır. Doğalgaz kullanıldığında, enerjinin toplam üretim maliyetindeki payı %30, LPG kullanıldığında %48 olarak gerçekleşmektedir. 13.03.2005 tarih ve 25754 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sıvılaştırılmış Petrol Gazları Piyasası Kanunu, LPG ve doğalgaz arasındaki maliyet farkının yarattığı haksız rekabeti önleyici düzenlemeler getirmektedir. Sözkonusu kanunun Geçici 7. Maddesi uyarınca; 1.1.2005 tarihinde doğal gaza bağlanmamış ve üretimlerini LPG veya likit naturel gaz ile yapan karo seramik, vitrifiye sağlık gereçleri ve porselen sofra eşyası üreticilerinin, kullandıkları LPG veya likit naturel gaz maliyeti ile aynı üretimin doğal gaz ile yapılmış olması halinde hesaplanacak maliyet farkının 1.1.2003 ten 31.12.2005 e kadar oluşan miktarının % 100 ü, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten, bu tesislere doğal gaz verilinceye kadar karşılanacaktır. Ancak, 31.12.2005 tarihine kadar yapılacak ödemelerin tutarı 30 trilyon TL yi geçemeyecektir. Ayrıca, sözkonusu kanun kapsamında maliyet farkları karşılanan firmaların 1.1.2003 tarihinden itibaren ilgili aylarda tahakkuk etmiş zarar alacakları miktarı kadar, birikmiş olan, elektrik, Sosyal Sigortalar prim ve vergi borçlarına faiz tahakkuk ettirilmeyecektir. Nakliye maliyeti ve süreleri sektörün rekabet gücünü olumsuz yönde etkileyen diğer bir unsurdur. Türkiye de ulaşım ağının karayolu ağırlıklı olması; deniz ve demiryolu bağlantılarının yetersiz kalması firmaların hızlı ve zamanında teslimat konusunda problemler yaşamasına neden olmaktadır. İhracat ağırlıklı üretim yapan sektör firmalarının yurtdışı teslimatlarının zamanında gerçekleşmesi rekabet üstünlüğü sağlamaları açısından önemli bir etkendir. Demiryolu istasyonlarındaki ve limanlardaki stoklama, yükleme ve boşaltma imkanları ve büyük tonajlı gemilerin limanlara yanaşmasını temin edecek teknik ekipmanlar yetersiz kalmaktadır. 23
6. YARARLANILAN KAYNAKLAR Devlet Planlama Teşkilatı. (2001). Taş ve Toprağa Dayalı Ürünler Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu Seramik Kaplama Malzemeleri, Seramik Sağlık Gereçleri, Teknik Seramik, Sekinci BeşYıllık Kalkınma Planı. Ankara Sanitary Ware And Ceramic Tiles. EU Market Survey 2004. 12 Nisan 2005, www.cbi.nl. Sektör Raporları. 18 Mart 2005, www.serfed.com Sektörel Araştırma 66, Seramik. (25.8.2003), Dünya Gazetesi Sektörel Araştırma 74, Seramik. (23.9.2004), Dünya Gazetesi Sezi, Graziano. (2004). World Production and Consumption of Ceramic Tiles. Ceramic World Review, 58, 54-71 TOBB. (2005). Seramik ve Refrakter Sanayi Sektör Kurulu Raporu, Ankara Türk Yapı Sektörü Raporu 2004. Yapı,276, 73-83 Türkiye Genç İşadamları Derneği (2003). Türkiye nin Enerji Sorunları ve Çözüm Önerileri. 18 Mart 2005, http://www.tugiad.org.tr/bultendosya/1_70.pdf www.die.gov.tr 24