TR71 BÖLGESİ İLÇELERİ SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK ANALİZİ

TR71 BÖLGESİ İLÇELERİ SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK ANALİZİ Hazırlayan: Planlama, Programlama ve Koordinasyon Birimi Mart-2013 1

İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ 5.1.4. İlçelerin Gösterge Gruplarındaki Değişkenlerde Aldıkları 2. AMAÇ 3. KAPSAM 4. YÖNTEM 4.1. Kullanılan Değişkenler 4.1.1. Demografik Göstergeler 4.1.2. Eğitim Göstergeleri 4.1.3. Sağlık Göstergeleri 4.1.4. Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Göstergeleri 4.1.5. Tarım Göstergeleri 4.1.6. Mali Göstergeler Değerler ve Sıralaması 5.2. İlçelerin Bulunduğu İl İçerisinde İncelenmesi 5.2.1. Aksaray 5.2.2. Kırıkkale 5.2.3. Kırşehir 5.2.4. Nevşehir 5.2.5. Niğde 6. GENEL DEĞERLENDİRME 7. HARİTALAR 8. KAYNAKÇA 4.1.7. Yaşam Kalitesi Göstergeleri 4.2. KULLANILAN TEKNİKLER 4.2.1. Temel Bileşenler Analizi 4.2.2. Temel Bileşenler Analizinin Uygulanması ve Bulgular 5. ANALİZ 5.1. İlçelerin Bölge İçerisinde İncelenmesi 5.1.1. İlçelerin Bölge İçerisinde Gelişmişlik Endeksi Sıralaması 5.1.2. Gösterge Gruplarına Göre Endeks Sıralaması 5.1.3. Gelişmişlik Gruplarına Göre İlçe Sınıflandırılması 2 3

TABLOLAR - HARİTALAR - KISALTMALAR TABLOLAR Tablo 1: Kullanılan Değişkenler Harita 6: İlçelerin Bitkisel Üretim Değeri Sıralaması Tablo 2: KMO ve Bartlett Testi Harita 7: İlçelerin Hayvansal Üretim Değeri Sıralaması Tablo 3: Temel Bileşenler ve Varyans Açıklama Oranları Harita 8: İlçelerin Mali Göstergeler Endeksi Sıralaması Tablo 4: Temel Bileşenler Katsayı Matrisi Harita 9: İlçelerin Yaşam Kalitesi Endeksi Sıralaması Tablo 5: Değişkenlerin Birinci Temel Bileşendeki Ağırlıkları Tablo 6: TR71 Bölgesi İlçeleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması ve KISALTMALAR Gelişmişlik Endeksi BAŞKENT EDAŞ: Başkent Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Tablo 7: TR71 Bölgesi İlçeleri Demografik Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi CPA: Classification of Products by Activity Tablo 8: TR71 Bölgesi İlçeleri Eğitim Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi (Faaliyete Göre Ürünlerin İstatistiki Sınıflaması) Tablo 9: TR71 Bölgesi İlçeleri Sağlık Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi DPT: Devlet Planlama Teşkilatı Tablo : TR71 Bölgesi İlçeleri Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo 11: TR71 Bölgesi İlçeleri Bitkisel ve Hayvansal Üretim Değerleri ve Sıralaması Tablo 12: TR71 Bölgesi İlçeleri Mali Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi GİB: Gelir İdaresi Başkanlığı GSYİH: Gayri Safi Yurtiçi Hasıla KMO: Kaiser-Meyer-Olkin testi Tablo 13: TR71 Bölgesi İlçeleri Yaşam Kalitesi Göstergeleri ve Sıralaması KWh: Kilo watt saat Tablo 14: İlçelerin Gelişmişlik Endekslerine Göre Sınıflandırılması MEDAŞ: Meram Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi NACE: Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması HARITALAR PC: Temel bileşen Harita 1: İlçelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması SGK: Sosyal Güvenlik Kurumu Harita 2: İlçelerin Demografik Yapı Göstergeleri Endeksi Sıralaması TL: Türk Lirası Harita 3: İlçelerin Eğitim Göstergeleri Endeksi Sıralaması Harita 4: İlçelerin Sağlık Göstergeleri Endeksi Sıralaması TR71 Bölgesi: Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinden oluşan Düzey 2 Bölgesi Harita 5: İlçelerin Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Göstergeleri Endeksi TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu 4 5

1 GİRİŞ 2 AMAÇ 5449 sayılı Kanunun birinci maddesinde ifade edildiği Çalışmanın öncelikli amacı, çeşitli alanlardan seçilen ini gelişmişlik derecelerine göre sınıflandırmaktır. üzere Kalkınma Ajansları, kamu kesimi, özel kes- değişkenler baz alınarak, ilçelerin sosyo-ekonomik Üçüncü amaç ise ilçelerin veri setindeki değişken im ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini gelişmişlik seviyelerini tespit etmek ve bu tespit grupları bazında (demografik, eğitim, sağlık, reka- geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını doğrultusunda gelişmişlik sıralamalarını yapmaktır. betçi kapasite ve istihdam, tarım, mali ve yaşam kali- sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek İkinci amaç, aynı veri setini kullanarak, benzer özel- tesi) gelişmişlik sıralamalarını yapmaktır. suretiyle, ulusal kalkınma plânı ve programlarda likleri taşıyan ilçeleri gruplandırarak bölge ilçeler- öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgelerarası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla kurulmuş kurumlardır. Ajansların bu amaçlarına ulaşmak için doğru politikalar üretmek, he- olarak bölge içi gelişmişlik farklarını tespit etmek ve sonrasında çıkan sonuçlara göre politikalar üretmek önem arz etmektedir. defler koymak ve bütçelerini doğru alanlara aktarmaları gerekmektedir. Temel bir dayanağın olması tüm bu hedeflere ulaşmak için önemlidir. Bilgi ve belgelere dayanarak üretilen politikalar, daha sağlam adımlarla hedeflere ulaşılmasına yardımcı olur. Yapılan araştırma, analiz ve çalışmalar, uygulanan politika ile sağlanan desteklerin gerekçesini ve doğruluğunu da gösteren belgelerdir. Bölgeye yönelik yapılan çalışmalar sonucunda ortaya çıkan belgeler dikkate alınarak politikalar üretilir, destekler sağlanır ve yatırımlar yönlendirilirse daha verimli ve hızlı sonuçlar alınabilir. Dolayısıyla TR71 Bölgesi için gerçekleştirilen sosyo-ekonomik gelişmişlik analizi de yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı önem taşımaktadır. Bölgeyi daha iyi tanımak, bölgenin eksikliklerini görmek ve ona göre politikalar üretmek, yapılan çalışmanın nihai hedefidir. Yedi farklı başlık altında toplanan veriler doğrultusunda ilçelerin değerlendirmesinin yapıldığı bu çalışma ile ilçelerin hangi alanlarda eksikliğinin olduğunu tespit etme imkanı doğmuştur. 1 3 KAPSAM Araştırma, Ajans hizmet alanı olan TR71 Bölgesindeki Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerine ait ilçelerini kapsamaktadır. Ajans faaliyetlerinin analizlere dayandırılarak planlı bir şekilde yapılması önem arz etmektedir. Sosyo-ekonomik gelişmişlik analizi bölgeye yönelik gerçekleştirilecek diğer çalışmalara ve analizlere temel Lorem Ipsum Ajansların sadece bölgelerarası değil bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmaları da öngörülen görevleri arasında yer almaktadır. Bu sebeple öncelikli teşkil edecektir. Bu analiz sonucu ortaya çıkan bilgilerin, yapılması gereken diğer çalışmalara ışık tutması beklenmektedir. 6 7

Tablo-1 Kullanılan Değişkenler 4 YÖNTEM Gösterge Grubu Gösterge Adı Yıl Birim Kaynak Demografik Göstergeler 1. Toplam Nüfus 20 Kişi TÜİK 2. Şehirleşme Oranı 20 Yüzde TÜİK 3. Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı 20 Binde TÜİK 4.1 KULLANILAN DEĞİŞKENLER 4. Nüfus Bağımlılık Oranı 20 Yüzde TÜİK 5. Okur-Yazar Nüfus Oranı 20 Yüzde TÜİK Gelişme kavramının ölçülmesini temel alan bu çalışmada gelişmişliğin mümkün olduğunca çeşitli boyutları göz önünde bulundurulmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda verilerin büyük bir kısmı ilçe nüfuslarıyla veya bu etkileri ortadan kaldıracak çeşitli büyüklüklere bölünerek oransal hale getirilmiştir. Eğitim Göstergeleri 6. Okur-Yazar Kadın Nüfusun Toplam Nüfusa Oranı 20 Yüzde TÜİK 7. Okur-Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oranı 20 Yüzde TÜİK 8. Ortaöğretim Mezunu Nüfusun +18 Yaş Nüfusa Oranı 20 Yüzde TÜİK Çalışmanın başlangıcında sosyo-ekonomik gelişmişliği olumlu ve olumsuz yönde etkilediği ya da sosyo-ekonomik gelişmeden olumlu ya da Böylece ilçelerin gelişmişliğinin, yüzölçümleri ya da nüfuslarıyla orantılı olarak değil büyük ölçüde fert başına düşen refah payı olarak değerlendirilmesi 9. Ortaöğretim Mezunu Kadın Nüfusun +18 Yaş Kadın Nüfusa Oranı. Yüksek Okul- Fakülte Mezunu Nüfusun +22 Yaş Nüfusa Oranı 20 Yüzde TÜİK 20 Yüzde TÜİK olumsuz etkilendiği düşünülen 50 farklı değişken sağlanmıştır. 11. Anne Ölüm Hızı 20 Yüz binde İl Sağlık Müd. belirlenmiştir. Ancak ülkemizde resmi kuruluşlarca pek çok alanda henüz ilçe düzeyinde istatistiki veri üretiminin gerçekleştirilmemesi ve ilçe düzeyinde tutarlı veri bulunmaması değişkenlerin seçiminde kısıtlayıcı ve belirleyici faktörler olmuştur. Bu çerçevede sosyo-ekonomik gelişmişliğin temel unsurları olarak kabul edilebilecek 41 değişkene ilişkin veriler, ilgili kurum ve kuruluşlardan temin edilmiştir. Temin edilen verilerin tutarlılığı ve analize uygunluğu incelenmiş olup Tablo-1 de yer alan 35 değişken esas alınarak analizin gerçekleştirilmesi uygun görülmüştür. Değişkenlere ait verilerin istatistiksel açıdan daha tutarlı hale getirilmesi ve nüfus, yüz ölçümü gibi büyüklüklerin etkisini ortadan kaldırmak için mevcut Kullanılan tüm değişkenlerin nüfusa oranlanıp, fert başına düşen değerler ölçeğinde kullanılması halinde, nüfusu oldukça fazla olan ilçeler aleyhinde bir durum ortaya çıkabilecektir. Bu nedenle, göstergelerin duyarlılığını artırdığı durumlarda değişkenler; orantılı ya da fert başına düşen değerler olarak, bunun dışında ise ilçeler itibarıyla toplam mutlak büyüklükler olarak kullanılmış ve denge sağlanmaya çalışılmıştır. Böylece, bir taraftan, nüfusu fazla olan ilçelerin bu nedenle üst sıralarda yer almaları önlenirken, diğer taraftan bazı ilçelerin aynı nedenle daha alt sıralarda yer almaları sakıncası giderilmiştir. 1 Değişkenler ilişkili oldukları gelişmişlik boyutuna göre demografik, eğitim, sağlık, rekabetçi kapasite ve istihdam, tarım, mali ve yaşam kalitesi göstergesi gruplarında sınıflandırılmıştır. Sağlık Göstergeleri Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Göstergeleri 12. Bebek Ölüm Hızı 20 Binde İl Sağlık Müd. 13. Fert Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı 20 On binde İl Sağlık Müd. 14. Fert Başına Uzman Hekim Sayısı 20 On binde İl Sağlık Müd. 15. Fert Başına Düşen Eczane Sayısı 20 On binde İl Sağlık Müd. 16. Yeşil Kart Sahibi Nüfusun İl Nüfusu İçindeki Payı 20 On binde Sağlık Bakanlığı 17. İmalat Sanayi İş Kolunda Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 18. Hizmetler Sektöründe Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 19. Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 yaş) İlçe Nüfusuna Oranı 20 Binde SGK 20 Binde SGK 20 Yüzde TÜİK 20. Ortalama Günlük Kazanç 20 TL SGK 21. Ortalama Günlük Kazanç-Kadın 20 TL SGK 22. İmalat Sanayi İşyeri Sayısının Bölge İçindeki Payı 20 Yüzde SGK 23. Lisans Üstü Eğitim Derecesine Sahip Nüfusun 30+ Yaş Nüfusa Oranı 20 Yüzde TÜİK 24. Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 20 KWh Medaş & Başkent Edaş değerler yardımcı veriler aracılığıyla oranlanarak değişken haline getirilmiştir. Tarım Göstergeleri 25. Bitkisel Üretimin Parasal Değeri 20 TL TÜİK 26. Hayvansal Üretimin Parasal Değeri 20 TL TÜİK 8 9

Tablo-1 Devamı Mali Göstergeler Yaşam Kalitesi Göstergeleri 27. Banka Şube Sayısı 20 Adet Bankalar Birliği 28. Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri 20 TL İl Defterdarlığı 29. Fert Başına Genel Bütçe Giderleri 20 TL İl Defterdarlığı 30. Genel Bütçe Gelirlerinin Giderlere Oranı 20 Yüzde İl Defterdarlığı 31. Fert Başına Gelir Vergisi 20 TL İl Defterdarlığı 32. Fert Başına Kurumlar Vergisi 20 TL İl Defterdarlığı 33. Gelir ve Kurumlar Vergisinin Türkiye İçindeki Payı 20 Yüz binde İl Defterdarlığı & Gib 34. Kırsal Kesim Asfalt-Beton Köy Yolu Oranı 20 Yüzde İl Özel İdaresi 35. Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi 20 KWh Medaş & Başkent Edaş 4.1.1 DEMOGRAFİK GÖSTERGELER 4.1.2 EĞİTİM GÖSTERGELERİ Araştırmada kullanılan demografik göstergeler nüfusun; sayısal yönü, büyüme hızı ve mekansal dağılımı gibi unsurları içermektedir. Demografi ile ilgili gelişmişlik unsurlarını açıklamak için; toplam nüfus, şehirleşme oranı, yıllık ortalama nüfus artış hızı ve nüfus bağımlılık oranı değişken olarak alınmıştır. 20 yılına ait nüfus verileri TÜİK ten temin edilmiş olup bu verilerle analizde kullanılan demografik değişkenler oluşturulmuştur. Toplam nüfus değişkeni ilçenin nüfusunu; şehirleşme oranı değişkeni ilçe merkezinde yaşayan nüfusun ilçenin toplam nüfusuna (ilçe merkezi ve ilçeye bağlı belde ve köylerde yaşayan nüfusa) oranını; yıllık ortalama nüfus artış hızı değişkeni ilçedeki nüfusun bir önceki yıla göre göstermiş olduğu artış hızını; nüfus bağımlılık oranı çalışma çağında bulunmayan (0-15 yaş ve 64 yaş) nüfusun çalışma çağındaki nüfusa (15-64 yaş) oranını ifade etmektedir. Araştırmada kullanılan eğitim göstergeleri nüfusun sosyo-kültürel gelişmişlik düzeyini yansıtabilen unsurları içermektedir. Okur-yazar nüfus oranı, okuryazar kadın nüfusun toplam nüfusa oranı, okuryazar kadın nüfusun toplam kadın nüfusa oranı, ortaöğretim mezunu nüfusun 18+ yaş nüfusa oranı, ortaöğretim mezunu kadın nüfusun 18+ yaş kadın nüfusa oranı, yüksekokul/fakülte mezunu nüfusun 22+ yaş nüfusa oranı değişken olarak alınmıştır. 20 yılına ait eğitim verileri TÜİK ten temin edilmiş olup bu verilerle yapılan çeşitli oranlamalarla analizde kullanılan eğitim değişkenleri oluşturulmuştur. Neden-sonuç ilişkisi bakımından, ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeyi ile toplumu oluşturan fertlerin genel eğitim seviyesi arasında güçlü bir bağ bulunmaktadır. Ekonomik ve sosyal gelişmenin sağlanmasında en önemli araçlardan birisi, yeterli ve nitelikli insan gücüdür. Nitekim, insan gücünün bilgi ve becerilerinin artırılması ile sosyal yaşama katılımın asgari gereği olarak kabul edilen, okur-yazarlık oranı değişkeni ilçelerin genel eğitim düzeyini göstermesi açısından önem taşımaktadır. 2 Diğer taraftan, ekonomik ve sosyal faaliyetler itibariyle çeşitlilik gösteren gelişmiş iller, yüksek öğretim görmüş nitelikli işgücü için çekim merkezi olmaktadırlar. Dolayısıyla, sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyinin artmasına paralel olarak, yüksek öğrenim görmüş nüfus oranı da artmaktadır. 3 4.1.3 SAĞLIK GÖSTERGELERİ Araştırmada anne ölüm hızı, bebek ölüm hızı, fert başına düşen hastane yatak sayısı, fert başına uzman hekim sayısı, fert başına düşen eczane sayısı ve yeşil kart sahibi nüfusun il nüfusu içindeki payı değişken olarak alınmıştır. 20 yılına ait anne ölüm hızı, bebek ölüm hızı, hastane yatak sayısı, uzman hekim ve eczane sayıları Ak- saray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İl Sağlık Müdürlükleri nden; yeşil kart sahibi kişi sayısı ise Sağlık Bakanlığı ndan temin edilmiştir. Anne ölüm hızı, yıl içinde meydana gelen anne ölümlerinin gerçekleşen canlı doğumlara oranını yüz binde olarak; bebek ölüm hızı, yıl içinde meydana gelen bir yaşından küçük bebek ölümlerinin o yıl içinde meydana gelen canlı doğumlara oranını binde olarak; fert başına düşen hastane yatak sayısı, on bin kişi başına düşen hastane yatak sayısını (özel hastaneler dahil); fert başına düşen uzman hekim sayısı, her on bin kişinin yararlanabileceği uzman hekim sayısını; fert başına düşen eczane sayısı her on bin kişinin yararlanabileceği eczane sayısını; yeşil kart sahibi nüfusun il nüfusu içindeki payı ise ilçedeki yeşil kart sahibi nüfusun ilin nüfusuna oranını ifade etmektedir. Bireylerin yaşamlarını sağlıklı sürdürebilmeleri bakımından, sağlık hizmetleri arzı ve bu hizmetlerden yararlanma potansiyeli, sosyal gelişme düzeyini yansıtan unsurlar arasında bulunmaktadır. 4 Anne ölüm hızı ve bebek ölüm hızı, ilçelerdeki sağlık hizmetlerinin yaygınlığı, eğitim ve kültür düzeyi, ekonomik olanaklar gibi sosyo-ekonomik unsurlar açısından bir gösterge niteliğinde olup, gelişmeyle ters orantılıdır. 5 1 ÖZASLAN, M., & DİNÇER, B. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması Ankara: DPT 2 Taner Kavasoğlu, 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, İzmir 3 ÖZASLAN, M., & DİNÇER, B. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması Ankara: DPT 4 ÖZASLAN, M., & DİNÇER, B. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması Ankara: DPT 5 Taner Kavasoğlu, 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, İzmir 1 1

4.1.4 REKABETÇİ KAPASİTE VE İSTİHDAM GÖSTERGELERİ İmalat sanayi iş kolunda çalışanların bölgedeki toplam istihdama oranı, NACE (Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki da kalkınmanın temel dinamiğini oluşturmaktadır. Bu noktadan yola çıkarak çalışmada ülke genelindeki toplam sanayi üretiminin büyük bir kısmını oluşturan değişkenler oluşturulmuştur. Toplamda gerçekleşen bitkisel üretimin değeri her Sınıflaması) faaliyet kodlamasına göre ilçede im- imalat sanayi göstergeleri kullanılmıştır. ilçede üretilen sebze (örtüaltı üretim dahil), meyve alat alanında istihdam edilen nüfusun bölgede ve tarla ürünlerinin CPA ürün sınıflamasına göre istihdam edilen toplam nüfusa oranını; İstihdamın sektörel dağılımı, illerin temel ekonomik üretim miktarlarının, Türkiye genelinde geçerli birim Hizmetler sektöründe çalışanların bölgedeki to- faaliyetlerinin yapısını göstermesi bakımından önem fiyatlar ile çarpılması yoluyla hesaplanmıştır. To- plam istihdama oranı, NACE faaliyet kodlamasına arz etmektedir. Sosyo-ekonomik gelişmeyle birlikte, plamda gerçekleşen hayvansal üretimin değeri ise göre ilçede hizmetler sektöründe istihdam toplam istihdam içinde, tarım sektörünün payı göreli her ilçede üretilen hayvansal ürünlerin (et, süt, deri, edilen nüfusun bölgede istihdam edilen toplam olarak azalırken, sanayi ve hizmetler sektörlerinin payı yumurta, arıcılık) CPA ürün sınıflamasına göre üretim nüfusa oranını; artmaktadır. 6 Bununla birlikte çalışan nüfusun gelir- miktarlarının, Türkiye genelinde geçerli birim fiyatlar Çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş) ilçedeki indeki artış da ekonomik gelişmenin bir göstergesidir. ile çarpılması sonucunda hesaplanmıştır. nüfusa oranı, ilçede aktif iş gücüne katılabilecek nüfusun ilçe nüfusu içindeki yüzdesini; Bir bölgede bulunan imalat sanayi işyeri sayısı ve im- Tarım sektörü, 2011 yılı TÜİK verilerine göre GSYİH Ortalama günlük kazanç, çalışan nüfusun TL cin- alat sanayiinde fert başına düşen elektrik tüketimi, içinde %7,9 luk paya sahip olup, TR71 Bölgesi içinde Araştırmada imalat sanayi iş kolunda çalışanların sinden günlük ortalama kazancını; gerçekleşen üretim düzeyi hakkında bilgi vermek- toplam istihdamın %35,8 ini sağlamaktadır. bölgedeki toplam istihdama oranı, hizmetler sek- Ortalama günlük kazanç-kadın, çalışan kadın nü- tedir. Aynı zamanda bölgede bulunan çalışma po- töründe çalışanların bölgedeki toplam istihdama oranı, çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş) ilçe nü- fusun TL cinsinden günlük ortalama kazancını; Fert başına imalat sanayi elektrik tüketimi, yıl tansiyeline sahip ve nitelikli işgücü, imalat sanayi ile birlikte bölgenin rekabetçilik kapasitesinin önemli bir 4.1.6 MALİ GÖSTERGELER fusuna oranı, ortalama günlük kazanç, ortalama gün- içinde imalat sanayiinde fert başına KWh cinsin- bölümünü oluşturmaktadır. Araştırmada değişken olarak banka şube sayısı, fert lük kazanç-kadın, imalat sanayi işyeri sayısının Türkiye den tüketilen ortalama elektrik miktarını ifade başına genel bütçe gelirleri, fert başına genel bütçe içindeki payı, lisansüstü eğitim derecesine sahibi nüfusun 30+ yaş nüfusa oranı, fert başına imalat sanayi etmektedir. Sanayi sektörünün gelişmesi tarım ve hizmetler sek- 4.1.5 TARIM GÖSTERGELERİ giderleri, genel bütçe gelirlerinin giderlere oranı, fert başına gelir vergisi, fert başına kurumlar vergisi elektrik tüketimi değişken olarak alınmıştır. törlerini de olumlu yönde etkilemektedir. Tarım sek- ile gelir ve kurumlar vergisinin Türkiye içindeki payı törü, gelişmesini sürdürmek ve verimliliğini artırmak alınmıştır. 2011 yılına ilişkin olarak ilçelerde bulu- Çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş) toplam nüfusa için sanayi sektöründen girdi almak zorunda olduğu nan banka şube sayıları Bankalar Birliği nden, genel oranı ve lisansüstü eğitim derecesine sahip nüfusun gibi, bu sektöre hammadde de sağlamalıdır. Sa- bütçe gelir ve giderleri, kurumlar ve gelir vergisi ver- 30+ yaş nüfusa oranı TÜİK verilerinden derlenirken, nayinin gelişmesiyle beraber ticari ve mali kesim ileri Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İl fert başına imalat sanayi elektrik tüketimi Meram Ele- ile diğer hizmet sektörü faaliyetleri de canlılık ka- Defterdarlığı ndan temin edilmiştir. ktrik Dağıtım A.Ş. ve Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. den zanarak yaygınlaşmaktadır. Bunun yanında, sanayi, temin edilmiştir. Bu değişkenler haricindeki rekabetçi gerek yan sanayi dallarını gerekse iç ve dış sermaye Araştırmada bitkisel üretimin parasal değeri ve Fert başına düşen genel bütçe gelirleri, gelir ve kurum- kapasite ve istihdam değişkenleri Sosyal Güvenlik kanallarını harekete geçirerek kendi kendini yeniley- hayvansal üretimin parasal değeri değişken olarak lar vergisi kişisel ve kurumsal gelir düzeyini yansıtırken, Kurumu ndan temin edilen verilerle oluşturulmuştur. en bir mekanizmanın oluşmasını sağlamaktadır. Bu alınmıştır. 20 yılına ilişkin tarım verileri TÜİK ten ilçede bulunan banka şube sayısı gelirin ekonomik Verilerin tamamı 20 yılına aittir. anlamda, sanayileşme sosyo-ekonomik gelişme ya temin edilmiş olup bu veriler ile çalışmada kullanılan işlemlerde kullanılması hakkında bilgi vermektedir. 6 Taner Kavasoğlu, 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, İzmir 12 13

4.1.7 YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGELERİ Endeksleme ve taksonomi teknikleri, değişkenler için somut ve objektif bir ağırlıklandırma getirememiş başka bir ifade ile değişkenleri sınıflamaktır. Temel bileşenler analizindeki temel aşamalardan ilki varyansın yüzdesi yöntemi gibi çeşitli kriterler söz konusudur. Çalışmada, temel bileşen sayısı, özdeğer Araştırmada kırsal kesim asfalt-beton köy yolu oranı olmaları yanında, ağırlıklandırma ve sonuçlar üzerinde veri setinin temel bileşenler analizi için uygunluğunun büyüklüklerine göre belirlenmiştir. 12 P sayıda değişken ve kişi başı mesken elektrik tüketimi değişken olarak de araştırmacıya çok fazla insiyatif tanımaktadır. Bu ned- değerlendirilmesidir. Veri setinin, temel bileşenler ana- içeren veri matrisinden yine en çok p sayıda temel alınmıştır. 20 yılına ait kırsal kesim asfalt ve beton enlerle, yerleşim birimlerinin gelişmişlik sıralamalarının lizi için uygunluğunun değerlendirilmesi için kullanılan bileşen (PC) elde edilebilmektedir. köy yolu verileri Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir yapıldığı araştırmalarda, söz konusu tekniklerin yöntemler korelasyon matrisinin oluşturulması, Bar- ve Niğde İl Özel İdaresi nden ve kişi başı mesken ele- kullanılmasından vazgeçilmiştir. Bunların yerine, daha tlett testi ve Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testleridir. Bu PC 1 =w 11 x 1 +w 12 x 2 +...+w 1p x p ktrik tüketim miktarı Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. ve tutarlı sonuçlar verebilen, istatistiki anlamlılık testleri çalışmada veri setinin analize uygunluğu Bartlett küre- PC 2 =w 21 x 1 +w 22 x 2 +...+w 2p x p Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. den temin edilmiştir. yapılabilen ve birçok ülkede değişik araştırmacılar sellik testi ve KMO örneklem yeterlilik testi kullanılarak. Enerji tüketimi ve özellikle elektrik tüketimi ile tarafından benzer amaçlarla yaygın olarak kullanılan, araştırılmıştır. 9. ekonomik büyüme arasındaki ilişki ekonomistler ve temel bileşenler analizi (principal components analysis). politika yapıcılar arasında uzun zamandır tartışılan tekniği kullanılmış ve kabul görmüştür. 8 Küresellik testi özünde değişkenlere ilişkin korelasy- PC p =w p1 x 1 +w p2 x 2 +...+w pp x p konulardan birisidir. Elektrik tüketimi ülkelerin on matrisinin (değişkenler arasında ilişki olmadığı gelişmişlik düzeyinin en önemli göstergelerinden birisi Birbiriyle ilişkili çok sayıdaki değişkeni az sayıda, varsayımına dayanan) birim matrise karşı test edilme Burada PC 1, PC 2,,PC P p sayıdaki temel bileşeni ve w ij, olarak kabul edilmektedir. Diğer bir ifadeyle, elektrik anlamlı ve birbirinden bağımsız bileşenler haline ge- ilkesine dayanır. Bu nedenle Bartlett testi aynı zamanda j. değişkenin i. temel bileşene ait ağırlığını göstermek- kullanımının yaygınlığı ve tüketimindeki artışlar, toplu- tiren ve yaygın olarak kullanılan çok değişkenli istatis- korelasyon matrisinin anlamlılığının bir testidir ve bir ki- tedir. Temel bileşen ağırlıkları (wij) aşağıdaki koşullar mun refah artışının da bir göstergesi niteliğindedir. 7 tik tekniklerinden birisi temel bileşenler analizidir. kare istatistiğidir. sağlanacak şekilde hesaplanmaktadır: Bu yöntemde, değişkenler arası maksimum varyansı 4.2 KULLANILAN TEKNİKLER açıklayan birinci temel bileşen hesaplanır. Kalan maksimum miktardaki varyansı açıklamak için ikinci temel Verilerin bir diğer ifade ile gözlem/değişken değerlerinin tutarlılığı için geliştirilen yaklaşım ise Kai- Birinci temel bileşen en çok, diğer bileşenler ise gittikçe azalan miktarlarda toplam varyansa katkıda bulunurlar. 4.2.1 TEMEL BİLEŞENLER ANALİZİ bileşen hesaplanır. Bu durum böylece devam eder. Burada önemli olan nokta analiz sonucu elde edilen ser-meyer-olkin (KMO) istatistiğidir. KMO, Bartlett in aksine bir test istatistiği değil, bir ölçüttür. KMO tüm w 2 +w 2 +...+w 2 i 1 i 2 i p =1 (her i=1,2,...,p). Gelişmişlik sıralamalarının yapıldığı çalışmalarda, önceleri endeksleme ve taksonomi gibi istatistik faktörlerin arasında korelasyon olmaması, başka bir deyişle elde edilen faktörlerin ortogonal olmasıdır. gözlem/değişkenlerin oluşturduğu veri kümesi için geçerlidir. w 2 +w 2 +...+w 2 w 2 +...+w 2 i 1 w 2 j 1 j 2 j 2 j p j p=0 (her i j için). teknikleri kullanılmıştır. Bu gibi tekniklerde, gelişmişliği Görüldüğü gibi, temel bileşenler analizinde her tanımlayan değişkenler, araştırmacı tarafından Temel bileşenler analizinde, bağımlı değişken ve bu Bu istatistik özünde faktör analitik modeli ile modellen- bileşen analizdeki tüm değişkenlerin doğrusal bir seçilmekte ve her değişken eşit değer taşımaktadır. değişkeni açıklamaya çalışan bağımsız değişkenler seti ip modellenemeyeceğine ilişkin bir ölçüt sunar. KMO fonksiyonu olarak hesaplanmaktadır. Türetilen temel Böylece, araştırmacıya farklı değişken gruplarıyla, mevcut değildir. Temel bileşenler analizinde aralarında için alt sınırın 0,50 olması gerektiği, KMO 0,50 için veri bileşenler sırasıyla toplam varyansa maksimum katkıda farklı gelişmişlik sıralamaları elde etme fırsatı yüksek korelasyon olan değişkenler setinin bir araya ge- kümesinin faktörlenemeyeceği ifade edilmektedir. 11 bulunmaktadır. İkinci koşulun sağlanabilmesi için ana- tanınmaktadır. Belli bir değişken ya da değişkenler tirilmesi suretiyle faktör adı verilen genel değişkenlerin lizdeki tüm değişkenlerin varyanstan arındırılması gerekir. grubu açısından sıralama yapmak amaç olduğunda oluşturulması söz konusudur. İkinci aşamada amaç, değişkenler arasındaki ilişkileri Diğer bir anlatımla orijinal değişkenlerin temel bileşenler söz konusu teknikler kullanılabilir. Ancak, yapılmak is- Burada amaç; en yüksek derecede temsil edecek az sayıda bileşen analizi öncesi standartlaştırılması gerekmektedir. Türetilen tenen genel bir gelişmişlik sıralaması ise, kullanılacak Değişken sayısını azaltmak (boyut indirgemek), elde etmektir. Elde edilebilecek temel bileşen ile il- temel bileşenlerin birbirinden bağımsız olabilmesi için tekniğin nesnelliği vazgeçilmez bir koşul olmaktadır. Değişkenler arası ilişkilerde yapıyı ortaya çıkarmak, gili özdeğer (eigenvalues) istatistiği, scree test, toplam yukarıdaki koşulların sağlanması gerekmektedir. 13 7 Türkiye de Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Gelişmişlik Düzeyi İlişkisi: Yatay Kesit Analizi, Hüseyin Ağır&Muhsin Kar, Sosyoekonomi Dergisi/20- EN/EN07 8 ÖZASLAN, M., & DİNÇER, B. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması Ankara: DPT 9 Johnson, R. A. (1992), Applied Multivariate Data Analysis, Prentice Hall, New Jersey. Kalaycı, Ş. (20), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik, Asil Yayınları, Ankara. Bartlett, M.S. (1950), Tests of Significance in factor analysis. British Journal Of Psychology Statistical Section. 11 Field, A. (2000). Discovering Statistical Using SPSS for Windows. London-Thousand Oaks-New Delhi: Sage Publications. 12 Dunteman, G. J. (1989), Principal Component Analysis, Thousands Oaks, CA: Sage Publications. 13 Tatlıdil, Hüseyin (1996), Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Cem Ofset, Ankara. 14 15

4.2.2 TEMEL BİLEŞENLER ANALİZİNİN UYGULANMASI VE BULGULAR Tablo-3 Temel Bileşenler ve Varyans Açıklama Oranları Tablo-2 KMO ve Bartlett Testi AÇIKLANAN TOPLAM VARYANS Kaiser-Meyer-Olkin Bartlett Küresellik Testi Kaiser-Meyer-Olkin Örneklem Yeterlilik Ölçütü 0,542 Ki-kare Test İstatistiği 1849,389 Serbestlik Derecesi 595 Anlamlılık Düzeyi 0,000 Temel Bileşen Özdeğer Toplam Varyans İçinde Açıklanan Varyansın Yüzdesi Toplam Varyans İçinde Açıklanan Varyansın Birikimli Yüzdesi Temel Bileşen Özdeğer Toplam Varyans İçinde Açıklanan Varyansın Yüzdesi Toplam Varyans İçinde Açıklanan Varyansın Birikimli Yüzdesi 1 14,003 40,01 40,01 19 0,155 0,443 98,623 Çalışmada kullanılan değişkenlerin sayısal değerlerinin farklı birimlerde ve büyüklüklerde olması sebebiyle, analizde girdi olarak 35 35 boyutlu korelasyon matrisi kullanılmıştır. Yapılan testler sonucunda Tablo-2 de verilen sonuçlar elde edilmiştir. Bartlett küresellik testi ile % 95 anlamlılık düzeyinde değişkenler arasındaki ilişkinin anlamlı (değişkenlere ilişkin korelasyon matrisinin birim matristen farklı) olduğu, böylece temel bileşenler analizi uygulamasının anlamlı olacağı yorumu yapılabilir. KMO değeri 0,542 bulunmuş olup bu değer ile örneklem büyüklüğünün temel bileşenler analizine uygun olduğu söylenebilir. Yapılan istatistiksel anlamlılık testlerinin sonuçlarının temel bileşenler analizinin uygulanmasının anlamlı olduğuna işaret etmesinin ardından değişkenlere ilişkin korelasyon matrisine uygulanan temel bileşenler analizine göre 8 tane önemli temel bileşen elde edilmiş olup, bu 8 temel bileşen birlikte toplam varyansın %84,457 sini açıklamaktadır. Aşağıdaki tabloda, önemli temel bileşenler, temel bileşenlerin ayrı ayrı varyans açıklama oranları ve toplam varyans içinde açıklanan varyansın birikimli yüzdeleri verilmiştir. Tablo 4 de değişkenlerin önemli bulunan 8 temel bileşenin oluşumundaki ağırlıkları verilmiştir. Birinci temel bileşen tek başına varyansın % 40,01 ini açıklayarak en büyük varyans açıklama oranına sahip temel bileşen konumundadır. Bu sebeple ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması bu temel bileşene göre yapılacaktır. Bu amaçla değişkenlerin birinci temel bileşenin oluşumundaki ağırlıkları ve bu ağırlıkların yönü Tablo 5 te ayrıca verilmiştir. Sosyo-ekonomik gelişmişlik boyutunu açıklayan birinci temel bileşende her bir değişkenin sahip olduğu ağırlıkların yönü incelendiğinde; nüfus bağımlılık oranı, anne ölüm hızı ve bebek ölüm hızı değişkenlerinin negatif, bunların dışında kalan 32 değişkenin ise pozitif ağırlıklar aldıkları görülmektedir. 2 4,841 13,832 53,841 20 0,9 0,312 98,934 3 3,014 8,611 62,452 21 0,085 0,242 99,176 4 2,9 6,025 68,477 22 0,081 0,232 99,408 5 1,648 4,708 73,185 23 0,056 0,159 99,567 6 1,57 4,484 77,67 24 0,051 0,146 99,713 7 1,296 3,704 81,374 25 0,029 0,083 99,796 8 1,079 3,083 84,457 26 0,025 0,07 99,867 9 0,976 2,787 87,244 27 0,016 0,045 99,912 0,808 2,308 89,552 28 0,014 0,04 99,953 11 0,693 1,979 91,53 29 0,006 0,017 99,97 12 0,571 1,63 93,16 30 0,004 0,012 99,981 13 0,362 1,036 94,196 31 0,002 0,007 99,988 14 0,35 1,001 95,197 32 0,002 0,006 99,994 15 0,308 0,879 96,076 33 0,001 0,004 99,998 16 0,277 0,79 96,867 34 0,001 0,002 0 17 0,254 0,725 97,591 35 0,00004 0 0 18 0,206 0,588 98,18 16 17

Tablo-4 Tablo-5 Temel Bileşenler Katsayı Matrisi Değişkenlerin Birinci Temel Bileşendeki Ağırlıkları Değişkenler 1 2 3 4 5 6 7 8 Toplam Nüfus 0,058 0,3 0,034-0,085 0,016-0,098 0,044-0,037 Şehirleşme Oranı 0,052-0,079-0,116 0,038-0,006-0,047-0,01 0,055 Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı 0,03 0,059-0,138 0,056-0,225-0,14 0,09 0,097 Nüfus Bağımlılık Oranı -0,051 0,094-0,002 0,042 0,076-0,146 0,042-0,148 Okur-yazar Nüfus Oranı 0,037-0,002 0,156-0,052-0,299-0,072-0,005 0,048 Okur-yazar Kadın Nüfusun İlçe Nüfusuna Oranı 0,027 0,002 0,019-0,123 0,099 0,365 0,117 0,099 Okur-yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oranı Ortaöğretim Mezunu Nüfusun +18 Yaş Nüfusa Oranı Yüksek Okul/ Fakülte Mezunu Nüfusun +22 Yaş Nüfusa Oranı TEMEL BİLEŞENLER KATSAYI MATRİSİ Temel Bileşenler 0,052-0,4 0,025-0,071-0,113 0,6-0,067 0,072 0,052-0,9-0,046 0,044-0,073 0,035-0,129-0,072 0,065-0,056-0,006-0,042 0,04-0,034 0,049 0,073 Anne Ölüm Hızı -0,021-0,037 0,174 0,201 0,222 0,174-0,156 0,029 Bebek Ölüm Hızı -0,005 0,067-0,172 0,068 0,154 0,31 0,053 0,031 Fert Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı 0,027 0,035-0,134 0,053 0,123-0,227-0,239 0,483 Fert Başına Düşen Uzman Hekim Sayısı 0,051 0,051-0,144 0,029 0,018-0,041-0,077 0,146 Fert Başına Düşen Eczane Sayısı 0,04-0,029-0,037 0,015-0,163 0,21-0,354 0,243 Yeşil Kart Sahibi Nüfusun İl Nüfusu İçindeki Payı 0,046 0,124 0,083-0,063 0,028-0,071-0,029-0,034 TEMEL BİLEŞENLER DEĞİŞKENLER 1 Toplam Nüfus 0,058 Şehirleşme Oranı 0,052 Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı 0,03 Nüfus Bağımlılık Oranı -0,051 Okur-yazar Nüfus Oranı 0,037 Okur-yazar Kadın Nüfusun İlçe Nüfusuna Oranı 0,027 Okur-yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oranı 0,052 Ortaöğretim Mezunu Nüfusun +18 Yaş Nüfusa Oranı 0,052 Yüksek Okul/ Fakülte Mezunu Nüfusun +22 Yaş Nüfusa Oranı 0,065 Anne Ölüm Hızı -0,021 Bebek Ölüm Hızı -0,005 Fert Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı 0,027 Fert Başına Düşen Uzman Hekim Sayısı 0,051 Fert Başına Düşen Eczane Sayısı 0,04 Yeşil Kart Sahibi Nüfusun İl Nüfusu İçindeki Payı 0,046 İmalat Sanayi İş Kolunda Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 0,05 İmalat Sanayi İş Kolunda Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı Hizmetler Sektöründe Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 0,05 0,042 0,018-0,17 0,095 0,211-0,7-0,222 0,053 0,073 0,088-0,099 0,096-0,026-0,154-0,027 Hizmetler Sektöründe Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 0,053 Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 yaş) İlçe Nüfusuna Oranı 0,013 Ortalama Günlük Kazanç 0,032 Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 yaş) İlçe Nüfusuna Oranı 0,013-0,017 0,226 0,277 0,015-0,007 0,021 0,8 Ortalama Günlük Kazanç 0,032-0,038 0,195 0,233-0,067-0,079 0,04 0,199 Ortalama Günlük Kazanç-Kadın 0,064 0,06 0,046-0,067 0,019-0,041 0,077-0,002 İmalat Sanayi İşyeri Sayısının Türkiye İçindeki Payı Lisans Üstü Eğitim Derecesine Sahibi Nüfusun +30 Yaş Nüfusa Oranı 0,065 0,04-0,009 0,019 0,049-0,052 0,045-0,191 0,065-0,049-0,007-0,072-0,007-0,007-0,121-0,126 Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 0,011-0,066 0,041-0,142 0,058-0,079 0,491 0,338 Bitkisel Üretimin Parasal Değeri 0,037 0,122 0,151 0,027 0,126 0,026-0,15 0,002 Hayvansal Üretimin Parasal Değeri 0,038 0,121 0,035 0,081-0,019-0,012-0,034-0,036 Ortalama Günlük Kazanç-Kadın 0,064 İmalat Sanayi İşyeri Sayısının Türkiye İçindeki Payı 0,065 Lisans Üstü Eğitim Derecesine Sahibi Nüfusun +30 Yaş Nüfusa Oranı 0,065 Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 0,011 Bitkisel Üretimin Parasal Değeri 0,037 Hayvansal Üretimin Parasal Değeri 0,038 Banka Şube Sayısı 0,06 Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri 0,035 Fert Başına Genel Bütçe Giderleri 0,023 18 19

Tablo-5 Devamı Fert Başına Gelir Vergisi 0,053 Fert Başına Kurumlar Vergisi 0,035 Gelir ve Kurumlar Vergileri Toplamının Türkiye İçindeki Payı 0,059 Ortaöğretim Mezunu Kadın Nüfusun +18 Yaş Kadın Nüfusa Oranı 0,059 Genel Bütçe Gelirlerinin Giderlere Oranı 0,015 gelişmişlik endekslerini kapsayacak şekilde alt ve üst sınıf değerleri atanmıştır. Ardından ilçeler, gelişmişlik endeksi değerleri hangi sınıfın kapsamına giriyorsa o sınıfa yerleştirilmiş olup aşağıda verilen Tablo-14 deki ilçelerin gelişmişlik endekslerine göre sınıflandırılması elde edilmiştir. Kırsal Kesim Asfalt-Stabilize Köy Yolu Oranı 0,008 Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi 0,064 5 ANALİZ Birinci temel bileşeni elde etmeye yönelik eşitlik Tarım göstergeleri grubunda bitkisel üretimin ve aşağıdaki gibidir: hayvansal üretimin parasal değeri olmak üzere iki y i = (0,058xToplam Nüfus i )+(0,052xŞehirleşme Oranı i ) + (0,03xYıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı i ) - (0,051xNüfus Bağımlılık Oranı i )+... +(0,064xKişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi i ) değişken yer almakta olup, değişken sayısının az olması dolayısıyla boyut indirgemesi yapılarak daha özet bilgi elde edilmesi istatistiksel açıdan anlamlı değildir. Bu sebeple bir endeks değeri elde etmek yerine ilçelerin doğrudan değişkenlerde aldığı değerlere 5.1 İLÇELERİN BÖLGE İÇERİSİNDE İNCELENMESİ 4.1 5.1.1 Bölümünde; 4.2.1 ve 4.2.2 Bölümünde yer verilen yöntem, ana- gruplarına göre ayrı ayrı tablolaştırılmış olup ayrıca bu değerlerin de bölge genelinde yapılan büyüklük sıralamasındaki konumları parantez içerisinde ek bilgi olarak verilmiştir. ( i =tüm ilçeler (1,,37) olmak üzere) göre sıralamaları yapılmıştır. Aynı sebepten dolayı liz ve elde edilen bulgular ışığında ilçelerin, tüm İlçenin değişkenlerde aldığı değerlerin denklemde ye- yaşam kalitesi göstergeleri grubunda da endeks hesaplaması yerine ilçelerin değişkenlerde aldığı değişkenler kullanılarak elde edilen sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksleri ve bölge genelindeki 5.1.1 İLÇELERİN BÖLGE İÇERİSİNDE GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ SIRALAMASI rine konmasıyla ilçeye ait birinci temel bileşen değeri değerlerin sıralamaları kullanılmıştır. sıralamaları ele alınmıştır. elde edilmiştir. İlçelerin tamamında aynı işlemler uygu- Bu bölümde, TR71 Bölgesi kapsamındaki 37 ilçenin lanarak her bir ilçe için birinci temel bileşen değeri Analizin son aşamasında ise ilçelerin sosyo-ekonomik 5.1.2 Bölümünde; Bölge genelinde gelişmişlik sıralaması yapılmıştır. hesaplanmış ve bu değer sosyo-ekonomik gelişmişlik gelişmişlik endeksi değerlerinin sınıflandırılması ile ka- Değişkenler demografik, eğitim, sağlık vb. Tablo-6 da her bir ilçenin 37 ilçe içerisindeki konumları endeksi olarak kabul edilmiştir. Bu değerlerin büyüklük demeli gelişmişlik grupları elde edilmiştir. bulundukları grup içerisinde değerlendirilerek sadece yer almaktadır. İlçelerin bağlı bulundukları iller içer- sırasına göre dizilmesi suretiyle ilçelerin sosyo-ekono- gösterge grubunda yer alan değişkenlerin katkılarıyla isindeki konumunu gösteren tablolar ise Gösterge mik gelişmişlik sıralaması oluşturulmuştur. Bu sınıflandırmada öncelikle istatistiksel bir yaklaşımla oluşan endeks değerleri hesaplanmış ve ilçelerin, bu Gruplarına Göre Endeks Sıralaması bölümünde yer ilçe sayısına uygun sınıf sayısı tespit edilmiş ardından bu endeks değerlerine göre sıralamaları yapılmıştır. almaktadır. Analizin bir sonraki aşamasında, değişkenler demo- sınıf sayısına karşılık gelen sınıf aralıkları belirlenmiştir. grafik, eğitim, sağlık vb. bulundukları grup içerisinde 1. sınıf (2,13)-(1,54); 2. sınıf (1,53)-(0,94); 3. sınıf (0,93)- 5.1.3 Bölümünde; Çalışmada elde edilen sosyo-ekonomik gelişmişlik değerlendirilerek sadece gösterge grubunda yer alan (0,34); 4. sınıf (0,33)-(-0,25); 5. sınıf (-0,26)-(-0,85) ve 6. İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi sıralaması incelendiğinde; gelişmişlik endeks değeri değişkenlerin katkılarıyla oluşan endeks değerleri he- sınıf (-0,86)-(-1,46) endeks aralıklarıyla oluşturulmuş, değerlerinin sınıflandırılması ile oluşturulan kademeli 2,098 olan Aksaray merkez ilçesi ilk sırayı alırken saplanarak ilçelerin daha özel düzeyde sıralamalarının ancak 2. sınıfta yer alan ilçe olmaması sebebiyle nihai gelişmişlik grupları ele alınmıştır. gelişmişlik endeks değeri 1,46 olan Çelebi ilçes- elde edilmesi amaçlanmıştır. sınıf sayısı 5 olarak belirlenmiştir. inin son sırayı aldığı görülmüştür. TR71 Bölgesi 5.1.4 Bölümünde; kapsamındaki beş merkez ilçenin en üst sıralarda yer Ancak burada istisnai iki durum söz konusu olmuştur. Eşit aralıklarla oluşturulan bu beş sınıfa, tüm ilçelerin İlçelerin, değişkenlerde aldığı değerler gösterge aldığı görülmektedir. Endeks değerlerinin birbirine 20 21

yakın olmasına dikkat edilerek illerin merkez ilçeleri arasında mutlak bir gelişmişlik farkı olduğu yorumunu yapmak yanıltıcı olacağından çalışma sıralama niteliği itibariyle değerlendirilmelidir. Yahşihan, Bor, Ürgüp, Kaman, Mucur, Avanos gibi ilçelerin bağlı bulundukları iller içerisinde de gelişmişlik olarak ilk sıralarda yer alan ilçeler olduğu görülmektedir. Bu ilçelerin genel olarak gösterge gruplarında da ön sıralarda yer aldığı görülmektedir. Nüfus bağımlılık oranı, anne ölüm hızı ve bebek ölüm hızı ile gelişmişlik arasında ters bir ilişki vardır. Gelişmişlik arttıkça bu üç değerin azaldığı görülmüştür. Nüfus yoğunluğu, imalat sanayi işyeri sayısı, üretim sektörü ve hizmetler sektöründe çalışan sayısı ile bitkisel ve hayvansal üretimin parasal değerinin en yüksek olduğu ilçe olan Aksaray merkez ilçesi ilk sırada yer almakta; Aksaray merkez ilçesini şehirleşme oranı en yüksek olan, fert başına düşen uzman hekim sayısı ile ortaöğretim mezunu sayısının 18 yaş ve üzeri nüfusa oranının oldukça yüksek olduğu Kırıkkale merkez ilçesi izlemektedir. İmalat sanayi işyeri ve hizmetler sektöründe çalışan sayısı ile kırsal kesim asfalt/stabilize köy yolu oranı değerlerinde üst sıralarda yer alan Nevşehir merkez ilçe üçüncü sırayı alırken, dördüncü sırada yer alan Kırşehir merkez ilçesi ise yüksek okul/fakülte mezunu nüfusun 22 yaş ve üzeri nüfusa oranının en yüksek olduğu ilçedir. Niğde merkez ilçe ise, hem bölge içerisinde hem de merkez ilçeler içerinde beşinci sırayı almaktadır. Fert başına düşen ortalama günlük kazanç bakımından Aksaray ve Kırıkkale merkez ilçeleri üst sıralarda yer alırken, diğer merkez ilçelerin bölge içerisinde alt sıralarda yer aldıkları görülmüştür. Tablo-6 Devamı KIRŞEHİR Mucur 0,52844 11 NEVŞEHİR Avanos 0,51545 12 AKSARAY Ortaköy 0,20321 13 NEVŞEHİR Hacıbektaş 0,03478 14 NEVŞEHİR Gülşehir 0,01387 15 KIRIKKALE Bahşılı -0,03637 16 KIRIKKALE Keskin -0,05794 17 NEVŞEHİR Kozaklı -0,07808 18 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,24197 19 NİĞDE Ulukışla -0,30945 20 KIRIKKALE Karakeçili -0,35279 21 AKSARAY Eskil -0,3558 22 AKSARAY Sarıyahşi -0,36841 23 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,51758 Tablo-6 TR71 Bölgesi İlçeleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması ve Gelişmişlik Endeksi 24 KIRŞEHİR Akpınar -0,56999 25 AKSARAY Ağaçören -0,61982 26 KIRŞEHİR Boztepe -0,671 Bölge İçi Gelişmişlik Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi Değeri 1 AKSARAY Aksaray Merkez 2,09756 2 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 1,99399 3 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 1,97837 4 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,84672 5 NİĞDE Niğde Merkez 1,77847 6 KIRIKKALE Yahşihan 1,55747 7 NEVŞEHİR Ürgüp 0,83616 8 NİĞDE Bor 0,68522 9 KIRŞEHİR Kaman 0,62404 27 NEVŞEHİR Acıgöl -0,68837 28 KIRIKKALE Balışeyh -0,72404 29 NİĞDE Çamardı -0,74626 30 KIRIKKALE Delice -0,79058 31 AKSARAY Güzelyurt -0,82941 32 NİĞDE Çiftlik -0,97301 33 KIRIKKALE Sulakyurt -1,01731 34 AKSARAY Gülağaç -1,03007 35 KIRŞEHİR Akçakent -1,09421 36 NİĞDE Altunhisar -1,16428 37 KIRIKKALE Çelebi -1,45703 22 23

5.1.2 GÖSTERGE GRUPLARINA GÖRE ENDEKS SIRALAMASI Tablo-7 Devamı 5.1.2.1 Tablo-7 Demografik Göstergeler Grubu TR71 Bölgesi İlçeleri Demografik Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi 23 KIRIKKALE Bahşılı -0,26492 24 AKSARAY Ağaçören -0,4247 25 KIRŞEHİR Akpınar -0,44785 26 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,57832 Bölge İçi Gelişmişlik Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi Değeri 1 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 3,4192 2 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,75984 3 KIRIKKALE Yahşihan 1,40601 4 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 1,40525 5 AKSARAY Aksaray Merkez 1,26661 6 NİĞDE Niğde Merkez 1,1969 7 AKSARAY Sarıyahşi 0,51477 8 NEVŞEHİR Ürgüp 0,49071 9 KIRŞEHİR Kaman 0,47211 NİĞDE Bor 0,38496 27 AKSARAY Gülağaç -0,6929 28 NEVŞEHİR Acıgöl -0,74712 29 NİĞDE Çamardı -0,80259 30 KIRIKKALE Balışeyh -0,82096 31 AKSARAY Güzelyurt -0,84796 32 KIRIKKALE Sulakyurt -0,86396 33 KIRIKKALE Delice -0,96119 34 NİĞDE Çiftlik -1,16964 35 KIRŞEHİR Akçakent -1,25502 36 NİĞDE Altunhisar -1,40913 37 KIRIKKALE Çelebi -1,56545 11 KIRŞEHİR Mucur 0,34732 12 AKSARAY Ortaköy 0,34594 13 NEVŞEHİR Avanos 0,18718 14 KIRIKKALE Keskin 0,16187 15 AKSARAY Eskil 0,11787 16 NİĞDE Ulukışla 0,05466 17 NEVŞEHİR Gülşehir -0,00593 18 KIRIKKALE Karakeçili -0,029 19 NEVŞEHİR Hacıbektaş -0,3 20 NEVŞEHİR Kozaklı -0,15661 21 KIRŞEHİR Boztepe -0,18841 22 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,21724 24 25

5.1.2.2 Eğitim Göstergeleri Grubu Tablo-8 Devamı Tablo-8 TR71 Bölgesi İlçeleri Eğitim Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi 25 KIRŞEHİR Boztepe -0,56614 26 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,73565 27 KIRIKKALE Çelebi -0,75884 Bölge İçi Gelişmişlik Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi Değeri 1 KIRIKKALE Yahşihan 2,71718 2 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,67989 3 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 1,48399 4 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 1,25337 5 NİĞDE Niğde Merkez 1,02722 6 KIRIKKALE Bahşılı 0,96373 7 KIRŞEHİR Mucur 0,89339 8 NİĞDE Bor 0,86283 9 AKSARAY Aksaray Merkez 0,76881 28 NİĞDE Çamardı -0,84281 29 KIRIKKALE Balışeyh -0,84891 30 KIRIKKALE Delice -0,88354 31 KIRIKKALE Sulakyurt -0,93223 32 KIRŞEHİR Akçakent -1,05167 33 AKSARAY Güzelyurt -1,07575 34 NİĞDE Çiftlik -1,31711 35 NEVŞEHİR Acıgöl -1,42159 36 NİĞDE Altunhisar -1,42815 37 AKSARAY Gülağaç -1,69057 NEVŞEHİR Ürgüp 0,7611 11 KIRŞEHİR Kaman 0,60669 12 NEVŞEHİR Avanos 0,58835 13 NEVŞEHİR Hacıbektaş 0,55311 14 AKSARAY Sarıyahşi 0,42933 15 NEVŞEHİR Gülşehir 0,3391 16 AKSARAY Ortaköy 0,13535 17 KIRIKKALE Keskin 0,07501 18 NEVŞEHİR Kozaklı 0,00056 19 NİĞDE Ulukışla -0,02664 20 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,12948 21 KIRŞEHİR Akpınar -0,25707 22 AKSARAY Eskil -0,34706 23 KIRIKKALE Karakeçili -0,38439 24 AKSARAY Ağaçören -0,44143 26 27

5.1.2.3 Sağlık Göstergeleri Grubu Tablo-9 Devamı Tablo-9 TR71 Bölgesi İlçeleri Sağlık Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi 25 KIRŞEHİR Boztepe -0,60925 26 KIRŞEHİR Akçakent -0,61547 27 NEVŞEHİR Avanos -0,63194 Bölge İçi Gelişmişlik Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi Değeri 1 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 2,51761 2 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 2,02925 3 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,70557 4 AKSARAY Aksaray Merkez 1,52572 5 NİĞDE Niğde Merkez 1,49608 6 NİĞDE Bor 1,27238 7 AKSARAY Sarıyahşi 1,04981 8 KIRŞEHİR Kaman 0,6492 9 NEVŞEHİR Ürgüp 0,60861 28 KIRIKKALE Yahşihan -0,65895 29 KIRIKKALE Sulakyurt -0,72975 30 NEVŞEHİR Acıgöl -0,73904 31 NEVŞEHİR Gülşehir -0,75615 32 KIRIKKALE Keskin -0,7888 33 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,81858 34 AKSARAY Gülağaç -0,9097 35 KIRIKKALE Balışeyh -1,30584 36 KIRIKKALE Bahşılı -1,41547 37 KIRIKKALE Çelebi -2,05075 KIRIKKALE Karakeçili 0,5915 11 NEVŞEHİR Kozaklı 0,37238 12 AKSARAY Ortaköy 0,31539 13 KIRŞEHİR Mucur 0,07398 14 KIRŞEHİR Akpınar 0,0595 15 NİĞDE Ulukışla -0,02669 16 AKSARAY Güzelyurt -0,08372 17 NİĞDE Çiftlik -0,11996 18 NEVŞEHİR Hacıbektaş -0,14199 19 NİĞDE Altunhisar -0,16865 20 NİĞDE Çamardı -0,22913 21 AKSARAY Eskil -0,23641 22 KIRIKKALE Delice -0,36912 23 AKSARAY Ağaçören -0,38563 24 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,47598 28 29

5.1.2.4 Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Göstergeleri Grubu Tablo- Devamı Tablo- TR71 Bölgesi İlçeleri Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi 25 AKSARAY Gülağaç -0,57921 26 NİĞDE Çiftlik -0,67034 27 AKSARAY Ağaçören -0,72634 Bölge İçi Gelişmişlik Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi Değeri 1 AKSARAY Aksaray Merkez 2,13166 2 NİĞDE Niğde Merkez 1,97619 3 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 1,92465 4 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,91225 5 KIRIKKALE Yahşihan 1,34113 6 KIRIKKALE Keskin 1,09343 7 NEVŞEHİR Avanos 0,891 8 NİĞDE Bor 0,84895 9 NEVŞEHİR Ürgüp 0,82255 28 AKSARAY Güzelyurt -0,73382 29 KIRIKKALE Balışeyh -0,7854 30 AKSARAY Sarıyahşi -0,80327 31 NİĞDE Altunhisar -0,88663 32 KIRŞEHİR Akpınar -0,9548 33 AKSARAY Sulakyurt -1,01454 34 KIRIKKALE Karakeçili -1,0329 35 KIRŞEHİR Boztepe -1,04449 36 KIRŞEHİR Akçakent -1,31295 37 KIRIKKALE Çelebi -1,82238 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 0,67691 11 KIRŞEHİR Kaman 0,50045 12 AKSARAY Ortaköy 0,36645 13 KAMAN Mucur 0,29325 14 NEVŞEHİR Gülşehir 0,11879 15 NİĞDE Ulukışla 0,07786 16 NEVŞEHİR Hacıbektaş 0,00451 17 NEVŞEHİR Kozaklı -0,07248 18 KIRIKKALE Bahşılı -0,20585 19 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,25611 20 KIRIKKALE Delice -0,34321 21 NEVŞEHİR Acıgöl -0,36687 22 AKSARAY Eskil -0,38118 23 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,40976 24 NİĞDE Çamardı -0,57753 30 31

5.1.2.5 Tarım Göstergeleri Grubu Tablo-11 Devamı Tablo-11 TR71 Bölgesi İlçeleri Bitkisel ve Hayvansal Üretim Değerleri ve Sıralaması 24 Ortaköy 49.156.291,76 24 Derinkuyu 8.364.386,20 25 Akpınar 45.322.417,00 25 Altunhisar 8.341.094,15 26 Gülağaç 44.256.509,79 26 Balışeyh 7.959.849,79 Bölge İçi Sıralaması İlçe Bitkisel Üretim Değeri-TL Bölge İçi Sıralaması İlçe Hayvansal Üretim Değeri-TL 1 Aksaray Merkez 454.683.978,96 1 Aksaray Merkez 192.796.817, 2 Niğde Merkez 428.568.988,00 2 Kırşehir Merkez 161.297.606,70 3 Keskin 229.575.377,45 3 Niğde Merkez 91.943.783,93 4 Kırşehir Merkez 228.460.500,00 4 Kaman 68.066.588,33 5 Nevşehir Merkez 189.263.574,30 5 Çiçekdağı 58.295.669,22 6 Kaman 183.342.630,00 6 Kırıkkale Merkez 40.947.223,06 7 Ürgüp 151.405.580,54 7 Mucur 37.704.195,66 8 Eskil 151.208.691,50 8 Eskil 34.145.864,77 9 Çamardı 115.642.160,00 9 Bor 33.576.481,84 Avanos 1.163.962,42 Avanos 32.098.2,86 27 Delice 39.930.901,82 27 Nevşehir Merkez 7.647.367,57 28 Sulakyurt 36.892.613,45 28 Çamardı 5.944.961,58 29 Yahşihan 36.892.613,45 29 Delice 5.765.539,46 30 Balışeyh 36.088.269,81 30 Acıgöl 5.454.044,03 31 Kırıkkale Merkez 24.280.736, 31 Güzelyurt 5.313.996, 32 Ağaçören 22.037.120,90 32 Sulakyurt 5.083.098,91 33 Akçakent 16.375.096,00 33 Karakeçili 4.216.945,76 34 Karakeçili 14.885.712,82 34 Yahşihan 2.704.068,17 35 Çelebi 13.921.279,16 35 Çelebi 1.661.267, 36 Sarıyahşi.732.867,00 36 Sarıyahşi 1.099.217,75 37 Bahşılı 8.716.029,58 37 Bahşılı 624.258,74 11 Bor 5.185.575,00 11 Boztepe 30.872.524,61 12 Derinkuyu 4.608.236,40 12 Kozaklı 19.553.367,31 13 Çiçekdağı 93.619.275,00 13 Gülşehir 18.207.790,23 14 Mucur 84.673.620,00 14 Ortaköy 16.308.014,62 15 Ulukışla 83.380.255,00 15 Akpınar 14.143.422,21 16 Kozaklı 74.986.877,58 16 Çiftlik 11.075.352,11 17 Gülşehir 66.308.187,37 17 Ürgüp.385.864,09 18 Çiftlik 60.938.420,00 18 Ağaçören.047.263,79 19 Güzelyurt 57.566.269,67 19 Ulukışla 9.978.090,75 20 Boztepe 56.618.690,00 20 Hacıbektaş 9.876.984,59 21 Acıgöl 56.076.156,50 21 Akçakent 9.771.655,13 22 Hacıbektaş 55.390.669,14 22 Keskin 9.188.896,38 23 Altunhisar 53.217.890,00 23 Gülağaç 8.634.823,73 32 33

5.1.2.6 Mali Göstergeler Grubu Tablo-12 Devamı Tablo-12 TR71 Bölgesi İlçeleri Mali Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi 25 NİĞDE Bor -0,61584 26 KIRIKKALE Keskin -0,6295 27 KIRIKKALE Sulakyurt -0,7361 Bölge İçi Gelişmişlik Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi Değeri 1 AKSARAY Aksaray Merkez 2,22897 2 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 1,89585 3 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,88505 4 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 1,77068 5 KIRIKKALE Yahşihan 1,35494 6 NİĞDE Niğde Merkez 1,26084 7 NEVŞEHİR Ürgüp 1,939 8 KIRIKKALE Bahşılı 0,98176 9 KIRIKKALE Karakeçili 0,71405 KIRŞEHİR Mucur 0,54896 28 KIRŞEHİR Akçakent -0,74964 29 AKSARAY Güzelyurt -0,77304 30 AKSARAY Gülağaç -0,77311 31 AKSARAY Sarıyahşi -0,80546 32 KIRIKKALE Delice -1,11981 33 NİĞDE Çamardı -1,13568 34 AKSARAY Eskil -1,19134 35 NİĞDE Altunhisar -1,26697 36 NİĞDE Ulukışla -1,277 37 NİĞDE Çiftlik -1,40366 11 NEVŞEHİR Avanos 0,53223 12 KIRŞEHİR Kaman 0,27716 13 KIRIKKALE Balışeyh 0,19485 14 AKSARAY Ağaçören 0,12091 15 NEVŞEHİR Kozaklı 0,08749 16 AKSARAY Ortaköy 0,08436 17 NEVŞEHİR Hacıbektaş -0,02031 18 KIRŞEHİR Boztepe -0,22956 19 NEVŞEHİR Gülşehir -0,23429 20 KIRIKKALE Çelebi -0,32685 21 NEVŞEHİR Acıgöl -0,39732 22 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,41641 23 KIRŞEHİR Akpınar -0,42739 24 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,51822 34 35

5.1.2.7 Yaşam Kalitesi Göstergeleri Grubu Tablo-13 Devamı Tablo-13 Bölge İçi Sıralaması TR71 Bölgesi İlçeleri Yaşam Kalitesi Göstergeleri ve Sıralaması İlçe Kırsal Kesim Asfalt-Stabilize Köy Yolu Oranı Bölge İçi Sıralaması İlçe Kişi başı Mesken Elektrik Tüketimi 1 Ürgüp 31,6 1 Merkez Aksaray 8791948 2 Merkez Nevşehir,14 2 Merkez Kırıkkale 8700437 3 Avanos 6,31 3 Merkez Niğde 6658875 4 Acıgöl 5,71 4 Merkez Nevşehir 5216716 5 Hacıbektaş 4,84 5 Merkez Kırşehir 5195991 6 Gülşehir 4,12 6 Yahşihan 3018446 7 Gülağaç 3,81 7 Bor 2080912 8 Boztepe 3,56 8 Ürgüp 1613406 9 Sarıyahşi 3,1 9 Avanos 1458462 Kozaklı 3 Kaman 1431639 24 Merkez Niğde 1,28 24 Acıgöl 467686 25 Akpınar 1,23 25 Gülağaç 445024 26 Çamardı 1,16 26 Delice 409448 27 Merkez Aksaray 1,04 27 Keskin 344859 28 Bahşılı 0,95 28 Sulakyurt 332382 29 Kaman 0,94 29 Çamardı 327904 30 Keskin 0,93 30 Bahşılı 303918 31 Merkez Kırıkkale 0,9 31 Altunhisar 282414 32 Sulakyurt 0,83 32 Güzelyurt 278600 33 Altunhisar 0,81 33 Akpınar 275727 34 Yahşihan 0,78 34 Ağaçören 246762 35 Balışeyh 0,62 35 Sarıyahşi 168171 36 Çelebi 0,56 36 Akçakent 149295 37 Karakeçili 0,05 37 Boztepe 121336 11 Derinkuyu 2,94 11 Ortaköy 984633 12 Ortaköy 2,66 12 Eskil 978159 13 Akçakent 2,62 13 Balışeyh 883458 14 Ağaçören 2,58 14 Mucur 879476 15 Güzelyurt 2,41 15 Gülşehir 8229 16 Bor 2,35 16 Derinkuyu 688325 17 Çiftlik 1,9 17 Ulukışla 630914 18 Eskil 1,89 18 Çiçekdağı 570571 19 Ulukışla 1,89 19 Çelebi 552956 20 Çiçekdağı 1,68 20 Hacıbektaş 519271 21 Merkez Kırşehir 1,56 21 Kozaklı 517052 22 Mucur 1,44 22 Karakeçili 472784 23 Delice 1,29 23 Çiftlik 471615 36 37

5.1.3 GELİŞMİŞLİK GRUPLARINA GÖRE İLÇE SINIFLANDIRILMASI Bu bölümde, farklı gelişmişlik kademesinde bulunan ilçe grupları belirlenmiş ve kendi içerisinde homojen gruplar elde edilmiştir. Bu gruplar elde edilirken yalnızca ilçelerin gelişmişlik endeksi değeri göz önünde bulundurulmuş, endeks değerlerine göre istatistiksel bir sınıflama yapılmıştır. 4.2.2 Bölümünde verilen bilgiler ışığında elde edilen kademeli gelişmişlik sınıflandırması Tablo-14 te görülmektedir. Yapılan sınıflandırmaya göre birinci kademede 6, ikinci kademede 5, üçüncü kademede 7, dördüncü kademede 13 ve beşinci kademede 6 ilçe yer almaktadır. Birinci kademede merkez ilçeler ile Yahşihan ilçesinin yer aldığı görülmektedir. En gelişmiş grup olan birinci kademede nüfus yoğunluğu, eğitim ve sağlık koşulları, rekabet gücü ve yaşam kalitesi gibi gelişmişlik göstergeleri bakımından en üst değerlere sahip merkez ilçelerin yer alması beklenen bir sonuçtur. Ancak Yahşihan ilçesinin, gelişmişlik endeksi değerinin merkez ilçelerin gelişmişlik endeksi değerlerine yakın olması sebebiyle, merkez ilçelerle aynı sınıfta yer alması dikkat çekicidir. İkinci kademede Ürgüp ilçesine ait gelişmişlik endeks değeri en büyük değeri almış olmasına karşın Yahşihan ilçesinin gelişmişlik endeksiyle arasında önemli bir fark olması sebebiyle Yahşihan ilçesi merkez ilçelerin yer aldığı birinci kademede yer almıştır. Yahşihan, eğitim gelişmişlik endeksi değeriyle merkez ilçelerin üstünde yer almaktadır. Bölge nüfusunun yaklaşık %61 i birinci kademede yer alan ilçelerde yaşamaktadır. İkinci kademede yer alan ilçeler Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin ilçeleridir. Bu kademede Aksaray ve Kırıkkale illerine ait herhangi bir ilçe bulunmamaktadır. İkinci kademede yer alan ilçelerin gösterge grupları bazında elde edilen endeks değerlerinin merkez ilçelerden sonra en yüksek değerleri alan ilçeler içerisinde olduğu görülmektedir. Üçüncü kademede yer alan ilçelerin çoğunluğunun Nevşehir ve Kırıkkale illerinin ilçeleri olduğu görülmektedir. Dördüncü kademede Bölge illerinin hepsinden ilçeler yer almakta olup ilçe sayısı bakımından en yoğun kademedir. Beşinci kademe ise Bölge illerinin en az gelişmiş ilçelerinin toplandığı ve nüfusun yaklaşık %5,4 ünün yer aldığı sınıftır. Tablo-14 Devamı 5 NİĞDE Niğde Merkez 1,78 1 6 KIRIKKALE Yahşihan 1,56 1 7 NEVŞEHİR Ürgüp 0,84 2 8 NİĞDE Bor 0,69 2 9 KIRŞEHİR Kaman 0,62 2 KIRŞEHİR Mucur 0,53 2 11 NEVŞEHİR Avanos 0,52 2 12 AKSARAY Ortaköy 0,20 3 13 NEVŞEHİR Hacıbektaş 0,03 3 14 NEVŞEHİR Gülşehir 0,01 3 15 KIRIKKALE Bahşılı -0,04 3 16 KIRIKKALE Keskin -0,06 3 17 NEVŞEHİR Kozaklı -0,08 3 18 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,24 3 19 NİĞDE Ulukışla -0,31 4 20 KIRIKKALE Karakeçili -0,35 4 21 AKSARAY Eskil -0,36 4 22 AKSARAY Sarıyahşi -0,37 4 23 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,52 4 24 KIRŞEHİR Akpınar -0,57 4 25 AKSARAY Ağaçören -0,62 4 26 KIRŞEHİR Boztepe -0,67 4 27 NEVŞEHİR Acıgöl -0,69 4 28 KIRIKKALE Balışeyh -0,72 4 Tablo-14 İlçelerin Gelişmişlik Endekslerine Göre Sınıflandırılması Bölge İçi Gelişmişlik Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi Değeri Gelişmişlik Grubu 1 AKSARAY Aksaray Merkez 2, 1 2 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 1,99 1 3 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 1,98 1 4 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,85 1 29 NİĞDE Çamardı -0,75 4 30 KIRIKKALE Delice -0,79 4 31 AKSARAY Güzelyurt -0,83 4 32 NİĞDE Çiftlik -0,97 5 33 KIRIKKALE Sulakyurt -1,02 5 34 AKSARAY Gülağaç -1,03 5 35 KIRŞEHİR Akçakent -1,09 5 36 NİĞDE Altunhisar -1,16 5 37 KIRIKKALE Çelebi -1,46 5 38 39